Skip to main content

Full text of "Sacramentaire et martyrologe de l'Abbaye de Saint Remy. Martyrologe, calendrier, ordinaires, et prosaire de la Métropole de Reims (VIIIe-XIIIe siécles ..."

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


f 


j^^/fi-/^.7 


HARVARD  COLLEGE 
LIBRARY 


Trwn  the  Fund  in  Mmory  of 

B.  OSGOOD  PEIRCE 

HOLUS  PROFESSOR  OF  MATHEMATICS 

AND  NATURAL  PHILOSOPHY, 

1888-I9I4 

Esublished  in  1916  "for  the  purchase  of 
books  on  Mathematical  Pnysics" 


/ 


■f 


l 


V 


BIBLIOTHEQUE    LITURGIQUE 

'  TOME  SEPTIEME 


© 


SACRAMENTAIRE 


ET 


MARTYROLOGE 


DE    L'ABBAYE    DE   SAINT-REMY 


MARTYROLOGE 


CALENDRIER,  ORDINAIKES  n  PROSAIRE 

DE   LA  METROPOLE   DE   REIMS 

(Vllio-^llie      Sli!:CL.ES) 

d'apr68  les  manuBcrits  de  Paris,  Londres,  Reims  et  Assise 

PAB 

LE  cHAisoiNE  Ulysse  ^ilEVALlER 

CorrespoDdant  de  riDBtitut 


Avec  neuf  jilauchcs  en  photogravure 


PARIS 
ALPHONSE    PICARD,    LIBRAIRE, 

HUE    BONAPAIITE,    83 
1900 


••••^'  »  * 


.4    M 


.    ,»«*.•*.'»*»••••*       ••**-*      -T  -  ««. 


>  «a.  >       >  /•    t-« 


\ 


y 


c  rt  in  0  ■  I  ^  '  ^ 


:'"•  (^: 


niM 


%  >.  » •    \ 


\ 


-\ 


f; 


U^v.Cj£~ 


■JU^ 


',\.cL  ■ 


LOUVAIN 
IMPRIMERIE    POLLEUNIS    &   CEUTERICK 

30,   RUE  DES  ORPHEUNS,   30 

M6rae  Maison  A  Bnixelles.  37.  rue  des  Ursulir.es. 


HARVARD  UNIVERSITY 
UBRARX 


JUL0  8«85 


SACRAMENTAIRE,  MARTYROLOGES 

ULENDRIER,   ORDINAIRES    ET    PROSMRE 

DES    fiGLlSES    DE   REIMS 


\ 


r'-      .     >S.IH^^  .IPHt^jMW'!  '  r^^f»"  ^         .,.,.    V^*-    .««IB'*^^'!^*»^. •*•►»*  •■**        »'**<»v^V 


INTRODUCTION 


Dom  MAivrkNE,  Tun  des  cruiiteurs  de  la  science  liiurgi(|uc,  a 
inis  a  iJiofit  d'assez  nombreux  livres  de  prieros  et  i\v  ccrcmouios 
des  eglises  de  Reiins  '.  I.e  chapltre  de  la  melropolc  Nolre-Daine 
possedait  alors  :  un  vieux  Pontifical,  du  temps  do  rarchevdque 
Hincmar  (845-88::?}' ;  deux  auires  in-folio,  du  Xlll^sicclc;  ti-ois 
in-^",  des  XI'*.  Xll^elXlIPsiecIes  ;  cnfin  un  in-rolio,  du  XI V^ 
Son  Ordinaire,  du  XIII'  siecle,  etait  conservc  dnns  la  biblio- 
th6que  de  Saint-Remy.  Ce  monastere  possertait  cn  outrc  :  un 
antique  Pontifical,  de  T^poquc  dc  raichevcque  Turpin  (753-800). 
ecrit  en  caract^Tes  lombards  ;  trois  Sacramentaire.-i.  le  plus 
ancien  dat6  de  la  3r  annite  dc  Charlcraagne  (800)  ■' ;  dcu.x  autres 
Pontificaux,  lun  *  ct  raulre  ■'  du  XII*  sicclc  tout  au  uioiiis  ;  ainsi 
qu'un  Rituel,  du  XIII'.  Postcneuronient,  lc  savantcoinpilaieur 


1.  De  aiUiqnis  Ecclesiw  titibm,  Veiiet..  17«!,  1. 1.  \i,  x\\j. 
3.  M*KTi:NE  eJi  (liiiiiiu  des  extrnit»,  liv.  1.  chup.  u,  aii.  4,  <iril'i,  li :  vi. 
IO:II.xiti,5. 

3.  Extraits  :  [.  i,  7, 3 :  IS.  « :  ".  4.  6  :  ix.  r..  I. 

4.  Am).lillO.  Extrails;!,  VI,  7,  U;[1, 1.  ti;vi,  t:sv,  :t;IV,xxiT,a,  ;t. 

5.  Add.  400.  EKtraiU :  1. 1 ,  7,  .S ;  [[[.  v,  3. 


'  »,.}. 


•  ,   H^R  •<    i-    t«  «^  ^  .  •  »  I 


VI  INTRODUCTION. 

prit  des  extraits  (i*un  Sacramentaire  de  Tabbaye  deSaint-Thierry, 
romontant  au  IX'  siecle  \ 

II  appartient  aux  membres  de  TAcad^mie  de  Reims  et  en 
particulier  a  M.  Loriquet  de  rechercher  le  sort  de  ces  manu- 
scrits,  dont  trois  au  moins  etaient  infiniment  precieux.  Le  pr^sent 
volume,  consacr6  toul  entier  a  rancienne  liturgie  Remoise, 
montrera  que  Marteno  n  a  pas  connu  tous  les  monuments  qui 
en  subsistaient ,  alors  comme  aujourd'hui  fort  disperses.  II 
comprend  :  le  Sacramentaire  de  Tabbaye  de  Saint-Remy  ;  deux 
Martyrologes,  Tun  de  ce  monast^re.  Tautre  de  la  m^tropole  ;  un 
Calendrier,  deux  Ordinaires  et  un  Prosairo  de  celle-ci.  L'ordre 
dans  lequel  ils  vont  etre  decrits,  un  peu  difFerent  de  leur  place 
dans  le  volume,  aura  Tavantage  de  restituer  a  chacun  son  rang 
chronologique. 

I.  Saoramentaire  1)E  labbayk  de  Saint-Remv*. 

Lo  manuscrit  original,  mis  h  contribution  par  dom  Martene 
h  la  fin  du  XVIT'  siecle^,  ne  se  retrouve  plus  aujourd*hui  :  on 
tient  pour  tres  probable  qu'il  a  peri  dans  rincendie  qui  lit  subir 
de  grandes  pertes  a  Tabbaye  de  Saint-Reniy  en    1774*.  Le 

1.  Extraits  :  I,  iv.  12. 9-10 ;  II.  x,  3 ;  xiii.  7  ;  III,  vii,  6.  Ce  ins.  (ir  62  de  St-Thierry), 
de  ia  secoudo  moili^  du  IX«  si^cle,  est  eucore  conserv^  &  la  bihlioth^que 
publiquo  de  Reims  (213,  £.  320) ;  on  en  trouvera  la  descriplion  d6taillt'o  dans  : 
L^op.  Delisle,  Afem.  aur  (ranciens  Sacramentaires,  1SS6,  p.  116-22;  Loriquet, 
dans  CataL  g4n,  de$  mss.  dea  bibliotk.  publ.  de  France,  t.  XXXVII,  Reinis  (sous 
presse),  p.  lSl-0. -—  La  momo  hibliothi^que  conservo  (214,  F.  418)  un  dtuxi^me 
Sacramentaire,  provenanl  dii  mcine  monastt^re  (no  63  do  St-Thierry),  qni  paralt 
avoir  ele  copie  par  ordro  de  rabht^  Ayrard  (972-980) :  voir  L.  Delisle,  oiivr.  cit^, 
p.  2859  el  p.  369-71 ;  Loriquet.  p.  189-84. 

2.  Pages  3054J57. 

3.  Voir  paffe  v,  note  3.  Dapres  ie  3«  exhait  (l.  I,  p.  03),  il  aurait  port^  le 
n«26^;on  remarquera  touteibis  que  ce  texte  ne  se  retrouve  pas  daiis  notre 
puhlication,  laquelle,  il  est  vrai,  n'est  que  fragmentaire. 

4.  Ce  qui  emp^che  la  certitude  a  cet  egard  et  permet  do  conserver  une  omhre 
d*esp^rance  de  voir  un  jour  co  prdcieux  codex  sortir  de  quelque  cahinet  jaloux 
ou  inexplor^,  c*est  sa  mention,  en  1826.  par  Gust.  Haenel  dans  ses  Catalogi 
librorum  manuscriptorum  (c.  Jtt)7  -^  Dict.  d.  mss.  de  Migne,  t,  I,  c.  1312) :  "  Reims, 
318.  Sacrnmentarium  vetuslissimum  S.  Gregorii,  aclieve  le  l*'  jour  d'Aoilt  de 
Tan  800 ;  memhr.  fol.  (viil.  Nuuv.  Trait^  de  Diplomalique,  tom.  III,  pag.  194, 195.)  „ 
Ce  fran^ais,  intercale  dans  un  livre  redige  tout  enlier  en  latin,  donue  assez  d 
entendre  qu'Haenel  n*est  pas  l'auleur  de  cet  article.  11  ne  cache  pas  d*ailleurs, 


INTRODUCTION.  VII 

beii6dictin  Hugues  M6\ard  semble  avoir  compris,  avant  tout 

autre,  rimportance  de  ce  manuscrit  carolingien  :  il  lui  a  donn6 

le  premier  rang  parmi  ceux  qu*il  a  uliliscs  pour  les  annotations 

de  son  edition  d\x  Sacramenlairc  GregorienK   U  est   utile  de 

reproduire  integraloment  ce  qu  il  cn  dit  dans  sa  preface  '  : 

Hunc  igitur  librum  [Sacramentorum]  notis  et  observaiionibus 
illustravimus,  ad  quod  pnt^standum  hax  pnocipua  nobis  fue- 
runt  adminicula,  et  in  primis  optirai  alij  libri  Sacramentorum 
MSS.  quorum  primus  est  ex  bibliotheca  insignis  monastcrii 
S.  Remigij  Remensis  scriptus  a  quodam  Lantberto  sacerdote  et 
solitario,  iussu  cujusdam  Godelgaudi  presbyteri,  monachi  et 
decani,  vt  ipso  Lantbertus  in  suo  prologo  docet  (quem  hic  scrip- 
sissem.  nisi  crebra  soloeca,  quibus  scatet,  obtitissent)  ^.  Illi  in 
nostris  obscrvationibus  nomen  codicis  Remensis  attribuimus. 
In  altera  Codicis  pagina  6  regione  Prologi  apparet  efflgies 
ipsius  Godelgaudi  induti  casula  ad  normam  antiquam  efficta, 
medio  capito  raso,  mento  orbiculariter  attonso  ac  veluti  raso, 
sinistriV  librura  clausum  tenente,  cum  hac  circa  caput  inscrip- 
tione  :  Gavdei.gavdvs  Prbtr*.  In  adversA  pagin^i  stat  offigies 
S.  Gregorii  papre  cum  casula  et  tonsura  eiusdem  formn^  ac 
ipsius  Godelgaudi,  ot  dalmatica  manicis  longis,  et  hitis  satis 
iuxta  antiquam  formnm,  et  pallio  archiepiscopali  albo  sine  cru- 
cibus,  sinistrA  tcnens  librum  ;  habetque  hanc  circa  caput  inscrip- 

dan"^  sa  pr<^face  (p.  v).  le  profil  qu'il  a  lin'*  des  calaloj^ues  conserves  A  la  bihlio- 
th^que  de  rinstihit;  on  pcut  donc  tenir  sa  iistedcs  manuscritsde  RfMinscoinme 
la  copie  de  cellr  cnvoy*^e  au  Minist^re  de  l'Inlt^rieur  sous  le  preiniir  Kmpiro  ; 
dans  ses  tourn6es  il  sc  boniait  a  cxaminer  les  nmnuscrits  de  droit  roniain,  but 
premier  de  ses  voyages.  Mais  comment  une  liste,  dressee  sous  Xapob^ou,  a-t-elle 
pu  comprcndre  un  manuscrit  br(il<^  en  1774  ?  Je  ne  Irouve  pns  de  r(^ponse  suffi- 
sante  a  cette  question;  on  no  conserve  a  Reitns  aucun  calaloguc  de  la  biblio- 
Ih^qne  de  St-Rciny  avant  son  incendic.  M.  Henri  Jadart  me  fait  toutefois 
remarquer  que,  d^aprt^s  la  collation  des  anciennes  cotcs,  1a  mention  d'Hacnel 
doit  se  rapportor  au  n»  213  (de St-Thierr}^) ;  1e  renvoi  au  Xouv.  traite  dc  dipfomfU, 
serait  siniptemonl  errone.  On  peiit  lire  dans  la  Ckronique  <Jc  Chnmpnrfne 
(1S37,  1. 1,  p.  105  ss.)  •*  L*bistojre  secrote  dei*incen<!io  de  rabbaye  de  Saint-Reiny 
(extraite  des  mnnuscrits  de  dom  Chatelain)  ^. 

1.  Divi  Gregorii  papcc  hvivs  nominis  primi,  cognomento  iiffir/iii,  libcr  Sacra' 
ntentorrm.  nvnc  detnvm  correctior  et  locvfMior  editvs  ex  Missali  ms.Saneti 
Eligii  BihUotheca*  Corbeiensis,  noiisque  et  observaiionibns  inustratii^i  opera  et 
studio  Fr.  Hvgonis  Me.nahdi,  monachi  Congrogationis  S.  Benodicti.  alias  Clunia- 
censis.  et  S.  Mavri ;  Parisiis.  IfHi,  la.V"  (  -  Pairol.  latina,  t.  LXX  VI[I,  cc.  i:j.r>S2). 

2.  Signat.  6  {Palrd.  lat.,  c.  17-8). 

3.  Voir  le  texto,  p.  305. 

4.  Voir  p1. 1,  ci-contre  (d'apres  Mabillon). 


/r  >.      .- 1** 


YIII  INTRODUCTION. 

tionem,  CKC  rPEFiiPIOC  lIAnA,  id  e^i.Sa^idus  Gregorius  Pajpa  \ 
In  sequcnti  pagina  slat  effigies  S.  Remigii  Remorum  episcopi, 
eadem  tonsurA,  pallio  et  habitu  cum  S.  Gregorio,  tenens 
etiam  librum  manu  sinistra,  cum  hac  circa  caput  inscriptione 
CKC  PEMiriOC  EPC.  OPH.  PEMP.,  id  est,  Snnclus  Remigins  P^pis- 
copiis  tirbis  Remorum  -.  In  fine  prologi  dicit  se  hoc  opus  incoe- 
pisse  XI.  cal.  April.,  indictione  sexta,  etcolophonem  imposuisse 
X.  cal.  Aug.,  indictione  octava,  anno  xxxi.  regni  domni  nri 
CAROLi  CfLORiosissiMi  REGis  FRANCORVM.  Sed  cum  ejusmodi  indic- 
tiones  non  possint  convenire  Carolo  Calvo,  et  Carolo  Simplici, 
puto  librum  hunc  scriptum  fuisse  tempore  Caroli  Magni.  Nam 
indictio  sexta,  qua  hic  liber  inc(ieptus  est,  incidit  in  annum 
tricesimum  primum  regni  Caroli  Magni,  qui  regnura  inilt  anno 
septingentesimo  sexagosimo  octavo,  ut  mnnifestum  est  ex  Egin- 
bardo,  et  ex  ejusdem  Caroli  Vita  apud  Pithceum  ;  ita  ut  scrip- 
tor  hujus  libri  videatur  usus  hjperbato  ;  ut  annus  tricesimus 
primus  Caroli  Magni  referendus  sit  ad  indiciionem  sextam  quA 
liber  inchoatus,  non  ad  octavam  quA  porfe(  tus  est.  In  fine  hujus 
codicis  duai  sunt  imagines  habitu  saccrdotali  depictaj  sine 
inscriptione,  quio  videntur  esse  hujus  Lantberti  scripioris,  et 
sequens  pagella  litteris Gracis  exarata  ost,  non  Gra^cum  tamen, 
secl  Latinum  discursum  complectens  inconditum  valde,et  soloecis 
confertuiu.  In  ipsa  narratione  profiietur  se  esse  scriptorem  et 
pictorem  hujus  codicis,  incaipiss(3  anno  29  et  absolvisso  31, 
regni  Caroli  Francorum  regis  iisdcm  calendis  ut  supi^a,  indic- 
tionibus  suppressis;  postea  agit  de  scribendi  difficultate,  tan- 
dem  poscit  lectoris  preces.  Ibi  semper  ponit  litteram  0  pro  V, 
ut  supra  in  effigie  S.  Remigii  dixit,  Orhis,  pro  Vrbis.  Tandem 
in  adversa  pagina,  qua>  est  ultima  libri,  ha^c  verba  reperire 
est  :  Liber  S,  Rcmigij  Rcmorum  Vontiflcis  a  frairibus  cjusdem 
loci  fruitur  vsque  hodic,  Hincmarus  Abbas. 

Maiullox  ne  pouvait  omettre  dc  donner  un  souvcnir,  dans 

sos  Annalcs,  a  co  Godelgaud,  moine  et  doyon  dc  Saint-Remy, 

qui  chargea  lc  prfitre  Lambert  de  copicr  et  d'onluminer  co  Sacra- 

mentaire,  et  en  gratifia  la  librairie  de  son  monastere  ^  : 

Distulimus  ad  hunc  locum  agere  de  Godelgaudo  sacordote  et 
monacho.  qui  decani  officium  in  Remensi  Sancti  Remigii  C(imo- 
bio   sub   Tilpino   archiepiscopo   gessit.    Is   egregium   codicem 

1.  Grave  dans  le  livre  de  Menard,  entre  le  Privilcge  el  la  p.  1  ;  dans  ]a  Pairol. 
lat.,  c.  m. 

2.  Voir  pl.  II,  ci-conlre  (d'apres  Mexaro,  p.  3(V5  des  **  Annotationes  „;  c.  5io  do 
la  Patrol.  lat.) 

3.  Annalee  ordinis  Saucti  Benedicti,  t.  II,  p.  JJ512-4;  2e  cdit.,  p.  328-30. 


INTRODUCTION.  IX 

Sacramentorum  Gregorianum  doscribi  curavit  per  Lanibertum 
sacerdolem,  qui  mullos  alios  codices  exur«isse  dicitur.  Ilunc 
autem  librum  scribero  aggrossus  est  Lantbeilus,  ipso  scriptoi- 
et  picLor,  \i.  kal.  Aprilis,  indictionc  vi,  eum(|UO  absolvit  knlcn- 
dis  Augusti,  indictiono  viii.  Qftod  vunc  esf ,  annus  (jitoquc  xxxi. 
regnmitc  domno  nostro  Karolo  gloriosissimo  rcijo  Francornm, 
ut  hal»et  in.sc'riptio,  eidom  codici  ab  ipso  scrij^iore  pnrmissa  ; 
qua^  cbnmic;!*  nota^  pnpsenti  anno  octingcntesimo  conveniunt. 
Hanc  inscriptionem  etsi  valdc  scabrosam,  hoc  loco  intogram  oxhi- 
bere  lubot,  pnomissa  effigie,  quamtumvis  rudi,  pnrdicti  Oodel- 
gaudi  ex  eodom  codice  Romigiano  [pl.  i]. 

Jam  oxhibonda  ost  inscriptio  Lantbcrti  saccrdotis.  qui  pra- 
dictum  codirom  jussu  Uodelgaudi  conscripsit  :  In  Oiristi.,, 
Francorwn  [p.  305]. 

Hactonus  inscriptio  Lanll)orti  sacordotis  el  scrii^toris,  in  qua 
ambiguum  ost,  an  ipse  (quod  quidem  probabilius)  an  (ioddgau- 
dus  cum  ipso  vitam  solitariam  duxorit.  Idom  in  alia  inscrij^iiono 
easdem  repetil  chronicas  notas  :  Kgo,  inquit,  Lantboias  soTirs 
servortim  iJci :  et  initio  codicis  Godolgaudum  docnnum  in  habitu 
sacerdotali  dopinxit,  cujus  ofTigiom,  quamtumvis  rud^^m,  hic 
re])ra'sontaro  visum  est,  ex  qua  intelligimus  sacordotos  nionn- 
chos,  dum  sacris  oporarentur,  depresso  in  humoros  c-aputio,  nudo 
penitus  capite,  sacris  vestibus  indutos  fuisso.  Obsorvanda  in 
hujus  iconis  inscriptione  presbyteri  nomen.  quod  por  has  litioras 
PRnT  exprimiLur,  ut  in  notiiiu  occlesiio  Airican?o  facium  nostor 
Ruinartus  obscrvavit. 

Hnr  satis  ot  forto  plus^iuam  satis  do  (iodolirMudr)  illo,  ot  do 
ejus  codico  Saci'amenlorum,  quo  Monardus  noster  usus  ost  in 
edendo  Sacramentario  Gregoriano. 

On  sorait  tonte  de  reprochor  i\  Mabillon,  moins  la  prolixitr, 
que  rinsuffisancft  de  sa  doscription  ;  celle-ci  ne  rentrait  d*ailleurs 
en  aucune  fafon  dans  le  cadrc  dc  son  histoiro  de  Tordre  de 
Saint-Benoit. 

Par  bonbour  pour  nous,  un  modosto  erudit,  moins  connu 
comme  liturgisto  quc  comme  hcbraTsant  \  rabbe  Josoph  de  .Voi- 
siN  *\  avait   ou.  peu  danncos   auparavant,  la  bonne    ponsre  de 


1.  II  a  publid  iine  trnduction  <1u  Missel  Roinnin  (1660).  qui  lui  vnlut,  pnr  le  fail 
du  cardtnal  Maznrin,  beaucoup  d*ennuis. 

2.  Le  nieiileur  article  sur  iui  (la  Bioyraphie  Didot  l*a  oinis)  cst  cclui  de  la 
Bioyraphie  Michaud,  nouv.  ^dit.  (s.  d.),  t.  XLIV,  p.  4*S-9,  qui  ne  dit  mot  ccpendant 
des  **  Docunienls  «  doni  il  va  6tre  question. 


-ailr*w    >.k    f    •«     < 


X  INTRODUCTION. 

faire  du  pr6cieux  codex  une  transcription ,   malheureusement 

incompl6tc.    EUe  est  contenue  dans  le  5*  vol.  de  ses  -  Docu- 

ments  pour  servir  a  Thistoire  de  Li  liturgie  •»,  conserves  a  la 

Bibliotheque  nationale  de  Paris  (lat.  9489-508).  Ce  vol.,  Supp^ 

lat.  1G8,  auj.  Latin  9493,  porte  au  dos  :  Liturgia  S/kc.  viii  ; 

son  contenu  est  indiqu6  dans  la  pr6face  : 

Complectitur  hocce  ms.  volumen  multa  ex  auctoribus  eccle- 
siasticis  Excerpta,  Sacramentariorum  canonumque  libros.  in 
quibus  octavi  Sieculi  Liturgia  exhibetur. 

On  a  donn6  pour  titre,  h  deux  reprises  ^f^*  41  et  43),  au  texte 

provcnant  de  Saint-Remy  : 

Liber  Sacramentorum  scriptus  a  Lamberto  sacerdote,  jussu 
Godelgaudi,  imperante  Carolo  Magno  ; 

et  on  indique  ainsi  la  provenance  (C*  41) : 

Le  manuscrit  suivant,  de  la  bibliotheque  de  Tabbaye  do 
S.  Remy  de  Rbcims,  est  un  ancien  Sacramentaire,  qu  un  jirestre 
solitaire  nomm6  Lambert  escrivit  par  ordre  de  Godelgand. 
prestre  et  doyen,  Tan  31  du  regne  de  Charlemagne,  indictione  vi, 
concurrente  vu,  comme  il  est  marqu6  en  termes  exprez  dans  le 
prologue  de  ce  manuscrit,  c'est  a  dire  Tan  799,  car  Charlemagne 
commenfa  a  regner  Tan  708,  selon  le  temoignage  d'Eginhard. 

La  transcription  deJ.de  Voisin  va  du  P  43  r^  au  f*  71  r** ; 
elle  comprend  108  colonnes,  d'une  6criture  menue  ct  quelque 
peu  negligee  ;  parfois  le  bout  des  lignes,  perdu  dans  Tint^rieur 
de  la  reliure,  est  absolument  inaccessible  a  la  vue.  En  Tabsence 
du  manuscrit  original,et  cn  presence  d'une  copie  incompl6te  et 
dont  la  graphie  s'6loignait  a  n'en  pas  douter  du  modele.  jai  cru 
dcvoir  renoncer  a  une  reproduction  integrale.  La  plus  grande 
partie  de  ces  oraisons  se  retrouvent  dans  les  Sacramentaires 
G6lasien,  L6onien  et  Oregorien  :  il  6tait  preferable  d  y  renvoyer, 
en  relevani  toutetois  ies  moindres  variantos  \ 

On  pourrait  croire,  dapres  la  description  de  Menard,  que  le 

1.  J*aurais  pu  reporter  le  lecteur,  pour  lo  Sacrainenlaire  do  St  Gelase  k  la 
nouyelle  (^dition  de  M.  H.  A.  Wilsun  (Oxford,  1891-)  et  pour  celui  dc  St  L^on 
d  ceHe  du  Rer.  C.  L.  Feltoe  (Cambridge.  1896),  ou  pour  tous  les  trois  ii  la  Litur- 
gia  Romuna  vetus  de  Muhatori  (Venetiis,  17isS).  commo  Ta  fait  M.  Wii.son  daus 
son  Clasaifled  index  (Cambridge,  1892).  11  m*a  paru  (runo  utilite  plus  pratique 
de  renvoyer  aux  ^ditlons  de  ces  Sacramentaire.s  rcproduites  dans  la  Patrologie 
de  MigDe,  tomet  LV,  LXXIVet  LXXVIU. 


INTRODUGTION.  XI 

«  prologue  y»  ou  d6dicace  n  occupait  que  le  verso  du  V  fouillet  : 
cette  disposition  se  retrouvc  dans  plusieurs  autres  Sacramen- 
taires,  notaminent  le  premier  de  Saint-Thierry  ^  et  colui  de 
Saint-Amand  en  Pu61e,  qul  lui  est  apparent6  ^ ;  toutofois  il 
parait  difficile  que  les  23  lignes  de  ce  titre  ^,  6crit  sans  doute 
en  onciales,  peut-6tre  en  capitales,  aient  pu  tenir  en  une  scule 
page.  Pour  les  notes  chronologiques,  il  y  a  lieu  de  prcforer  la 
le^on  de  J.  de  Voisin,  confirmee  par  Menard,  h  celle  do  Mabil- 
lon  :  le  copistc  s  est  mis  a  roeuvre  lc  22  mars  798  et  Ta  terminee 
ie  23  juillet  800.  Les  trois  pagos  suivantes  ^taient  occupees  par 
des  peintures  :  au  T  2  r°,  cn  face  du  prologuo,  le  portrait  do. 
Godelgaud  ;  au  v*",  saint  Grcgoire  lc  Grand  ;  au  r°  du  ^''f*, 
saint  Roniy.  Au  v"  devaicnt  commencer  les  Bcnedictiuxcs  epi- 
scopales  par  lesquelles  s*ouvrait  ce  Sacramentairc  ;  bien  quo 
plusieurs  se  relrouvent  a  la  suite  du  Sacramentairc  Grej^orien, 
d'ai)res  lc  sccond  manuscrit  de  Saint-Thierry  *  (P''  201-2.')),  j'ai 
donn6  le  textc  complet  de  ce  qui  nousena  6ie  conserve  (p.  IJOG- 
15).  A  un  feuillet  indetermine  commengait  le  Liber  Sno-dincn- 
torioriun  Romanae  ecclesiae  (p.  310-57)  ;  il  souvre  a  la  veillti  de 
No6l  et  se  poursuit,  le  Propre  des  Saints  intercah';  dans  celui  du 
Temps,  jusqu  au  1'"'  dimanche  avant  cette  fete  (p.  34lii.  Les 
ofificesles  mieux  fournis  comprennent  six  parties  :  oraiio,  super 
oblatn,  contestada  (preface),  inf7*a  aclioneni,  posf  conimunionem, 
super  popnliim,  Le  texte  des  feries  principaics  (Jcudi,  Vondrcdi 
et  Samedi  saints,  Rogations)  semble  avoir  etc  copie  dans  toute 
son  ampleur  ;  on  doit  en  dire  autant  du  canon  (p.  313)  of  des 
ceremonies  du  baptSme  par  triple  immersion,  suivi  immcdiato- 
ment  de  la  confirmation  (p.  345-53)  ;  suivent  la  conseoration 
des  vases  sacrcs,  la  messe  d*anniversaire  de  la  dcdicaco.  de 
reglise,  celle  do  mariage,  les  benedictions  de  roau,  du  sel  otdu 
pain,  enfin  deux  messcs  votives  (p.  353-7).  A  la  fin  du  manu- 


1.  L.  Delisle,  M6in.  sur  (Vanc.  Sacramentaires,  p.  117, 

2.  Ibid.,  p.  107. 

:<.  Je  (lis  il-l  Hgncs,  daiis  la  .suppositioii  que  la  cople  de  J.  de  Voisiu  ail  repro« 
duit  exncleiDeiit  leurs  coupures,  teUcs  qu'elles  sont  imit^es  p.  :)05. 

4.  *  Aiiud  Bcnedicliouuui  episcopaliuin  suppleincntum,  ex  Codice  pervctusto 
Saucti  Theoderici  propc  Rhemos  „  (l^airol  lal.,  t.  LXXVIII,  cc.  6<>5'^). 


XII  INTRODUCTION. 

scrit  M6nard  signale  deux  autres  peintures,  sans  inscription, 
representant  des  preires  en  costume  sacerdotal,  et  conjecture 
que  le  copiste  s  y  est  figur6.  La  page  snivante  contenait  une 
post-face  latine,  ^critc  en  caracteres  grecs,  dont  Mabillon  a  con- 
serve  les  premiors  niots  :  «*  Ego  Lantbertus,  servus  scrvorum 
Dei  ?».  11  sy  donnait  de  nouveau  comme  le  copiste  ct  le  pcintre 
du  livre,  et  pr^cisait  Tavoir  commencc  la  29®  annee  ct  i'avcir 
acheve  la  31*  du  regne  de  Charles,  roi  des  Francs  ;  il  faisait 
ensuite  valoir  ia  difficult6  de  cette  ecriture  et  r6claraait  los 
prieres  du  pieux  lecteur.  Au  v**  du  dernier  feuillet  so  trouvait 
une  inscription,  constatant  la  possossion  de  cc  livro  par  los 
freres  de  Saint-Remy  dopuis  sa  donation  par  Godelgaud  jusquau 
temps  de  rabbe  Ilincmar  (mort  en  907). 

La  copie  do  J.  de  Voisin  n'a  omis  evidemment  que  les  partios 
accossoires  et  de  peu  d'interot  pour  los  etudos  liturgiquos.  Dans 
quelle  proportion  ?  On  no  peut  que  faire  dos  conjecturcs  a  cot 
egard.  En  prenant  pour  terme  de  comparaison  nouf  Sa^ramen- 
taires  anterieurs,  on  trouve  comme  moyenno  lo  chiffre  de  230 
feuiliets  :  c*est  exactement,  en  dofalquant  los  additions,  celui 
du  premier  Sacramentaire  de  Saint-Thierry.  A  supposer  que 
chacune  des  108  col.  de  la  copie  corresponde  a  un  feuillet 
entier  de  roriginal,  il  manquerait  un  peu  plus  de  la  moitie  du 
texte.  Quoi  qu*il  en  soit,  on  doit  eprouvor,  avec  M.  Leop. 
Delisle  \  les  plus  vifs  regrets  de  la  «  perte  d\m  manuscrit 
authentiquement  date  des  dernioros  ann6es  du  ¥111*"  sit^cle  »»  et 
orn6  de  peintures  *. 


1.  Mdnu  sur  d^anc.  SacrameiUaires,  p.  8G-9. 1/eminent  conservateur  de  notre 
Biblioth^qiie  nationale  a  bicn  vouiu'me  confler,  par  lUntennediaire  du  Minis- 
terc  dc  l'Iustnjction  publiquc,  le  ms.  9^03,  sur  lcquel  los  eprcuves  unt  vi6  scru- 
puleusement  coIIationn<^'Cs. 

1  Le  D''  Adalb.  Eu.heu  a  dlt  uu  mot  de  ce  Sacrnmentaire  daus  ses  Quellen 
und  Forschungen  enr  Geschichteund  Kuntfffjfschichtc  dcs  Missale  homanum  im 
MiUelaHer  :  Iter  Italicum  (Freiburjji./n..  J8W,  p.  38(»,  ii.  3,  et  p.  ibi).  De  plus.  il 
y  a  d<5crit  sommaireroent  un  aulro  mn.  jitiiri^ique  provennnt  dc  St-Rem}*  de 
Reims  (p.  931),  d&jii  signalc  par  Ludw.  Hetiima.>n  cn  iS.'>i  (Pertz,  Avchiv,  t.  XII, 
p.  270)  et  omis,  je  uc  sai»  pourquol,  par  M.  Ilug:()  Kiinr.NsiiRnGKR  (Libri  litvrgici 
hibliothecae  apoittolicae  Vaticanae  nianv  Hcripti,  Fril»urgi  Brisg..  lSt)7).  Le  Cod. 
151  du  fonds  de  la  Reine  de  .SuAde  au  Vatimn  portc  la  inontion  :  Lirer  Sancti 
Remk;!!^  stuoio  fratrum  Flotvei  et  AUA1.0LD1  (uiie  i  Cois  uvec  lu  datc  dc  1272). 


INTRODUCTION.  XIII 

II.  Martyrologe  de  l'abbaye  db  Saint-Remy  *. 

Encore  un  livre  de  premior  ordre,  dont  roriginal  a  disparu, 
d6truit  peut-6tre  par  les  ravages  du  feu  en  1774  !  Par  bonheur 
une  copie,  abr6g6e  parfois,  en  est  conserv6e  a  Paris,  dans  le 
ms.  17189  du  fonds  latin  a  la  "Bibliot.  Nation.  (anc.  Blancs  Man- 
teaux  84.  A);  il  porte  au  dps  :  VARiA/HiSTbRiCA/ET/ECCLESiAS- 
tica/I  et  contient,' d'apres  une  note  de  la  fin  du  XVIII*  siecle 

Antiquites  eccl6siastiques,Copies  de  chartes,  Statuts  d'eglises, 
de  monasteres.  etc.  Ces  papiers  ont  appartenu  probablement  a 
D.  Durand.  Bons  a  examiner. 

Inutile  d'en  donner  le  d6tail.  Le  Martjrologe  de  Saint-Remy 
occupe  lcs  fF.  398  a  411.  On  se  proposait  de  rimprimer,  car  en 
haut  du  1^''  f.,  a  gauche,  on  a  6crit  :  •*  Petite  vignette,  moyen 
titre  «,  et  avant  le  d6but  :  «  Reglet  »». 

L'importance  de  ce  document,  qu'on  peut  faire  renionier  au 
IX®  siecle,  a  ete  mise  en  pleine  lumiere  par  le  regroit6  comm. 
de  Rossi,  dans  les  prolegomenes  de  son  edition  du  Martyrolo- 
gium  Ilicronyrnianum  *  ; 

R3  =  Breviarium  Remense,  cod.  Paris.  lat.  17189.  —  In 
codice  Paris.  lat.  17189,  chartaceo  saeculi  XVII,  continentur 
vaHa  historica  et  ecclesiasiica  ;  id  est  apographa  miscellanea  ex 
antiquis  codicibus  coUecta  ab  Ursm.  Durand,  in  quibus  plura 
martyrologia.  A  f.  398  ad  412  descriptum  est  Mariyrologiwn 
ayiiiquum  abbaiiae  S. Ronigii  Remensis, qnod  incipit  a  xviiii  kal. 
feb.,  desinit  vin  kal.  dec.  ^ ;  vetus  codex  ubi  nunc  sit,  me  latet. 
Lucas  d'Acherv  breviarium  Gelionense  contulit  cum  codice 
S.  Remigii ;  scd  hunc  vix  semel  ab  eo  citatum  repperi  ad  diem 
kal.  nov.  **  Verum  breviarium  Remense  dignum  censeo.  quod 
attentius  consideretur.Videtur  enim  pcndereab  aliquo  exemplari 

Qu'jl  provienne  dn  mona.stdre  de  Reims,  \m  texlo  iusrr^  nu  fo  5  suffirait  k 
lYtablir  :  "  De  ministris  Remensium  ecelesie  quos  inordinnte  Kho  episcopus 
inrenit  ^.  11  se  compose  de  deux  parties,  (^crites  par  deux  mnins  dilTi^renles  au 
IX«  si^cle.  Du  fo  5i  au  fo6I  se  trouveut  le  Canon  et  diverses  mes^^cs ;  la  suitc 
est  relative  A  la  Pdnitence. 

1.  Pages  1-22. 

2.  Acta  Sancforum,  noverabris  t  II,  pars  prior  (ISOi),  p.  fxxxvl. 

3.  Erreur  :  la  cupie  finit  un  mois  plus  tard,  le  9  des  calendes  de  janvier. 

4.  Spicil,  ed.  in  fol.,  tom.  II,  p.  ^to. 


•>y44*'>   •«••■•     •  •  m%** 


XIV  INTRODUCIION. 

maiore  recensionis  Fontanellensis,  et  licet  valde  breviatum  anno- 
tationes  tamen  topographicas  nonnumquam  pleniores  exhibct 
quam  codices  maiores,  quotquot  ad  nos  pervenere.  Sic  ad  xui 
kal,  febr.  natale  Fabiani  et  Sebastiani  his  verbis  consignat  : 
Rom.  m  cimit.  Calisti  ^  catacumbas  passio  sanctorum  F,  et  S, 
Quae  si  conferantur  cum  feriali  Philocaliano  :  Fabiani  in  CaU 
listi,  Sebastiani  in  Catacumbas,  statim  intelleges  e  tota  quam  late 
patet  progenie  hieronymiana  hunc  unum  codicem  Remensem 
plenae  et  sincerae  annotationis  topographicae  vestigia  servasse, 
quantumvis  luxaia.  Coometerium  enim  Callisti  a  loco  cui  nomen 
Catacumbas,  debuit  seccrni,  et  alterum  Fabiano,  alterum  Sebas- 
tiano  attribui  -.  Eadem  fortasse  sincera  annotatio  lcgebatur  in 
vetorc  Romano  protot^^po  kalendarii  Silvancctensis,  quod  edidit 
Leopoldus  Delisle  e  duobus  codicibus  Parisiensibus  saeculi  IX  '\ 
In  quibus  xiii  kal.  febr.  legitur  :  Romae  passio  sancti  Fabiani 
episcopi,  et  in  Catacumbas  passio  sancti  Sebastiani,  Manifestum 
est  post  Romae  excidisse  in  coemetcrin  CalUsti,  Scd  utrum  ea 
nnnotatio  ex  traditione  primigenia  kalendarii  Romnni  (=  Phi- 
loc),  nn  e  codicibus  hieronyinianis  ad  saeculum  IX  deminuta 
pervenerit,  haud  definio.... 

Quae  cum  ita  sint,  Breviarium  Remense  totum  mihi  descri- 
bendum  curavi  et  perpetuo  contuli  cum  ceteris  omnibus  ;  atque 
in  Excerptis  col.ii  annotavi  si  quid  visum  est  haud  praeteimitteii- 
dum.  Ceterum  pleraque,  quae  in  hoc  uno  codice  ieguntur,  per- 
tinent  ad  additamenta  gallicana,in  quibus  plura  propria  provin- 
ciae  Rcmensis  et  ab  antigrapho  hieronymiano  sunt  prorsus 
aliena.  Duobus  locis  annotationes  animadverti  singularos  spec- 
tantes  ad  urbem  Romam,  quae  in  codicibus  hieronymianis 
recensionis  galiicanae  Autissiodorensis  ad  hanc  dicm  notis 
nuspiam  occurrunt.  XV  kaL  jun,  Rom,  natal,  sancti  lohannis 
episcopi  et  confessor.  ;  is  est  Johannes  1,  quem  defunctum 
Ravennae  in  custodia  XV  kal.jun.  testatur  Liber  pontificalis  ^ 
Pridie  vero  idus  dec.  in  Breviario  Remensi  notatur :  Roju.  inven- 
tio  corporis  sancti  Pauli  aposfoli,  quam  nuspiam  alias  mc  legisse 
memini.  Annotationes  gallicanas,quas  in  Excerpta  col.ii  ex  hoc 
codice  haud  recepi,  moneo  quaerendas  e.sse  ad  dies  viiii  ot 
iiii  kal.  febr. ;  iii  non.  mart. ;  vi  id.  apr. ;  xvii  et  xiiii  et  iii  kal. 
maias  ;  iii  kal.  iun.  ;  iii   id.  iun. ;  viii  et  prid.  kal.  iul.  ;  kal. 

1.  La  copie  porle  *  Calcsti .,. 

2.  lioma  soU.,  tom.  T,  p.  2)6  scqq. 

3.  Delisle,  M4moire  aur  d^aficiena  Sacramentairea,  p.  314. 

4.  Duchosne,  Lib.  Pmii.,  toin.  I,  p.  270. 


INTUODUCTIUN.  XV 

iul.  VI  et  iu  non.  iul. ;  xii  et  vi  kal.  aug. ;  xvii  ct  xiii  et  viii  et 
V  et  111  kal.  scpt. ;  iiii  non.sept. ;  viii,  vii,  ii  id.  sept. ;  id.  oct. ; 
XI  et  pridie  kal.  nov.  ;  vi  id.  dec.  Ad  diem  xvu  kal.  iun.  in 
Breviario  Remensi  annotatur  :  In  Hierosolima  dedicatio  basili- 
cae  sanctae  Mariae  mairis  Domini,  Haec,  opinor,  spectant  basi- 
licara  S.  Mariae  Hierosolvmis  conditam  aetate  fere  Karoli 
Magni,  quam  Franci  tenuere  saeculis  VIII  et  IX  *.  Denique,  ad 
diem  iiii  non.  nov.  :  Dedicaiio  basil(icae)  s,  Andi^eae,  quae  quo 
loco  fuerit,  nescio. 

La  copie  de  Paris  ma  6te  communiqu6e  par  le  ministore  de 
rinstruction  publique,  et  j'ai  eu  tout  le  loisir  d*en  faire  prendre 
une  copie  soign^e  et  de  collationner  tres  attentivement  les 
6preuves  sur  ce  qui  tient  lieu  aujourd'hui  de  roriginal  *.  Sauf 
pour  le  mot  Zozimi ',  oii  ridentito  de  Tencre  ne  me  permet  pas 
d'afflrmer  si  la  correction  faitc  sur  la  3^  lettre  6tait  un  xr  ou  un 
5,  je  crois  pouvoir  donner  Tassurance  que  mon  edition  reproduif 
tr6s  exactement  le  ms.  17189. 

Les  differences  sensibles,  quc  Ton  constatera  en  comparant 
mon  texte  avec  les  variantes  inserees  dans  la  nouvelle  ^dition 
du  Martyrol.  Hieronym.  sous  la  rubrique  R^,  demandent  une 
explication.  M.  de  Rossi  dit  bien,  dans  sos  prolegomcnes,  s'ctre 
procure  une  copie  completo  du  Martyrologe  dc  St-Rcmy  et 
Tavoir  perpetuellement  confrontc  avec  lcs  autres  textes  :  il 
naffirme  pns  Tavoir  collationne  lui-meme  sur  rexeinplaire  do 
Paris.  Pour  lui  trouver  une  sorte  d*excuse  aux  fautes  assez 
nombreuses  qui  lui  ont  echappe  de  ce  ftul,  je  chcrcliai,  par  Ten- 
tremise  de  mon  colleguc  M.  Tabbe  Duchesne.  n  obtenir  coinmu- 
nication  de  la  copie  dc  M.  dc  Rossi ;  il  voulut  bien  me  donner 
Tadresse  de  son  ex6cuteur  testamentaire,  M.  (t.  (iatti  :  celui-ci 
no  put  donner  satisfaclion  a  mon  desir.  Je  Tni  regrette,  car 
j*aurais  sans  doute  constate  que  la  copio  en  qucsiion  avait  ete 
faite  par  un  scribe  ignorant  ou  distrait  et  peu  soucieux  de 
rexactitude  exigee  on  pareille  matiere  ;  les  circonsinnces  n'au- 
ront  pas  permis  a  rillustre  archeologue  d'en  coniger  les  erreurs, 

1.  M.  de  Vogfl^.  Lc*  tglises  de  la  Terre  Saiiite,  Paris.  \m\  p.  ^ftjJ. 

2.  Le  R.  P.  A)b.  Poncelet,  fioUandiste,  a  luen  voulii  nie  fairo  profiler  dc  scs 
lunni^res  pour  rinterpr^tation  ou  le  ronipl^ment  de  cinq  ou  six  n)ots. 

3.  Au  19  des  nitcndes  de  janvier  (p.  21). 


XVI  INTRODUCTION. 

parfois  grossieres,  sur  roriginal.  II  serait  a  regretter  que  sa 
notori6t6  exceptionnelle  flt  p6netrer  dans  la  circulation  scienti- 
fique  des  legons  absolument  fautives  ;  il  y  avait  lieu  de  pr6- 
munir  au  plus  t6t  les  savants  k  leur  encontre.  J'en  donne  en  note  ^ 
un  catalogue  qui  doit  &ive  complet  :  on  n'aura  qu*A  se  reporter 
k  la  presente  6dition  pour  trouver  la  vraie  le? on  du  manuscrit 
de  Paris.  * 

III.  Martyrologe  de  la  m^tropole  de  Reims^. 

A  la  mort  de  M.  Adrien  Duch6noy,  auxiliaire  de  la  biblio- 
theque  et  de  Tacademie  de  Reims.  on  trouva  parmi  ses  papiers 
la  transcription  d'un  Martyrologe  de  la  cathidrale  de  cette  ville  *, 
qui  s'arr6tait  brusquement  au  24  novembre.  Sur  ma  demande, 
M.  Henri  Jadart,  secr6taire  g6n6ral  de  TAcademie  et  conserva- 
teur  adjoint  de  la  bibliotheque,  eut  la  gracieuset6  de  me  la  com- 
muniquer,  pour  joindre  ce  document  aux  Ordinaires  dont  il  sera 
question  plus  loin,  sans  pouvoir  toutefois  m'en  indiquer  la  source. 
Quelques  fautes  de  lecture.  de  celles  que  sont  expos6s  a  com- 
mettre  lcs  laiques  qui  ne  sont  pas  tr6s  verst^s  dans  les  clioscs 
occlesiastiques,  me  donnerent  la  certitude  que  la  base  de  celte 
transcription  6tait  un  original  et  non  une  copie  faite  anterieure- 
mcnt  par  un  benedictin  ou  autre  savant  du  clerg6.  Cet  original 
devait  6tre  a  Reims,  centre  de  Tactivite  de  M.  Duch6noy.  Apres 

1.  Jauvier  16,  Priscillae ;  18,  Roiuae;  22,  ValeriL  F^vrier  8,  Juliae ;  11,  Ammo- 
nis ;  20,  Romae  ;  24,Cesarea ;  25,Victuris.  Mars 4,  Nicomedia  p.  s.  a. ;  8,  Pitimoos; 
19,  sponsi;  22,  omet  sancti ;  24,  Rulil.  Avril  6,  Marini  dori ;  7,  Alexaud.;  23,  ajonte 
civit.  DiospoH;  27,  Anthirai.  Mai  15,  Siniinia  :  17.  Adriana^  18,  Potamou;  2:}, 
Epilecle ;  25.  Tunic.  Juina,  Bomae  ;  27.  Rum...  C.  el  C.  Juiilet  16,  gracia.  AoOt  8, 
Agapo;  13.  Espoliti;  14,  Forlunali.  Septembre  1.  epi;  15,  ajoMie  Homae ;  16, 
Gemeniani ;  17,  Laudeberti ;  18.  Meclilii ;  26,  capitis ;  28,  etc,  Octobre,  2,  Piclavis 
cavit. ;  5,  ApoIIonaris ;  17,  obivit ;  26,  Florituli ;  31,  Summa.  Novembre  4 ;  Grego- 
rii...  e/c.  ;7,  Rogatiani;  12,  Maiireli...  Teolbll,  c<c.;  21,  iu  A.  Baselei;  22,  Romae 
Caeciliae.  D^cembre  18,  Caecilianae  ;  20,  Zefirini. 

2.  Le  ms.  846  de  la  bibliotb^que  de  Reims  contieut  (fos  31-98)  un  autre  Marty- 
rologe  de  rabbaye  de  St-Remy,  <*crlt  vers  Tan  12()0 ;  ce  ms.  renferme  en  outre 
un  Lectionnaire  du  miiieu  du  Xlie  si6cle  et  un  Obituaire  de  la  fin  de  ce  si^cle. 

3.  Pages  23-71. 

4.  Travaux  de  VAcad^mie  de  Eeims  (1894),  t.  XCIII.  p.  107-8.  Cette  -  Nolice  , 
ne  fait  pas  moins  d*honneur  aux  sentiments  de  celui  qui  l*a  dcrite  (M.  Henri 
Jadart)  qu*au  modeste  fonctionnaire  qui  en  est  robjet. 


INTRODUCTION.  XVIl 

Tavoir  vainement  cherch6  parmi  les  manuscrits  de  la  biblio- 
theque,  on  finit  par  le  trouver  intact  aux  archives  de  la  ville  ^ 
M.  L.  Demaison,  archivisie  actuel,  voulut  bien  achever  la  trans- 
cription,  puis  me  communiquer  (aux  archives  departem.  de  la 
Dr6me)  Toriginal,  par  Tinterm^diaire  du  Ministere.  En  voici  la 
description. 

Cest  un  in-4°,  mesurant  315  mill.  en  hauteur  et  225  en  hir- 
geur,  relie  en  peau  de  truie,  avec  cinq  clous  histories  tres  sail- 
lants  sur  les  plats  et  deux  fermoirs  faisant  le  tour  du  volume.  11 
comprend,  a  la  suite  de  2  feuillets  de  garde,  153  ff.  de  par- 
chemin,  dont  la  justification  a  225  mill,  sur  145,  les  ligncs 
tracees  a  la  pointe  seche,  et  22  de  papier.  Les  six  preraiers 
contiennent  un  Calendrier  qui  sera  reproduit  plus  loin  combine 
avec  ceux  des  Ordinaires  (chap.  iv). 

Suit,  du  f"  7  au  f**  4G,  le  Martyrologe  qui  est  roccabion  de  la 
description  de  ce  volume.  II  est  pr6cede  des  prieres  du  manda- 
tum  (p.  23-5)  ou  lavemenL  des  pieds,  en  usage  alors  tous  les 
jours  *  dans  la  cathedrale  de  Reims.  En  tete  se  trouve  le  c:ata- 
logue  dea  chanoines  auxquels  incombait  cot  office  chaque  jour 
de  la  semaine.  On  semble  en  avoir  indique  six  pour  chaque  feric 
(au  mardi,  «  Leodegarius  ^  serait  distinct  du  «*  decanus  Belva- 
censis  ^»)  :  cependant  le  samedi  on  en  compte  sept  ;  ils  etaient 
donc  en  tout  43.  Sans  perniettre  une  grande  precision,  cette  lisie 
autorise  ix  placer  la  trunscription  du  manuscrit  entre  12()1  et 
1271,  d^apres  les  dates  assignees  a  quclques-uns  d<?  ces  chanuincs 
par  Weyen  ^ 


1.  11  ne  figur»  pas  hu  Caialogue  des  fnanvscritn  voiiserv^n  dafiti  /e^  iWpoi» 
d'archivcs  deparfementales.,.  (IW^6),  p.  3:W-4. 

2.  Sur  \v  mandnititn  quutidicii,  voir  le  Clossaire  <Ic  Dc  (!angk,  y«'  Mandu- 
lum,  $1». 

U.  DiQHiiaies  ecclcmas  meirititoiitauw  Uttnensis  (recueil  lut;  du  XVII K*  h.  a  Iii 
biblioth.  de  Heiuis).  Je  ne  cjoispas  qirou  puis*^e  rien  conriure  <ie  Ja  iiifntion 
d***  (k'lolH»nus  «,  qui,  chauoiue  de  Reinis  de  ['•2iti  a  1^271,  auiait  sdci/de  a  Guil- 
laume  couime  grand  archidiaere  et  seiait  devenu  pape  en  1270  soi)««  W  m)in 
d'Adrieu  V.  Ottohoni  de'  Fieschi,  originaire  de  Genes,  re^ut  la  di^iiilt^  cardi- 
nalice  de  sou  oncle  Inoocent  iV.  Jl  figure  avee  la  dinconie  de  Snint-Adrieu,  du 
6  1'^vrier  1252  au  1  '  avril  1276,  daus  les  Begesia  poutif.  liomun.  do  Pottuast 
(t.  li,  pp.  I^^^d»  147:^  1541,  ltS49  et  17o;i).  Durant  ce  quart  de  siecle,  il  r^sidn  u  la 
cour  pontilicale,  ^aulses  legations  k  Perouse  (12(34)  et  eu  Augleterre  (t2(>o|.  Le 

B 


XVIll  INTRODUCTION. 

Le  Martyrologe  occupe  les  ff .  9  a  40  (p.  25-71) ;  son  ecriture 
est  bien  celle  cle  la  seconde  moiti6  du  XI IP  si^cle,  comme  on 
pourra  en  juger  par  la  photographie  du  f®  9  (pl.  iii.en  face  de  la 
p.  25).  Une  main  posterieure  aajout6en  marge  de  chaque  jour 
(sauf  omissions) ie  nombre  d'or  :  il  ny  avait  pas  lieu de  reproduire 
cette  addition.  Pour  lc  reste.  rexactitudo  de  notie  reproduction 
doit  eire  irr^prochable.  Dnns  le  fond,  ce  Martyrologe  se  rap- 
proche  beaucoup  de  celui  d*Usuard  ',  et  je  crois  inopportun  d'en 
signaler  les  particularites.  II  reste  de  toute  evidence  qu'il  a  ^te 
adapt6  a  Tusage  de  ia  m^tropolc  de  Reims  *. 

De  ce  Martyrologe.  comine  du  precedent,  la  Table  alphabe- 
lique  (p.  395-410)  ne  mentionne  que  les  noms  de  saints  et  de 
lieux  qui  se  rapportent  a  rancieniie  France,  en  prenant  pour 
base  Tensemble  des  divisions  geographiques  de  la  Galluf  chvLs- 
iiana  nova. 


"lA  Qov.  1:267,  il  fut  autorise  &  fuire  )e  pdlerina^e  de  Saint-Jacqnes  de  Conipos- 
telle.  —  On  me  permettra  de  protlterde  roccasion  pour  relever  une  j?rave  errenr 
de  Pottkiast,  qui  ne  semble  paa  avoir  el^  signalee  :  il  altribue  partout  un  iUr% 
anx  cardinaux  diacres  (Ottobonns  diae.  cardin.  tit.  S.  Adriani);  les  cardinaux 
prMres  seuls  en  ont  janmis  et^  ponrvus  et  ont  pris  ce  Hlre  dans  leurs  signa- 
tures  an  bas  des  bnlles  soiennelles.  Pour  me  Imrner  k  \\n  exemple.  la  buUe  de 
Gr^guire  X,  du  7  mars  li73.i,  en  faveur  du  couvent  de  la  Fille-Dieu  et  pubii^e 
d'apr*s  1'original  dans  le  Mimorial  de  Fribmtry  (18r>4, 1. 1,  p,  497-500)  a  ^t^  ainsi 
coutresigut^e  par  le  futur  Adrien  V : "  t  Ego  OUobonus  sti  Adriani  diaconus 
c.ird.  SS.  « 

1.  Avta  M.  BoUaud,  junli  t.  VMI ;  PfUrol,  lutiHa,  t.  CXXIIMV.  A  denx  reprises 
(plus  sonvent  peut-^^tre)  f^diteur  d*Usuard,  J.-li  du  Soi.lier.  a  donnt^i  iles  addi- 
lions  tir<5es  d'un  Miirtyrologfc  "  Hemen.  Sanclorum  Tim  ilhei  et  Apollinnris  « 
Ijun.  t.  VI,  p.  194  ot  3^5  ;  t.  CXXIII,  c.90S.  ot  t.  CXXIV,  c.  ISi),  qui  se  relrouvenl 
texluellement  daus  notre  manuscrit.  -  On  pourra  aussi  remurquer.  auGjuillet, 
la  levon  -  Trecnrensi  „,  olferte  au  hollnndiste  (jun.  t.  VII,  p.  3H:i;  FiUrAai., 
t.  CXXIV.  c.  %\^)  pur  le  seul  ms. //eriHiou.  (d'II<Srinnes,  chnrlreuse  pr^s  d*En- 
glueu  ;  cf.  Ada  hh,  iio//..  jun.  t.  VI.  p.  liv-vj). 

2,  Voir  en  parliculier  aux  4  et  13  janv.,2V  nvril,  1"  mai.  5  et  14  juin.  7  et 
iJ  juil..  11.  24  et  %\  aoai,  l-r,  «  el  45  sopl..  l\  IS  et  ^5  ort..  et  au  14  d^c.  —  Cata- 
loguant  les  ouvrages  relntifs  A  In  Cluimpugne.  l.ouis  Pabis  indique  [Cahinet 
histor,,  IHTw,  l.  l.  i'  piirl.,  p.  i:i4)  sous  le  n  KU) :  "  Mnrlyrologium  et  necrtilojriuni 
ucclesi»  Hemensis,  de  li(V3  A  l!27tJ.  \¥^  leull.,  „  commo  so  troavant  a  la  bihlio- 
thdquede  Heims;  quolques  pagHs  Mi*rniont  pnlimpsoHh^s.  11  s*agit  tout  siinple- 
menl  du  ma.  des  Archlvos,  comnio  mo  Tn  conflrnn^  M.  Domnison.  Heproduisanl 
cette  indicatlou,  M.  Aug.  Mouniku  luontioime  {OhiUiain^s  frau^ais  au  moi/e»i 
rti/c,  1890,  p.  193)  •'  uii  nutre  oxomplnlro  dii  XV'  sli^clo,  copi6  sur  un  nmnuscrit 
plus  ancien,  &  In  hlhiiolhi^que  Vnlicnnu.  Ollohonl,  n  '2m) ... 


INTKODUCTION.  XIX 

II  ne  sera  pas  inutile  Ue  poursuivre  hi  clescription  du  manu- 

Bcrit  des  archives,  pour  relever  ce  qui  concerne  la  liturgie  de 

Reiras.  Les  ff.  47-8  sont  blancs.  Du  f°  49  au  f^  126  se  trouve 

rObituaire  de  la  metropole  \  integralement  publi6  de  nos  jours 

par  Pierre  Vaiun*.  Lef®  127  est  blanc.  Des  charies  de  nov. 

1222.  1197.  1190  et  fevr.  1240  occupent  128  et  129.  Au  1:30*' 

coramencent  lcs  litanies,  dans  lesquelles  nous  relevons  les  noms 

de  saints  qui  suivent  : 

Nichasi  cum  sociis  tuis,  Qiiintine,  Remigi,  Sixte,  Sinici, 
Nivarde,  Rigoberte,  Reole,  Juliane,  Basili,  (iennane,  Hylari, 
Thcoderice,  Theodulfe,  Basole,  Genovefa,  Columba,  Macra, 
Gertrudis,  Bova,  Doda,  Justina. 

Suivent  25  oraisons.  F**  133  v**  :  «  Excommunicalio  :...  sanc- 

tique  Remigi  ".  F**  134,  deux  bulles  de  Lucius  IIP  et  une  let- 

tre  du  roi  Philippe-Auguste  ;i  son  oncle  rarchev6que  <le  Reims, 

(Tuillaume  do  Champagne  ^  F**  135,  ^  Benodictio  :  Ovium  mun- 

darum  carnes...  »»  Au  v°,  catalogue  des  reliques  : 

Sub  superiori  emblemale,  de  spinoa  corona  et  sudario  Domini. 
Sub  dextro,  de  vostimentis  sancte  Marie  ci  faciterdo  Domini. 
Sub  sinistro,  de  spongia  Domini  et  vestimentis  sancti  Johannis. 
Sub  inleriori,  de  capillis  sancti  Banholomei  apostoli,  de  costa 
sancti  Dionisii,  de  sanguine  sanctiCipriani,de  corpore  sanctiGau- 
gorici.Sub  m*'dio,  de  ligno  Domini,  de  utraquo  veste  Domini. 
Reliquio  sancto  Marie.  Roiiquie  sancti  Petri,  de  veste  sancti 
Fauli.  de  brachiu  sancti  Stephani,  de  sancto  Nichacio.  Reliquie 
sancti  Amandi  et  sancti  Bertini.  de  mamilla  sancte  Margareto 
sub  cristallo,  in  quo  crucifixus  sculptus  est  de  ligno  Domini. 

Il)id.,  lettro  d'Ktienne,  alors  abbe  de  Sainte-Geneviove  do 


1.  *"  Obierunt  Gerfridus  diaconus,  Odolaicu» Agenardus  presbyter,  Geroar- 

du8  diaconus  „. 
±  Arehiv.  IdgisluL  de  Ueuns,  Slaluts  (18UK  t.  f.  p.  62-105. 

3.  Jaffe-Loeiw.,  Jieg.potit,  fiom.,  nos  15261  et  li7:).5. 

4.  9avr.«M  oct.  11S9:  uo  2^)3  du  CatcUoyue  des  ades  de  Philippe-Angufite  par 
M.  L^op.  Delisle  (p.  r)6).  Voici  la  coliation,  due  h  M.  L.  Deinaisou,  du  (exte  des 
Ordonnances  des  rois-  de  Frunce  [L  XLpp.2.V>-<))  :  lig.  3,  iHicis  persouis  snluteni; 
4-5,sancte,  ecclesiarum  et  princ.  regrni  assensu,  rcriirn  mobiliuui  et  rcddituuni 
taiD ;  6,  erclesiaruni ;  S-9,  vel  siinileni  c.  a.  u.  m.  ullerius  exig.  ('.uni  en.  tani 
devote  subventioni  reni.  fid.  in  sal.  truus.  deb.  nnim. ;  10,  paup.  ac  vid. ;  11,  nec 
alii;  15.  inaje.sL  regiani ;  17,  doin.  proprietutuin  seii  feod.  e(  advoc. ;  :2<),  vol.  eliam 
ui;  21,  erant  ante  qundraginta  dies  quando  crucem  ass. ;  !2G.  butic.  Matbei  caiue- 
rari.  Rad.  const.  Data  vacunte  (mouogramme)  caucellaria. 


AJ,-*      '     -    t  W««>  •    ««.      «  «•     t   i<       *»•■•  «        w     •   « 


XX  INTRODUCTION. 

Paris,  depuis  evfique  de  Tournai  *  ;  f**  136  v"*,  autre  de  Garin, 

abbe  de  Saint-Victor  ^  F°  137,  «*  Formula  dandi  pallii  archie- 

piscopo  Remensi,  juramentum  ejusdem  ».  Du  v*^  au  f  149,  se 

trouvent  d'autres  bulles,  lettres   et   chartes,  comprises  entre 

1161/7G  et  1258,  d6j;i  publi6es  en  bonne  partie  par  Marlot  ct 

Varin  . 

A  la  suite  des  ff.  150-3,  qui  sont  blancs,  la  pagination  recom- 

mence.  F®  1  :  *i  Necrologiuui  vetus  ecclesiee  Rhemensls  »• .  Les 

trois  premiers  ff.  renferment  un  Kalkndarium  :  «*  Januar.  kalend. 

Circumcisio  Doraini,  ix  lect.  duplex  ".  En  haut,  a  gauche  : 

Ex  ins.  cod. 

Bib.  Regina^  Romte 

not,  144 

et  anno  circiter 

MCCCXL  exarato. 

Uu  P  3  v''  a  19  r''  est  copie  un  Obituarium  : 

Kalend.  jan.  Obiit  (iuillelmus  abbas.  Oydelo  abbas  ^. 

Au  t^  19,  le  compilateur  a  ajoute  : 

Ad  calcem  Necrologii  extant  :  1**  Copia  instrumenti  fund,-»- 

1.  EUe  a  <^te  piibli^e  par  Marlot,  Metrop,  liemen,  hint,,  t.  II,  p.  44K^  5.  Eii  voici 
ia  ccllation,  due  &  M.  L.  Demaisoii  :  p.  433,  1.  1,  et  patribus  R.  decano  ;  1,  u\ 
solum  mihi  solacii  superest,  quia  si  repulsum  ;  18.  furtum  Achor  lUii  Chariiii 
transeeadeQles ;  p.  43i,  1.  10,  reflciebantur  domiui  {!;  addition  eii  roarge  au 
XVII'  s. :  convive) ;  23.  ubservet  (!) ;  29.  dispeusationis  levamen  in  doinibus  pro- 
priis  libentius  admittentos  quam;;  33.  Usurpabainus  (!) ;  36.  et  non  loiige  a  lapsn ; 
39,  coDcurrentibus  ad  horas  ;  41.  supra  montein  ;  46,  habitant  (!) ;  p.  43ri,  1. 1,  toIuii- 
tate  iiIorum;4,  iterum  scio;  7,  de  sacro  collegio  vestro  persuadore.  Voir  )a 
mdme  lettre  avec  un  d^butrditTereut,  dans  Patrol  lat.,  t.  Cf.XI,  c.  423-7;  l^abbe 
de  SainteGenevi^ve  (1176-92)  exhorte  l'anglais  Rodolphe,  doyen  de  Reinis 
(1176-94),  ii  maintenir  la  comniuuaute  du  relectoire. 

2.  Publi(5e  ogalement  dans  Marlot,  p.  432-3.  Collalion  due  au  mdme  :  p.  4;i2. 
l.  3,  in  Parisiensi  (in  exponctut*) ;  p.  43^i,  9,  ininus  provida  voluntate  niiuusque 
librato  judicio  sustinent,  quod  in  horrendum  Dci  judicium  non  timent  incidere. 
quia  se  muruin :  15,  tain  nobilis  clerus  el  pnpulus ;  17.  reluoebiit  et  unlcuiu.  qui- 
dam,  ut  aiunt,  illum  nitnntur  enicere  de  «peculo  coruscnnti  spectHcnlum,  suavis- 
simi  odoris  faiuam  in  infainiam  corninutare.  celebreinque  primitus  gloriam  iu 
ignominiain  secularis  cupiditatis  perpetuain ;  23,  ne  *^e  {spintus  ajout^  en  inter- 
ligue.  d'uneautre  inaiu)  malignus;31,  siut  approprianda. 

3.  A  1.1  Bibl.  Nat.  de  Paris.  lo  ms.  74  de  la  coll.  Duchesne  renferme  deux 
extraits,  fu»  26-9  (Ex  veleri  Kalendario  ecclesia)  Ucmen.)  et  f"»  3i-7  (ex  Mart^^n»- 
logio  ecclesia'  Remen.),  dont  le  debut  est  identique  k  ce  nis.  de  Houie.  Parini  lcs 
inauuscrils  latins  utilisc^s  dans  son  Glossaire,  Dr  Cange  cite  :  **  Necrologium 
vetus  Eccl.  Hemensis  „  (1850,  t.  VII.  p.  443"). 


INTRODUCTION.  XXI 

ticnis  anniversarii  Richardi  archiepiscopi  Rheraen.  Dat.  anno 
MCCCLXXXVII,  die  xiiii  februarii. 

Et  P  20  v*^  : 

Initio  vero  codicis  ha?c  veteri  characiere  scripta  leguntur  : 
•*  Scedula  puerorura  chori  ecclesife  Reinensis,  in  qua  scribuntur 
quae  eis  debentur  pro  processionibus  totius  anni  in  ecclesiis  infe- 
rius  norainandis,  ac  etiara  pro  mandato  hospitii  et  aliis  necessa- 
riis  » ,  etc. 

HaRC  vero  e  citato  ms.  Obituario  exccrpsit  et  descripsit  fr. 
Claudius  Stephanotius  \  monach[us]  benedict[inus]  e  congrega- 
[tilo[n]e  S.  Mauri  eiusque  in  curia  Romana  procurator.  Roraae, 
nnno  MDCLXXXVIII, 

Les  ff.  21  et  22  sont  blancs. 

IV.  Calendrier  de  la  m^tropole  dr  Reims. 

Le  texte  iraprira^  p.  72-92  est  celui  du  ras.  A  de  rOrdinaire 
dt*  Reims  decrit  plus  loin  (chap.  vi) ;  il  comprend  en  raeino 
temps  un  Obituaire,  reproduit  integralement  et  exaciement  *.  IJ 
en  va  autrement  des  Calendriers  du  Martyrologe  (chap.  iii)  e, 
dc»s  mss.  fi  et  C  de  TOrdinaire  :  les  saints  seuls  sV  rrnconlrent. 
Ces  trois  manuscrits  forment  une  seule  famille.  La  formule  des 
jours  6gyptien8  diifere  du  ms.  A  ei  se  rapproche  de  celle  «Tun 
Calendrier  di^  la  cath6drale  d'Albi  r6cerament  publie  par  le  baron 

do  RlVIKUES  '. 

Bien  qu6crit  au  XIII^  siecle,  ce  Calendrier  repr^sente  la 
tradition  anterieure  :  les  saints  recemment  canonises  en  sont 
absents.  La  dedicace  de  la  cathedrale  de  Reims  est  marquee, 
comme  toujourg,  au  18  octobre^  H  y  a  lieu  d*en  donner  des 

1.  D'une  autre  main :  EtiennoL 

2.  Sauf  k  corriger  p.  73, 1. 12-3  Gofridi :  17  Lagereio ;  73, 1  Piiiicis :  10  Fahiai^ni : 
74,12  Virzelaio:  14Zothici:17  Ilispan*:28Gobloni9:76.t21  etdenus  ineiisis  trao... 
undenus  aprilis:  24  p'  8* ;  77,  5  elT.  les  points  et  ia  note:  8  Lapara*  ;  7S.  6  et  ^ 
vel ;  82, 27  perussit :  32  Egi ;  83,  13  et  in  inissa :  31  Lorr[iaco] ;  S5,  2i  Froinundi ; 
H8, 8  HauB* :  15  Blanch* :  89, 11  Grisog. ;  90,  2  Lorr(iaco|. 

3.  BuUetin  de  la  Soc.  arcMol  du  Midi  de  la  France  [180^],  nu  18.  p.  71-6. 

4.  Sur  cette  f&te  M.  L.  Demaison  veut  bien  me  communiquer  ies  conclusions 
aaxquelies  il  est  arrivd  dans  une  notice  encore  in^dite  :  **  11  n*est  pas  douteux 
qae  la  cath^drale  ait  ^t^  consacr^e  le  18  octobre.  U^glise  de  Reims  a  constam* 
ment  c^Idbrd  en  ce  jour  la  f&te  de  sa  d^dieace,  et  des  buUes  d'indulgences  ont 


»  ci    .».m.'4#»«»'*^*"**^      *""•■  ^' 


XXII  INTRODUCTION . 

oztraits,  en  se  bornant  a  peu  pres  aux  parties  sp^ciales  a  la 
France  ;  les  rubriques  seront  reprteentees  par  de  petites  capi- 
tales,  les  passages  supprim^s  posterieurement  mis  entre  paren- 
theses,  et  les  additions  (du  XIV*  siecle)  entre  crochets.  Pour  l»*s 
mss.  B  ei  C,  D  indiquera  qu'une  forme  leur  est  commune  et  T 
que  lestrois  copies  de  TOrdinaire  sont  d'accord. 

Jani  prima  dies  et  septima  fine  timetur. 
Kal.  Jan.  Circoncisio  (Circun-o  CAi),  tert'  d\  ix  lect. 
III  Non.  Octabe  s'  Johannis  apost   Genov.  virg.,  ix  lect. 
n    —     Oct'  Innocentum.  Rigob.  episc.  et  conf.,  tert.  d*. 
Non.  Vigilia  D. 

VIII  Idus.  EpiPiiANiA  DoMiNi,  totum  duplex. 
vii     —     (Octave  fiunt ;  leguntur  per  vi  dies  sermones  et  die 

vii*'  fiunt  octave,  ix  lect.) 
Idus.  Remiqii  et  Hilarii  episcoporum  et  confess.  (ix  lectiones; 

fiunt  octave  ;  leguntur  per  iiii**'  dies  Epistole 
Pauli.)  Tert.  d'  M, 
XVI  Kal.  Antonii  confess.  ix  lect.  v  cer,  C  add. 
XV    —  Sol  in  Aquario  B, 

XIII     —    Fabiani  et  Sebastiani  mart.  ix  lect.  D, 
VI    —    Juliani  Cenomanensis  episcopi  (ix  lect.) 

V    —    [Karoli  Magni  regis,  v  cerei,  XV'  s.] 

III     —    Karoli  Magni  conf.  v*  cerei  Ba  C. 

Ast^  Februi  qunrta  est,  precedit  tercia  finera. 
Kal.   Brigide  virginis  DAf. 

M  accord^es  k  1'occasion  de  cette  f&te  par  divers  papes  au  XV^'  et  au  X VI'*  si^cle. 
J*ai  m^me  constat^  que  cette  cel^bration  avait  dejd  lieu  au  XII**  sidcle.  avant  la 
cimiitnirtion  de  la  cath^drnle  nctuelle;  j'en  ai  trouv<^  la  preuve  dans  nne  raen- 
tion  in!<crite  avant  Tann^e  120()  dans  uu  Culendricr  du  cliapitre  de  Reims  (Bibl. 
do  Heims,  ms.  A  20,1,')),  a  la  dale  du  l^  des  calendes  de  novemhre.  II  est  donc 
h  BuppoHcr  que  le  18  octobre  a  <^t<^  dejd  le  jour  de  la  cons^cratlon  de  la  cath<&- 
drale  oarolingienne,  deditie  solennellement  par  Hincmar  en  >^>%  suivant  le 
l<^moi(^nage  des  Annales  de  Saint-Rertin. 

Y  nd*il  eu  uno  nouvelle  consecration  apre*^  la  reconstruclion  de  rcdifice.  com- 
tiienc^o  en  1211  ?  La  chose  est  probahle;  pcut-Otrc  m6me  a-l-on  choisi  encore 
pour  cctte  d<*dicace  le  jour  tradilionnel  du  18  octohre;  mais  on  n*a  k  ce  sujet 
ancun  document  ancien.  On  a  bien  parlc!^  de  rann<^e  1215 ;  cette  assertion  a  <^t^ 
inise  en  circulation  par  un  ^crivain  du  XVI**  sitl^cle,  Antoine  Colard,  et  ne  paralt 
confirm<^e  par  aucune  source  originale.  Elle  est  m6me  tout  k  fait  invraisembla- 
ble,  car  en  1215.  la  cath^drale  ne  devait  gu^re  s'elever  au-dessus  de  ses  fonda- 
tions  „. 

a.  At  M, 


INTRODUCTIOiN.  XXIII 

iiii  Non Serrao  legitur  (ix^  lect.)  [Totum  duplex.] 

vui  Idus.  Vedasti  et  Amandi  episcoporura. 

vii  —     Helene  regine. 

iiii  —     Scolastice  virg.  Ba  M. 

XV  Kal.  Sol  in  Pisces  B. 

VI  —  Locus  bisexti  B. 

Martis  prima  necat  cujus  sub  ^  cuspide  quarta  est. 
Kal.  Albini  episc.  et  confes.  B. 
viii  Idus  Prima  ascentio  lune  paschalis  5. 

mi     —     ...  Transfiguratio  Domini  Ba, 
11     —  Ultimum  QuadraKesimum  B, 

XV  Kal.  Sol  in  Ariete.  Primus  dies  seculi  B. 

XII     —  Equinoctium  vernale  B, 

XI     —  Primum  Pascha  fi. 

vni    —    Annunci<atio  beate  Marie  C\  [Totum  duplex.j  Sermo. 
VI     —     Resurregtio  Domini. 

Aprilis  decima  ^  est,  undeno  a  fine  minatur. 
iiii  Non.  ...  IX  1.  Ba  C  Ultima  incentio  lune  paschalis  B, 

VII  Kal.  Marci  ewangeliste  (B)  et  martiris  C. 

Tercius  in  Maio  lupus  est  et  septiraus  anguis. 

V  Non Theod.  et  Juvenalis  B,  tert.  d\ 

VIII  Idus.  Gibriani  confessoris. 

VII     —    Transl.  beati  [B)  Nicholai  [v  cerei,  ix  lect.J 
xiiii  Kal.   Peiri  confes.  Celestini,  v  c'  Ba,  Ca. 

VIII     —     Marie  Jacobi  ot  Salome,  parvum  duplex  [v  ceroi, 

IX  lect.]  Ba,  Ca. 

vii     —    Mfithurini,  lu  lect.  Ba. 

V  —    Germani. 

Junius  in  decimo  ^\  quindonum  "^  a  fine  salutat'*. 
Non.   Bonefacii...  TM. 

VI  Idus.  Medardi  et  Oildardi  episcoporum  et  ronf.  Ba  C, 
II     -      Basil.,  Cir.,  Nab.  ot  Oclsi  B. 
xviii  Kal.  {Rufini  et  Valorii  mar.)  Rigoberti  archicpiscopi  (ix 

lec.)  [tert.  duplex.J 
XV     —  Sol  in  Canorum  B. 

VIII  —     (Sermo,  ix  lect.,  octave  fiunt,  tcrc'd'.) 

VII     —    [Kligii  ci)isc.  et  conf. .  ix  lec,  ix  ccr.]  :Sermo  legi- 

tur  per  duos  dios  tantum,  ix'"  lectiones.) 

a.  sic  J5,  a  cujiis  C.  —  b.  Decinio   M.  —  c.  undeeiiiio  e»l  C.  —  d.  quindenu  M, 
—  e.  minatur  C. 


»   «  •-     »-rf  .  .  ♦»■«      •       «»  ■• 


IX IV  INTRODUCTION . 

III     —    [Passio]  apost...  (Sermo),  tert.  d*,  duplum  Ba. 
II    —    (Sermo),  ix  cerei. 

Tredecimus  mactat  Julii,  decimus  labefactat  '. 
Kal.  Theodorici  abbatis  (ix  lect.)  [v  cerei.] 

VI  Non.   Processi  et  Martiniani  mart.  Marcialis  episcopi  et 

confessoris  (ix  lect.)  [ix  cerei.l 
iiii     —    Translatio  sancti  .Martini  episcopi  (ix  lect.)[iii  lect.] 

II  —     Octava  apostoiorum  Petri  et  Pauli  (sermo). 

Non.  Omnium  archiepiscoporum  RQxnQn, {'^ermo  Beati  pauperes 

spirifu,  IX  lec.)  [ix  cerei.]  BM. 
Festivitas  sanctorum  a.  R.  (', 

V  Idus.  Transl.  sancti  Benedicti  abbatis  ct  confes. 
XV  Kal.  Sol  in  Leone. 

XI     —     Marie  Magdal.  [ix  c.]  (ix  lect..octave  fiunt ;  legitur 

tantum  de  sermone,  dicitur  i®  et  in  octavis 
propria  canuntur),  tert.  d'. 
viii     —     Jacobi  apostoli,  X&istofori  ct  Cucufatis  mart.  D, 

VII  —     vSancte  Anne,  inatris  matris  Domini... 

iiii     —     ...  Octabe  b*  Marie  Magdal.  (ix  lect.)  [v  c.] 

II  —     Germani  jAntissiod'  B)  episc.  [vii  cerei,  ix  lect.] 

Augusti  nepa  prima  fugat  ^,  de  fine  socunda  ^. 

III  Non.  Inv.  s.  Stephnni  prothomart.  sociorumque  ejus. 
Nonis.  'M.  ep.  ct  c.)  [Beato  virginis  Marie  dc  Nive,  tert.duplex]. 

Sancte  Marie  ad  Nives,  ix  cerci,  totum  duplex,  ix  lec.p  W. 

VII  Idus.  Don.  episc.  et    m.[Mommii  episc.  Cathal.,   ix  lec, 

v.cer.J 

III  —    Transl.  Cal.  mart.,  ix  lect.  De  sancto  Tyburcio  (iii 

lec,  ct  do  .sancto  Calisto  vi  lec,  nisi  dominica 
fuerit  et  tunc  fiant  vi  de  s.  Cnl.  mr.  et  pronuncia- 
tur  evangelium  de  dominica.) 
XV  Kal.  Sol  in  Virgine. 

xiiii    —     Manni  martiris. 
XI     —     Tym.  et  Symphor.  Nich'.  Oct.  sancte  Marie,  ix  lec  B. 

VIII  —    (Mammctis  mart.)  [Ludovici  regis  Francie  cf.,  ix  c.J 

Ba  CM. 
VII     —     [Mammetis  marliris.  ix  lect.,  ix  ccr.] 

VI  —     Rufi  martiris. 

V    —    Juliani  et  Hermeiis  inarL.  Augustini  episc ,  ix  lec  D. 


a.  Tredecimiis  (T-um  C)  .liilif.  x*»  (derlinum  C)  innull  ante  kalendas  D.  — 
6.  necat  C.  —  c.  secundam  B. 


INTROnUCTlON.  XXV 

Terria  Septembris  vulpis  ferit  a  pede  denaiD. 
VII  Idus.  Vivencii  Rem.  a.  (episc.  et  conf.  C.  conf.  M),  v  cer.. 

IX  lect. 

VI  -       Nativiras  sancte  Marie...  Cantica  cantic.  C. 

V  —     ...  [Audomari  episc.  et  confess.] 

XVII  Kal.  Oct.  sancte  Marie,  ix  lcc.  Ba  C;  Nichom.  mart. 
XII     ~-  Equinoctium  B. 

VII     —     Firmini  episc.  et  conf.  et  inart.  (ix  lec.)  v  cerei. 

Tercius  Octobris  decemque  ^  in  ordine  nectit  *. 

VI  Non.  Dedicatio  ecclesie  Beati  Remigii.  Lcodegarii...  C. 
VII  Idus.  Dvonisii,  Rustici  et  ENmtherii  mart.,  ix  lect    ('. 

Mus.   Trunslatio  sancti  Masoli  confessoris.  Jia  M. 
XVI  Kal.  Hic  debet  celebrari  festum  b'  Luce  e^^ang.  (ix  1.) 
XV     -~     Luce  evang.  Dedicatio  ecclesie  [S.  M.  Jin\  Reiuensis 

(IX  lect.,  septene  fiunt  per  v  dies  et  in  vr'  fiunt 
septene.) 
IX     —         (Septene  dcdicaiionis,  ix  lec.) 
II     —     (Quint.  mart.)  Vigilia  Omnium  Snnclorum.ix  lec.  ('. 

Quina  ^  Novembris  acus,  vlx  t«^rcia  mansit  in  urna. 
Kal.   Festivitas  Oninium  Sanr^torum  I)M.  Cesarii  m.  Bn  C 

VII  Idus.  Claudini  cum  sociis  B.  Nichil  Ba. 

VI  —  Q.  C,  oct.  0.  M.  (ix  loc,.  i^'^  Jn  circuitu)  B. 

II  —  (Bricii  [Brictii  I)\  ej)iscopi  et  confes.) 

XV  Kal.                                  Sol  in  Sugittario. 
xiiii  —  Octava  sancti  Martini  (ix  lecl.)  I)M. 

VI     —     Depositio  Ba  C  sancti  Basoli  confes. 

Dat  duodena  cohors  ^  septem  inde  *^  decemque  Decembris  ^ 
Kal.   Eligii  episc.  et  c«»nf.  (ix  lect.  proprie). 

II  Non.  [Barbare  viig.  et  mart.,  XflJ'  s.  /?nj  (ix  lect.) 
V  Idus.  Barbare  viig.  et  mart.  Ba  CM  XIV  s. 
iiii     —     Genciani,  Fusciani.Victorici. 
iii  Vict.,  Fusc.  et  Gentiali  m*  iij  S;V.,  (i-ani,  F.  m*'  ('. 

xviii  KaL  Solsticium  C. 

XVI  —     0  Sapientia  Ba.  Primum  0  debct  hic  incho.'ui  C. 
XII     —     Solsticium  hyemalc  B. 

iiii     —    Sancti  Thome  de  Cantuaria  B;  T.  Cant.  archiep.  A/. 

J'ai  hdte  d'ajouter  que  je  suis  redevable  «a  la  complaisance  du 

savant  archiviste  de  Reims,  M.  L.  Demaison,  de  la  plus  grande 

o.  T.  0.  gladius.  xm  B.  —  h.  T.  0.  et  deniis  feri  niala  membns  C—  c.  Quarta 
B,  Quinta  C.—  d.  Choors  C—  e.  viique  H.  —  f.  December  C 


«i/«         »       .  f  T»«"  i«*    V(t»WV. 


XXVI  INTRODUCTION. 

partie  des  notes  relatives  a  ridentification  des  personnages  mon- 
tionn^s  dans  TObituaire,  et  de  toutes  celles  concemant  les 
6glises,  chapelles  ct  lieux  divers  de  la  ville  ;  cette  abondante 
source  de  renseignements  biographiquos  et  topographiques  est 
le  fruit  de  ses  longues  et  minutieuses  recherches. 

V.  Ordinaire  de  la  m£tropole  de  Reims. 

MAlfUSCRIT  DE    LONDRES  ^ 

Le  manuscrit,  d'ou  ce  traite  pratique  de  liturgie  locale  est 

tir6,  fait  partie  depuis  bien  des  annees  de  Tanrienne  biblioth6que 

royale  d*Angleterre.  On  le  trouve  ainsi  decrit  dans  A  Catalogue 

of  ihe  mantisanpts  of  the  Kings  library,  par   David  Caslby  * 

(p.  191)  : 

11.  B.  xiii.  2.  Remensis  ecclesiae,  Ordo  legendi  atque  can- 
tandi  per  totum  annum.  xiii  [saec.] 

II  est  mentionn6  a  la  table  sous  larubriqiie  -Ordinale»»,quon 
croirait  choisie  pour  derouter  les  chercheurs  : 

Ordinale  Remensis  ecclesijc.  11.  B.  xni.  2;  19.  C.  xi.  9  ^. 

Personne,  a  Reims  ou  ailleurs,  ne  sen  6tait  enquis  et  ne 
Tavait  signal6.  En  me  renvoyant.  savamnient  annotees,  les 
6preuves  de  mon  1**"  Mimoive  sur  la  reyuiissance  des  itudes  litur- 
giqiies  S  ou  j^annon^ais  le  projet  de  publier  TOrdinaire  de  Reims 
decrit  au  chap.  suivant,  M.  Edmond  Bishop,  un  des  erudits  les 
plus  serviables  que  je  connaisse,  voulut  bien  me  pr6venir  de 
rexistence  du  ms,  de  Londres,  doiit  je  ne  pouvais  me  dispenser 
de  tenir  compte  en  publiant  celui  de  Roiins.  II  eu  avait  fait  des 
extraiis,  quinze  a  vingt  ans  aiiparavant;  jo  neus  pas  la  peine 
de  les  lui  demandor  :  il  s^emprossa  de  me  les  offrir  et  de  me  les 

1.  Pages  201-305. 

2.  Loiulon.  1734.  in4'\ 

3.  J*ai  chorch^  d  me  rondro  |cninpte  de  ce  (|uu  pouvait  rouroriner  sur  Raims 
ce  ms.  19.  C.  XI.9) :  &  rHrticlo  imlic|U4^  (p.  !^.K)).  i)  n^est  (incHtion  que  d^oraisons. 
M.  Bishop,  qui  a  bion  voulu  oxaminor  roritfinai,  m'n.sMuro  que  c'os(  pure  b^vue 
du  compilateur  de  la  tahlo  :  rion  dant  l'art.  9  ni  dnnri  le  loxto  du  volume  qui  se 
rattache  de  pr^s  ou  do  loin  A  Holm». 

I.  Lu  nu  Conyr^a  icieniiHqm  inlBrnntioual  dea  ctitholiques  do  Fribourg 
(Suisse),  le  17  aoftl  1897  (voir  Ih  CompU  retidu,  Irr  mucI  ,  pp.  M  ot  293-315). 


INTRODUCTION.  XX  VII 

envoycr.  Mieux  encore  :  il  poussa  la  complaisance  jusqu  a  col- 

lationner  les  epreuves  de  la  copie  prise  sur  la  sienne,  la  cora- 

pl6tant  dans  une  mesure  suffisante  et  precisani  avec  une  intelli- 

gence  parfaile  les  moindres  details  graphiques  du  ms.,  en  sorie 

que  tout  le  merite  de  cette  edition  doit  lui  revenir.  Je  tirerai 

encorc  profit  de  ses  observations  dans  Tappreciaiion  du  docu- 

ment,  de  son  auteur  et  de  son  epoque. 

Le  ms.Regius  11.  B.xiii  est  un  in-4°.qui  meaure  21  \  mill.sur 

177.  En  quaternions  de  8,  il  comprend  94  fcuillets  ecrits  sur  deux 

colonnes,  a  49  ou  48  lignes  a  la  page.  Le  1"  T  sert  dc  garde. 

La  suite  se  compose  de  quatre  parties  :  A)  P  2  r**  :  «  Incipit 

prologus  Parmonie  vel  Fannormie  luonis  venerabilis  Carnotensis 

episcopi  y^  etc.  F°  G8  v*^,  2*  col.,  lig.  20  :  «  Expliciunt  dccreia 

pontificum  «  ;  1.  21-2  : 

Laxus  tibi  sit,  Xpiste,  per  quem  liber  explicit  isLe. 
Scripiori  requiem  tribuat  Devs  ipsc  perennem. 

/?)  L.  23  :  ^  Incipit  Ordo  Roinei*sis  ecclesio  |  legendi  atque 

cantandi  per  rcvo-  |  lutum  circulum  anni  -'.  F"  H^i  v"*,  V  c,  1.  3  : 

•4  ...  reveriuni[urj -^  (Explicit). 

C)  L.  4-5  :  ^  Incipit  de  Conj  |  ugio  ^,  L.  (5  :  -  In  primis  homi- 
nibus  fuit  conjugium  ibique  cepit  (|uod  specialiter  (m<)t  cxponc- 
tue,  en  marge  :  spiritualiter)  Deus  operatus  est.  Facta  enini 
Eva,  t  etc.  F*'89  v*",  T  c,  I.  9  :  ^  dit  hac  seipienti  littera.  Nisi 
volunias  propria  s\iffragaverit  et  vota  succurrerint  logitima.  «  ' 

D)  «  De  Corpore  Domini.  Credendum  est  unum  corpus  -.Cotte 
derniere  partie  comprend  jusquau  f^  94  r°.  1'  c,  1.  30,  une  serie 
d'e.\traits  quil  est  superflu  de  distingner  en  detail. 

Le  reste  du  f**  94  r*"  cst  occupe  par  le  dessin  d*une  figure 
d*animal  et  deux  ebauches  du  mome  genre.  Le  f*^  95  ost  blanc?, 
sauf  deux  ou  trois  essais  decrituro  insignifiants. 

De  prime  abord  on  croirait  que  la  PanoDuia  cst  d'une  main 
et  VOvdo  d'une  autre  Mais,  k  y  rogarder  de  |)lus  pres,  la  Pannr- 
mia  parait  de  dcux  6critures  ditterentes,  dont  Vune  finit  ;ui  (^57 

1.  Ce  (itre  iVOrdo  catUandi  et  legendi  per  circHltim  anni  se  retrouve  daos  le 
catalogue  des  livres  du  monastere  de  Saiut-Maurice  de  Nauiubourg  uu  XII«  si^- 
cle  (Gust.  Becker.  Catal.  biblioth.  anfiqvi,  1H85,  p.  ^O,  n»  7ri). 

t.  Le  catalogue  iinprim^  ue  signale  pas  les  deux  derni^res  parties. 


fMe    *»•* 


XXVI II  INTRODUCTION. 

et  Tautre  commence  au  58*.S*il  en  est  ainsi,  il  convient  d'ajouter 
que  la  main  qui  a  trac6  les  30  lignes  du  f"  94  paralt  se  rapprocher 
do  cellc  k  qui  Ton  doit  la  deuxieme  partie  de  la  Panormia.  A  une 
3*'  main  nous  dcvrions  la  transcription  des  trois  derniers  articles, 
du  f  68  v°  a  la  fin  du  T  93.  II  ne  ftiut  pas  oublier  d*ajouter  — 
ceci  aura  son  importance  —  que  les  corrections  apportees  au 
texte  des  deux  dernieres  pariies  sont  d'une  ecriture  identique  a 
celles  faites  a  \Ordo,  dont  il  sera  question  plus  loin. 

Une  main  pesante  du  XIV*  siecle  a  mis  au  v®  du  1*''  feuillet 
cette  inscription  : 

Pannormia.  In  quo  volumine  Ordo  legendi  et  cantandi  in 
Rcmensi  ecclesia.  xii"*  loco. 

Ces  deroiers  mots  peuvent  d6signer  la  cote  du  volume  dans  la 

biblioth6que  du  possesseur  d'alors.  Au-dessous,  en  gros  carac- 

teres  iraitant  ceux  du  XII"  si6cle,  on  avait  6crit  pr6c6derament  en 

trois  lignes  : 

Oranis  homo  priuium  bonum  uinum  ponit. 
Dormitavit  anima  mea  pre  tedio,  conlirma  me. 

Une  inscription  identique  pour  la  V"^  partie,  peut-6tre  de  la 

meme  main,  se  lit  encore  en  3  li}?nes  au  f^  90  r**,  2*  col.,  entre 

4  lignrs  traceos  a  la  mine  de  plomb  : 

Omnis  homo  primum  bonum  |  uinuin  j^onit. 
Omnium  |  inimicorum  suorum  dominabitur. 

A  quelle  date  faut-il  reporter  la  transcription  de  ce  manuscrit? 

II  serait  important  de  pouvoir  la  pr6ciser  au  point  de  vue  de 

IVsthetique  de  son  contenu.  Une  autorite  des  plus   competentes 

en  Angleterre  la  placerait  dans  la  V^  moititi  du  XIII'*  si6cle. 

Un  eminent  paleographe  frangais,   a  qui  jai  communiqu6  la 

photographie  du   debut  (pl.  iv,  en  face  de  la  p.  261),  «  croit 

quon   peut    placer    a    la  fin  du    XII*  siecle   la    copie   de   ce 

texte  «.  Lui  ayant  demande  en  ouire  si  le   ms.  lui  paraissait 

d'origine  franQaise  ou  anglaise,  il  a  bien  voulu  ajouter  :  «»  Je 

suis   port6    a    croire    que    c^est  un    manuscrit  d'origine    fran- 

gnise.  Mais  a  cette  6poque  les  ecritures  du  nord  de  la  France 

sc   confondent  souvent   avec   celles   de  TAngleterre.   Cest   au 

Xni®  si6cle  que  les  diif6rences  deviennent  sensibles,  pour  s*ac- 

ccntuer  au  XI V  et  au  XV*...  «  Cette  divergence  dopinions  n'a 


INTRODUCTION .  XXIX 

rien  qui  puisse  6tonner  :  en  dehors  de  la  mobilite  do  rimpres- 
sion  personnelle.on  saitque  des  manuscrits  contemporains,  mais 
6crits  dans  des  contrees  differentes,  peuvent  paraitre  eloignes 
d'un  demi  siecle,  et  vice  versa.  M.  Bishop  voulait  originairo- 
ment  assigner  notre  codex  au  commencement  du  XIIT  siecle. 
Au  surpUis,  on  jugera  peut-etre  mieux  de  renscmble  du  ms. 
par  h\  photographie  d\ine  page  pleine  (P  83  r°),  la  derniero  de 
rOrdo  (pl.  V,  en  face  de  la  p.  304). 

A  parcourir  le  manuscrit  du  British  Museum,  on  s  apergoit 
vite  qu  il  contient  la  transcrij^lion  d*un  original  anleriour,  deja 
assez  archaique  pour  e.xposor  le  scribe,  peu  intelligont  du  reste 
et  nioins  instruit  oncore,  a  d'«ssez  nomhreuses  hevues  :  il  ecrit 
volontiers  co7i  pour  ctivi,  et  pour  ad,  ad  pour  a,  eto.  ;  il  fait 
usage  d'abr^viations  insolites.  Son  fecriture  n'(»sT  pas  collo  d'un 
copiste  de  profession ;  elle  est  reguliere,  comme  on  peui  voir, 
mais  pas  aussi  facile  A  lire  couramment  qu'elle  le  parait  a  pi-e- 
miere  vue.  Un  contemporain  (colui  qui  avait  commande  la  copie 
ou  tout  autre  possesseur)  a  corrige  bon  nombre  de  fautc^s  (il  on 
a  oublie).  Sa  revision  ne  supposc  pas  noccssairement  qu'il  eiU 
Toriginal  sous  les  yeux  ;  elle  denote  un  hommo  eclaire,  au  fait 
des  matieres  en  quostion. 

Cette  copie,  faisant  corps  sans  discontinuite  avoc  des  traitos 
canoniquos  et  thoologiquos,  ne  semblc  pas  avoir  e(e  oxecutee 
pour  Tusago  liturgiquo.  On  pout  y  voir  la  preoiiup.ition  cruu 
Iettr6,  (lesiroux  de  conserver  dans  Sfi  biblioth6qu(»  un  trjiiu*  (l(;.ii 
la  pi'atique  avait  disconlinuc^  Oet  Ordinaire  n*e.si.  pninl  ce|)eiidauL 
un(^.  composition  litt^raire  :  a  Torigine  il  (^tait  surenient  (lestii.(» 
a  i^ervir  de  coutumier  au  chantre  ou  au  cereinonijiire.  (rost  bion, 
en  realit6,un  cataloguo  dc  rubri(jues  et  dc  lbriiiuh.*s  du  '/uli»',nir}is 
rauteiu*,  bel  espril  preteiiiieiix  et  })rccieux,  a  t(Miu  \\  «MKliasser 
les  prescriptions  do  la  ]iiui'gie  dans  des  p(''iio(les  })ien  nrrondics; 
il  varie  scs  phrases  avec  une  sniisraction  evidenle.  ci  surioui  il 
fait  eialage  dos  rossources  nmltiples  do  sou  voeabulairo  *. 

1.  La  sinipie  expression  de  ridee  de  "  reciter  «  el  <le  **  chunler  „  11*11  pas  dohn^ 
lieu  a  moins  de  58  vuriautes.  M.  ruhlx^  Boiixin  a  bii^n  votdii.  vn  niciiie  tenips 
qu'il  dreRsait  la  table  alphab^^tique  de  cet  Ordinaire,  relever  cos  synonyn.os. 
La  liste  en  est  assez  curieuse  pour  ^tre  reproduite,  a  titre  d'(^rhantilion  des  afTec* 


. .  •' 


XXX  INTRODUCTION. 

Si  nous  cherchons  a  determiner  Ykge  du  document  a  Vaide 
des  donn^es  intrins^ques,  nous  arriverons  facilement  a  Tattribuer 
au  XII*  siecle.  II  ne  saurait  6tre  ant6rieur  a  109G,  date  de  la 
mort  de  rarchev6que  le  plus  recent  (Rainaud)  qui  y  soit  men- 
tionn6  (p.  271)  Ml  ne  faut  pas  non  plus  le  placer  trop  a^  ant  dans 
le  XII*  siecle,  car  le  curstis '-'  n*y  est  point  regulierement  observe. 
A  r^poque  ou  il  a  et^  redig6,  la  vie  commune  so  maintonait 
encore  dans  le  clerg6  de  la  metropole  :  on  en  trouve  des  prouves 
nuiltiples  ^  Le  Propre  des  Saints  y  est  encore  fondu  et  quelque 
pL'U  dissimiile  dans  celui  du  Temps.  Cest  un  produit  de  la  vieille 
ocole,  qui  se  piquait  de  litterature  dans  les  moindres  choscs,  et 
qui  allait  disparattre  devant  les  novateurs  :  Guillaume  de  Cham- 
peaux,  Abailard,  Anselme  de  Laon,  saint  Bernard  lui-meme. 

Bref,  nous  avons  ici  un  des  plus  anciens  types  d*Ordinaire  en 
forrae  ;  on  peut  le  rapprochcr  du  Br6viaire  du  Mont-Cassin,  de 
Tan  1099,  jadis  chez  les  Oratoriens  de  Paris  \  aujourd^hui  a  la 
biblioth.  Mazarine  ^.  En  toute  raani^re  on  sera  reconnaissant  k 

latioDs  du  Xliesi^cle  :  accipiuntur,  275 ;  adhibetur,l2((l  ;agitur,aguntur,  261, ...; 
untiphonitur,  268 :  applicatur.  i67 ;  aptatur,  271 ;  canitur.  canuntur,  262. ... ;  cantat, 
cantant,  cantantes,  cantatur.  cantantur,  rnntotur,  cantare,  rantari,  cantati,  265, 
... ;  celebratur,  celebrabitur,  2tU^, ...:  clauduntur.  275;  cominemoratur,  -rautur, 
-randi£,261,...;commulatur,26D;concinentes.281;decanletur,265;decurrit,d-runt, 
-rant,  decurritur,  decursa,  decurso.  271. ... ;  deduciUir,  deducluin  fuerit,  261',  272, 
... :  dicit.  dicitur,  dicuntur.  dicens,  265. ... ;  digeritur,  268 ;  di:«ponuntur.  26<i ;  evo- 
Inti  sunt,  267;  excluuntur;  exolvuntur,  273;  expcnditur,  -duulur.  267;  expleta, 
2<»4 ;  explicantur,  267 ;  faciendum. -do,  279;finitur,  finiuntur,  -iantur,  flnito.  -tis. 
:2tV4;  ftt.  fiunt,  262;  inchoat.  -ant.  -atur,  -ata,  -atum,  26i;  inciplt,  -piunt,  •pitur, 
31)3 ;  infertur,  262 ;  intermitti.  274;  interseruntur,  267  ;  legilur,  leguntur.  lecto, 
:261 ;  niutantur,  262;  omittenda  (non).  264;  pretermiltitur,  -tuntur,  •miili,  265, ... ; 
proferuutur,  268;  pronunciat.  -atur.  264, ... ;  psallendo,  !27(l;  recapitulatur.  265; 
recen.sontur,  266;  recitantur  -atur,  261;  recolitur,  267;  reflectitur,  .tunlur,  2G8; 
repetunt,  -tuntur,  tita,  267;  repJicantur,  262 ;  respondet,  56;;  resuinnntur.  2ti8; 
reticetur,  269 ;  revocanlur.  267 ;  revolvunlur. 266 ;  sequitur,  -uetur,  26t ;  suhdilur, 
268;  suhinfertur,  -runlur,  263;  subjungitur.  266;  suhrogantnr.  2*J4:  snhsequitur, 
•untur,  268;  Iransiguntur,  270; 

1.  Lesaulres  sonl  Hiucmar  (t  882).  Seulfe  (t  925),  AdulhtMtui  (t  9*8).  Ehles 
tt  10:W)  et  Gervais  (t  1067);  le  duyen  Constance  (.lO^^I  est  qm\\f\(.'  de  -  bone 
memorie  „. 

2.  Voir  sur  cctte  question,  qu'on  ne  saurait  trailer  ici.  Les  orifjiues  des  4glises 
ile  France,  par  Mgr  Bellet,  nouv.  edit.,  p.  336  ss. 

3.  Voir  sur  ce  poiut  la  leUre  d']£tienne  de  Tournai,  ci-dessus.  p.  xx,  u.  1. 

4.  Martcne,  De  antiquis  moHacharum  ritibus,  1690, 1. 1,  prief. 

5.  No  364  actuel  (Catalooue  d*A.  Molinier,  1. 1,  p.  132-3). 


INTRODUCTION .  XXXI 

M.  Bishop  de  m'avoir  permis,en  publiant  cleux  Ordinaires  d'une 
mdme  cath^drale,  qui  so  suivent  k  un  siecle  de  distance,  de  mon- 
trer  comment  on  realisait  le  progr^s  dans  ce  genre  de  litt6rature. 

VI.  Ordinaire  de  la  m6tropole  db  Reims. 

MANUSCRITS   DE   ReIMS   K 

Le  XII*  siecle  avait  fait  son  temps  :  bien  des  choses  y  avnient 

vieilli  :  la  litterature  aussi  bien  ijue  Tarchitecture.  Le  suivant, 

C|ui  vit  s'elever  des  cathedrales  a  proportions  inouies,  fut  egale- 

inent  t6moin  de  renovations  dans  la  liturgie  ; 

Magiius  ab  intogro  s^eclorum  nascitur  ordo. 
Les  nouvelles  proportions  architectoniques  n'allaient  pas  sans 

entrainer  des  changeinents  dans  certains  rites  acoessoires.  On 

dut  mettre  rOrdinaire  de  Reinis  au  goCit  <lu  jour  :  une  nouvelle 

edition  en  fut  redigee,  anonyme  comme  la  precedente.  Co  sera 

X ChxHnainiim  novum  (p.  231),  par  opposition  au  retus  (p.  'Mii)  *. 

Le  cursus  est  admirablement  observe  dans  la  prelaco  (p.  92)  : 

on  ne  saurait  setonner  (|ue  la  suito,plHine  de  details  techniques, 

n*ait  pu  se  plier  a  cos  cadences  multiples.  Le  texte  nous  eii  a  (^to 

conserve  par  trois  manuscrits,  tous  possedes  par  la  biliothequo 

de  Reims.  11  y  on  a  eu  cerUiinement  un  plus  grand  nonibre,  car, 

comme  ou  le  verra,  ceux-ci  sont  independants  les  uns  dcs  auires. 

Nous  les  designerons  par  los  proinieres  lettres  do  r«lphabot. 

A)  Le  plus  ancion  (n*'  320,  anc.  244  C),  celui  qiio  nous 
avons  pris  pour  baso  de  celtc  odition,  ost  clun  petit  loimat 
(175mill.  sur  127);  la  justification  du  parchemin  mesure  13o 
mill.  sur  95  ;  il  est  ocrit  i\  longuos  lignos,  au  nombre  invariable 
de  27.  Lecriture,  minusculo  gotliiquo,  esl  modiocronient  soi- 
gneo  ;  cepondant  chaque  paragrapho  commonco  par  uno  lcitro 
orneo,  de  la  hauteur  do  trois  ligncs,  alternativcmont  blouo  ei 
rouge  :  on  en  jugera  irailleurs  par  hi  reproduction  }»hotogra- 


l.Pages  92-260. 

2.  **  Ipsa  nocte  (de  r£xaI(ation  de  la  Croixl  iHiiininHtur  corona  ante  eriici- 
fixum,  ex  veteri  Ordinario  „  ;  mots  qui  se  rctrouvent  textucUemenl  dans  le 
ms.  de  Londres  :  *"  llluminatur  corona  ante  crucifixum  „  (p.  3<)1). 


XXXII  INTKODUCTION . 

phique  du  recto  du  f*"  1  (pl.  vi,  a  la  p.  92)  ;  tous  les  titres.  impri- 
in6s  ici  en  petites  capitalos,  sont  en  rouge  dans  le  manuscrit. 
Les  additions  y  sont  tres  rares  ;  un  mome  scribe  a  transcrit  tout 
le  volurae,  texte  et  rubriques. 

II  souvre  par  six  feuillets  num(5rotes  A  ii  F^  ;  ik  contiennent 
un  Calendrier,  qui  est  en  meme  temps  un  Obituaire  ;  il  en  a  ete 
question  au  cliap.  iv.  La  derniere  ligne  so  trouve  en  t6te  <lu 
f"  L  Suit,  en  rougc  :  Incipit  Ordinarius  |  ad  usum  |  REMe^n- 
sis  I  ECCLe^iE.  Cest,  en  effet,  ad  iistu)}  qu*il  faut  lire,  conime  <>n 
le  trouvera  dans  lc  titre  courant  dcs  la  p,  1)8,  et  non  sercidi, 
bien  que  le  carmin  de  ccs  extremites  de  ligncs  soit  fort  eteint ; 
il  en  est  de  meme  de  presque  toutes  les  autrcs. 

Le  codex  ollre  des  lacunes,  anterieures  a  sa  paginatiuu 
actuelle  (XVI IT  siecle)  :  il  manque  deux  pnges,  parfois  quatrc. 
entre  les  feuillels  (5  et  7,  17  et  18,  25  et  20,  31  et  32,  3^  et  of», 
Chi  et  ()4.  EUes  ont  pu  etre  suppleeas  sans  (lifTiculte  a  Talde  (!•  s 
aiitres  manuscriis,  mais  en  subissant  probablement  dcs  additions 
posierieures,  cumme  on  p»nii.  le  conjecturer  de  la  diTerenie 
d  etendue  des  p^ges  suppleiUcMiiaires.  Des  rubriijues  ont  resiste 
h  la  lecture  :  f^  18,  au  §  Posf  hec  (p.  124),  on  peui  lire  seulo- 
ment  Dovipnns  ponti/'ex,..  ;  au  §  suivant  (ib.),  il  y  a  Pro  proces- 
sione  ;  f^  19,  au  §  Isfud  (p.  12(3),  on  lit  avec  peine  De  ablutione 
pedum. 

Vers  le  milieu  du  volume  (f''  3(5)  commence  le  Prcpre  dos 
Saints  :  De  festivitatibus  sanctorum  (p.  KJO),  qui  se  r.ermir.e 
avant  la  fin  du  r"  du  f^  70.  Au  v°,  le  bicn  curieux  ceremonial 
du  sacre  des  rois  et  des  reines  de  France  ',  puis  celui  de  la 

1.  A  tiirt,  piiisque  le  iexlt'  sh  coiiiiiiiie  «le  F  vo  a  1  i-u. 

±  Le  plusaiu*ien  r^rit  <tii  iMnironnemenl  irun  roi  cte  Franre  A  Reiins  se  rnp- 
porle  a  Philippe-Aiigiisle  :  cel  Oido,  probalileineul  rt'dii;e  par  rarchevtquc 
(Jervais,  se  tronve  «lans  DrcMKSNE,  Hist.  Frnnr.  srrii>f.  (ttVil).  l.  IV,  p.  t(>l-^,  et 
ilans  D  BouQUET.  Rev.  d.  Iiisi.  de  Fruuce  (17()7),  l.  XI,  p.  rW-a.  —  Poslerieure- 
inenl  au  texte  de  rOrdinaire  de  Reuns  le  (:»Teniotiinl  roinain  dii  cardinal 
Jacques  Cajetan,  codifie  entre  1304-  el  1328.  olTie  par  exceplion  un  chapitre  de 


INTRODUCTION.  XXXIII 

r^ception  de  rarchev6que  et  de  la  cons6cration  d'un  ev6que. 
Enfin  (f''  74)  les  redevances  aux  principales  fetes  el  les  prooes- 
sions  en  usage  dans  Teglise  de  Reims. 

Outre  la  rubrique,  en  cursive,  relative  a  la  fete  de  la  transla- 
tions  de  .saint  Nicolas  (p.  228),  le  v°  du  f°  75  conlient  des  notes, 
dont  la  lecture  avait  tout  d'abord  paru  d6sesp6rante  ;  je  n  ose- 
rais  dire  qu*elle  soit  absolument  exacte,  en  raison  soit  dc  l'6cri- 
ture  effac6e,  soit  de  la  marge  effritee  : 

Thoma  de  Aquino  quidam  sanctus  primo  :  -  (laude.  domina. 
quia  tu  paries  filium  [ei  i\  vocabitur  nomen  ejus.  Hic  erit  magnus 
in  toto  orbe  in  scientia,  et  erit  frater  ordinis  Predicatorum  ». 

lo  ipsum  eirca  renes  stringentes  dixerunt  :  «  Ex  parte  Dei 

so  cingulo  castitatis,  quod  nullatenus  de  cetero  dissolvetur 

r  qui  sic  libere  in  Deum  elevacione  mentis  conscendis  (?) 

endus  animos   (?)  sustinent...   [san]r-to   dum    orationi 

insisteret,  sancti  apostoli  Petrus  et  Paulus 

dubio  scripture  prophetice  plenissime  in.struxerunt 

fili  dixit  :  •*  Bene  scripsisti  de  me,  Thoma,  quam  igitur 

r]ecipies  niercedem  i  «  Et  respondit  Thomas  :   -  Doiniiie,  non 

aliam]  recipiain  nisi  te  ipsum  r . 

Anglctcrre  en  US4  et  dovint  la  propri^t^  de  Robert  Colloii  vers  le  nHlicii  «lu 
XVII»  siecle.  II  porte  la  cote  Tiberius  B.  Vllldanssa  bibIioth(ique.  "  dopt^si^e  „ 
aujour(l*hui  au  British  Museum  de  Londres;  on  en  trouvera  la  desrription  dans 
J.  Planta,  A  Calaloyue  of  the  mss,  in  ihe  Coiton,  librarif  (1^>:2),  p.  :iO-7;  Li^op. 
Delisle,  l^otes  sur  quelques  mss.  du  ^£us4e*Britann.,  dans  ^Um.  de.  la  Soc.  de 
Vhist.  de  Paris  (1878),  t.  IV.  p.  225-9  (tir.  k  part.  p.  46-9) :  G.  Lerov.  Lp.  Uvre  du 
sacre  des  rois,  aynnt  fait  patiie  de  la  librairie  de  Charles  V.  an  Louvre.  actuel' 
lement  conserv4  nu  British  Museum  d  Londres,  dans  Bnll.  histor.  ef  philoL  du 
com.  d.  trav.  hist.  et  scient.  (1896),  p. [015-25.  VHenry  BradsUnw  society,  **  for 
editing  rare  liturgical  texts  «,  vient  de  le  faire  reproduiro  en  fiic-similo  par  le 
R^v.  £.  S.  Dewick,  en  un  voL  in4'\  dont  la  distribution  sera  faile  incessninment 
(The  coronation  book  of  Charles  V.  of  France).  —  Un  autre  "  Ordo  et  offitMuin  in 
consecratione  regis  el  regine  IFrancia*]  ..  (fran^ais  et  latin),  rontemporaiii  du 
prt^c^dent,  est  ^galement  conscrv^^  cn  Angleterre  :  11  o(*cupe,  avec  la  bdm^dic- 
tion  de  roriflamme.  les  IT.  UfM)  du  ms.  addit.  '^'M)l  du  Brilisb  Muscuin  (Catal. 
of  ndditions  of  the  mss.in  the  Hrit.  Mus.  1882-7,  1880,  p.  71).  --  Ronvoy<uis 
encore  k  trois  recueils  qui  renfermenl  des  documents  sur  ce  sujet :  GooEFRor 
(Th^od.).  Le  cdrdmonial  de  France...,  1619,  in-i« ;  et  Le  cf'rt'moiiiid  FranQois... 
idIs  60  lumi^re  par  Den.  Godefroy,  1549.  2  vol.  in-folio.  Mahtene.  I)e  atUi' 
quis  Bcclesioe  riiibus,  lib.  II,  cap.  x  (Veneliis,  178:^.  t.  II.  p.  2i:Mi7|.  G atticus 
(Jo.  Bapt.).  Adta  selecta  acremonialia  S.  Bomatuv  ecclesiti\  175:i.  t.  I,  p.  21S.  Un 
pr/^tre  du  dioc^se  de  Strasbourg.  M.  Aug.  Kroener,  «iludiant  ;i  Miinslor  (West- 
pbalie).  pr^pare  une  th^se  de  doctorat  sur  T^lection  et  le  couronneinent  des 
rois  d*ltalie  (Lombardie)  depuis  Charlemagne  jusqu*a  Charlcs*(Juint. 


XXXI V  INTRODUCJION. 

...stella  ad  modum  comcte  tribus  diebus  visa  fuit,  quc  secunda 
vice  defecit. 

...transiens vidit  sanctum  doctorem  legentem  v p 

beatus  Thomas  per....  ut 

respondit  quod  sic,  quornam  quis  viveret 

ad  locum  in  quo  claritatem 

Cette  note,  relative  a  saint  Thomas  d'Aquin  et  ajout6e  apres 
coup  au  volume,  peut  nous  servir  a  le  dater  :  elle  semble  poste- 
i'icure  a  sa  mort  (1274)  et  a  6t6  inseree  sflrement  avant  sa  cano- 
nisation  (1323).  Nous  possedons  dans  le  volume  lui-meme  d'au- 
tres  indices  pour  pr6ciser  sa  date.  Lobit  de  Jean  de  Courtenay, 
archeveque  de  Reims  (au  14  des  calendes  do  septembre)  appar- 
tient  au  texte  primitif  duCalendrier :  celui-ci  a  donc  6t6  ecrit  apres 
1271,car  Jean  est  mort  au  plus  t6t  en  cette  annee^  Dautre  part 
il  est  anterieur  a  1298,  car  rarchevfeque  Pierre  Barbet,  succes- 
s(»ur  <le  Jean  de  Courtenay,  a  ete  inscrit  au  3  des  calond.  do 
novembre  par  une  seconde  main;  et  aussi  ix  1297,  Aniv  de  l.i 
canonisntion  de  saint  Louis,  roi  de  France,  lequel  ne  tifj[ure  ni 
dans  le  Calendricr,  ni  dans  le  Propre  des  Saints.  II  esr  cncore 
anterieur  a  1282,  6poque  de  la  mort  du  cardinal  Guillaume  de 
Bray,  inscrit  posterieurement  en  marge  du  29  avril,  jour  exact 
de  son  d6ces  ;  et  meme  a  1274,  date  du  deces  de  (iuillaume 
de  Lorris,  eveque  de  Bayeux ;  mais  commo  son  inscription  en 
mnrge  semble  de  la  main  du  scribe  du  volume,  nous  devons 
nous  rapprocher  de  tres  pres  de  lepoque  oii  le  ms.  fut  ecrit  en 
](»  plagant  vers  cette  ann6e  1274.  II  faut  donc  rectifier  la 
date  approximative  de  la  mort  de  Drogon  d'Hautvillers  (vers 
1300),  donn6e  par  Marlot  (p.  75,  n.  9)  :  d'ailleurs,  Weyen  le  dit 
mort  (^n  1272  et  M.  Barth.  Haur^au  na  vu  aucune  raison  de 
revoquer  en  douto  cette  date  '.  On  remarquera  toutefois  que 
rinscription  d'Adam  de  Chambly.eveque  de  Senlis,  mort  en  1258, 
a  ^t6  faite  apres  coup. 

II  n  est  pas  inutile  de  noter  que  les  plus  ancionnes  inscriptions 
de  cet  Obituaire  sont  celles  de  Turpin  (800),  d'Hincmar  (882), 

1,  II  figure  encorednns  une  charte  du  90  juin  ]!271,f>217-8  duCnrtulde  Varche' 
vMi4  de  Heims  (aux  archive^  de  Reims,  G.  ^). 

2.  Hist,  lUUr.  de  la  France  (1898),  t.  XXXII,  p.  600. 


INTRODUCTION .  XX  XV 

d'Eudes  (898)  et  de  Foulque  (900),  trois  archev^ques  de  Reims 
et  un  roi  de  France. 

Malgre  leur  peu  d*iraportance,  il  reste  a  indiquer  diverses 
probaiiones  pennce  ;  f°  19*^,  en  haut  :  «  Cui  Diex  veult  aidier, 
nulx  homes  ne  li  peut  nuire  ^»  ;  P  3P,  en  haut  :  «  Donnc  par 
nous  Jehan  Pailla  licen[cie  '?]  ^\  f°  34^,  en  haut  :  «  Dixit  Dominus 
domino  meo  »»  ;   f°  60,  sans  renvoi  :   *»  In  vigilia  beate  Nat' 

Marie  de  sancto  Viventio «;  f^  75"  :  *«  Lez  ave*  ne  que  on  at 

batue  du  terrag  receu  iij  muicz  et  v  cet'  et  ung  quartez,  et  hiz 
bateu  xiij  quartez  et  ce  luy  doit  an  de  vij  quartez»». 

On  peut  attribuer  au  XVI IT'  siecle  la  reliure  mediocre  en 
parchemin  donnee  a  ce  volume  ;  c  est  k  elle  toutefois  qu*il  doit  un 
^tat  de  conservation  relativement  satisfaisant. 

Sur  le  feuillet  de  garde  : 

Ancien  Ordinaire 

de  TEglise 

de  Reims 

6crit  dans  le  13'  si^cle. 

Cela  paroit  par  les  festes  qui  y  sont  marquees  a  leur  rang, 

entre  lesquelles  on  ne  voit  pas  celles  du  S*  Sacrement  ny  de 

s.  Louis,  mais  bien  celle  de  s.  Francois. 

Au  dos,les  trois  premieres  lignes  de  ce  titre  divisees  en  quatre ; 
plus  r6cemment  \  N.  D,  \  de  \  Reims  \  Ordinaire,  Lancienne 
coie  244  0.  a  disparu  ;  le  n^  326  sur  6tiquette  n etait  quun 
n**  provisoire. 

Sur  le  plat  :  -  Pifecede  production  nouvellc  |  pour  le  Chapitre 
de  Reims  intime  •  contre  les  s"  Godinot  et  consorts  |  coutres 
clers  de  Teglise  de  Reims  appelants  |  M.Foucault  rapporteur«. 
Qui  se  serait  attendu  a  voir  un  livre  liturgique  appel6  en  t6moi- 
gnage  dans  un  proces  i  * 

B)  Le  raanuscrit  327  a  rendu  le  meme  service,  comme  il 
conste  par  une  feuille  de  papier  coUee  sur  sa  reliure  en  cuir 
brun  gaufre,  a  nerfs,  avec  trace  crun  fermoir  ;  au  dus  deux 
anciennes  etiqut^ttes  sur  papier  :  li  174  et  185  C.  Le  parchemin 

1.  On  trouvera  une  plus  longue  description  de  ce  ms.  dans  le  Catalogue  de# 
tHM.  da  Reima,  par  M.  Loriquet,  p.  *J9l4  (no328). 


XXXVI  INTRODUOTION. 

mesure  225  mill.  sur  152  :  c'est  encore  un  petit  format,  bien 
que  Buperieur  au  precedent ;  recriture,  en  minuscule  gothique 
aussi,  est  autrement  disposoe  :  chaque  page  a  deux  colonnes, 
dont  la  justification  est  de  182  mill.  sur  55  environ  ;  les  lign<»s 
sont  au  nombre  de  33.  Les  lettres  initiales,  de  la  haut(;ur  de 
deux  lignes,  sont  alternativement  bleues  et  rouges  (voir  la  pl.  vi, 
en  face  dela  \^i. 

Le  volume  souvre  i»ar  un  Calendrier,  corapris  en  six  feuillets 
(A'F),  qui  se  borne  aiix  saints,  avec  un  certain  nombre  daddi- 
tions  qui  ont  et6  signalees  plus  haut  (chap.  iv). 

Les  matieres  se  pr6sentent  dans  un  ordre  sensiblement  ditTc- 
rent  du  ms.  A.  P  1,  PvEGULK  ad  declarationem  sbrvitii  Adven- 
Tus  (p.  93-6).  Suivent  (f  2^)  d'autres  regles,  codifi6es  posterieu- 
rement,  sur  la  messe  <le  la  s^*  Vierge  pendant  TAvent,  Toffice  du 
Jeudi-Saint,  ceux  du  chantre,  du  sous-chantre  et  du  prechantre 
(p.  96-7,  en  note). 

F^  3^,  HlC  EST  ORDO  AD  UNGENDUM  BT  CORONANDUM  REGEM,  SanS 

la  rubrique  ;  le  ceremonial  pour  la  reine  suit  sans  interrup- 
tion  ni  rubrique  ;  Qualiter  archiepiscopus  debet  recipi,  Qua- 
HTEK  EPiscoPus  DEBET  coNSECRARi  (p.  222-7).  Suit  imnijdiate- 
ment  (l^  0) :  Pro  mortalita te,  Contra  inuxdantiam  pluviarum, 
Vnn  PLuviA  (p.  221-2). 

P  0  V**,  InCIPIT  OrDO  ReM^M^W  EOOLeAlE  LKGEnDI  ET  OA  WAWDI 

vei*  ToTUM  [annum].  On  remarquera  la  sirailitude  quasi  ccmplete 
de  ce  titre  avec  celui  du  ms.  de  Londres.  Au  (^  7^  le  sciibe  est 
p;iss6  ch»  •  premittimus  •*  (p.  93,  1.  9)  a  «  Sabbaio  itaque  y^  (p.9G, 
1.  4).  La  rubrique  De  Ordinibus  (p.  9\))  manque  ;  pareillo  omis- 
bion  est  frcquonte.  Souvent  aussi  la  rubrique  est  tiree  des  pre- 
iniers  inots  du  te.xtc  et  non  de  Tobjet  m^mc  ;  parfois  elle  est 
inexacte  :  **  quinque  "  pour  «  quindecim  «  (f**  17^);  *.  dominicain 
Passione  Domini  •»  pour  «  Dom.  quinta  ».  (f^  18^).  La  transcrip- 
tion  a  6t6  faite  avec  negligence  ;  ou  a  dCl  souvent  compleler  le 
textc  par  des  nmvois  sur  les  marges  (f*'  14**,  17^,  19**,  22^\  31**, 
37\  4\\  42^  4H\  55**). 

F"  40'  :  De  oomMUNi  sanc/ORU»i  agitur  in  hunc  Mooum  in 
Qi;i  requiritur  (sic),  Quelques  d6veloppements  ont  6te  donn6s 
aux  regles  relatives  a  certaines  f6tes,  conune  celles  de  saint 


INTRODUCTION.  XXXVII 

Ambroise  (p.  180),  de  saint  Eloi  (p.  18G),  de  saint  Augustin 
(p.  203).  Une  seule  fete  notable  a  ete  ajoutee,  celle  de  saint 
Louis  roi  de  France  (p.  202),  qui  nous  permet  d'afFirmer  saijs 
hesiter  quece  ms.  est  post6rieur  a  1297.  l)o  plus,  quolquos  fVUes, 
notamment  celles  des  ap6tres,  ont  ^te  elevees  a  un  rite  sup^i-ieur. 
F''  70**,  apres  «  Basoli  confessoris  »»  (p.  221)  vient  «  Biasii  m^ir- 
tiris,  «  oublie  a  son  ordre  (p.  174-5),  puis  De  sancta  Maria 
p.  17G-7),  /n  omni  vigilia  (p.  159),  entin  De  RooATinNjBUS  et 
les  autres  additions  reproduites  p.  221.  On  a  ajoute,  en  cursive 
(r  71^),  une  note  relative  a  la  translation  de  saint  Xicolas,  diffe- 
rente  comme  contexture  de  celle  ajoutee  a  la  fiii  du  ms.  A.Sur  ce 
meme  f^  71**  on  a  ecrit  en  travers  :  *»  A  mov  Nicholas  Novisse  a 
moY  Nicolas  «. 

Au  manuscrit  primitif  on  a  ajoute  au  XV®  siede  un  cahier  de 
10  tf.,  dont  les  neuf  premiers  (72-80)  co!itiei)nent  les  tablos  des 
lefons  de  roffice  et  des  livres  qui  les  comprenaient  (p.  244-00). 

Sur  le  feuillet  de  garde  la  note  suivante,  de  la  ineme  main  que 

celle  analogue  du  ms.  A  : 

Ancien  Ordinaire 
de  TEglise  de  Reims. 
Cette  copie  est  ecrite  vers  la  fin  du  13*  siccle,  la  feste  la 
plus  recente  qu*on  y  trouve  dans  le  propre  des  Saints  est  celle 
de  8.  Louis.  On  trouve  d  autres  manuscrits  du  meme  Ordinaire 
ou  cette  feste  n*est  pas  (dans  le  propre  et  il  paroit,  eff,),  celle 
du  S*  Sacrement  n*est  pas  meme  dans  celuy  cy.  Et  il  paroit  par 
ce  qui  est  dit  en  plusieurs  endroits  du  Refectoire  et,  autres 
anciens  usages  que  le  corps  de  cet  ouvrage  a  esle  dresse  avant 
le  13*'  siecle. 

Une  premiere  pagination  avait  ete  entreprise  de  1  a  (>S  par 

pages  (act.  1-34)  et  de  09  a  95  par  feuillets  (act.  35-01).  lia  nou- 

velle  comprend  tout  le  ms.,  lequel  noflTre  pas  de  lacunes  ^ 

C)  Le  manuscrit  328  se  pr^sente  sous  une  ai^paivnce  plus 
86duisante.  On  Ta  dote  d'une  belle  reliure  en  voau  fauve  plein, 
avec  fermoir  en  cuivre.  Mais  on  sait  qu'apres  les  Vandah^s,  les 
plus  terribles  ennemis  des  livres  sont  les  relieurs.  L  artiste  de 

1.  Voir  la  deteripUoD  de  M.  Loiiiquit,  Caidl,  cit^,  p.  394-6  (ne  .329). 


XXXVIII  INTRODUCTION. 

Reims  (son  nom  est  en  tete  du  vol.)  a  qui  cette  operation  a  6t6 
confi^e,  n'a  pas  manque  d*enlever  sans  pitie  avec  son  rognoir  les 
extr6mit6s  de  plusieurs  additions  marginales  ^L'6poque  de  cette 

reliure  peut  fitre  d6terminee  par  la  note  suivante  : 

Offert  a  la  Biblioth^que  de  Reims  par  M.  J.  M.  B.  Ponsinet, 
notaire  honoraire,  juge  au  tribunal  civil  de  Reims,  membre  du 
consoil  gen6ral  de  la  Marne,  etc,  le  2  novembre  1&S8,  et 
acce]Ue  avec  reconnaissance  par  le  maire  de  Reims.  Ciobet, 
adjoint. 

Lo^  ms.  mesure  23G  mill.  sur  165;  il  est  ecrit  sur  deux  col.  de 
31  lignes ;  chaque  colonne  a  180  mill.  sur  53.  Au  r**  du  f"  1  cette 
note  :  «  U  n*y  a  chantre  ceans  qu il  nayt  le  gosier  aussi  grant 
que  vng  vent.  —  Gargan  a  ung  maistre  gosier.  «  Est-ce  une  allu- 
sion  au  roman  de  Rabelais  i 

Du  r  2  au  P*  7*  les  regles  speciales  pour  le  temps  entre  l*Epi- 
phanie  et  la  Septuagesimc,  reproduites  p.  239-44,  sauf  les  repe- 
titions  fastidieuses  de  ce  calendarium  perpetuum.  S*il  n  ost  pas 
exactement  de  Tannee  135G,  — et  je  ne  vois  pas  la  raison  d*en 
douter  —  il  doit  se  rapprochcr  du  milieu  du  XIV'  siecle.  Ce 
suppleinent  a  6t6  ajout6  apres  coup,  corame  le  prouvent  Te^Titure 
moins  soignee,  le  parchemin  moins  beau,  le  format  different  et 
les  abreviations  plus  nombreuses.  Les  six  feuillets  qui  suivent 
(8-13)  comprennent  le  Calendrier  qui  a  ete  etudi6  plus  haut  avec 
les  autres  ;  comme  le  ms.  B,  il  ne  contient  que  les  nonis  des 
saints.  II  permet  d*etablir  que  le  ms.  est  anterieur  a  1313,  car 
s*  Pierre  Celestin.  canonis6  cette  annee  par  Clement  V,  a  <5t6 
ajouK^  ulterieuremcnt.  De  nouvelles  feies  (Conversion  de  s^  Paul, 
s*  Laurent)  ont  (§t6  6levees  k  un  rite  superieur.  Pour  faire  tenir 
un  ujois  entier  dans  chaque  page,  on  a  donne  a  la  justilication 
une  plu»  grande  dimension  qu  au  corps  du  volume. 

V  14^  :  ReOULK  Al)  DECLARATIONEM  SERVICII  ADUENTU.s(pp.  93- 

6)  Suivent  d*autres  regles,  comme  dans  le  ms.  B,  reproduites 
d'npivs  ce  ms.  C  p.  96-7.  Dans  le  blanc  qui  comprenait  la  pres- 
que  totalit6  du  r®  du  f°  17  on  a  copie  en  cursive  la  deliberation 
suivante  : 

1.  M.  Demaison  ine  fait  toutefois  remarquer  que  cette  mutilaUon  est  peut-^tre 
ant(''rieure  k  la  roliure  aetuelle. 


introduction.  xxxix 

Aymericus  Estanhac'. 

Die  xxviiJ*^  marcii  anno  Doniini  niiirio  CCC.  (|uinquagesinio 
sexto,  ortUnatuni  fuit  per  capitulura  quod,  omni  anno  in  cras- 
tino  lcstivitatis  Omniuni  sanctorum,  Hat  pro(;essio  canonicorum, 
capellanorum,  vicariorum,  custodum  et  puerorum,  sicut  solet 
fieri  in  testis  precipuis  ecclesie  Remonsis,  per  totum  circuitum 
processionis  ecclesie  predicte  et  caniabitur  solenniter  pro  defunc- 
tis,  et  s[)ecialiter  dicetur  psalmus  De  profiuidis  supcr  tumham 
deluncti  dni  Aymerici  Estenhac,  quondam  canonici  Remensis, 
cum  una  coUecta,  videl.  Incliym  l)o)/nne  mirem  liiani  ad  preces 
nosirds  quibus  misericordiani  tuam  suppHces  deprecamin\  ut 
animas  /afmdi  tui  Ayme)*ici,  Immdornm  fmnularumque  tuomun 
in  ciitntoin  ecclesie  l\emensis  quiescenciu)n  in  pacis  ac  lucis 
7^e<jinne  constittuis,  et  sanctorum  tuorum  facias  esse  consortes. 
Et  distribuenfur  predicta  die  scx  libre  Paris.  per  hunc  modum, 
videl.  cuilibet  vicariorum  sex  denarii,  cuilibet  capellanorum 
Irequontancium  chorum,  sicut  vicarii  frequcntant  et  freiiuentaro 
tenentur,  quatuor  den.,  cuilibet  aliorum  capellanornm  ac  cusio- 
duin  duo  d(,»n..  et  cuilibet  puerorum  chori  tres  den.  Paris.,  (|ui 
intererunt  processioni ;  residuum  vero  distribuetur  canonicis  (|ui 
predicte  i^roccssioni  intercrunt.  Que  ([uidem  sex  libro  accipicn- 
tur  super  officia  matutinarum  ei  anniv(M'sario!*um,  vidcl.  a  (pio- 
libet  [)redi(*torum  officiorum  sexaginta  solidos  solvatur.  I^re(li<'ta 
vero  ordinatio  instituta  est  ob  honorem  Dei  et  ecclcsie.  o1)  rcme- 
dium  aninu»  dicti  Aymerici  specialitcr,  ([ui  (l(?dit  noI>is  ('('C^'"* 
scxaginta  tloHMios,  et  yiMioraliter  ob  reuKulium  onuiium  anima- 
runi  in  cimiterio  [)rediclo  quiest-encium. 

Premissa  vero  ordinacio  contirmata  fuit  in  capitulo  generali, 
die  mercurii  post  festum  Assumpcionis  beate  Mai-ie  virginis  anno 
supradicto.  Jo.  Campanici. 

Un  renvoi  a  cette  ordonnance  (1"  100  r°,  bas)  :  in  07vlinatione 

sanpta  post  tercium  fbliwn  a  principio  hujus  Ordiiunni,  j)rouve 

quau  debut  cc  ms.  ne  comprenait  [)as  le  Calendrier. 

Au  V'',    InCIPIT  ORDO  RKMf?Ui«.V  KCCL^A-IK    LKGKNDI    ET  CANTANm 

PER  TOTUM  ANNUM.  F*^  18".  meine  dis[)ositiori  que  dans  B,  ^  7*'. 
Au  haut  du  ^  21"  :  •»  0  karissime  Deus,  qui  fuisti  in  Natale 
natiis,  miserere  nobis  «  ;  c'est  ce  qu'on  app^^Ue  une  oraison  jacu- 
latoire,  sans  attache  avec  le  texte. 

1.  **  Alinariciis  E.stanhac,  de  Sauclu  Juniniio,  per  prociiraturein,  feria  v"  posl 
festuin  Oinuiuin  Sanctoruin,1342.Legitur  adhuc  in  Uotulis  \Wd ^{Vfv.\¥.Hj)igni' 
ifUes  ecdes.  metrop.  HemerisiSf  prebenda  4o,  f"  :293  vo).  D'apr^s  cu  in^ine  auteur» 
Estanhac  fut  reniplac^  dans  son  b^u^fice  en  13&i. 


XI.  INTRODUCTION. 

P*  59^  :  Db  comMUNi  sanctorum  aqitur  in  hunc  modum  qui 

SKQUITUR. 

P  64^,  le  copisto  a  laisse  en  blanc  des  mots  et  des  lignes 
qiril  ne  pouvait  pas  lire  dans  Toriginal  ;  les  copistes  de  A  et  de 
B  iront  pas  6prouve  ces  hesitations,  tres  probablement  pnrce 
qu'il8  avaient  d'autres  manuscrits  sous  les  yeux,  comme  certains 
indices  nous  le  d6montreront. 

Apres  DE  SANCTo  Basolo  (P  103*)  viennent  les  regles  de  Roga- 
TioNiBus  et  autres  reproduites  p.  221  :  elles  se  terminent  au 
bas  de  103**.  On  a  laisse  le  r**  de  104  completement  blan<*,  pi-o- 
bableinent  pour  y  ajouter,  le  cas  echeant,  d'autres  prescrlptions 
lilurgiques. 

P'  104^,  HlC  EST  OUDO  AD  INUNUENDUm  ET  CORONANDUM  IIEGEM, 

avoc  la  mfeme  particularitfe  et  les  m^mes  rubriques  que  dans  IJ, 
Suii  immodiatement  (f®  107^;  Pro  mortalitate,  Contra  inun- 

DANTIAM  PLUUIARUM,    Pro  PLUVIA  POSTULANDA. 

lci  se  termine  hi  partie  primiiive  du  ms.  Connne  {^raphio, 
cest  une  copie  trt*s  soiyn^e,  un  exoraphiire  de  luxe,  dostiii6  sans 
doute  a  quelque  haut  dignitaire  de  la  metropole  de  Reims  (voir 
pl.  vii  a  la  suite  de  la  vi*).  Les  mots  souvent  abreg^s  dans  A  et 
B  sont  ici  tout  au  long  ;  on  a  attentivement  collationne  et  les 
mois  a  corriger  ont  ete  tout  (rabord  inscrits  en  marge  d'une  fine 
^criture  ;  les  corrections  ont  ete  ensuite  faites  par  le  mfime 
scribe,  avec  une  telle  perfection  qu'on  ne  les  apercevrait  pas, 
n'etait  la  teinte  un  peu  diflei*ente  de  r<»ncre. 

yos  108^-1 13**  :  Hec  est  declaratio  Ordinarii  REMensis 
EccL^iiE.  qu*on  trouvera  dans  Tappendice  A  (pp.  229-39).  Cette 
explication  doit  6tre  quelque  peu  posterieure  a  la  copie  de  TOr- 
dinaire  lui-meme  :  toutefois  justification  et  noinbre  de  ligncs 
sont  les  memes. 

Les  r*  114  a  122  r°  comprennent  une  copio  de  Tappendice  C 
(pp.  244-00).  analogue,  sinon  identique,  a  celle  du  ms.  B  ;  le 
pnrchemin  est  un  peu  plus  fort,  mais  T^criture  ne  sembla  pas 
ditVerente. 

Les  f°*  123-31 ,  Sequuwtur  iiore  beate  Marie  Virginis  secwu- 

DU^l  VSUM  ECCLESIE  ReMENSIS,  PROUT  LEGITUR  IN  CHORO  ECCL^51E, 

datent  du  XV*  si^cle. 


INTR0DU(JT10N.  XIJ 

D\ipres  les  inscriptions  des  derniers  feuillets,  ce  ms.  aurait 
souvent  change  de  proprieLaire  ;  je  renonce  a  les  classcr  chrono- 
logiquement  :  ^  A  moy  Andre  Borani.  —  A  moy  Oudart  Begni- 
court.  —  A  moy  Fransoys  Blondelle.  —  Faict  le  deusiesmejour 
de  may.  —  Je  moy  Nicolas  Pinchart,  demeurant  a  Reims.  — 
Les  chanctre  de  saiiens  vous  ave  la  corg  seque  (meme  plume 
qu*au  r®  du  P  1).  —  Huber  Sodet.  —  Monsieur  mon  amit  alla 
vostre  bonne  grece,  priant  Dieu.  —  Jacquemin  Roussiaux.  -- 
Huber  David  »».  ^ 

La  disposition  des  maiieres  ditfere  dnns  les  trois  manuscrits  : 
on  peut  dire  que  B  se  rapproche  plus  de  C  et  C  Ae  A,  mais 
aucun  na  ete  copie  sur  Tautre.  La  chose  n'a  pas  besoin  de 
demonstration  pour  A  et  C ;  quant  a  B,  il  a  d6s  le  f°  l^  un 
bourdon  :  «  ordinantur  laudes  que  remanserunt  «  (p.  94,  L  1-2), 
dont  on  peut  tirer  la  preuve  certaine  qu*il  n'a  pu  servir  de  basn 
&  C,  o\l  ce  texte  n'a  pas  subi  de  lacune. 

Avec  une  perseverante  obligeance  dont  je  ne  eaurais  lui  temoi- 
gner  assez  de  reconnaissance,  M.  Tabbe  Bouxin,  correspondant 
de  Tacademie  do  Reims,  a  bien  voulu,  sous  les  auspices  de  cette 
Bavante  compagnie,  tranecrire  pour  moi  le  ms.  A  do  TOrdinaire, 
en  completer  lea  IfiCcunos  ti  Taide  de  B  et  C,  et  corriger  les 
6preuves  sur  Toriginal  rest6  a  sa  disposition.  Dans  ce  loi.g  tra- 
vaiL  il  a  montr6  l*intelligence  et  Texiictitude  dont  il  avait  deja 
fait  preuve  dans  la  transcription  des  Ordinaires  de  Laon.  Absorbe 
par  d*autres  travaux,  je  ne  pouvais  songer  a  copier  ces  pr(?cioux 
textes,  qui,  sans  lui,  auraient  eu  chance  de  rester  longtemps 
encore  in^dits, 

La   bibliotheque  de    Reims  conserve  un   quatrieme    exem- 

plaire  de  TOrdinaire  (anc.  C.  172)  ;  ccrit  sur  papier.  il  se  com- 

pose  de  8  (pr6liminaires)  et  71   feuillets.  En  tete,  un  «  Petit 

almanach  pour  xx  ans  »»,  de  1489  a  1508.  Cest  bien  en    1489 

qu'il  a  et6  termin6,  comme  le  prouve  le  colophon  (f**  (59  v°) : 

Explicit  Ordinarius  novus,  secundum  ordinera  et  usum  eccle- 
sie  Remensis,  completus  feria  v*'  post  Translationem  Sancti  Mar- 

1.  Voir  la  descriptioo  de  M.  Loriquet,  CakU.  cit^,  p.  396  8  (no  SiU). 


XUI  INTRODUCTION. 

tini,anno  Domini  millesimo  qundringentesimo  octuagesimo  nono . 
Completus  per  me  Petrum  Bourgoy,  matricularium  de  Justinis, 
sub  signo  meo  apposito  manuali.  P.  Brugoy. 

Malgre  la  similitude  du  debut :  «  Cum  propter  sententias. . .  », 

la  r6dactioii  n'est  point  identique  a  celle  des  manuscrits  pr6c6- 

dents.  Ce  texte  etaii  «Tune  epoque  trop  bassc  pour  qu'il  fClt  a 

propos  d'en  reiever  les  divergences.  Comme  fetes  nouvelles  on  y 

remurque  celles  du  S'-Sacrement  (f^  35).  dont  roffice  na  pas 

varie,  de  S*  Pierre  Celestin  (f**  50)  et  de  Notro-Dame  des  Neiges 

(f^57  v°)  \ 

LVxainen  approfondi  auquei  j*ai  soumis,  en  vue  de  cette  intro- 
duction.  les  mss.  A,  B  el  C.  m'a  permis  de  relever,  principalc- 
ment  dans  les  deux  derniers,  dassez  nombreuses  variantes,  dont 
il  me  semblerait  injustc  de  frustrer  les  liturgistes.  II  sulfira  de 
rep6ter  que  dans  les  additions  et  corrections  qui  suivent,  D 
indique  quune  forme  est  commune  aux  mss.  B  et  C,  ct  Tque 
tousles  niss.  sont  d'accord. 

92,  4  :  hactenus  exultaverit  D. 

28  :  excerpat ;  reruni  fecunditateni  D, 

93,  9  :  ordine  congruo  premittinuis  D. 
16  :  est  notandum  quod  D. 

18  :  la  copie  portait  exactement  (Ad)Veniet  T. 

23  :  incipitur  xvii"  kal.jan.,  nec  preterniittuntur  preces  ad 

vesperas  propter  0.  Quia  D. 
30  :  debet,  etianisi  fuerit  dies  doniinica.  Ilec  T. 

32  :  Natalis,  etiamsi  fuerit  dics  doniinica.  Hec  T. 

33  :  que  etiam  post  (propter  B)  secundam  T. 

94,  1  :  laudes  quc  dicende  sunt  ;  secunda  d. 

4  :  cantico,  scilicet.  Da  mercedem,  ad  illam  D. 
10  :  cantico  quarte  ferie,  scil.  Ecce  oeniet,  ad  antiphonam 

tercie  ferie,  scil.  Da  D. 
27  :  dieta  B ;  diea  C. 
96,  21  :  pueri  et  personatus  tenentur  b  marg. 

4  :  dominicam  intrantis  (T)  Adventus,  persone.  presbiteri 
et  pueri  (B  om.)  tenentur  esse  rasi.  Psalmi  et  ant.  de 
feria;  capit.  Qui  venturas  est;  canitur  D. 
98,     1  :  postea,  in  medio  navis  ecclesie,ant.  de  evangelio  Spi- 

1.  Voir  ia  description  de  M.  Loriquet,  CakU.  cit^,  p.  398-9  (qo  331). 


INTRODIJCTION.  XLIII 

rilus  sayictua  (D),  nisi  festum  ix  lcciioiuiin  ipsa  die 
vel  infra  diem  totus  sequentein  acciderii  B. 
99,  23  :  lectio  premittitur  ante  />. 

101,  5  :  animOy  etiam  si  dies  doininica  fucrit  /). 

8  :  Vigilia  Natalis  Dom.  dic.  /)dieta  B,  diea  C. 
21  :  Diea  Z),  Dieta  h. 
32  :  quando  deducitur  doni.  I). 

102,  34  :  turibulis  ;  et  accepta  benedictione  (ut  B)  a  sacerdote 

missam  celebrante,  ascend.  pulp..  pron.  ewang. 
Liber  gmerationis,  Quo...  Hoc  etiani  dec.  D. 

103,  9  :  finitur.  Duo  pueri  in  albis,  stantes  in  loco  eminenti, 

cantent  repetitis  vicibus  antiphonaui  angelicnm  /V/.v- 
tures,  quibus  Ires  vel  qualuor  vicarii  statuin  j)asto- 
rum  represenlantes  respondeant  Infnntew  ridinius, 
et  precentor  de  choro  sinistro  incipiat  j)salinuin  Lau- 
flate  ei  per  choruni  decnntatur  c  marg. 

104,  29  :  Nativ.   Hodie  fratrcs  kurissimi   c  marg.\...  canun- 

tur.  Te  Deum  canitur.  Iii  laud.  c. 

31  :  Ilodie^  scil.  Gaudemus  c  interL 

37  :  missam,  si  evangelium  fuerit  pronuntiandum  c  marg. 

41  :  fuerit.  Invitatorium  erit  X'/sfns  natus  est  nobis ;  sex 
lectiones  leguntur  de  quodam  sermone  (scil.  Cu- 
pientes.  c  int.)  et  proimntiatur  ewangelium  (y  sacer- 
dotes  Tamquam  sponsus,  c  marg.)  novem  i^^'  de  hoc 
responsorio  0  regem  celi.\v\  quolibet  nocturno  sutlicit 
sola  ant.  et  ad  laudes  similiter  ;  nd  missam  et  ad 
horas  ut  supra  D. 

105,  7  :  altare  statuuntur.  Pueri  non  tenentur  esse  rasi  I). 
35  :  dicuntur  ;  novem  (ultima  c)   li  ..  serinone  dicuntur, 

(scil.  Cnpientes,  yli  ct  caj)itula  de  Circumc,  c)  D. 

107,  21  :  Domi)ie,  quia  octave  non  sunt  sollempnos  I). 

20  :  tam  vespere  cjuain  matutine  omn.  tin.  Aliis  vero  di(d)us 
per  octavas  ad  Benedictus  et  ad  vesporas  dicuntur 
ant**  de  vesj)eris  vigilie  et  tria  (l.  23)  t.  c.  s.  a.  lu.a.  D. 

108,  10  :  incipiunt  legi...   D.  Remigii   et   post  octavas  sancti 

Remigii  S,  R.,  cantfitur  de  octavis  b'  R.  et  post  o. 
V  R.  c. 
30  :  desc,  si  commode  possit  fieri  b  eff.  Ad  horas  ant.  de 
matutinis  laudibus  cuin  eollecta  rej)etuntur,  i^  et  i 
sicut  per  octavas;  ad  missam  puer  cantat  gradale, 
subdiaconus  Alleluia  b  marg.  C. 

109,  17  :  Sept.  .septies  decemdies  habet  et...pene;unde('r;  s. /). 
25  :  et  finitur  in  JS,  et  terminatur  in  C. 


XLIV  INTRODUCTION. 

111,  15  :  prand.  dei  (!)  et...  exceperit  B  Va-cat,  C  om. 

112,  5  :  repetuntur  antiphone...  etiam  et  a.  D. 

17  :  Dam.  p7*eposiftcs,  a.  in  f.  A.  Hoc  autem  dicimus  de 
omni  festo  ix  lectionum,  si  hac  die  dominica  acci- 
derit,  et  hoc  invenitur  in  festo  sanctorum  Fabiani 
et  Sebastiani.  wSi  D. 

21  :  all.  Si  aliud  festum  ix  lectionum  hoc  sabbato  accide- 
rit,  ad  secundas  vesperas  nichil  agitur  de  festo, 
excepta  Conversione  Pauli  et  Cathedra  Petri.Scien- 
dum  D. 

84  :  In  Sexngesima  incipiunt  responsoria  de  E.,  scil.  Tn 
pnncipio  fecit  Deus.  Super  nocturnos  hab.  D. 

113,  7  :  Pueri...  rasi  D  om. 

15  :  sept.  Nota  quod  ad   horas'  diei,  per  hos  iiii**'"  dies, 

dicimtur  orationes  consuele  D. 
36  :  can.  et  utetur  casula  de  velueto  cinereo.  Ad  d  marg. 
115,  17  :  fac^  versiculus  post  Miserere  Ipse  Ubevavit  me,  et  sic 
de  aliis  successive  ad  alias  horas  ;  ad  Z). 
23  :  amb.  Oratio  matutin.  dicitur  ad  horas  per  totam  Qua- 
dragesimain  D. 

117,  14  :  Ad  scicientes  B,  Ad  sitientes  C. 

38  :  noster.  Et  ista  die  non  fit  processio  ad  Hosjntale  c 
marg. 

118,  39  :  Pueri.. .  rasi  D  om. 

119,  2  :  canon.,  accolito  cum  aqua  D. 
20  :  Ne  forte  veniant,  exeunt  D. 

120,  15  :  proccssionem  m.  s.  c.  c.  exsecuntur  B,...  exe-r  C. 
125,  28  :  De  eadem  cena  C. 

131,  3  :  Prefatio  Te  quidcm  omni  tempore  .set   in  hac  potissi- 

miim  nocte,  Commiinicantes  et  Ilanc  igitur  dicuntur 
d  marg. 
26  :  dim.  ita  canitur  :  Alleluia  Nimc  dimittis  Domine  alle- 
Ixtia  servum  tuum  in  pace  allcluia  alleluia  ;  t.  f.  et 
K  dicitur  raore  solito  et  preces  D. 

132,  7  :  Post  primam  fit  aqua  benedicta  C. 

133,  14  :  ipsis  oct...  pont.  deponit  vestim.  I). 
33  :  Duo  diacones,  iidem  D. 

134,  4  :  cantantes...  psalmum  repetunt  dictum  D. 

23  :  Gal.  sine  tono,  set  (ant.   C)  etiam  super   Benedictus 
finiuntur  sine  tonis  D. 
136,  21  :  deponuntur...  pulsantur  S,  disponuntur...  pulsatur  C. 
138,  35  :  Cantate  Domino.  D. 


INTRODUGTION.  XLV 

139,  19  :  A  Quasi  motlo  u.  ad  A.  ad  c.  c.  c.  delunctorum  a... 

tempus  p.  B,  C  om,  touljmqiia  fiunt. 

26  :  nichil.  et  nunc  et  ibi  loco  suo  cum  acc.  B. 

27  :  A  Quasi  modo  u.  ad  A.  (Domini  C)  D, 

140,  11  :  C  om.  y  aniejusqua  Dominus  alleluia. 

19  :  D  om.  suojiisquii  nacionibus. 

20  :  Sabbato  ante  dominicam  qua  cantatur  D. 

141,  (i  :  nicis  in  chorum  et  cantata  tercia,  c.  m.  ad  a.  majus 

de  s.  M.  Z>. 
8  :  post  missam  cantatur  sexta  et  dicla  ant.  D. 
10  :  cui  B,  qui  C  proprium  est. 
10  :  et  cantant  quatuor  antiphonas  D. 
19  :  que  incipitur  a  cantore...  fin.  dicitur  D, 
25  :  ant.  Beatus  Martinus,..  Postea  vero  D, 

142,  34  :  Hiis  ita  peractis,  cant.  m.  de  j.  et  postea  nona  :  que 

quidem  missa  sic  incipitur  Exaudivit  et  reperitur 
secunda  feria  ante  Asccnsionem.  Sciend.  D, 

143,  6  :  In  R.  hoc  modo  f.  s...  matricularia  J). 

22  :  In  matut.  non  mut.  coUecta  dominic.  D. 

23  :  jej. —  Dominica  qua  cantatur  Vocem  jocunditatis  non 

fiunt  vigiiie  pro  defunctis,  propter  processionom  que 
fit  in  crastino,  nec  in  aliis  duobus  diebus  sequen- 
tibus.  Et  sciendum  quod  secunda  feria  Rogationum 
veniunt  moniales  Sancti  Petri  ad  ecclesiam  nostram, 
ei  celebratur  missa  ibidem  per  canonicos  suos  D. 

144,  1  :  imbreviati....  tapetfxm  D 
140,  22  :  sanctis.  Persone,  presb....  D. 

147,  2  :  per  portam  majorem,  duodecim  vexillis  D. 

148,  24  :  diea  />,  dieta  b, 

150,  27  :  laus  Patri,  sed  ad  tertiam  dicitur  Per  te  sciamus  D. 

151,  24  :  et  sine  alio  secum  T. 
30  :  altare  accenduntur  D, 

152,  1  :  F.  V**  a  subdiacono  c...  F.  VI'*  a  subdiacono  A.,.. 

1111°'  A.  cant.  a  pueris  ;  q.  autem  A,.,  Dom.  post 
lectionem,  (scil.  Angelus  C),  cant.  a  subdiac.  (diac. 
b)...  epist.  can.  :  que  omnia  debont  in  ambone  can- 
tari  D. 

153,  23  :  Renedicta  semper  sancta  D. 

154,  2  :  dicitur,  (usque  ad  kalondas  octobris  dicitur  (!)  sabbato 

de  cruce  Adoremus  D, 
16-20  :  Ab  octavis...  ebdomada  C  om, 
41  :  de  eadem  hystoria  D. 
157,  10  :  visiones  et  sompniorum  expositiones  C. 


Xl.VI  INTRODUCTION. 

158,    6  :  domin.  In  die  ad  missam  de  dominica  prorsus  cani- 

tur,  et  post  collectam  de  dominica  subjungitur  ora- 
tio  de  sancto.  Si  C. 
32-9  :  Quotiens....  missa  est  C  om. 

U)0,  14  :  dispos.  (depos.  B)  et  dupliciter  pulsatur  D. 

101,  16  :  feriam,  et  tunc  die  dominica  fiunt  vespere  de  confes- 

sore  I). 

1(52,    8  :  laudes  autem  de  dominica  D. 

13  :  ewangelium  Liber  pronuntiatur  et  hoc  etiam  exc.  d. 
30  :  et  maiutine  laudes,  legitur  autem  de  Ysaia  D. 

10  :  Barb.  ;  et  tam  ad  utrasque  vesperas  quam  ad  matuti- 
nas  fit  memoria  de  Adventu,  sed  non  ad  missam,  ut 
patet  in  festo  beati  Nichasii.  Presbiteri  et  pueri  non 
tenentur  esse  rasi  D. 

Nich.  tenentur  persone,  presbiteri  et  pueri  esse  rasi ; 
ad  D. 

nostris.  Hoc  modo  translatum  est  ad  aliud  festum 
sancti  Nichasii  D. 

apost.,  immo  non  sumitur  de  ewangelio,  sed  sufficit 
ant.  Nolite  iimei^e  D. 

istas  ille  s.  a.  de  Nativitate  c...  naius,  que  dicitur  per 
tres  dics  continuos  post  Natale  ad  matutinas  et  ves- 
peras,  V,  D. 

Nativ.  dominice  et  Theophaniam  quatuor  D. 

dicuntur.  Idem  fit  desancto  Stephano.  si  octabe  Nati- 
vitatis  sabbato  cvenerint ;  et  tunc  post  matutinas  de 
sancto  fit  memoria  de  Nativitato,  deinde  (demum  b) 
do  octabis  sancti  Johannis  et  de  Innocentibus  et 
ultimo  de  ewangelio.  Post  D. 
39  :  D  om.  forte...  duplum  (/.  40). 
108,  10  :  D  om.  nisi...  dupplum. 

14  :  pronunciari  necessitas  compulerit  D. 

23  .  §  In  utraque  festivitate  sancti  Remigii  dupliciter  pul- 

satur  et  cantatur  C. 
I()9,  12  :  ven.  et  fit  totum  ejus  servicium  sollempniter  et  totum 

duplex,  prout  in  Breviariis  continotur.  Post  D. 
14  :  inmi.  ^'espero  tamcn  (quando  facta  est  processio  ad 

Sanctum   Remigium  b)  sine  hymno  iransiguntur  ; 

capit.  tamen  et  f  dicuntur,  ant^  ad  Magnili^^at  Iste 

est  qui  ante  sine  versu.  Post  vesperas  autem  repeti- 

tur  ant.  de  octavis  Epiphanio,  scil.  Fontes  aquaimm^ 

cum  collecta.  Nota  D. 
29  :  sublim.  sine  versu  ;  finito  i^,  Kyrieeleison  ter  dicitur  et 


1(53, 

7 

28 

1()4, 

3 

12 

1(56, 

19 

1(37, 

20 

INTRonUCTION.  XLVII 

Paier  nostercwm  versu  (h'apro  nohis,  Jeiiule  sequi- 
tur  oratio  Dcus  qui  populo  luo.  Ad  b  C. 

170,  3G  :  Vir  iste  in  populo  suo  ;  per  I), 

38  :  Marcello.  Ant.  ad  Benedictus  0  beatc  Marc\eHe]  b, 

39  :  dies.  Credo  in  unum  dicitur,  quia  caput  ejus  presens 

habemus.  Ad  D. 

171,  32  :  Simil.  de  beata  Agne  et  beato  V.  D. 

173,  4  :  Pauli,  si  hoc  festum  sit  ante  Septuagcsimam,  vel  de 

Pentateuco  M.  sicut  in  aliis  fer.,  si  sit  in  Septuage- 
sima  D. 

174,  31  :  Si  vcro  hec  f.  b.  M.  in  Septuagesima,  wSex.  vol  Q.  D. 
17(),  15  :  coU.  Si  autem  lioc  festum  proximo  sabbato  ante  IiirO' 

cavit  me  acciderit,  ad  vesperas  sabbati  nichil  fit  de 
aj)Ostolo,  sed  de  Quadragesima  ;  si  vciro  in  aliis 
sabbatis  accideril,  fiunt  vospere  de  apusiolo  ci  i^ostea 
commcmoratio  de  Quadragesima.  In  D. 

\11,  18-22  vient  apres  24-8  D 

178,  27  :  ad  sextam  feriam  precedentem,  ut  habeat  secundjis 

vcsperas,  (juas  non  hnl>erot  si  in  sabbato  transferrc- 
tur,  et  illic  agitur  D  ;  in  quo...  B  ;  C  om.  jusqud, 
Itom  si. 

181,  34  :  circ.  Si   vero  dominica  die  acciderit  huc  fostuni,  de 

ipso  agitur  ut  dicium  est,  hoc  excepto  quod  ovan- 
golium  de  dominica  pronunciatur  et  (liHcrtui*  jeju- 
nium  cum  processione  usque  in  crasiinum.  Siinili- 
tor,  si  occurrat  hoc  festum  die  sabbati,  ditforre 
ccmsuovimus  jejunium  et  processionom  us(|ue  in 
socundain  feriam  subsequentem  vel  in  sexiain  feriam 
precedentem,  propter  frequentiam  quadrigarum  ei 
occupationcs  populi  in  forensibus  negociis  detenti  D. 

182,  20  :  Crucis  et  de  festo  sancti  Johannis  ante  Portam  lati- 

nam,  si...  Rogat.  D  ;  C  om.  le  rcste. 

183,  22  :  De  translatione  beati  Nicholai  quere  in  fine  libri  b  ; 

agitur  cum  quinque  cereis,  ix  lecciones  c. 

32  :  Marie,  Jacobi  et  Saloine,  cum  novem  cereis  et  duppli- 
citer  pulsatur  b. 

35  :  Petro,  cum  tribus  lectionibus.  Si  hoc  festum  infra 
ociabas  Penthecostes  acciderit,  transferiur  in  s(»cun- 
dam  feriam  septimanc  sequentis,  ot  tunc  suj^er 
psalmos  de  feria  ei  in  quolibet  nocturno  et  in  laudi- 
bus  sufficit  unica  ant®  propter  octabas  Trinitatis. 
II  vm.  B. 

184,  15  :  fit.  Meme  note  quc  la  prdccdente  D. 


24 

1  Kf), 

9 

29 

iHi), 

33 

\HH, 

8 

'VI 

3() 

1  ny, 

m 

23 

28 

\'.H), 

1() 

XLVIU  INTRODUCTION. 

non  suxjprimc  />. 

Trodccimo  kalendas  julii,  aguntur  li, 

Fersoiie,  pr«\<;bitori  et  pueri  tonentur  esse  rasi  d, 

sequencna  Sdncti  baptiste  X''isti  ;  Creda  />. 

domin.  Invitatorium  tamen  el  ultima  responsa  cuin 
laudibus  erunt  de  sancto  Leone.  Post  Z),  rayi 
ainsi  que  la  phrase  suiv. 

Theodekico  ;  9  :  Theoderico  D. 

ant.  0  quam  venei^andus  es  ;  post  b, 

in  festo  beati  Michaelis,  scil.  />. 

ant,  Petrus  apostolus  vel  d. 

vesp.  de  beato  Marciale.  Sei[.  b  ;  v.  de  b.  M.  et  non 
de  beata  Maria,  ct  hoc  propter  novem  cand.  Scq.  C. 

inc.  lyitur  cum  exisset  fama  apostoli  T.  p.  /.  ef,  D. 

apost,  premittuntur  \  i  A.  eum  Dnus.  l)e  translatione 
legitur,  scil.  Opere  precium  est,  et  roperitur  in  vita 
sancti  Martini...  D. 
191,  :;J0-3  :  D  om.  Ad...  principes. 

Omeliario  sanctorum.  In  I). 

vestri.  Ad  s(»cundas  vesperas  siniiliter  dicuntur  ant* 
et  psalmi  do  foria  ;  ad  Magnificat  ant.  Fulgebunt. 
Et  sic  secuiide  vespero  clauduntur  cum  una  coUecta. 

Quinto  decimo  kalendas  augusti,  s.  A.  I). 

Duodecimo  kalendas  augusti,  P.  I). 

dono  Rog.  jun.  do  P.  C.  conc.  nostris  dantur  sing.  I). 

In  crastino  agitur  festum  sancte  X.  B. 

missa.  Eodein  die  benedicuntur  poma  post  communio- 
nem  I). 

jocunditate,  vii  i^  Gaudeamus,  ix  D. 

apost.  vel  Iste  est.  Propria  legenda  de  ipso  habetur. 
i$...  Dom.  Modo  de  consuetudinc  totum  facimus  de 
communi.  OfF. ,.  Petri.  Notandum  quod  si  festiviuxn 
ista  die  sabbati  vel  dominica  aociderit,  ad  vesperas 
sabbati  post  collectam  de  sancto  subjungitur  ant, 
de  hystoria,  scil,  Dominus  possedit  me.  Idcm  dici- 
mus  dc  fosto  beati  Petri  ad  ^'incula  D. 
29  et?^\  \  Soimos  B ;  Sennis  C. 

197,  30  :  Syxto,  nisi  dio  dominica   accidorit  :  tunc  onim  fiunt 

sex  prinio  lectiones  de  temporo,  ut  patet  in  festo 
translationis  beati  Martini  et  de  D  ;  enim  fiet  totum 
de  dominica  et  commem.  de  sanctis  ad  missam  c. 

198,  7  :  Festum  boati  Laurencii  cum  ix  candelab[ris  agitur, 

duplicitorj  pulsatur,  sed  non  dupliciter  can[tatur, 


192, 

1 
9 

193, 
194, 

20 

25 

5 

6 

38 

195, 

1 
34 

INTRODUCTION.  XLIX 


cum]   diaconibus   cantatur   i^    Lcciid    La\urentias 
b  rouge,  c. 

199,  34  :  quia  y  ant**  que  canitur  D. 

39  :  Yutmq,  ;  y  Ora  pro  populo  canitur  in  pulpito  altisonis 

vocibus  D. 

200,  2  :  cantor  et  succentor  scrvant...  pres.,  aliter  non  />. 
202,  22  :  sancL   Quod    reperitur  donnnica  nona  post  octavas 

Penthecostes,  in  evangelio  Mathci  quod  sic  incipit 
Nemo  potcsi   ditobus   dominis   et    reperitur    circa 
niedium  B  (Vacat). 
204,    7  :  D  om.  In  festo  sunt  xl  solidi. 

35  :  legitur  dc  communi  confessorum  d. 
200,  31  :  D  om.  Ipsa...  Ordinario. 

33  :  congrue  potest  D  ;  d  eff\  Post...  martir. 

40  :  Ad  vesp.  repet.  a.  de  m.  1.  psalmos  b. 

207,  25  :  jejun.,  et  si  acciderit  aliqua  feria  Quatuor  teinporuin, 

cantatur  de  jejunio  Quatuor  temporum  et  iit  menio- 
ria  de  vigilia.  Ad  D. 

208,  10:  mc)'.  Ant,  ad  Magnilittat  Sancti  iui  Dominc  /). 

12  :  sabb.  accidcrit  et  p.  v.  n.  h...  et  in  WJ^ ;  et  si  fueril 
apostolus,  sive  prinifis  vesperas  habuerit  sive  non, 
ultiinc  vcspere  erunt  de  apostolo,  ut  supra  vei.sus 
(inem  Temporalis  ante  illud  capitulum  «  Scionduni  « 
(p.  157)  D. 
22  :  sufferi.  Sequitur  memoria  de  sancta  Jusiina,  ant.  llec 

virgo  sancta  D. 
38  :  proce(n)dento...  vel  hoc  i^  I^'idelis  s.  D. 
210,  2-5  :  cm.  par  D. 

eccl.  dupliciter  pulsaiur  et  cantatur  ;  soro  D. 

tino  ant.  ad  vcspcras  ista...  hcc  ant.  D. 

diaconibus  ;  hymnus  Urbs  bcata  Jcrusalon,  y  Ilec  c^si 
domus  J)0)nini,  ant.  ad  Magnificat  0  quam  metuvn' 
ditSj  coUecta  Dcus  qui  nobis.  Ad  D. 

deserv.  ohdoadi,  id  est  oct.,  sed  ebdoadi,  id  D. 

dedicata  est  vero  in  B,  ded.  vero  est  in  C. 

id  ost  in  generali  resurroctione  D. 

orat.  Horc  de  beata  Maria  et  tunc  ot  per  octavas 
protormittuntur  D. 

rostaur.  ;  unde  etiam  T ;...  constit.  Si  hoc  festiv.  D. 

tribul.  Postea  liat  proccssio,  prout  continctur  in  qua- 
dam  ordinatione  scripta  post  tercium  folium  a  prin- 
cipio  hujus  Ordinarii  computandum,  que  signatur  nd 
hoc  Y.  Ad  m.  d.  induti  albis  p.  c  marg. 

D 


213. 

2 

5 

9 

214, 

9 

19 

24 

210, 

10 

25 

217, 

12 

INTRODUCTION, 


VII.  Prosaire  de  Reims  et  de  Pakis. 

mANUSCRIT  d'AsSISE  K 

La  decouverte  r6cente  de  ce  pr^cieux  manuscrit  liturgique, 
d'origine  R^moise,  est  assez  curieuse  pour  etre  racontee. 

M .  Paul  Sabatier,  bien  caunu  pour  ses  grands  et  sympathi- 
ques  travaux  sur  saint  Frangois  d^Assise,  apres  avoir  examin6 
le  manuscrit  695  de  la  riche  bibliotheque  communale  d*Assise, 
ploin  d'hymn<»s  et  de  scquences,  eut  hi  charitable  pens6e  de  m*en 
envoyer  une  description  d6taillee,  pour  .servir  d*appoint  au  sup- 
plement  quil  mesavait  preparer  au  Rcjieyiorium  hymnologicum, 
Quel  ne  fut  pas  mon  eionnement,  arrive  a  des  litanies  (plus  exac- 
tement  laudes  -),  d  y  roncontrer,  parmi  les  saints  locaux  releves 
par  mon  intelligent  correspondant,  trois  archeveques  de  Reims 
et  un  saint  Champenois!  l)'autres  indices,  roleves  plus  loin,  ne 
firent  quo  me  confirmor  dans  la  pensee  que  ce  manuscrii  etait 
etroitcment  apparente  h  la  liturgie  R6moise  ^  II  fallait  profiter 
de  la  circonstance,  pour  en  donner  dans  le  present  volume, 
encore  inacheve,  non  seuleinent  la  description  completo,  mais 
les  pioces  inedites. 

Dans  rimpossibilite  de  faire  le  voyage  d*Assise,  je  m'adressai 
a  notre  Ministre  de  rinstruction  publique,  qui  mit  la  plus  grande 
obligeance  a  cettc  n(''gociation.  Ma  demande  de  pret,  transmise 
par  le  Ministre  des  Affiiires  etrangcios  a  son  collegue  de  Rome, 
fut  priso  on  considcrntion.  On  donianda  simplement,  en  confor- 
mite  au  r6glement  des  bibliothequos  d'Itali(\  que  le  manuscrit 
fut  depos(}  dans  une  bibliolhcqiie  publique  (18  oct.  1898)  :  celle 
de  Romans  fut  d(3signce  a  cet  offet.  Je  n*eus  une  reponse  defini- 

1.  Pages  3:)S-9i. 

2.  1*.  3()3-i,  pubrii^es  pr(ic(Mloinment  dans  los  Actes  dc  lapvovince  cccJtsiasL  de 
heims  (l.  II.  p.  657)  el  dnns  la  Fatrol  laf.  (t.  CXXXVIH,  c.  9<)l-2). 

3.  Lu  (lescription  de  co  niunnscrit,  donnee  pnr  M.  G.  Ma/zatinti  r/iircfUaH 
dei  ntanoscritti  delle  bihliotcche  d"ltalia,  18l)i,  t,  IV,  p  i:W5).  n'elait  en  ancune 
fa(;on  de  natnre  a  mottre  sur  In  voie  do  ?on  identilicaiion  :  **  69.").  Cnntorino. 
Meinbr.,  scc.  XIV,  mm.  "210  x^  15<);  i  fl*.  non  sono  num.  Quasi  tutte  le  miuiature 
sono  statc  ta{<linte  e  portnle  vla.  Ncl  fol.  1  di  (runrdin  l(*^v<-'<'^i  '  I^lc  liher  est  do- 
mini  Mathei  .suncte  Mario  in  Porticu  dinc.  cnrd. ;  e  Matteo  Corsini.  Leg.  iu  assl„. 


INTRODUCTION .  LI 

tive  que  le  14  janvier  suivant  :  c  etait  une  fin  de  non-recevoir  : 
Touvrage  6tait  cens6  fairc  partie  des  archives  communales  d*As- 
sise,  et  les  reglemenls  de  ce  d6p6t  interdisent  d'une  manicre 
formelle  tout  deplacement  des  documents.  On  invoqua  meme 
des  pr^c6dents  :  je  n  avais  qu  a  m'incliner. 

M.  Sabatier  ra*avait  fait  pressentir  cette  solution  negative. 
Dans  rintervalle,  durant  un  court  s^jour  a  Rome,  il  fit  part  do. 
mon  embarras  a  TEcole  frangaise.  Peu  de  jours  apres,  je  rece- 
vais  d'un  de  ses  membres,  M.G.  de  Manteyer,une  otfre  spontanee 
dont  je  garderai  toujours  le  meilleur  souvenir  :  «  J^apprends  que 
vous  d6sirez  la  collation  d'un  manuscrit  a  Assise...  Je  serais 
charm6  de  vous  rendre  ce  service...  n  (12  dec  1898).  Mon  bien- 
veillant  auxiliaire  consacra  k  ce  travail  une  partie  de  ses  vacan- 
ces  de  No^l  et  me  remit,  le  12  mars  suivant,  un  travail  fort 
soign6.  non  seulement  Tanalyse  de  tout  le  raanuscrit  et  la  copie 
des  pieces  que  je  lui  avais  signal^es  corame  inedites  d'apres  la 
description  de  M.  Sabatier,  mais  aussi  une  notice  paleographique 
et  critique  du  codex,  qu  il  me  suffira  d  abr6ger  parfois  dans  les 
pages  qui  suivent  : 

A.   DeSCRIPTION    MATi^:RIELLE    DU    MANUSCJRIT. 

Reliure,  —  Actuelleraent,  sur  los  plats  exterieurs  des  ais,  il 
ne  subsiste  plus  qu  une  simple  toile,  car  la  reliure  primitive  qui 
les  recouvrait  a  disparu  ;  de  raSrae  les  deux  ferraoirs  ont  6t6 
arrach6s.Par  contre,les  plats  interieurs  sont  conscrves  dans  lcur 
ancien  6tat ;  sur  le  bois  est  collee  la  raerae  toile  qu  a  Texterieur, 
puis  successiveraent :  1°  sur  la  toile  une  etoffe  brochee  a  ramages 
jaunes  et  rouges  ;  2°  sur  cette  etolTe,  les  bords  d*une  picce  de 
cuir  blanc  ;  8*'  sur  le  cuir,  le  1''''  feuillet  en  velin  du  inanuscrit, 
colle  par  son  rocto. 

II  en  resulto  quc  le  manuscrit  a  eu,  rune  apres  rautro,  doux 
reliures  inaintenant  disparues  :  crabord,  une  reliure  on  etoire 
de  couleur  jaune  et  rouge,  puis  une  reliure  en  cuir  ])hnic  con- 
forme  a  celle  que  conscrvent  un  cortain  noinbre  d\*uitres  inanu- 
scrits  du  couvcnt  d'Assise  \ 

J.  Notamnioiit  Jes  inss.  5J,  5^  67,  68, 76, 77, 87, 95,  elc.  (Mazzatixti,  op.  ciL,  l.  IV, 
p.  24-5). 


LII  INTRODUCTION. 

Formation  matericlle.  —  Actuellement  lc  ms.  comprend,  en 
dehors  des  plats  intcrieurs  dc  la  rcliure,  243  ff.  de  velin,  qui 
sont  chiffr6s  1-55  (numerotation  du  XI X^  sicclo  au  crayon)  -1-  i- 
Lxxxxvi  -|-  cv-iiicc,  c'est-a-dire  clxxxxii  (num(5r.  du  Xlll*  s.)  + 

3  ff.  non  chiffres. 

Ces  242  ff.  se  decomposent  ainsi  qu*il  suit  en  32  cahiers  : 
1°  Le  premier  cahier  a  etft  mutil6  ;  il  en  snbsiste  3  feuillets, 
soit :  fl,  un  f°  coll<§  par  son  r**  sur  le  plat  interieur  de  la  reliure  ; 
ft,  un  P  decousu,  dont  la  partie  inf^ricure  est  coupce  et  qui  est  le 
feuillet  chiffre  1 ;  c,  lc  f**  chiffre  2,  qui  corrcspond  au  f"  colle 
sur  Ic  plat.  —  Pour  etablir  le  rang  dc  chacun  dcs  3  ff.  subsis- 
tants  dans  le  cahier  primitif,  il  faut  remarqucr  deux  faits  : 
d'abord  le  P  du  plat  inlerieur  et  le  f*  chiffre  2,  qui  sc  corrcs- 
pondont,  ont  toujours  otc  le  l*'*'  et  lc  dernier  T  du  cahier  ;  puis, 
les  tils  de  couture  du  cahier,  qui  paraisscnt  toujours  entre  les 
dcux  ff.  du  milicu,  sul)sistent  cncore  a  rintericur  et  le  long  du 
r  chiffrc  1 ;  donc,  ce  f^  maintcnant  chiffre  1  ct  detachc  formait 
lc  V^  f*  dc  la  2""  partic  du  cuhior.  Ceci  pos(i,  il  ncst  pns  pro- 
babb^  que  dcs  ff.  aient  disparu  entre  lcs  ff.  artuels  1  ct  2,  car, 
cc  f°  1  portant  un  c.\-libris  du  XIII*  sieclc.  il  scrait  singulier 
qu'il  ait  ete  suivi  ct  surtout  pr6cede  de  plus  d'un  T  blanc  sans 
emploi  :  ce  serait  contrairc  a  rusngc  ordinairc,  qui  est  dc  placer 
rc.v-Iibris  immediatcniont  oupresquc  immodiatomont  audebut  sur 
un  feuillet  de  garde.  Si  aucun  feuilh^t  na  disparu  entre  les  ff. 
1  et  2,  il  en  r6sulte  que  ce  P'  cahier  du  ms.  etait  un  cahier  dc 

4  ir.,  dont  le  I""*  sert  de  plat  int6ricur,  dont  lc  2*^  a  ete  coupe, 
dont  lc  3''  ct  lc  4*  sont  maintcnant  chiffi-es  7  ct  -?.  —  Cctte 
hypothosc  probablc  est  corroborec  par  lc  fait  que,  dc  meme,  le 
dernier  cahicr  du  ms.,  oncore  intact,  cst  un  cahier  de  4  ff.  Le 
r  coupe  se  trouvant  avant  rex-libris  etait  probablemcnt  un  sim- 
ple  f^  blanc  dc  garde  :  par  consequent,  sa  perte  n  est  pas  a 
rogretter. 

2''  Cahicr  dc  8  ff.,  chiffr6s  au  crayon  3-10.  II  faut  romar- 
quer  qu'il  n*existait  probabloment  pas  dc  cahier,  disparu  main- 
tenant,  entrc  le  precedeut  et  cclui-ci  :  car  los  nerfs  du  dos  de  la 
reliurc  sont  cncorc  intacts  ct  IV-paisscur  dc  cc  dos  concorde  exac- 
temcnt  avcc  remplacemont  dcs  cahiors  actuols  dc  tete. 

3°  Cahier  dc  0  ff.  chiirros  au  crnvon  11-1(5.  Les  \\\  II  ct  IG 
ont  bicn  toujours  6te  lc  1'*''  et  Ic  dcrni(»r  du  cahicr  :  en  offet,  au 
f"  I()  v*".  se  trouve  la  rdM-lame  :  GJoria.  Lcs  ff.  12  ct  15  ont  bien 
toujours  ote  le  2*  ot  ravant-dernier.  Los  ff.  13  ct  14  sont  bien 
ceux  du  milieu.  S*il  manquait  dcux  ff.,  Tun  enlre  les  ff.  actuels 
12  et  13,  Tautro  entre  los  tf.  14  et  15,  le  3^  cahicr  aurait  ete 


INTRODUCTION.  LIII 

forme  de  8  tF.  comme  le  prec6dent  et  les  suivants  :  mais  il  est  k 
remarquer  que  le  tropc  Summe  Deus  finit  avec  le  P  12  v®  et 
qu  un  autre  (Pater  cuncta)  commence  au  r®  du  P  13 ;  de  plus,  le 
Kyrie  du  f®  15  r°  a  son  debut  sur  14  v^. 

4"*  cahier  de  8  tf.  chitfres  au  crayon  :  17-23. 
5*^        -         8if.  ^  24-31. 

G"        «         8  ff.  -  32-39. 

7°        ».         8ff.  «  40-47. 

8"*  caliier  de  8  ff.  chiffres  au  crayon  :  48-55 
9**        r^         8  ff.  chiffr6s  a  Tencre  :  .i.-  .viii. 
lO^        «         8  ff.  «  .IX.-. XVI. 

IP        ?»         8  ff .  n  .xvii.-.xxmi. 

12"        «         8  ff.  «  .xxv.-.xxxii. 

13°        'i         8  ff .  »»  .xxxiii.-.xL. 

14'^  n  8  ff .  «  .XLI.-.XLVIII. 

lo'*  «  8  ff .  w  .XLIX.-.LVI. 

1G°        «         8  ff .  ^  .[lviiJ.-.lxiiii.AuPlxiiu 

V**,  dans  la  marge  inferieure,  ce  cahier  a  ete  sign6  :  .i^.  par  le 
scribe. 

17^*  cahier  de  8  ff.  chiffr6s  a  roncre  :  .l.^v-.lxxii.  Au  f*  lxxii 
v**,  dans  la  marge  infericure,  ce  cahior  a  ete  signe  :  ii'-*. 

18"  cahier  de  8  ff.  chiffr6s  a  Tencre :  .lxxiii.-.lxxx. 

10'  w  8  ff .  w  .LXXXI.-.LXXXVIII. 

20*"  »»  8  ff .  «  .LXXXIX.-.LXXXXVI. 

Lc  cahier  suivant,  egalemont  de  8  ff.  chiffres  :  .lxxxxvii.- 
.ciiii.,  a  disparu  du  manuscrit  :  cest  unc  lacune. 

21°  cahier  de  8  ff.  chiffres  a  lencre  :  .cv.  ou  .lxxliiiii.-.cxi!. 
La  numerotation  des  premiers  ff.  de  co  cahier  est  a  noter  :  au 
lieu  de  :  .cv.,  cvi,  cvii.  cviii,  cix,  elle  est  :  .lxxliiiii.,  lxxlvi, 
LXXLVii,  lxxlviii,  lxxlix  ;  suivent  .cx.,  cxi  et  cxii.  Au  bas  de 
la  marge  ext(5rieure  et  au  recto  des  4  promiers  tf.  ce  cahi(*r  a 
ete  signe,  non  plus  a  rencrc  noire  par  lc  scribc  du  tcxto,  mais 
en  couleur  l)loue  p-ir  lo  miniaturistc  :  b,  bb,  bbb,  b[bbb]. 

22"  cahier  de  8  ff.  chiffres  a  lencre  :  .oxiii.-.cxx.  Commo  le 
precedent,  los  4  premiers  ff.  de  co  caliier  ont  eui  signes,  en 
bleu,  par  lc  ininiaturiste  :  | ,  ||,  |||,  llj]". 

23°  cahicr  de  8  ff .  chiffres  a  i^oncre  :  .cxxi.-.cxxviii.  Comme 
les  precedents,  lcs  4  prcmiers  ff.  portent  la  signalure  :  — ,  =, 

24"  cahier  de  8  ff.  chiffres  a  rencrc  :  .cxxix.-.cxxxvi.  Lcs 
4  premiers  ff.  sont  signes  de  memo  :  -|-,  -~,  -|~,  -',^. 

25"*  cahier  de  8  ff.  chiffres  a  rencre  :  .cxxxvii.-.cxliiii.  Les 
4  premiors  ff.  sont  signes  de  meme  :  -|-,  =^|=,  =[:£,  -^l^. 


I^-IV  INTRODUCTION. 

20^  cahier  de  8  ff.  chitfr6s  a  Tencre  :  .cxlv.-.cui.  Les  4  pre- 
miers  ff.  sont  signes  de  ra^me  :         -.      — ,      — ,  ~ 

27"*  cahier  de  i<  ff.  cLitfres  a  Tencre  :  .cliu.-.clx. 

28''  cahier  de  H  tf.  chilfres  a  Tencre  :  .clxi.-.clxviii.  Les4  pre- 
miers  ff.  sont  signes  dc  ineine  :  c,  cc.  ccc,  cccc. 

29*  cahier  de  8  ff.  chiffivs  a  Tencre  :  .clxviiii.-.clxxvi. 

30°  *»  8  ff.  r»  .CLXXVII.-.CLXXXIIII. 

31*^        "         8  ff.  y  .cLxxxv.-.iiicc.  Comme 

en  cc  qui  concerno  lc  2V  cahier,  la  numcroiation  des  ff.  de  ce 
cahier  est  a  noter  :  lcs  premiei*s  sont  numtTotes  :  .clxxxv.- 
.CLxxxix.  et  les  irois  derDici-s  :  .icc,  iicc,  nicr,  au  lieu  de  :  cxc, 
c.xci,  cxcii. 

32°  cahier  4  ff.  non  chitTres.  Lo  l"^  P  et  le  r"  du  2"  sont  V.ancs ; 
le  2*  f.  v^  et  le  *y  f.  conlicnnent  la  tablc  du  manuscrit ;  hi  4*  f. 
est  coll6  par  son  v**  sur  le  plat  intericur  de  la  reliure. 

En  rosume,  le  ms.  comptait  primitivcniont  33  cahicrs,  dont 
30  de  huit,  1  de  six  et  2  de  qualre  ff.,  soit  en  tout  254  ff.,  mais 
en  realile  252  ff.  sculement,  en  deduisant  \o  I"  et  le  deri.ier  ff. 
formant  les  plals  inierieurs  de  la  reliure. 

Actuellement,  par  suite  de  la  perte  d'un  cahier  de  S  ff.  xcvii- 
ciiii)  et  du  retranchement  d un  T  blanc,  il  ne  compte  plis  que 
32  cahiers,  dont  29  de  huit,  1  de  six,  1  de  quatre  et  1  de  trois  ff., 
soit  en  tout  245  ff.,  inais  en  realitc  243  ff.  seulement,  en  dedui- 
sant  le  1*^''  et  le  ilernier  ff.  formant  toujours  los  plats  intcrieurs 
de  la  reliure. 

Format.  —  Prennnt  les  dimcDsior.s  de  doux  ff.  quelconques, 
il  en  rcsulte  que  lc  f°  2  mesure  149  mill.  de  large  sur  ^ll  m. 
do  haut  ot  (|ue  lo  f**  <'xin  mesure  151  m.  de  large  sur  212  m. 
de  haut.  Le  forniat  moven  ost  donc  de  150  m.  en  larfreur  ct  d'un 
peu  plus  de  2l0  m.  en  hautour. 

Transcrijttion  du  tcxte.  —  Tout  le  manuscrii  parait  a  promiere 
vue  fitre  d*une  main  ((ui,  paltographiquemcnt,  offre  les  appa- 
ronces  du  XIII*  si^cle.  (Vpcndant  lo  scribe  n'oii  a  pas  transcrit 
les  feuilletH  dans  rordre  oii  ils  sc  irouvont  :  trois  indices  prou- 
vent  qu*il  a  commencc  son  travail  au  f°  lvii  r°,  c'est-a-(iire  au 
debut  du  1(5°  cahior  (|ui  marquo,  matoriclloment,  le  m.ilicu  du 
manuscrit.  l)*al)ord,  cc  cahier  et  le  suivant  sont  les  seuls  a  por- 
ter  unc  signaturo  qui  ost  pr(5ciscmont  :  .i^.  ot  .ii^.  (au  f°  lxiiii. 
v"*  et  au  f*  Lxxii.  V").  Puis,  le  f°  lvii  r°  est  lc  seul,  de  tout  le 
manuscrit,  qui  prOsente  une  double  margc  trac6e  au  poin(,*on  : 
les  autros  n  on  ont  qu  uno  seule.  Knfin,  1  ecriture  y  est  beaucoup 
plus  soignce  et  plus  fine.  Lc  fait  que  la  transcription  parait  avoir 
et(5  entreprise,  non  au  d6but,  mais  au  milieu  du  manuscrit  pour- 


INTRODUCTION.  LV 

rait  faire  croire,  a  la  reflexion,  que  le  nianuscrit  a  etc  transcrit, 
non  par  un,  mais  par  deux  scribes,  qui  en  ont  ecrit  chacun  la 
moitie  :  en  ce  cas,  il  est  certain  que  leurs  mains  se  resscmblent 
beaucoup  et  une  6tude  minutieuse  scrait  necessaire  pour  savoir 
8'il  faut  les  distinguer  ou  aflBrmer  d6finitivement  qu'il  n  y  en  a 
eu  reellement  qu'un  seul,  Ce  fait  a  trop  peii  dlmportance  pour 
sy  arrfeter, 

Quoi  qu*il  en  soit,  los  marges  servant  de  cadre  au  texte  et  les 
lignes  du  texte  elles-memes  sont  tracees  au  poingon  :  au  f"  2  r", 
le  cadre  ainsi  forme  mesure  91  mill.  de  hivge  et  144  m.  de 
haut ;  au  fM  r^  89  sur  147  m.  ;  au  f^  ii  r^  89  sur  14G  m.  ; 
au  f®  Lvii  1°,  qui,  par  exception,  a  douhle  marge,  cc  cadre 
mesure  89  m.  de  Inrgc  entre  les  2  marges  lcs  plus  rapprochces, 
et  97  m.  (»nlre  les  marges  los  plus  ccartcics  sur  1  19  m.  de  haut ; 
au  f°  cLXXvi  V®,  92  sur  147  m.  ;  au  f"  nicc  \°,  94  sur  145  m.  ; 
au  T'  0  r°,  oii  le  texle  forme  ainsi  une  colonni'  dc  89  m.  de  large 
sur  148  in.  de  haut  :  il  en  resulte,  hors  du  icxie,  (l(\s  niarges 
vides  mesurant  en  haut,  10  in.,  en  bas,  40  m.  a  gauche,  (a  Tinte- 
rieur)  24  m.,  a  droite  (a  rextiirieur)  environ  35  m 

Quand  le  texte  n'est  pas  en  musique,  ainsi  au  f"  lu  v''  (jt  au 
f*"  Liii  r°,  la  page  est  de  30  ligncs  ;  mais  c'est  la  unc  oxccpiion. 
Generalement,  chaquc  ligne  (lo  tcxte  est  idaciie  sous  unc^  jtoilcc 
en  rubrique  de  4  lignes  pour  la  musique  :  dans  ce  cas,  la  page 
est  de  10  lignes  dc  texte.  11  arrive  quek|uefois  que  la  porlcjc 
musicale  cst  de  5  lignes  au  lieu  de  4  :  on  a  pris  soin  dc  Tindi- 
quer  dans  la  collation  du  texte,  par  excmple  du  f"  lvii  au 
P'  Lxxxviii.  Plus  rarcment  encore,  chaquc  ligne  dc  tcxto  est 
plac(}c  sous  deux  poit(}es  musicales,  de  4  ligncs  chacunos  :  il 
sagit  A\\\\  choeur  a  2  parties  :  ainsi  au  f"  2  r'\  Enfin,  restent 
deux  dispositions  exceptionnellcs  :  au  f°  cxxxix  v*",  deux  lignes 
de  texte  sont  placc^cs  sous  la  meme  port(5e  musicale.  11  s'agit  de 
deux  pieces  chantees  simultanement  par  deux  voix  cn  clujeur  a 
une  seule  partie  de  chant  [ou  de  deux  picces  differentes  chant(^es 
sur  le  meme  air] ;  au  f®  iicc  v",  par  contre,  les  deux  lignes  de 
texte,  repr6sentant  encore  deux  picces  dilferentes,  sont  plac(}es 
sous  2  port(}es  musicales  :  il  s'agit,  et  c'est  le  cas  le  plus  com- 
plique,  de  deux  pieces  chantees  simultanement,  en  chceur,  la 
premiere  avec  la  musique  de  la  portee  superieure,  la  secondo 
avec  la  musiquo  dc  la  portee  inf^rieure. 

Les  notes  du  chant  sont  trac(?es  a  Tencre  noire,  comme  le 
texte. 

On  a  vu  que  2  cahiers  seulement,  c*est-a-dire  lo  10''  et  le  17^ 
ont  regu  une  signature  du  scribe  :  mais  tous  devaient  porter  une 
r6clame  qui  subsiste,  quand  le  relieur  ne  Ta  pas  fait  disparaitre. 


LVI  INTRODUCTION. 

De  m^me  en  marge  ost  quelqiiefois  plnc6e  Tindication  provi- 
soire,  en  noir,  du  tcxte  des  rubriques  et  des  initiales  n  enluminer. 

Pciniure  des  initialcs,  —  Chaque  pioco  est  prec6d6c  d'une 
courte  rubrique.  En  ce  qui  concerne  les  initiales,  il  y  a  lieu  de 
distinguer  les  partics  du  manuscrit  qui  sont  en  musique  de  celles 
qui  ne  le  sont  pns. 

Quand  le  texte  n'ost  pas  en  musique,  chaque  pi6ce  possede, 
en  tete,  une  initiale  du  type  ordinaire  des  manuscrits  de  cette 
cpoque.  Ces  initiales  sont,  alternativement,  bleues  et  rouges;  les 
bloues  sont  entourees  de  filets  rouges,  les  rouges  de  filets  bleus. 
Ces  initiales  ont  15  mill.  de  large  ;  leur  hauteur  vario  de  16  a 
lii  m.  l)e  plus,  dans  Tinterieur  de  chaque  piece,  un  cortain 
nombre  de  vers,  mais  non  pas  tous,  commencent  par  une  petite 
initiale  de  coulour  bleu  dair. 

Quand  le  texte  est  en  musique.  par  la  richcsso  de  la  decora- 
tion,  le  manuscrlt  est  v6ritablement  un  manuscrit  de  luxe.  Au 
lieu  des  deux  sortes  d'initiales  pre(x»dentes,  il  en  existe  trois,  de 
grandeur  et  d*ex6cution  differentes. 

Malhoureusement,  des  le  xvn*  siocle,  les  plus  belles,  au  nom- 
bre  de  soixante  \  ont  et6  coupees  aux  cisoaux  et  enlevees  : 
c*6taient  celles  de  la  1"*  categorie  et  le  plus  grand  iiombre  de 
cellos  de  la  2^  ;  quelquos  extremitos  dos  minialures  ainsi  enle- 
v6os  subsistent  seulos,  avec  un  certain  nombre  des  miniatures  de 
la  2*  cat6gorie  et  celles  de  la  3**. 

Malgre  ce  dei^egage  barbare  du,  probabloment,  au  passage 
d'un  collectionneur,  il  est  encora  possible  (\o  d6finir  lcs  trois 
typos  de  miniatures  en  question  : 

l°Los  plus  potiios,qui  sont  les  plus  nombrousos.lracccs  cn  bleu 
clair,  sc  renoontrent  dans  rinterieur  dos  piocos,  idcntiques  a 
collos  dont  il  a  ete  pai*le  a  propos  des  parties  dc  textc  sans 
musiquo.  Elles  sont  dc  la  mcmc  dimension  quc  les  initiales 
noires  ordinairos  placcos  au  debut  dcs  autros  phrases,  c.-a-d. 
do  5  mill.  de  haut.Cost,  il  faut  le  notor  ici.  lc  double  de  la  hau- 
tcur  dos  lettros  courantes  du  texte  qui  mesure,  en  gvneral, 
2  m.  1/2  de  haut  et  qui  ost  transcrit  d'une  cncrc  trcs  noire. 

2*"  Les  miniatures  movenncs  ;  il  en  existo  une  au  dcbut  de 
chaquo  pioco  du  toxte,  placco  a  moitio  on  margo  :  malgre  lo 
d6pofage  du  ms.,  il  en  subsiste  un  cortain  nombre,  do  telle 
sorte  que  le  mode  de  leur  composition  est  approciable.  Lc  corps 

I.  En  realile.  pa  compte 61  parcolles  (It^coupoes, iniis  coinme  celle  dii  fo  lviii 
se  superpose  exactemeiit  a  ceUe  dii  i'o  Lvii  et  qirau  fo  i.viii  il  n*oxistait  pas, 
A  cot  endroii.  d'initia1e,  il  en  resulte  que  les  initialcs  enlevees  dtaient  bien  au 
noml)re  de  60. 


INTRODUCTION.  LVII 

de  la  lettre  est  toujours  trace  en  or  plein,  brillant  et  de  fort 
bonne  qualite  :  la  lettre  est  plac6e  sur  un  fond  iiii-partie  bleu 
ciel  et  mi-partie  pourpre.  Sur  la  face  de  cc  fond  courent  dos 
filets  blancs  on  spirales  :  d*autre  part,  le  contour  du  fond  csi 
cern6  dun  lilet  noir  qui  le  rehausse.  Par  exception,  au  f*  lvii 
r**,  la  lettrc  d'or,  entour6e  ainsi  de  bleu  clair  et  dc  pourpre,  se 
terminait  par  deux  extremites  inferieurcs,  Tune  coloree  en  vcrt, 
Tautre  en  orange.  —  Au  f°  6  v^,  la  miniature  qui  est  uii  0  mesurc 
16  m.  de  large  sur  15  m.  de  haut ;  au  f*"  7  r°,  la  miniaturc  qui 
est  un  K  mesure  14  sur  32  m.  ;  au  f*"  clxxvi  v°,  la  miniature 
qui  est  un  /  mesuro  12  sur  100  m.  On  voit  que,  si  la  hauteur  des 
miniatures  de  ce  type  varie  beancoup,  du  minimum  de  15  m.  au 
maximum  de  lOO  m.,  leur  largeur  est  toujours,  a  pcu  prcs,  de  15 
ra. ;  car  17,  qui  est  la  lettrc  la  plus  grfile,  mesure  encore  plus 
de  10  m. 

3**  Les  miniatures  de  grande  taille,  qui  sont  aussi  lcs  plus 
luxueuses,  ne  figuraient  dans  le  manuscrit  qu  cii  fort  pelit  noni- 
bre.  Au  lieu  d  etre  en  or,  le  corps  de  la  lettrc  ctait  trnce  soit  en 
bleu  de  cicl,soit  en  pourpre,et  se  trouvait  couvcrt  dc  filets  blancs; 
de  plus,  la  lottre  etait  placoe  sur  un  fond  d'or.  On  j)out  on  juger 
par  la  lettre  F  du  f°  xvi  r°,  pour  la  fete  do  Paquos,  car  le 
cisenu  qai  Ta  enlev6e  a  laisse  subsister  sa  partie  infoiioure. 
Cette  inilialc  cst  en  blou  de  ciel,  avoc  dcs  Hlois  blancs.  Los 
deux  extremitos  de  cette  lettre  sont,  la  1''  en  roso  ot  on  marron 
clair,  la  2'  en  bleu  ot  en  rouge  vif :  ollos  sont  ogalcniont  surinon- 
teos  de  file*^  blancs.  A  gauche,  la  lottre  est  bordoi^,  d*un  fond  d  or 
qui  entoure  ogalement  ses  extremitos,  et  le  tout  ost  cjmiiu  d\in 
filet  noir.  Au  f°  i  r''  se  irouvait  une  autrc  miniaiuro  do  co  type  : 
elle  mesurait  86  mill.  de  haut  sur  35  m.  de  large.  Si  on  laissc  de 
cMe  la  hauteur  qui  pcut  varier,  il  cst  facilc  do  voir  (juo  hi  lar- 
geur  de  ces  grandes  miniaturcs  etait,  environ,  doux  fois  plus 
grando  que  colle  des  miniaturos  ordinaires  du  typc*  pivcodont. 

Reste  a  fixer  un  point  :  au  sujet  de  la  transcription  du  toxte, 
on  a  admis,  plus  haut,  que  si  le  ms.  n'a  pas  oto  ecrit  j^ar  deux 
scribes  qui  en  auraiont  fait  chacun  la  moitic,  il  a  ccrtaincmont 
ete  transcrit  en  commenfant  par  sa  seconde  partie  au  f°  i.vii  r'' 
ou  la  main  est  plus  .soignoe,  plus  fine  aussi,  car  les  lettros  n'y 
mesurent  que  2  m.  de  haut.  En  ce  qui  concerne  los  miniaturos 
—  ou  du  moifis  ce  qui  en  reste,  —  il  est  aise  dc  voir  quo  los  filcts 
blancs  places  sur  les  fonds  blcu  de  ciel  et  pourprc,  d*abord  tres 
soignes  au  debut,  le  sont  de  moins  en  moins  comine  procision 
de  main,  au  fur  et  h  mesure  que  se  succodont  los  feuillets  jus- 
qua  la  fin.  Mais  il  faut  peut-etre  mettre  a  part  la  miniature  dc 
luxe  du  type  le  plus  grand,  dont  la  facture  est  suporieure. 


LVIII  INTRODUCTION. 

La  conclusion  est  que  le  manuscrit  a  6t6  enluinin6  par  un 
seul  miniaturiste  :probablement,ce  miniaturiste  a  ex6cut6cl  abord 
les  trois  ou  quatre  grandes  miniatures,  comme  celle  de  Paques ; 
en  tout  cas,  au  lieu  de  commencer  son  travail  au  f°  lvii,  comme 
le  scribe  pour  les  miniatures  ordinaires,  il  a  suivi  Tordre  d*as- 
semblagc  actuel  des  cahiers,  du  debut  jusqua  la  fin  du  nis. 

Mentions  posterieiars,  —  V  Sur  le  plat  int6rieur  de  lete,  au 
haut,  en  caract6res  du  XIII*  ou  XIV*'  siecle  :  IJ^  ce  qui  peut  se 
traduire  par  :  v"*  =  (jinnttcs,  et  ce  qui  serait.dans  ce  cas,  la  cote 
du  rang  occup6  par  le  manuscrit  soit  dans  la  bibliothoque  oii 
il  figurait  alors,  soit  dans  un  inventaire  de  recolement  quel- 
conque. 

2"  Sur  lc  r  1  r"*,  tout  en  haut,  et  en  caract^res  du  XIII*  ou  du 
XI\'''  si6cle  (mais  d'uiie  autrc  main  que  la  mention  precodente) : 
.XV.  lbr'  rAPAR*,  co  qui  peut  sinterpretor  :  .xi\  h'broi*um 
paparum ;  en  effet,  rabsencc  de  rabreviation  ®  oblige  a  liro  :  quin- 
decim  et  non  quinclccimus,  De  m6me,  le  groupe  papau'  ne  peut 
donner  que  paparum  ;  par  suile,  le  groupe  lbr'  qui,  paleogra- 
phiquement,  pourrait  6tre  lu  indifferemment  librarum  o\\  libro- 
rum  doit  6trc  traduit  par  librorum,  car  :  librce  papariup.,  serait 
une  expression  etrange.  Les  papes,  certes,  ont  frapp6  aionnaie, 
mais  il  n  y  a  jamais  eu  de  libra*  ^;^parw;n. 

3°  Au-dessous  de  la  meniion  precedente,  un  ex-libris  du 
XIIl'^  siecle  :  Iste  lihkr  est  dui  Math*!  sce  Marie  i  Porticu 
DiAo'  CARD*  ;  puis,  unc  main  postorieure  a  imite  cetie  niention, 
en  formant  un  essai  de  plume  :  •*  Iste  liber  est  dfii  m  Miah'i  sc'e 
Marie  in  Porticu  diac'  card*.  r  II  ost  visible  que  rex-libris  a  ete 
trace  avant  la  mention  :  qnindccim  librorum  papaimvi,  qui  a 
ete  ajoutee,  apres  coup,  dans  respace  reste  libre  entre  le  bord 
de  la  marge  et  lui. 

4^  Au  f°  2  v°,  en  caracteres  du  XVI P  ou  du  XVI 11^'  siede  : 

Bibliothecpe  Sacri  Conventus  ; 

Ab  hoc  perpulchro  anliphonario 

et   graduali   imagines 

cunctit»  ablatoe  sunt 

Proh  pudor  ! 

Telle  otait  d'abord  cette  mcntion,  puis  on  lui  a  fait  subir 
deux  corrections  :  le  mot  Bibliotheca^  a  ete  remplac6  par  Saa^a- 
rii  et,  entre  la  1*  et  la  2®  ligne,  a  ete  ajoute  :  Sed  hoc  in  Archi- 
vio  custoditur, 

5°  Au-dessous  de  la  mention  precedente  et  d  une  autre  main  : 

Questo  libro  contenendo  de'  Santi 
Francesi,  per  esempio  :  S.  Geno- 


INTRODUCTION.  LIX 

vefa,  etc,  pare  lavoro  di 
Francia.  E  del  secolo  xiii.  po- 
co  dopo  la  canonizzazione  di 
S.  Francesco,  di  cui  vi  sono  due 
seguenze  in  lode.  Vi  e  la  fe- 
sta  della  Concezione  di  M*.  SS  : 
e  detta  pi&  conceptio. 

II  Card^.  stato  padrone  di  questo 

Cantorino  delle  Messe  fu  il 

card^  di.  S.  M*'  in  Portico  Matteo 

Corsini  12(32.  Non  trovandoci  S.  Dome- 

nico  nc  S*.  Chiara,  credo  questo  libro  scritto  pri- 

ma  di  d°  anno. 

6**  Enfin,  sur  le  plat  interiour  qui  termine  le  manuscrit,  une 
mention  du  XIII*  siecle,  cftacec,  qui  se  composait  de  huit  lignes. 
In  primis xxxi.  b" 

'.'.'.'.'.'.'.'...'.'.     .h. 

.•••••■••■.  JV^Vl  IX.... 

.     .  VIII.  V'. 


Cetait,  probablement,  une  liste  de  tenanciers  avec  la  quantite 
de  bonniei^s  de  terre  possedes  par  chacun  d*eux. 

Concltision,  —  L'ensemble  des  observations  qui  preccdent 
constitue  la  description  du  manuscrit.  Paleographiquement,  il 
appartient  au  XIII*  si^cle  :  la  peinture  des  initiales  et  le  choix 
du  v6lin  en  font  un  manuscrit  do  luxe.  [On  pourra  d*ailleurs  en 
juger  par  la  photographie  du  f*  lij  r""  (en  face  de  la  p.  358).] 


b.  composition  du  texte. 
Date  et  lieu  db  la  transcription  du  manusckit. 

Les  pieces  que  renfenue  le  manuscrit  seprcsentent,  inatericl- 
lement,  dans  Tordre  suivant,  tx  partir  du  f°  2  r^. 
(F^«  2  r°  Addition  il  reportcr  au  f^  53  v°). 

3  r*^-16  v^         26  Kt/rie  differents. 

17  r^-21  v^         6  Gloi-ia 

22  r^  Epitre  de  No6l. 


LX  INTRODUCTION. 

F^^  23  v^  et  25  r*»    Epltres  de  S^  Etienne. 

Epitre  de  S'  Jean  l'Evangeliste. 

1»     des  SS**  Innocents. 
B6nediction  du  cierge. 
Pr6face  (mention  du  pape,  du  roi,  de  rarche- 

vdquo). 
Evangile  de  No^l. 

*»        de  rEpiphanie. 
Vers  pour  le  S^  Chrfime  (selon  Tusage  de 

r6glise  de  Paris). 
Vei^s  de  Fortunat. 
Laudes    (prieres    pour   le   pape,   le    roi    de 

France,  rarchcveque  [de  Reims].  rarmee). 
Souhaits  a  [rarcheveque]. 
IG  Sanctus  dilferents. 

7  Agnus  « 
1  Sducfus         » 
1  Agnus 
1  Agnus) 

8  AUcluya, 
Prose  pour  le  1*""  dimanche  de  TAvent. 

^         lc  2*  dimanche  de  TAvent. 
«         le  3*  dimanche  de  TAvent. 
y*         le  4*  dimanche  de  TAvent. 
II  V®  2  proses  pour  la  veille  de  Noel,  a 

la  r^'  messe  25d6cembre. 

2  proses  pour  la  veille  de  No6l,  k 

la  2*"  messe  25       » 

IV  r°-viii  V**     5  proscs  pour  le  jour  de  Noel,  a  la 

grand'mes.se  25        » 

IX  r**  prose  pour  S'  Etienne  26       »» 

IX  V®  2  proses  pour  SMeafi  rEvangeliste  27        i» 

XI  r°  prose  pour  les  SS^*  Innociints.     28        » 

XII  v°  2  proses  pour  TEpiphanie  G  janvier. 

XIII  V**  prose  pour  la  Purification  de  la  Vierge 

2  fevrier. 

XV  r®  prose   pour   TAnnonciation   de  N.-D. 

25  mars. 

XVI  r**-xxi  V*    5  proses  pour  Paques,  a  la  messe. 
XXI  v**  prose  pour  Tlnvention  do  la  S'*  Croix 

3  mai 
XXIII  V®              prose  pour  TAscension. 
XXIX  v*"           3  proses  pour  la  Pentec6te(cf.  xvii  v""). 


27  r" 

28  V 

ai^-» 

32  r» 

34  V» 

37  r° 

38  V» 

40  v° 

41  r" 

43  r» 

44  i-°-49  v" 

50  r»-52  y" 

53  ro-v» 

53  v° 

(2  r» 

54  r°-55  r° 

I  r^-v" 

I  V"-!!  r* 

11  r" 

II  r°-v» 

INTRODUCTION. 


LXI 


P*  XXVI  V^ 
XXVII  V^ 

XXIX  V** 


XXX  r 


XXXI  r 
XXXI  v° 

XXXIV  r* 

XXXV  r^ 

XXXVl  I 


»o 


XXXVII  V 
XXXIX  r^ 

XL  r° 

XLI  V° 
XLIII  V° 

XLiv  r° 

XLIV  V° 
XLV  V^ 
XLVl  V"" 

XLvii  r° 

XLVII  V** 

XLix  r^* 


L  r* 


v^ 
Lii  r° 

«*o 


Liii  r 


Lviii  r 

LXII  V** 

Lxiv  r*' 
Lxv  r** 


Lxvi  r 
Lxvii  r 


n 

n 


prose  pour  la  S^*  Trinite. 

y>         rinvenlion  de  la  S'*  Croix 

3  mai. 
la  S^*  Croix. 
les  Apfitres  Pierre  et  Paul 

29juin. 
Division  pour  la  comin^moraison 

de  S^  Paul  30     . 

prosepour  S^  Benolt,  abbe         11  juillei. 
2  y^         B.  Maiie  Magdel.     22     ^ 

prose  pour  S'  Laurent  10  aout. 

S^Nicaise  10     . 

r»         TAssorapt.deN.-D.  15    « 
«         la  Nativite  de  N.-D.    8  sept. 
w  Michel,  archange      29     ^ 

n         la  Toussaint  1*'''  nov. 

2  »  S^Nicolas,eveque       6  dec. 

prose  pour  la  D6dicace  de  rSglise. 
»  la  S"  Vierge. 

ri  [un  docteur]. 

y*         S'  Etienne. 
y>         les  vierges. 
2  n         les  diinanches. 

V  la  L)6dicace  dc  T^glise. 

»  les  ap6tres. 

»  les  martvrs. 

n         les  confcsseurs. 

3  »         la  S®  Vierge. 
y*         S'  Etienne. 

r>  SS.  Jean  (et  Paul,  martyrs). 

prose  pour  S^   Jean-Baptiste, 
SS^*patriarches  ei  prophetes      24  juin. 
n         SS.  Jean  et  Paul, 
martyrs.  20     *» 

SS.  Pierre  et  Paul  29     n 
y>  S'  Pierre,  ap6tre       «      ^ 

4  «         la  S*'  Vierge. 

6  n  Nool  25  dec. 

S'  Eticnno  20     r. 


n 


,0 


S'  Jean  rEvangel.  27  . 
S'  Thomas,martyr  29  ^ 
S^*"  Genevicve  3  janvier. 

UEpiplianie  6      « 


LXII 


INTRODUCTION. 


F*'*  LXVIII  r** 
LXIX  V^ 

Lxxi  r^ 


yt 

9) 


Lxxii  r 


LXXIII  V* 
LXXV  V^-LXXX 
LXXX  V** 
LXXXII  V^ 

Lxxxiv  r^ 


LXXXIV  V* 


prose  pour  S^*  Agnes  21  janvier. 

S'  Vincent  22      « 

la  Conversion  de  S* 
Paul  25      » 

prose  pour  la    Purification  de 

N.-D.  2  f^vrier. 

2  proses  pour  TAnnonc.  de  N.-D.  25  mars. 


>) 


2 


yi 

91 
W 

J» 


.0 


LXXXVI  1 


LXXXVIl  V" 
LXXXX  V® 
LXXXXII  V^ 

Lxxxxiv  r^^-vi 


LXXXXVI  V** 

LXXXXVII 

LXXXXVIII 
LXXXXIX 

CI 
Cll 
CIII 
CV  v° 

cvii  r'' 

cviii  r^^-xi  V** 
cxii  r*" 
(;xiii  V® 
cxiv  r°-v^ 

cxiv  v*^ 


91 
9» 


99 
9» 
9) 


CXV    l 


»0 


Pfiques  et  son  octave. 

la  Pentecfite.  '^ 

la  Trinit6. 

SS.  N6r6e  et  Achill6e 

12  mai. 
prose  pour  la  reception  des  re- 

liques  de  S*  Victor  17  juin. 

prose  pour  S'  Jean-Baptiste  (2 
vers  pour  la  D6collation)        24 
2  proses  pour  S'  Pierre  29 

S^  Victor  21  juillet. 

S^  Laurent  10  aotit. 

v'*^       *»         TAssomption  deN.-D. 
et  Toctave  15     » 

prose  pour  S*  Barth6lemy  24     » 

9.          S^  Germain  d'Auxerre 

28     « 
r>         la  D6collation  de  s* 
Jean-Baptiste  29     » 

prose  pour  laNativit6  deN.-D.    8  sept. 
9»         rExaltation   de    la 
S^*  Croix  14 

prose  pour  S^  Michel  29 

S^  Denis  9  octobre. 

la  Toussaint  V^  nov. 

S*Marcel.6v6que  de 

3     ,. 
S^  Andr6,  apotre      30     n 
les  apotres. 
la  Dedicace  de  r6glise. 
la  S*'  Vierge. 
2  hymnes  pour  S*  Victor  de  Mar- 

seille. 
2  hyranes  pour  la  S'®  Croix. 


99 
9» 


91 
9> 


9» 

Paris 


3 
2 


9» 
9» 
9» 
9» 


2 


9» 


S^  Augustin. 

S'^^  Marie   Maffdel. 


INTRODUCTION. 


LXIII 


F'"*  CXVI  r^* 
CXXI  \° 

cxxii  r^ 

CXXIII  v'' 
CXXIV  V** 

cxxix  v"" 

CXXX  V* 

cxxxiii  r* 

cxxxiv  v'' 


.0 


cxxxv  v 
cxxxvi  v' 

OXXXIX  v^ 

CXL  V** 


cxLii  r 

CXLIII  I 


«o 


cxLV  r" 

CXLVl  V** 
CXLVII  V 


cxLix  r 


CL  r 


CLii  r" 
cLui  r* 


CLIV  V° 

CLvi  r° 

CLVllI  V° 
CLX  V®       ^ 
CLXIII  V** 
CLXIV   V* 

cLXvi  r'' 
<:lxviii  V* 

CLXXI  V'' 
CLXXll  V° 

iLxxv  r'' 

CIAXVI  V* 


CLXXVIII  V' 


o 


cLxxx  r 


CLXXXI V 


4  proses  pour  Noel 

S'  Etienne 


4 

2 


25  dcc. 
20     « 
S^  Jean  rEvangel.  27     - 
No6l  25     « 

S'  Thomas,  martyr  29     « 
SS**  Innocents  4  janvier. 

S'  Vinccnt  22     r. 

la  Puritic.  de  N.-l).    2  fevrier. 
la  R6surrection. 
TAscension. 
4  proses  pour  la  Pentec6te. 
2  n         la  S*  Vierge. 

2  «         la  S^^  Triniti). 

2  «         le  S'  Esprit. 

la  Nativite  de   S' 
Jean-Baptiste  24  j  uin . 

prose  pour  S'  Jean. 

S*  Jacques  25  juillet. 

S^  Christophe,  martyr 


» 
91 
9» 
9» 
9» 
99 
9 


91 
9» 


2o 


2 
2 


»  S^  Germain,eveque 

de  Paris  25      « 

prose  pour  ITnvention    de    S^ 

Etienne  3  aout. 

prose  pour  S'  Laurcnt  10     « 

n         rAnnonc.  de  N.-D. 

S'  Magloire,  6v6q.  24  octobre. 
S^  Quentin,martyr  31       « 
S'  Martin.eveque    11  nov. 
S'  Gendulphe,  ev.  13     « 
S^^  Catherine  25     >» 

S'  Firmin,ev6q.m.  25  sept. 
S'  Eustache.  20      ^ 

S'  Fran^.  d'Assise     4  octobre. 
S'Gilles.  abb6         l^^sopt. 
les  anges. 
les  ap6tres. 
les  martyrs. 
la      Detlicace     de 
leglise. 
prose  pour  S^  Eloi,  evOque         1  dc<-. 
2  w  la   Conccption    de 

N.-D.  S     V 

10  proses  pour  la  S'''  Vierge. 


9 
2 

2 


9» 

91 
9t 

99 
9) 
9» 
91 
99 
9» 
91 
91 
91 


LXIV  INTRODUGTION. 

En  resume,  le  manuscrit  se  compose  de  quatre  recueils  : 

Le  !"'•,  du  f**  3  r^  au  P  55  r%  avec  unc  addition  au  P  2  i'\ 
renferme  79  pieces  diverscs  relatives  aux  differentes  pariies  de 
la  messe.  —  Si  Ton  s'en  rapportc  a  la  prelace  du  f"  Si  r"  ou 
sont  nomm6s  le  pape,  le  roi  et  rarcheveque,  si  Fon  s  en  rapporte 
surtout  aux  picces  des  laudes  du  f*  41  r°,  pour  le  pape,  pour  le 
roi  et  pour  rarchcvcijue  do  Reims,  ce  prcmier  rccueil  parait 
provenir  de  Reims.  Mais  il  faut  notcr,  par  contre,  au  f"  88  v**, 
les  vers  puur  lo  S^  Chremc,  selon  Tusage  de  1  eglise  de  Paris. 

Le  2^  recueil,  du  f"  i  r°  au  f'  liii  v'',  renferme  d'abord  jus- 
qu  au  f®  XLi  v"*,  47  proses  reparties  suivant  Tordre  de  rannee 
liturgique;  puis,  du  f°  xliii  y^  a  la  fin,  24  autres  proses,  placees 
sans  ordre  chronologiquc,  coinme  addition  au  rccucil  primitif. 
—  En  general,  ces  pieccs  sont  fort  anciennos.  D^aprcs  le  Repo-' 
toritun  hymnologicum ,  9  sont  attribuees  a  Notker,  2  au  moino 
de  St-Gall,  1  a  Hermann  Contract,  1  a  Gotteschalc  et  4  a 
Adam  de  St-Victor  ;  12  ont  des  atteslations  du  X*'  sicch»,  8  du 
Xr-,  8  du  Xir,  1  du  XIIT'  seulemcnt,  5  du  XIV*'  et  1  du  XV^ 
Qut^qucs  uncs  sont  fournies  specialement  par  un  ms.  de  Reims 
(n°^  12:.^83,  14542,  (5552). 

11  scrait  phis  interessant  de  determiner  a  (luelle  date  le  recucil 
de  c(?s  proses  a  ete  forme,pour  reconnaltre,s'il  se  peut,la  date  au 
dela  de  laquello  ne  peut  remonter  le  manuscrit  actuel.  Or,  sur 
ccs  71  proses,une  seule,cn  dchors  de  celle  dc  S'  Benoit,concernc 
un  saint  assez  particulier :  cVst  cellc  de  S'  Nicaise,  au  f"  xxxv  r*^. 
Saint  Nicaise  etait  venere  dans  le  diocese  de  Reims,  oii  existait 
une  abbaye  sous  son  vocable  ;  mais  sa  fete  6tait  celebree  le 
14  decembrc.  11  faut  donc  se  demander  pourquoi,dans  ce  recueil, 
la  prose  qui  le  conccrne  est  placcc  entrc  cclle  de  S'  Laurent 
(10  aoiu)  et  celle  de  TAssomption  (15  aout).  La  G(tlli(i  Chris- 
(iana  ^  dit  quc  Tabbo  dc  St-Nicaisc,  Simon  de  Marmouti(U', 
bcni  en  1242.  obtint  d'Innoccnt  IV  un  priviltege  accordant  des 
indulgcnccs,  afin  de  mieux  celebrer  la  feie  du  patron  de  rabba}'e, 
dont  les  reliqucs  avaient  ete  rapportecs  du  dioc(>se  de  Tournai 
le  27  septembrc.  Mais  ccttc  translation,  f(Jtoo  lc  27  septcmbre, 
ne  peut  pas  plus  convenir  que  la  fete  ordinaire  du  14  decembre. 

Suivant  ^Iarlot,  rhistorien  dc  reglisc  de  Reims,  cest  sur- 
tout  au  milieu  du  XIII''  siccle  que  ilcurit  le  cultc  de  St-Nicaise, 
sous  Tabbatiat  de  Girard  de  Cei-nai,  successeur  de  Simon  en 
1254  *.  Cet  abbe,  en  raison  des  miraclcs  qui  se  produisaient 

L  T.  IX,  col.  214. 

2.  Marlot,  Metropolis  liemensis  hisloria,  t.  II,  p.  5i5-6. 


INTRODUCTION.  KXV 

alors  au  tombeau  du  saint,obtint  d'Alexandn*  IV  cinq  privilegos 
successiis,  dales  de  Viterbe  ies  18juillet,  14  et  :?Osipi.,  U  oct. 
1257,  cniin  d'Anagni  le  13  levrier  1250.  Par  le  1'*^  le  j^ape 
accorde  100  jours  d*indulgences  a  tous  les  fideles  qui  visiteront 
1  cglise,  n'iinporte  quel  jour  ;  par  lc  'Z'\  il  accorde  un  an  d'in(lul- 
gences  a  ceux  qui  la  visiuront  aux  letes  de  N.-l).,  de  Noel,  de 
Paques,  de  Pentecfite,  de  Toussaint,  de  S^  Luc,  de  S'  Nicaise 
et  .1  rociave  ;  par  le  3'',  il  eiend  cetlc  indulgence  aux  retos  des 
Ap6tres,  de  rAscension,  de  S^  Jean-Baptisto  et  de  S^  Rcnii;  par 
le  4®,  il  accorde  100  jours  d'indulgence  a  tous  los  fideles  qui 
donneront  une  aumfine  a  Tabbe  pour  contribuer  a  rebatir  1  eglise; 
entin  par  le  5'-',  le  pape  ordonnc^  a  rarclievequi»  de  Reinis  c»t  a 
ses  sullragants  de  celebror,  chaque  annee,  la  fete  de  S'  Nicaise, 
au  jour  de  son  naialis,  c'est-a-dire  le  \\)  des  calcndes  de  janvici'. 
En  rannee  precitee  1257,  le  jour  de  S'  Laurent,  c'osi-a-diro  le 
10  aoilt,  rarcheveque  de  Reims  ouvrit  solennellement  la  cliasse 
de  S*  Nicaise  et  en  tira  une  cote,  qu'il  envoya  au  roi  et  (jue 
celui-ci  fit  placer  dans  la  Ste-Chapelle,  oil  desormais  la  liHe  de 
S^  Nicaise  fut  regulierement  celebree  le  14  d(?cembi'e. 

Ce  fait  est  capital.  Evidemment,  si  la  prose  de  S^  Nicaise  a 
ete  inseree  dans  le  recuoil  immediatemeni  apres  celle  de  S'  Lau- 
rent,  et  non  pas  au  14  decembre,  c'est  une  preuve  que  ce  recueil 
a  ete  forme,  dans  sa  contexture  actuelle,  et  transcrit  apies  le 
10  aout  1257.  Cette  prose  a  pour  but  de  commemorer,  au 
10  aout,  la  reconnaissance  des  reliques  faite  alora  par  Tarcheve- 
que  de  Reims.  D'autre  part,  des  le  13  fevrier  1259,  Alexan- 
dre  IV  rappelle  a  rarchevcique  de  Reims  que  la  fete  de  S'  Nicaise 
doit  etre  celebree  le  14  decembre,  et  c'est  a  cette  date  usuelle 
que  le  saint  (itait  commemore  a  la  Ste-Chapelle.  II  en  rtisulte 
donc  que  le  recueil  a  du  etre  transcrit  avant  la  reiception  de  ce 
mandement  a  Reims  :  autrement,  la  prose  ne  serait  pas  ins6ree 
au  10  aofiit,  elle  le  serait  au  14  d^cembre. 

L'origine  remoise  du  2*  recueil,  sa  transcription  entre  le 
10  aoAt  1257  et  le  d6but  de  1259  est  donc  un  fait  auquel  on 
peut  s*arreter  comme  suffisamment  etabli. 

Le  3*  recueil,  du  f*'  lvii  r^  au  f^  cxv  r'',  renferme  d  abord, 
jusqu'au  f°  cxiii  r^,  50  proses  egalement  rtij^arties  suivant 
lordre  de  Tannee  liturgique  ;  puis,  du  f°  cxiv  r"*  aii  f  cxv  r^, 
7  hymnes  diverscs,  a  titre  d*addition.  Etant  donne  que  le 
scribe,  comme  on  Ta  vu.  a  precisement  commence  sa  tran- 
scription  au  f"  i.vu  r**,  il  y  a  lieu  de  supposor  que  ce  recuoil 
transcrit  par  lui  n*existait  pas  dans  le  meme  manuscrit  que  le 
prec6dent  et  a  sa  suite,  mais  qu'il  en  etait  separe  et  que  c*est  lui 

e 


LXVI  INTRODi:CTlON. 

qui  les  a  reunis  dans  \v  ms.  actuel.  Auiant  quil  a  cle  possible  cle 
le  voi'ifier.^o?//^.v  lcs  proses  de  ce  recueil  sont  (rAi'aui  tleSt-Vicior 
ou  lui  sont  attribuees,  sauf  les  n""  14567  et  ^Jol^  et  celle  qui 
est  in«^dite.  Parrni  les  hymnes  qui  suivent,  en  dehors  de  celles 
qui  sont  inedites,  les  if''  10210  et  007  relatives  a  S^''  Marie 
Magdeleine  sont  de  S*  (^lon  de  Cluny.  Non  seulement  tout  le 
recueil  est,  sauf  exception,  ranivre  d*Adam  de  St-Victor,  mais 
la  majeure  partie  des  proses  de  ce  lecueii  qui  se  rapj^ortent  a 
des  saints  particuliers,  concernent  des  saints  honores  a  I^aris  : 
ce  sont  S*  Thomas,  S*''  lienevieve,  S'  Vincent,  S^  Victor,  S'  Bar- 
th^lemy,  S'  Germain  rAuxerrois,  S^  Denys,  S'  Marcel. 

Au  sujet  de  S*  (iermain  rAuxerrois,  il  est  neccssaire  de  dire 
que  la  prose  nVst  placee  ni  au  .*)1  juillet,  date  de  sa  uiort  a 
Ravenne,  ni  au  i'Z  septembre,  date  de  Tarrivee  de  son  c orps  u 
Auxerre,ni  au  1^''  octx^bre.  date  <le  son  inhumation,  ni  au  0  jan- 
vier,  date  de  sa  2''  translation  en  850  par  Charles  le  Chauve  dans 
son  eglise  agrandie,  mais  bien  au  28  aout.  Cette  date,  connue 
exactement  par  le  calendrier  de  Fleury,  comme  celle  de  sa  trans- 
lation  a  Auxerre,doit  etre  la  date  de  sa  premirre  translalion  (|ui 
eut  lieu  en  841  :  THistoire  des  eveques  d*Auxerre  (cap.  xxxvi) 
et  RoBKRT  dans  sa  Chroniciue  d'Auxerre  ne  rindiqueiit  ([U  ap- 
proximativement  \ 

Au  sujet  de  S^  Victor,  non  seulement  le  recu<ul  contieiit  um^ 
prose  sur  lui  au  21  juillet,  mais  il  en  donne  une  autre  au  17  juin, 
qui  rappelle  larrivc^e  de  ses  reliques  de  Mars(ulle  dans  Tabbaye 
de  St-Victor  de  Paris,  en  1115.  Lexistenci»  simultanee  de  ces 
deux  pieces  pourrait  permettre  de  croire  que  le  recueil  conte- 
nant  ces  mentions  parisiennes,  a  e\6  forme  a  Tabbaye  meme  de 
St-Victor  d'un  choix  de  proses  d'Adam  de  St-Victor(Y  18  juillet 
1192)  concernant  surtout  cette  abbaye  et  le  di()<'(>se  de  Paris. 

Le  4^  recueil,  du  f*"  (^xvi  r°  au  f^cxcii  v"  renf<»rme  (Pabord, 
jusqu au  r*  CLX  v'\  42  proses  reparti(\s  suivant  Tordie  chronolo- 
gique  de  TanncBe  liturgique,  puis  du  f**  oLXiii  v**  au  T'  cxcii  v®, 
25  autres  proses  additionnelles. 

(yest  dans  ce  dernier  recueil  que  se  trouvent  les  pieces  in(^- 
dites  les  plus  nombreuses,  car  elles  sont  au  nombre  de  \li,  11 
renferme  :  1  prose  attribuee  a  S'  (3don  de  Clunv  (17411),  1  au 
roi  Robert  (21242),  1  a  Abailard  (1 1(35;}),  15  ix  Adam  de  St-Vic- 
tor.  et  1  a  Henri  Pistor  (15277)  :  cette  derni(ire  attribuiion 
doit  etre  le  resultat  d*une  erreur,  ou  Ilenri  Pistor  irecteur  de 
rUniversite  de  Paris  en   1400)   sest  attribue  une  pi(^'ce  deja 

1.  Ada  SS,  Bolland.,  Julii  t.  II,  p.  195-C. 


INTRO  nUOTION .  I.X  V 1 1 

ancienne,  car  notre  manuscrit  est  certainement  du  XIIP  siecle. 
La  prose  :  Fons  prceclarissimus . , . ,  n'est  pas  notee   dans  le 
Repeit     hymnoL    Enfin,    parmi  celles  qui  ne  sont  pas    attri- 
buees  a  un  auteur  connu,  2  poss6dent  des  attestations  du  XP  sio- 
cle  (12(^0  et  21343),  4  du  XIP  (8754,  21791,  10538,  9989). 
6  du  XIIIV(11270,  50,  12059,  20005.  15598  ct  18205),  11  du 
XIV^-  seulcment  (17581,  15023,  14354,  105(57,  2125(>,  1942.5, 
9032.  10834,  12952.  17033,  HlOr;),  8  du  XV"  (21247,  14392. 
11278.  1482().3,)07,  15(581,  18319,  18940)  et  2  du  XV  j-  (87(34, 
4(527).  On  voit  (jue,  parmi  les  auieurs  connus,  Adam  de  St-Victor 
consorvc  lo  promier  rang  ot  que  rensoml)le  dos  piores  arionymc^s 
possode  des  atiestations  moins  ancionnes  quc  cellos  dos  rocuoils 
procodonts.  Pour  un  bon  nombre,  le  ms.  d  Assise  ost  le  premior 
temoignago  de  leur  existonco,  a  ne  tenir  compte  que  des  mss. 
relovos  daris  le  Repert.  hymnol.  Les  saints  les  plus  particuliers 
marques  dans  ce  rocueil  sont,  commo  dans  lo  rocucil  pr(''C<'donl, 
des  saints  parisiens  :  SS'"*  Thomas,  Innocents.Vincont,  Jacquos, 
Christophe,  Oormain  de  Paris,  Magloiro,  Oendulpho.  Kustacho. 
En  dehors  dVnx  il  nV  a  a  relevor  que  S'  Quontin,  S'  Firmin 
eveque  d'Amions,  S'  Fran^'ois  d\Assise,  v^^  Oillos  ot  S'  Eloi.  Oii 
sait  que  S^  Franfois  d'Assise  a  616  canonis6  lo  1(5  juillot.  1228. 
II  y  a  liou  de  remarquer,  au  P  ci.xxx  r",  In  Co)iC('/dtoyie  Heafe 
Vivginis  Mavic,  la  proso  :  Dies  ista  celcbretnr . . . ,  car  la  leli»  do 
rimmaculee  Ccmccption,  au  8  d(3cembre,  fut,  d^aprc^^s  la  Gafliff, 
Chrisfiann,  instituoo  dans  logliso  dc  Paris  par  rcvo^iuo  Hoiioid 
dTIombloniore,    noi^mand   d\)rigine,    qui   d^abord    cun*    de   la 
paroissc  St-Oervais,  puis  chanoine  do  Notre-Dame,  fut  nomm('> 
evfeque  par  Nicolas  III  le  27  juin  1280  ot  sacr(3  on  sopKiuibro  *. 
11  mourut  lo  12  novembre  1288,  leguant  au  chapitre  do  N.-I). 
300  livres  parisis  destinoes  a  achetor  dos  revenus  pour  C(.'l6brer, 
chaque  anneo.  ITmmaculee  (vonception.  La  proso  cn  quostion  se 
trouvant  au  f''  clxxx  r**,  ost  par  consfiquent  placee  dans  lo  suppkv 
ment  au  4*^  rooueil.  Donc,  quello  que  soit  la  datoa  laquelle  chacun 
des  quatre  rocueils  du  ms.  a  pu  otre  primitivemont  et  sepaivment 
form(3  (en  ce  qui  concerne  le  second,  on  a  vu  qu'il  a  ot('?  (itabli 
probablcment    dans   rabbaye  St-Nicaisc    de  Reims,    entro  le 
10  aoiit   1257   et   le  13  fevrier  1259),  il  en  riisulto  qu*ils  n'ont 
pu  etre  reunis  et  transcrits  pour  former  le  ms.  actuel  que  post6- 
rieurement  ati  27  juin  1280. 

Reste  a  signalor  un  detail  matoriel,  car  il  a  son  importance  : 
il  cst  relatif  i^  la  valeur  particuliore  donnee  par  le  miniaturisto 

1.  Gallia  Christ.,  t.  VII.  col.  116-8. 


lAVITl  INTROnUCTION. 

a  (lcux  initiales.  —  En  premier  licu,  au  f °  cmv  v**,  rinitiale  P  de 
la  proso  qui  concerne  S'  Quentin,  apparienait  a  la  premiere  cate- 
gorie  de  gi'andeur,  ce  qui  est  exceptionnel  :  en  effet,les  initialcs 
(les  proses  concernant  les  sainls  ordinairos  sont  toujours  des 
initiales  moyennes,  dont  le  corps  est  trace  en  or  plein  et  elles 
sont  placees  sur  un  fond  mi-partie  bleti  d'azur  et  pourpre.  Au 
contraire,  Tinitiale  de  S'  Quentin  etait  en  coulour,  soit  bleue 
soit  pourpre,  sur  fond  d'or.  avec  unc  extremite  terminee  eii 
tigure  d'animal  :  cette  initiale  a  ete  decoupee,mais  son  extrciinite 
subsiste  et  en  donne  le  temoignage  Comme  rien  ne  permet  do 
croire  quo  le  manuscrit  ait  etci  transcrit  a  Saint-Quentin,  il  faut 
trouver  ailleurs  rexplication  de  cetto  singularite.  On  sait  que  la 
translation  solennclle  du  saint  dont  il  sagit  avait  eu  lieu  lo 
2  septembre  1257,  dans  unc  ceremonie  tres  importante  que  prc- 
sida,  en  prcsence  du  roi  lui-meme  oi  de  la  cour,  rarchcvfiquc 
de  Roims  assiste  de  huit  pr6lats  :  les  c'vequosde  Laon,  Chalons, 
Noyon,  Amiens,  Beauvais,  Arras,Tournai  et  Therouanne  ^  Mais 
le  manuscrit  n'ayant  et6  transcrit  quaj^riis  lo  il  juin  12S0,  on 
ne  i)eut  dire  que  rimportance  de  la  miniature  se  justifio  par  lo 
souvenir  de  la  gloire  nouvelle  du  saint,encore  presente  a  rospril 
de  tous.  —  En  second  liou,  au  f**  CLXXvm  v",  rinitialo  *S' de  la 
prose  relative  a  S'  Eloi,  eveque  de  Noyon,  tout  en  apparienant 
a  la  categorie  des  initiales  moyennos,  dont  le  corps  (^st  trac(3 
en  or  plein  sur  fond  mi-partie  pourprc  et  azur,  est  copendant 
plus  develo|)p(3e,  comme  dimensions,  i|ue  nc  le  sont  g(}n(iralo- 
ment  les  initiales  de  cette  sorte  au  sujct  des  saints  particuliors. 
Cette  observation  concorde  avoc  la  pr^^cedenie,  car  St-Quentin 
d(}pendait  de  Noyon  :  mais  il  est  a  remarquer  quo,  pour  lc  scribc 
du  ms..  Saint-Quentin  a  plus  d'importance  que  Noyon. 

Reste  a  etablir  oil  a  cu  lieu  la  transoription  du  manuscrit,  a 
quelle  date  elle  a  pu  (^t.re  faite  et  qui  a  pu  Tordonner. 

IVapres  ce  qui  prciccde,  le  manuscrit  crAssise  contient,  d\uie 
part  des  proses  provcnant  probablement  de  St-Nicaiso  dc  Roims, 
de  Tautro  des  proses  provenant  dc  St-Victor  de  Paris  :  il  dnit 
donc  avoir  ete  transcrit  soit  a  R(nms,  soit  a  Pnris;  mais  un  fait 
certain,  c'est  la  predominance  des  piecos  parisicnnes  :  les  saints 
honores  a  Paris  y  figurent  en  grand  nombro.  Pour  Roims,  rien 
de  semblable  :  S'  Nicaise  est  seul  mcntionnc  ;  si  le  manuscrit 
avait  eto  transcrit  k  Reims,  comment  expliquer  rabsoncc  de 
S'  Remi  l  Une  conclusion  d(ifinitive  semble  donc  s'impnsor  :  le 
manuscrit  d'Assise  a  ete  copi6  a  Paris,  oii  avaient  f3t(i  rthmis  les 

1.  Gallia  ChrisL,  t.  IX,  coli.  114  et  1038. 


INTRODUCTION .  LX 1 X 

elements,  de  provenance  diverse,  qui  en  composent  lc  -texte. 
Provenaient  de  Reims  le  l*""  et  le  2*^  rocueils,  cclui-ci  de  Vah- 
baye  do  Si-Nicaise  :  et  c'ost  le  rodncteur  parisien  qui  aura  insero 
dans  le  l''*"  recueil  les  vors  sur  lo  S^  Clii*emo.  Provonait  de 
ra))l)aye  St-Victor  do  Paris,  le  3"  recuoil  :  quant  au  4\  ogale- 
meni  parisien,  sa  provonance  exaoto  est  encore  a  rocherclier. 

hepuis  le  milicu  du  XI 11*"  sioclo,  on  pariiculier,  los  ('glisos  dc 
Paris  et  de  Roirns  avaiont  des  rolaiioiis  etroiies  :  c*cst  rarchi- 
diacre  »Ie  Roims,  Ronaud  do  ('orl^oil,  qui  avaii  ote  olu  eveque 
dc  Paris  au  mois  de  juin  1250  '  ;  quand  il  mourut  le  0  juin 
\2C)S,  cest  procisement  chez  les  moinos  do  St-Victor  qu'il  fut 
inhume  ^.  IVautre  part,  c*est  Parchidiaoro  de  Paris,  Joan  do 
Courtenay,  qui  devint  archeveque  do  Reims  on  octobre  12(>6. 

Etant  donnees  la  provonanoe  romoiso  de  Ronaud  de  Corbeil  et 
ses  relations  avec  rabbaye  de  St-Victor,  il  est  naturel  de  penser 
que  le  V^  et  lc  2*"  recueil  (celui-ci  compose  a  St-Nicaiso,  de  1257 
a  1259)  ont  ote  apportes  a  Paris  sous  son  ])ontiHcat.  Ccst 
egalement  sous  lui  ou  sous  son  sucoossour  Klionnc  Tempier 
loct.  1208,  Y  '^  ^^P^-  1270),  ogalomont  atiacho  au  monastcro  ile 
St-Victor  ^,  (juo  le  3*  recueil  do  ])ros(»s,  c''mano  (\v  cotte  abbayo 
parisienne.  aura  ote  joinl  aux  deux  promiors. 

Precisement  a  cetto  6])oque,  si  rattention  se  porte  sur  les 
hauts  dignitaires  dc  I  eglise  do  l^aris,  on  doit  notor  qm^  lc  doyon 
du  Chapitre  de  Notre-Damo  etait  (Tootfroi  de  l^ar-sur-Seino, 
^Iu  apres  (iootfroi  do  Pontcliovron  (•]•  le  24  dec.  1:?74).  Or, 
(leoirroi  de  Har.  otficial  du  dioceso  do  Paris  dos  l:i(w,  otait 
egalomcnt  archidiacre  d(»  reglise  do  Paris  ot  doyon  do  Sf-(Juc)i- 
tin.  Cost  rexociitcnir  du  tostament  «h»  Robort  de  Sorbon  :  cn''6 
cardinal  pretro  de  Ste-Susanno  par  Martin  IV,  le  i^  inars  12S1, 
cn  meme  tom])s  que  rajcdiovoquiurArh^s  ot  (Torvais  doClinchani|), 
son  successour  comme  archidiar-ro  do  Paris,  il  mourut  a  Romo 
le  21  aoiit  12S7,  ou  il  Tut  (^isoveli  a  Sto-Pra\(:do  '.  Etant  donno  h* 
luxe  insolite  dos  initialos  relativc^s  a  S'  Quontin  et  a  S'  Eloi,  (5tant 
prouv(»  (|ue  lo  manuscrit  a  dft  otro  transcrii  a  Paris  apivs  lo 
27  juin  128t\  il  ])arait  bion  probablo  (luo  co  manuscrit  a  (M6 
ecrit  jiour  le  doyen  du  chapitro  dc  N.-l).  (Tootfroi  d(*  Har,  au 
d(M)ut  do  1  episro])at  do  Renoul  d'lIombloniere,  au  moinont  ou 
cet  (^vequo  iniroduisait  a  Paris  la  leto  do  rimmaculee  Concoption 
et  ou  (n^oflroi  d(^  Har  vonait  d'6tre  croe  cardinal. 

1.  nallia  rjirist,.  t.  IX,  col.  \\'l. 

2.  Gallin  Christ..  t.  VII,  rol.  I(K;. 
:i  CffiU.  Chriftt..  t.  Vll.  col.  \U. 

4.  GalL  Christ.,  t .  VIT,  col.  200-7  ;  Ciaconii  el  Olpoini  Vit<e  Poniif.,  l.  II.  col.  m 


LXX  INTRODUCTION . 


C,    IIlSTOlRE    1)U    MANUSCRIT. 

Cest  probableinont  le  cardinal  de  Sto-Susanne,  lui-m6mo,  q«ii 
emporta  ce  livre  liiurgique  en  Italie;  quanil  il  mourut  a  Rorae 
en  12ST,  le  manuscrit  (levint.  (lirectoment  ou  par  inKMMUcidiairo, 
la  proprioto  de  son  colh/guo  Mailt^o  Rosso  Oisini,  (|ui,  do  1'ordro 
des  Prochours  oi  aini  de  S'  Tliomas  d'A(|uin  ',  avait  ctd  cr(!»o,  en 
dccombre  1*261 ,  cardinal  diacre  do  Sto-Marie  in  PorUrii  par 
IJrbain  IV\Ce  cardinal  Mattoo  Orsini  otait  nov(Mi  deNicolaslll ; 
apr(^s  avoir  eti?  charge  du  p^itrimoine  de  St-Piorre,  sous  c(j  pajjo, 
il  devint  archiprotre  de  St-Pierre  du  Vatioan  :  il  mourut  le 
4  sopt.  1305.  Clemont  V,  a  ce  moment,  venait  d'('itro  clu  a 
Pi^rouse  le  5  juin  et,  au  moment  de  son  d(''part  pour  Lyon,  le 
tivsor  et  la  biljliothtl^quo  «hi  St-Si(\c^o  rosiiM^MH  a  Pcrouso  ^.  (Vost, 
probablement,  a  la  mort  du  cardinal  Orsiiii  que  le  maiiuscrit 
ontra  dans  cctte  l)ibli()th(jquo,  dont  il  a  Tait  cortainomoiit  par- 
tio,  comme  le  prouvc  la  menlion  :  XV  Hlntnuiii  papcDwn.  l)o 
Porouse  la  bibliothi^que  pontificale  lut  biont(')t  transforeo  dans  lo 
couvent  de  St-Frangois  a  Assise  :  a  vrai  dire,  il  serait  difficilo 
de  retrouver  Tindication  du  manuscrit  dans  h's  invontairos  faits 
a  Perouse  en  1311  \  a  Assiso  on  1327  ot  on  1339  '\  soit  a  raison 
do  rctendue  do  cos  invontaiies,  soit  a  cause  du  pou  de  prccision 
d'un  certain  nombre  d  'sarticles.  Le  manuscrit  ne  se  trouve  pas 
davantage  indique,  plus  tard,  dans  le  cataloguo  des  livros  du  cou- 
vent  lait  en  1380*^ :  de  miMne,  los  cahiors  (|ui  \o  composent  ne  por- 
tont  pas,  a  la  marge  inroricMu-e  de  bMir  1""  pai»e,la  nuin^irotation 
en  noir  entounie  (h^  rayons  uoirs  oi  roufj»'^  qui  distinguo  tous  los 
manuscrits  ayant  fait  i^artio.  en  1380,  de  la  bibliothtiquo  du  cou- 
vont.  Mais,  il  y  a  a  tout  cola  une  raison  :  c'ost  que  le  manusrrit 
on  quostion  n'a  jamais  c\(\  vk)\\<s(^.v\'(\  daiis  la  bibliothoquo  publiquc 
ou  dans  la  bibliothoquo  s<\"ivie  du  couveni  ;  on  etTot,  la  mon- 
tion  du  P  i  v°  :  SficrfD-ii  Sf/ri-i  ronrr^Uns,  srd  hor  in  Archivio 
CHsfo(lih(i',\)vo[xve  (juaii  KVIP  siccle,il  etail  riMiferuK}  avoc  quol- 
({uos  autros  livres  dans  les  Archivos  ot  qu'il  dopondait,non  de  la 

1.  CiACOxn  el  OldiH.vi,  Vit'e  Ponlilicum,  1.  11.  e»»!.  163-(>. 

•1.  F:ijbel,  Rinrarchia  C^fhntica.  pp.  S  et  50. 

:J.  IDiiKLE.  llistoria  hibliothecfe  lioinanorum  pniitificnin,  t.  I,  p.  11. 

4.  Op.  cit.,  pp.  i6-Ue. 

•>.  De.sikle  et  IChule.  Archio  fiir  LUtaraUir'  nnd  Kirchfnijf.schichte  des  Mitiel- 
aUers.  1. 1.  pp.  :U)7-:k>i. 

6.  Mazzatixti.  Invent.  dei  manoscr.  delte  hihliof.  d^Valia.  t.  IV,  p.  51-:i;  ce 
catalo^^ue  cle  i:iSO  est  daiis  le  ms.  d'Assise  mu  ru<«l)'J-l()3. 


INTROnUCTION.  lAXl 

BibUollie([ue,  inais  de  la  Sncristie.  Or.  il  exislo  un  invontaire 
sperial  (le  la  sjuTisiie  ei  des  manuscriis  qui  y  eiaienl  renlernies 
en  1473  ^  :  ces  manuscrits,  au  iiombre  rrune  cinquantaine,  sont 
prcsque  uniquement  des  livres  liturgiques.  On  peut,  sans  trop 
de  ditticulte,  reconnaitro  le  manuscrit  parisien  dans  lo  dernier 
article  :  Item  libcr  sequenftmntm  iu  curia  bomi  notatm  et  ^ninia- 
iiis,  II  n  est  sorti  de  la  sacristie  du  couv(»nt  que  pour  prendre 
rang  dans  la  ehissitication  actuelle  de  la  bibliothe(|ue  transpor- 
tee  du  couvent  de  St-Fran^*ois  dans  une  salle  du  Municipe  d*As- 
sise,  ou  il  porte  le  n®  095. 

Independamment  de  son  utilitc  pour  les  liturgies  de  Kcims 
et  de  Paris,  la  description  du  ms.  0U5  d'Assise  enrichira  la  lit- 
terature  poeti([iu^  du  moyen  S.ge,  qui  a  pris,  depuis  peu  dannees, 
de  grands  developpements.  Outre  rincipit  et  l'explicit  de  toutes 
l(?s  pieces  que  ce  Prosaire  renterme,  on  trouvera  reproduites 
celles  qui  etai(Mit  intidites,  dans  la  proportion  suivaiite  (je  suis 
lordre  ile  la  distribution  des  morcc^aux  a  la  mcsse)  :  Kyrie,  3  ; 
Oloria,  2  ;  Epitres  tropeos,  2  ;  Alleluia,  4  ;  Pros(3S,  19* ;  Pre- 
tace,  1  ;  Laudes,  1  ;  Sanctus,  7  ;  Agnus,  7.  Hymnos,  3.  Le 
depegage  des  initiales  a  [)rive  le  manuscrit  de  Fincipit  de  bon 
nombre  de  pi(ices  ;  j  en  ai  suppl^ie  plusieurs,  quelques-ims  m'ont 
echappe.  Plus  tidele  que  la  miemie,  la  memoire  de  M.  Tabbe 
Mi.^iset  decouvrira  sans  doute  les  autres. 

L'elab(iraiion  de  ce  volume  a  ete  ditBcile  et  lougue  ;  elle  a 
dure  pres  de  cinq  ans.  Je  .serai  le  (lerni(M'  a  m  en  plaindre,  car 
la  lenieur  occasioime(^  |)ar  la  necessitti  de  collationner  chaque 
texie  sur  Toriginal  m'a  procure  la  dc^couverte  de  recueils  litur- 
giques  inconnus.  (jui  accroitront  \c  lunds  de  ceite  lilterature. 
iJans  deux  mtimoires  r^icents,  j'ai  ap[)laudi  a  In  renaissanco  de 
son  etude.  11  convient  que  les  eirorts  dans  ce  sens  ne  se  l)ornent 
pas  a  exhumer  Tinedit ;  on  tombei'ait  sous  ranatlujmo  lance 
naguere  par  M.  Mommsen  contie  insanam  illam  incditorinn 
appeieniiuin,  p)'opriam  kominum  itiitjcralium,  ct  jirofccta^n  pte- 
ru$nque  ex  iaciio  quodaai  saisu  no7i  curatwnm  wistra  qucm- 

1.  ifrti/.,  p.  24  :  cet  iaveiitaire  est  dans  le  ms.  3;n  (l'Assise. 
i.  11  luauque  le  toxte  de  la  pro.se  Foti6  prwclarisahmui  (p.  3^t),  que  je  u*ai  pu, 
^ur  1  aualyse  de  M.  SabaUer,  iudiquer  euiuuje  iuedite  a  M.  de  Mauleyer. 


LXXII  INTRODUCTION . 

qtiam  nist  pt^opter  inedita  iis  inseiia  ^  11  faut  qiie  cotte  ivsurrec- 
tion  des  coutumiers  liturgiques  do  nos  principales  cnthfdrales 
et  de  leurs  offices  |)roprt*s  se  traduise  en  transrormations  pra- 
tiques,  soit  pour  les  cert^monies,  soit  pour  les  text(\s  a  reciter 
ou  a  chanter.  A  Tegard  du  chant  lui-meme,  ic  retour  aux  saines 
traditions  s^accentiie,  gracc  aux  publications.  aux  lefons  et 
aux  exemples  des  Benediciins  de  Solesnios.  Esporons  que  le 
XX*  siecle  verra  s  achever  rexhumation  des  niorceaux  poetiques 
des  liturgies  anciennes  et  que  nos  olficos  propres,  dobarrasscs 
completement  des  parties  de  redaction  receme,  sans  appui  dans 
le  passe,  deviendront  la  gioriticatitm  do  hi  lilterature  litur- 
gique  du  moyen  &ge. 

Romans,  24  fevrier  lUOO. 

\.  Pivface  dcs  lnscriitflinirs  riHjni  SrnpoliUiui  hifiinir.  i^C^^i, 

Puur  la  cumiTKMiiti-  ilii  lerteiir.  iion  inniiis  (](io  pnur  «'clle  dii  l»nu'h(Mir.  les  dix 
plaiiches  (le  |)hot«)gravures  oiit  ete  reiinios  a  hi  Iim  (hi  vdliinie.  ilaiis  lordre  de 
leurs  nuineroset  des  |)r<'(*(''deiites  descriptions. 


MARTYROLOGIUM 

ANTIQUM 

ABBATIAE    S.    REMIGII    REMENSIS 


IN  NOMINE  SANCTAE  TRINITATIS 

INCIPIT  MARTYRULOGIUM. 

G.  0.  xviuj.  Kal.  Fe».  Nola  Carnpaniae,  natalis  sancti  Felicis 
et  Agapyti.  In  Antiochia,  Cleri. 

A.  P.  xviii.  Kal.  Depositio  Abbacuc   proplietae.    In    Aegypto, 
Chrysogoni  et  al[iorumJ. 

B.  Q.  xvij .  Kal.  Roraae,  via  Salutaria  ",  in  civitate  *  Priscellae, 
dcpositio  sancti  Marcelli. 

C.  H.  xvj.  K.   Beati  Antonii  raonachi.    In   civitate  Beturicas, 
depositio  sancti  Snlpicii. 

D.  S.  XV.  K.  Transitus  sanctae  Mariac.  Rom[a),  dedicatio  basi- 
licae  Sancti  Fetri. 

E.  T.  xiiij.  K.  Hjaeruaolima,  Marta  ct  Maria,  .sarores  Lazari ;  et 
aI[ioruni|. 

F.  V.  xiij .  I  K.J  Rom[aJ,  in  ciniit[erioJ  Calesti  catacumbas,  passio 
sanctorum  Fabiani  et  Sebaatiani. 

a.  En  tnarne  :  Aliias)  Salaria.  —  b.  Lirt  cimJterio. 


«        ^  A 


2  MARTYROLOCHUM    ABBATIAE 

G.  A.  xij.  K.  Arvernus,  depositio  beati  Aviti ;  et  Romae,  passio 
sanctae  Agnetis  virginis. 

A.  H.  xj.  K.  In  Spaniis,  civit[ate]  Valentia  Caesar  Augustus, 
passio  sancti  Valeri  ct  Valentini. 

B.  C.  X.  K.  Natal[cJ  sanctoruni   Emerentiani   ei   Machari,   et 
passio  sancti  Asclae.  . 

C.  D.  viiij.  K.  Tricas  civit[atej,  natal[ej  sancti  Saviniani  marty- 
ris  et  Savinae  virginis.  Saturnini. 

D.  E.  viij.  K.  Natal[e]  sancti  Projecti  mariyris.   Eodem  die, 
couversio  sancti  Pauli,  translatio  ipsius. 

E.  F.  vii.  K.  Beihleem,  depositio  sanctae   Paulac.    Et  passio 
sancti  Policarpi  episcopi.  Fabiani. 

F.  G.  vi.  K.  Burgund[iaj,  depositio   sancti   Johannis  abbatis. 
Donativi,  Juliani. 

G.  H.  V.  K.  Nativitas  sanctae  Agnetis  virginis.  Dativi,  Luciiet 
al[iorum]. 

A.  I.  iiij.  K.  Turric[as]  ^,  depositio  sanctae  Savinae  virg[inis]; 
et  sancti  Pauli.  Trev[crisJ,  depositio  sancti  Aviti. 

B.  K.  iij.  K.  In  Antiochia,  passio  sancti  Ippoliti  mart[yris]  cum 
sociis  suis  ;  et  al[iorumJ. 

C.  L.  Pridie  K.  Depositio  Montani  episcopi,  Tarsici,  Ippoliti. 
In  Africa,  Victoris. 

D.  M.  Februarius  iiabkt  i>[ies]  xxviii.  K.   Fer.   In  Scotia, 
depositio  sanctac  Brigidae  virginis  ;  et  sancli  Mar. 

E.  N.   iiij.   NoN.   Feh.   Purificatio   beatae   Mariae,   genetricis 
Domini  nostri  Jesu  Christi. 

F.  0.  iij.  NoN.  Feb.  Lugduno  Gallia,  depositio  beati  Lupitini 
episcopi.  In  Africa,  Felici. 

G.  P.  Pridie  Non.  Feb.  In  Foro  Sinfroni,   natal[e]  Geraini, 
Gelasi,  Donatae,  Aquilenae. 

A.''  Q.  NoN.  Feh.  In  Sicilia,  Cathenas,  passio  sanctae  Agathae 

virg[inis].  Et  or(l[inatioJ  sancti  Andreae. 
B.  R.  viij.  Id.  Fer.  Romae,  depositio  sanctae  Sotheris  virginis; 

et  passio  sanctae  Luciae  ;  et  depositio  sancti  Vedasti. 

rf.  Eu  m. ;  Al.  Meiliolani.  -—  h,  En  marye  xxxv.i. 


S.     RKMKill    REMENSIS.  O 

C.  S.  vij.  Id.  Fer.  In  Britannia,  civit[ate  ....],  natal(el  Aquiiini 
episcopi,  Augoli  "  episcopi,  Saturnini. 

D.  T.  vi.  Id.  Feb.  Romae,  depositio  sancti   Pauli  episcopi  et 
confessoris,  Julii  papae.  In  Arminia. 

E.  V.  v.   h).   Feb.   Depositio  Thomae.   Suevo  aput  Cyprum, 
natai[e]  sanctorum  Alexand[  ri  | . 

F.  A.  iiij.  Id.  Feh.  Sanctonis  civit|atej,depositio  sancti  Throjani. 
Romae,  Sotheris,  Zotici,  Jacinti. 

G.  B.  iij.  Id.  Fei3.  In  Af[rica|,  Victoris,  Zotici,  Ciriaci,  Felicis, 
Basilli,  Ammoni. 

A.  C.  pRiD.  Id.  Fer.   Ca.stang.  '',  natal[ej  sanctorum  Saturnini 

presbiteri  et  passio  Damiani. 
B.*^  D.  Id.  Fer.  Passio  Juliani  cpiscopi,  Ammonis.  Lugdun[oJ, 

depositio  beati  Stephani. 

C.  E.  xvi.  Kal.  Martii.  Natalis  sancti  Valentini,  Vitalis,  Feli- 
culac.  In  Militami  civit[atej,  natal[ej  Ipoliti. 

D.  F.  XV.   K.   Mart.   Josipi  diaconi,   Dionj^sii  presbyteri.    In 
Syria,  Aventi,  Galli,  Victoris. 

E.  G.   xiiij.  K.  Mart.    In  Camp[aniaJ,   in  Cumb[is],  natal[ej 
sanctae  Julianae  virg[inisj.  In  Britannia. 

F.  H.  xiij.  K.  In  Af[ricaJ,  civit[atej  Concordia,  nataljej  sancto- 
rum  Acii,  Donati.  Passio  sancti  Maximi. 

G.  I.   xij.  K.  Mart.  Natal[eJ  sancti  Gurdiani.  Criscentiae.  In 
Afric[aJ,  natal[e]  Publi,  Juliani. 

A.  K.  xj.  K.  Aput  Cyprum,  natal[e]  Potamiae.   Didimi,  Mar- 
celli,  etc. 

B.  L.  x.  K.  Mart.  Rom[aJ,  via  Appia,  depositio  sancti  Gagi. 
Panteleonti  martyris. 

C.  M.  viiij.  K.  In  Afric[a],  natal[cj  sancti  Secundini,  Potami, 
Jocundi,  Justi,  Crispini. 

D.  N.  viij.  K.  Rom[aJ,  cathedra  s[anctij  Petri  apostoli  (juam  sedit. 
Natal[e]  s[anctae]Teclae. 

E.  0.  vii.  K.  In  Asia,  Policarpi  cpiscopi,  cum  aliis  xu.  Maximi 
in  Spaniis. 

a.  D'abord  Aiigoli.  —  b.  Lire  Cartagine.  —  c.  En  m.  xliiu. 


4  MART^TIOLOGIUM    AliBATIAE 

F.  P.  vi.   K.  Nativit[asJ  sancti  Johannis  evangelistae.  Urbani. 
Sergii,  in  Cesaria,  et  a][i(>ruin]. 

G.  Q.  V.  K.  In  Afric[a],  natal[e]  sanctorum  Donati,  Justi,  Feli- 
cis,  Victurici. 

A.  R.  iiij.  K.  In  Alexandijia ],  n.ital[ej  sancti  Alexandri,  Inge- 

nui,  Fortunati. 
H.  S.  iij.  K.   In  Thesalonica,   natal[ej  sancti  (lajani,   Felicis, 

Ampliaci,  Abund[antiJ. 
C.  T.  Pridie  K.  In  Alexandria,  Gagi,  Serapionis,  Justi,  Ser\i- 

liani  et  al[iorumJ. 

D."  A.  Mart^ius]  habet  1)[ies]xxxi.  K.  Mart.  Andegav[is],  depo- 

sitio  Albini;  et  aliorum. 
K.  B.  vi.  NoN.  In  Caesaria   Capad[ociae] ,  Lucae  episcopi.   Et 

natal[e]  sancti  Georgii  martyris. 

F.  C.   V.    NoN.  In  Afric[aJ,  natal[e]  Felicis,  Justi,  Fortunati, 
Jacobi,  Natal[e]  Georgii. 

G.  1).  iiij.  NoN.  Nicomed[iae],  passio  Adriani  cum  sociis  suis;  et 
al|iorum]. 

A.  K.  iij.  NoN.  In  Gall[ia],  Suessionis  civit[atej,  depositio  Draus- 

coni  episcopi,  etc. 
n.  V\  ij.  NoN.  In  Nicomed[ia],  natal[e]  Victoris,  Jocundi,  Satur- 

nini.  Natal[e]  Claudi[ani]. 
C.M}.   NoN.    Passio  sanctfarumj  Perpetuae  et  Felicitatis.    In 

Antiochia,  Saturnini. 
1).  II.  viij.  Ii).  Nicomed[ia],  Cyrilli  episcopi.  Antiniim  civit[ate], 

p/issio  sanctorum  Pilimons. 
K.  I.  vii.  Ii).  In  Arminia,  natal[ej  Sebastiani.  Mariani,  Juliani, 

Folicis. 

I'\  K.  vi.  Ii).  In  Alexand[riaJ,  natal[e]  sanctorum  Candidi,  Valeri. 
Agapao  virg[inis]. 

(l.  L.  V,  Ii).  InNicomed[iaJ,  Rustici,  Firmi,  Palatini.  In  CarnS 
Kracli. 

A.  M.  iiij.  Id.  Mart.  Romae,  depositio  s[anctij  Gregorii  papae 
l)ona  memoria. 

a.  F.H  m,  i.x.  -  h.  En  m,  lxvj.  —  c.  Lire  Carlagino. 


S.    HRMKJIl    RKMKN8IS.  O 

B.  N.  iij.  1(1.  ^fART.  Snturnini,  Patriciae,  llilari.  In  Thessalo- 
nica,  Alexand[rij. 

C.  0.   ij.   Ii).  Mart.    Nicomecl[ia],   Dativi,    Petri,   Felicissimi, 
Pionis  et  al[ioruni]. 

D."  P.  Ii).  Mart.  Hjerusol[ima],  Jacobi  apostoli  et  Lucae  evan- 
gel[istaej.  Natal[e]  Longini. 

E.  ().  xvij.    Kal.  Apuil.  (iraecia,  Cyriae,  Pampliiliani.  Xico- 
med[ia],  Dionysii,  etc. 

F.  R.  xvj.  K.  Rom[a],  natal[e]  sanctorum  Alexandri  episcopi, 
Teodori  diaconi  et  al|iorumJ. 

G.  S.  XV.  K.  Apr.  In  Ccsaria  Capad[ociae |,  Thcodori  preshyteri. 
In  Arminia,  Curenei. 

A.  T.  xiiij.  K.Apr.  Antiochia,  sancti  Joseph,  sponsac''  s[anctae] 
Mariae.  Cyrilli. 

B.  V.  xiij.  K.  Apr.  In  Alexandria,  Serapionis,  Luci^,  Amatoris, 
Josipi. 

C.  A.  xij.  K.  Apr.  In  Afric[a],  natal[e]  sancti  Fidelis.  Kt  depo- 
sitio  sancti  Denedicti  abhatis. 

D.  B.  xj.  K.  Ai»R.  Aquitania,  Narbona  civit[atej,  dcpositio 
sancti  Pauli  episcopi. 

E.  C.  X.  K.  Apr.  In  Antiochia,  Teodori  presbyteri.  In  Afric|a|, 
natal[e]  Felicns. 

F.  D.  viiij.  K.  Apr.  In  Maurilania,  Secundoli,  Kutili.  In  Siria, 
Soleuci. 

(t.  E.  viij.  K.  Apr.  Hjerusolima,  Dominus  nosier  Jesus  ('hris- 
tus  crucifixus  est.  Et  conceptio  sanctae  Mariae  dc  Spiritu 
sancto.  Et  tunc  fuit  mundus  factus,  et  tunc  transierunt  filii 
Israel  per  mare  rubrum,  et  tunc  pugnavit  Michahel  contra 
drachonem.  Passio  sancti  Jacobi. 

A.  F.  vii.  K.  Apr.  Romae,  via  Lavicana,  sancti  Castoli ;  et 
natal(ej  sancti  Xisti  episcopi. 

B.  G.  vi.  K.  Apr.  Hjerusolimis,  resurrectio  Domini  nostri  Jesu 
Christi. 

C.  IL  V.  K.  Apu.  Cavalonno,  depositio  (juntramni  regis.  Nico- 
d[cmi],  Rogati^. 

n.  En.  m.  Lxxiiu.  —  b.  Lire  sponsi.  —  c.  D'abord  Liipi.  —  d.  D'abord  Hof;'. 


6  MARTYROLOCilirM    ABBATIAE 

D.  I.  iiij.  K.  Apr.    In  Nicomed[ia],  natal[e]  sanctorum  Fidoli 
presbyteri,  Pastoris,  Euseb[iiJ. 

E.  K.  iij.  K.  Apr.  Passio  s[anctae]  Eulaliae  virginis.  Aquilini" 
virg[inis].  Pastoris,  etc. 

F.  L.   Prid.  K.  Apr.  In  Africa,  natal[e]  sanctorum  Avesi  *, 
Felicis,  Valeriae,  Porti. 

G.*^  M.  Apr[ilis]  habet  dies  xxx.   K.   Apr.  Passio  sanctorum 
Victoris,  Stephani. 

A.  N.  iiij.  NoN.  Apr.  Luxovio  mon[asterio] ,  depositio  beatis- 
simo  Eutasio  abb[atej. 

B.  0.   iij.   NoN.   Apr.   Natal[e]  sanctorum  Thomae,  Evacri  et 
sancti  Prancati.  Teclae  virg|  inis]. 

C.  P.  ij.  NoN.  Apr.  Mediolan[o],  depositio  sancti  Ambrosii  epis- 
copi  et  confessoris.  Agathon[i]. 

D.^  Q.  NoN.   Ap.  In  Aegypto,   natal[e]  sanctorum  Martianae, 
Nichanoris.  Probi. 

E.  R.  viij.  Id.  Ap.   In  Macedonia,  Timothei,  Diogenis.  Mari- 
nidori. 

F.  S.  vij.  Id.  Ap.  In  Antiochia  Syria[e]  civit[atej,  Eleusi  pres- 
biteri.  In  Alexandr[iaJ,  Pelosi. 

G.  T.   vj.   Id.  Ap.   Infra  Vienna  ^*,  dedicalio   oraturii    Sancti 
Polunti  ^  Macari. 

A.  V.  V.  Id.  Ap.  In  Antiochia,   natal[ej  sancti  Teodori  presbi- 
teri.  In  Sirmia,  natal[ej  virgi[numj. 

B.  A.  iiij.  Id.  Ap.  In  Alexand[riaJ,  natal[ej  Apoloni  presbiteri, 
Grani,  Concessi. 

C.  B.  iij.  Id.  Apr.   In  Mauritania,  natal[ej  Salonis.  Lugdun[o] 
Gal[liaeJ,  natal[e]  Siagri. 

D.  C.  Prid.  Id.  Ap.   In  Vapingo  civit[atej,  depositi[o]  s[anctij 
Constantino  episcopi. 

E.^D.  Id.  ApR.InCalcidonia,  natal[c]s[anctae]Eufemiae.  Kberdfi'* 

civii[atej,  depositio  Marcelini. 
F.    E.    xviij.   K.  Mai.    In  Alexandr[iaJ,  nalal[e]  sancti  Foron- 

tonis.  Romae,  Tiburti,  Valeriani. 

a.  Lire  Aquilinae.  —  6.  Lire  Aiiesi.  —  c.  Eit.  m.  xcj.  —  r/.  Kn.  ui.  xcv.  —  e.  Les 
mss,  de  Berne,  d^EpternncU  et  de  Wissemboiirff  (v  U\.)  font  lire  ici  In  Havonna. 
— f.  lAre  PoUucti.  —  g,  En.  m.  cim.  —  //.  Lire  EhreduiH). 


S.    RKMKUl    UKMKNSIS.  / 

G.  K.  xvij.  K.  Mai.  In  Antioeliiii  Syriae,  Lucianac.  f]L  r.atjalej 
sancti  (.leoriji,  Laniberti. 

A.  11.  xvi.  K.  Mai.  In  Mauriiania,  natal[ej  Basiliae.   In  Achaia, 
natal[e]  Ermeng[enisJ. 

B.  H.  XV.  K.  Mai.  In  Antiochia,  natal[e]  sanctoruui  Petri  dia- 
coni,  Juliani,  Erniogenis. 

C.  I.  xiiij.  K.  M.  In  Gal[liaJ,  Turon[usJ  civit|ate],  depositio  sancti 
Cogitosi  episcopi.  Septimi  diaconi. 

D.  K.  xiij.  K.  M.  In  Africa,  wS^Ticiani,  Donati,  Eladii.  In  Mili- 
tan[a|  civitjate],  Ennong[enisJ. 

E.  L.    xij.  K.  Mai.  In   Autisiodor[o|  civitfatej,   .sancti    Martini 
conlessoris.  liomae.  depositio  sancti  Victoris. 

F.  M.  xi.  li.   MaL    In   .\lexandr[ia|,   Aratoris  presbiteri ,  et 
nata][ej  sancti  Fortunati  et  aliorum. 

G.  N.  X.  K.   MaI.   Senon[asJ  civit[atej,  dej)Ositio  beati   Leonis 
episcopi.  Et  natal[ej  sancti  Fhilippi. 

A.  0.  viiij.  Kl.  MaV.   In  Persida,   passio    sancti    Geoi'gii.   In 
Afric|a|,  Saturnini,  Silvi  et  al[iorunij. 

B.  P.  viij.  Kh.  Mai.  In  Babilon[iaJ,  Sidrac,  Misac  et  Abdonago 
de  igne  liberat|ij. 

C.  Q.  vij.  Ki..  Mai.  In  Persida,  civit[atej  Diospuli,  passio  sancti 
Georgii  niart[yris|.  Syracusa. 

D.  R.  vi.  Kl.  Mai.  Roma  in  IV^rto,  natal[ej  Primitivi.  In  Aulio- 
pol[i],  Aurili. 

E.  S.  v.  Kl.  Maii.    In   Nicomedia,   Antimi  episcopi,  Stephani 
episcopi  et  aliorum. 

F.  T.  iiij.  K.  MaV.  Natal|c|  sancli  \'italis.    Rod(jronic[()|  civi- 
l|atej,  natal[o]  sancti  Audocni  episcopi  ei  conless^orisj. 

G.  A.  iij.   K.   Maii.    In  Alexaiidr[iaJ,  natal[o|  .sancti   (lermani 
episcopi.\'italis,  Victoris  et  al|iornm(. 

A.  B.  ij.  K.  Mai.  Rom[a|,  doj^ositio  tiuirini  episcopi.   Pastoris 
presbiteri,  Demetri,  Saturnini. 

B.**  (\  Mai[t;s)  iiahet  dies  xxxi.  Kt..  Mai.  Natal|e|  ai^ostolorum 
Philippi  et  Jacobi  et  Judae. 

n.  Kn  m.  i:xxJ. 


8  MARTYROLOGIUM    AHRATIAE 

C.  D.  vi.  NoN.  Maii.  Germani,  Celcstini,  Feiicis,  Urbani.  Optati 
episcopi. 

D.  E.  V.  NoN.  Mai.  Inventio  sanctae  Crucis ;  et  natal[e]  sanctae  * 
Juvenalis,  Alexand[ri|,  Eventi. 

E.  F.  iiij.  NoN.  Maii.  In  Africa,  natal[e]  Calesti.  In   Nicome- 
d[ia],  Antoniae.  Rom[a],  Ani  ^. 

F.  G.  iij.  NoN.  MaL  In  Arclato,  depositio  s[ancti|  Elari  episcopi. 
Et  natal[e]  Peregrini ;  Kutim[i]. 

G.  H.  ij.  NoN.  Mai.  Natal[o]  Mathei  apostoli  et  evangelistae ; 
Johannis  apostoli.  Et  natal[e|  sancti  Gereonti  confess[oris]. 

A.^  I.  NoN.  Mai.   In  civit[ate|  Diospoli,  passio  sancti  Georgii 
martyr[is|.  Flavi  episcopi. 

B.  K.  viij.  Ii).  Mai.  In   monte  Gargano,  sancto  Michahcl.    In 
Sanctonico,  sanctae  Martinae. 

C.  L.  vij.  Id.  M.  In  Pcrsida,  martyifes]  ccc  x.  In  Auxiopoli, 
Quirilli,  Zenoni  et  al[iorum]. 

D.  M.  vi.  Id.   M.  Roma,  via  Latina,   in  cimit[erio]  ejusdem, 
natal[e]  sancti  Gurdiani  et  al[iorum]. 

E.  N.  V.  Id.  Ma.  In  Asia,  natal|e]  sanctorum  Demetri,  Tatdei. 
Natale  Mammerti,  etc. 

F.  0.  iiij.  Id.  Ma.  In  Africja],  via  Aurilia,  natal[e]  sancLorum 
Nerei  et  Achillei  fl*,[fratrum],  Prancati. 

G.  P.  iij.  Id.  Ma.  In  civi[tatej  Autiasioderi,  depositio  et  trans- 
latio  s[ancti]  Marcellini.  Natal[e]  Onissim. 

A.  Q.  ij.  Id.  Ma.  Natal[c]  sanctorum  cccciiu  mar[tyrum]  qui  cum 

sancto  Cirico.  Dedicatio  S[anctae]  Mariae. 
B.^  R.  Id.  Mai.  In  Sirmia,  Victoris.   Passio  sanctorum  Petri, 

Andreae  et  al[iorum]. 

C.  S.  xvij.  K.  JrN.  In  Hjerusolima,  dedicatio  basilicae  Sanctae 
Mariae  matris  Domini. 

D.  T.  xvi.  K,  JuN.  Nividuno,  Hilari,  Pauli,  Aquilini,  Victoris, 
Adrions. 

E.  V.  XV.  K.  JuN.  Rom[a|,  natalfe]  sancti  Johannis  episcopi  ct 
confess(oris].  In  Ale\an[dria],  Patamon  presbyteri. 

a.  lAre  sanctorum.  —  b.  Lire  avcc  prolmhiliH  Honiani.  —  r.  E^x  m.  cxxvu.  — 
d.  En  m,  cxxxv. 


S.    REMIGII    KKMENSIS.  9 

F.  A.  xiiij.  K.   Jun.  Natal[e]  sanctae  Potentianae  maiftyrisj. 

Paterni.  In  Affrica,  natal[e)  sanctorum  Quinti. 
G.B.xiij.  Kl.  JuN.Rom|aJ,  via  Salutaria,  natalis  s|nnctae|  Basi- 

lissae.  Victuriae  et  al[iorumJ. 

A.  C.  xij.  K.  JuN.  In  Britannia  ^,  Timothei  diaconi  ;  et  natal[ej 
sancti  Mathei  apostoli,  etc. 

B.  D.  xj.  K.  JuN.  Rom[aJ,  natal[e]  sanctorum  Faustini.  Et  trans- 
latio  s[anctae]  Helenae  virg[inis]. 

C.  E.  X.  K.  JuN.   In  Ilispaniis,  natal[ej  sanctorum  Epiticti, 
Basili  episcopi.  Desiderii. 

1).  F.  viiij.  K.  Ju\.  In  Porto  Romano,  natal[e|  sanctoruin  ZebcUi, 
Servoli,  Vincenti. 

E.  G.  viij.  K.  JuN.  Turric|as|  civit|ate|,  natalje)  sancti   Leonis 
episcopi.  Et  sancti  Trpani  papae,  ctc. 

F.  H.  vij.  K.  JuN.  Autisioderfi,  loco  Cociaco,  passio  s[ancti) 
Prisci  martyris.  Natal[eJ  Eracli. 

G.  I.  vi.  Kl.  Jun.  Alexand[riaJ,   natal[e]  sanctorum   Aquilini, 
Victuri,  Zotici,  Eutrici. 

A.  K.v.  Kl.  Jun.  Parisius  civit[ate|,  depositio  s[ancti]  (ierinani 

episcopi  et  confessoi^is.  Einili. 
B.L.iiij.K.  JuN.Trever[is]  civit[ato|,  depositio  sancti  Maximini 

episcopi  et  confessoris. 

C.  M.  iij.  K.  JuN.  In  pago  Tardiils  ^,  translatio  corporis  sanctae 
Magrae  virginis. 

D.  N.  ij.  K.   JuN.   Rom[aJ,  depositio  sanctae  Pctronillae  vir- 
ginis.  Basilidis  et  al[iorum]. 

E.*^0.  Jun[ius|  habet  diks  xxx.  Kl.  Jun.  Dedicatio  sancti  Nico- 

niedis.  In  Tliessalonica. 
F.  P.  iiij.  NoN.  JrN.  Rrmiae,  natalis  sancti  MaiToUini  ot  Pctri; 

et  natal[e|  sancti  Erasmi. 
0.  Q.  iij.  NoN.  JuN.  Roiii[a|,  Quirini,  ^iagi,  Donati  ;  et  natal|e( 

Thomae  apostoli  et  alior|um|. 
A.  R.  ij.  Non.  Jux.   Nividun|o(  civitjatej.  s;incforuiij    Zotici, 

Philippi,  Attali. 

•*  a.  Lire  Mauritanin.  —  b.  Lire  Tardaiiiso  ?  --  c.  En  m.  ri.i.r. 


10  MARTVKOI.OOHIM    AIUUTIAK 

B.  S.  NoN.  JuN.  In  Aegypto,  Marciani,  Nigrandi.  Et  natal[e] 
sanctorum  Zoeli. 

C.  T.  viij.  1d.   Jun.  Nividun[o],   Amanti,    Luci.   Zotici.   Cladi 
episcopi.  In  Alexand[ria],  Cam[a]s[i]. 

D.  V.  vij.    In.  JuN.  In  Affr[ica],   natal[e]   sanctorum  Victuri, 
Evasi.  In  Beganti,  Pauli,  etc. 

E.  A.  vj.  [1d.  Jun.].  In  Oal[lia],  vSuessionis  civit[ate],  depositio 
sancti  Medardi.  Rodon[icoJ  civii[ate],  sancti  Geld[ardiJ. 

F.  B.  V.  1d.  Jun.  In  Nicea  civit[atej,  natal[ej  sanctorum  Diome- 
d[isj,  Amanti.  Primi,  Feliciani. 

G.  C.  iiij.  Id.  Jun.  Rom[a|,  miliar[io  ...J,  Basilidis.  In  Nicome- 
(l[iaj,  natal[e]  Zach[ariaeJ.  Cesuri. 

A.  D.  ii).  Id.  Jun.  Rem[us]  civii[atej,  super  fluvio  Vetula,  dedi- 
catio  basilicae  Sanctao  Genufefae. 

B.  E.  ij.  Id.  Jun.  Natal[eJ  sanctorum  Basilidis,  Cirini,  Naboris 
et  Nazari. 

C.  F.  Id.  Jun.  In  Persida,  natal[ej  sancti  Bartholomei  apostoli. 
In  Af[rica],  natal[ej  s[anctij  Luciani. 

D.  G.  xviij.  K.  JuLii.  Auril[ianis],translatio  sancti  Aniani.  Sues- 
s[ionis],  passio  sanctorum  Rufi[ni]  et  Valer[i]. 

E.  H.  xvij.  K.  JuL.  In  Benevento,   Marci ;  et  natal[e]  sancti 
Viti  et  Clementis. 

F.  I.  xvi.  K.  JuL.  In  Af[rica],  natal[e]  sanctorum  Diogenis,Vale- 
ri[e] ;  et  natal[e]  sancti  Similiani. 

G.  K.  XV.  K.  JuL.  Auril[ianis]  civit[atej,  natal[ej  sancti  Aviti. 
In  Aquil[eiaJ,  passio  sanctorum  Canci,  Cantiani. 

A.  L.  xiiij.  K.  Jul.  Natal[eJ  sanctorum  Marci  et  Marceliani. 
Natal[eJ  sanctae  Marinae  virg[inisj. 

B.  M.  xiij.  K.  JuL.  In  Mediol[anoJ  civi[tatej,  natal[ej  sanctorum 
Gervasi  et  Protasi. 

C.  N.  xij.  K.  JuL.  In  Thomis  civit[atej,  natal[ej  sanctorum  Pauli, 
Ciriaci,  Feliciani. 

D.  0,  xj.  K.  Jt:l.  Passio  sancti  Albini.  Depositio  s[ancti]  Kuscbii. 
In  Oriente,  Januarii. 

E.  P.  X.  Kl.  Jul.  In  Antiochia,  natal[ej  sancti  Juliani.  In  Per- 
sida,  natal[ej  sancti  Jacobi  Alphei. 


S.    REMIGII    REMENSIS.  11 

F.  Q.  viiij.  Kl.  JuL.  Natal[e]  sanctorum  Aviti  et  Meriti;  et  vigi- 
l[ia]  sancti  Johannis  Baptistae. 

G.  R.  viij.  Kl.  Jul.  In  Palestina,  nativitas  snncti  Johannis 
Baptistae  ;  et  inventio  corporis  sancti  Quintini. 

A.  S.  vij.  Kl.  Jul.  In  Tessalonic[.aJ.  natal[ej  sanctorum  Lantani, 
Luciae  virginis,  Aucegereq  ^.  Vigil[iaJ  Joh[annis]  et  Pauli. 

B.  T.  vj.  Kl.  JuL.  Roma,  natal[e]  sanctorum  Johannis  et  Pauli, 
et  aliorum. 

C.  A.  V.  K.  JuL.  Roma,  miliar[ioJ  octavo ,  natal[ej  sanctorum 
Crispini,  Crispiniani. 

D.B.iiij.  K.  JuL.  Lugdun[o]  Gal[liae],natal[eJ  Herenei  episcopi; 
et  vigil[ia]  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

E.  C.  iij.  K.  JuL.  Roma,  via  Aurilia,  natal[cj  apostolorum  Petri 
et  Pauli.  Natal[e]  Simonis  et  Judae. 

F.  D.  ij.  K.  JuL.  Natal[e]  sancti  Pauli  proprie  ;  et  depositio 
sancti  Martini  episcopi.  Lemod[icas],  depositio  sancti  Mar- 
cialis. 

G.*E.  Jul[iusJ  uabet  dies  xxxi.  K.  Jul.  Passio  sanctorum  apos- 
tolorum  Symonis  Kananei  et  Judae  Zelot(isJ.  Rem[usJ,  deposi- 
tio  Teuderici  presbyteri. 

A.  F.  vi.  NoN.  JuL.  Natal[eJ  sanctorum  Processi  et  Martiniani. 
Turon[us]  civit[ate],  natal[e|  sanctae  Munigund[aeJ. 

B.  G.  V.  No.  JuL.  Translatio  sancti  Thomae  apostoli,  qui 
passus  est  in  I[n]dia  ;  et  aliorum. 

C.  H.  iiij.  NoN.  JuL.  Turon[usJ  civit[ate|,ordfinatio|  episcopatus 
et  translatio  corporis  sancti  Martini.  Natalje|  Petri,  MarcV. 

D.  I.  iij.  NoN.  JuL.  In  Af[ricaJ,  natal|e|  Jocundiani,  Agathoni. 
In  Brieq',  depositio  (lerochi. 

E.  K.  ij.  NoN.  JuL.  Octabas  apostolorum.  Augustidun[o|,  dcpo- 
s  itio  sancti  Leonti. 

F.*^  L.  XoN.  JiL.  In  Alexandria,  Parteni,  Eracli,  Apollonis, 
Publi. 

G.  M.  viij.  li».  JuL.  In  Sicilia,  Prancati.  In  Nicea,  Sustrati, 
Eraclei,  Speri. 

a.  Lire  Auceiae  rej^is  ?  —  6.  En  «i.  ci.xxxu.  —  c.  Eii  m.  clxxxviu. 


12  MARTYROLOrfll^M    AHBATIAE 

A.  N.  vij.  Ii).  JuL.  Ii)  Thoiiiis,  Zenonis,  \'italis,  Cyrilli  epis- 
copi.  Fraterni  et  al(iorum|. 

B.  0.  vj.  Ii).  JuL.  lloni[aeJ,  natal[e|  sanctorum  septem  fratrum 
Felicis,  Philippi,  Maximi. 

C.  P.  V.  Ii^.  JuL.  Natal[eJ  sancti  Benedicti  abbatis.  Alibi  Januarii, 
Stephani. 

D.  Q.  iiij.  Id.  Jul.  In  Sicilia,  natale  sanctae  Agathae  virginis, 
Namoris  et  aliorum. 

E.  R.  iij.  Id.  Jul.  llom[aJ,  deposfitioj  Anincleti  episcopi.  In 
Alexantlria,  natal[ej  Scrapionis  et  al[iorumJ. 

F.  S.  ij.  Id.  Jul.  In  Af[ricaJ,  Donati.  Sanrti  Foci  episcopi  et 
Justi  episcopi ;  Amici.  In  Nicomedia,  Pionis. 

G.  T.  Idus  Jul.  lljerusolima,  Jacobi  apostoli  et  Lucac  evange- 
lisiae.  Philippi,  etc. 

A.V.xvij.  Kl.  Agusti.  In  civil[atej  Hostia,  natal[ej  sancti  Hila- 
rini  ;  et  sancti  Valentini.  In  (iraccia,  Ciriacae. 

B.  A.  xvj.  K.  Ag.  In  Afr[ica|,  Aquilini ;  et  sancti  Marcelli.  Et 
depos[itioJ  beati  Theodosi,  etc. 

C.  B.  XV.  Kl.  Ag.  Roma,  via  Tiburiina,  natal[e|  sanctorum  Sim- 
phrosi,  Timotei. 

D.  C.  xiiij.  K.  Ao.  In  Capad[ociaJ,  natal[ej  sancti  Teodori 
episcopi.  In  Alexand[riaJ,  Sisinni  ;  et  Clariae  **. 

E.  D.  xiij.  K.  Aa.  In  AfjricaJ,  natal[e|  sanctorum  Sabini,  Lu- 
ciani.  In  Tebaid[aJ,  natal[e|  Victuris. 

F.  E.  xij.  K.  A(;.  Romae,  natal[ej  sanctae  Praxedis  virginis. 
In  civit[atej  Karentis,  depos[itio|  Leubini  episcopi,  etc. 

U.  F.  xj.  K.  Ag.  Natal[eJ  sancti  Apolonaris  episcopi  et  sancii 
Nicasii  cum  sociis.  In  Antiochia,  natal[e|  sanctorum  Cirilli, 
Andi^eaej. 

A.  (i.  X.  K.  Ag.  Romac,  via  Tiburtina,  natal[ej  sancti  Vin- 
centi.  Ravennae,  s|ancti|  Apolonaris  episcopi  et  Nicasii  cum 
sociis. 

B.  H.  viiij.  K.  Ag.  In  Arminia  civit[atej,  milit[esj  lxxxiij  ;  et 
natal[ej  sanctae  Christinae  virg|inis|. 

C.  I.  viij.  K.  Ag.  Hjerusolim[aJ,  natal[ej  sancti  Jacobi  apostoli, 

a.  Lire  Dariae. 


S.    UEMir.II    KKMENSIS.  13 

fratris  sancti  Johannis  ;  etpnssio  sancti  Christopliori  niartyris 
et  sancti  Cucusati  ^  innr|lyris|. 
I).  K.  vij.  K.  Ag.  In  Laoditia(e)  Frigiao,  Aemuli,  Felicis,  Mar- 
tiani  ;  et  natal[e]  Juliani. 

E.  L.  vi.  K.  A(..  In  Nola  civit[atel,natallc|  sancti  Folicis  ;  Jocun- 
dae.  In  Rritannia,  sancti  Samson. 

F.  M.  V.  K.  Acr.  Natal[e|  sanctorum  Simplici,  Faustini  et  Bea- 
tricis  ;  et  Nazarii,  Celsi. 

G.  N.  iiij.  K.  Ag.  Natalfe)  sancti  Felicis  papae.  Turricas  civi- 
t[atej,  depositio  sancti  Lupi  episcopi. 

A.  0.  iij.  K.  Ag.  Natal[c|  sanctorum  Abdon  et  Scnnes ;  Fausti, 
Justi.  Autisiodor[o|,  depos[itio|  Ursi  episcopi. 

B.  P.  ij.  K.  Ao.   Democrati,  Dionisii.  Aulisiod[o]r[()|,  deposiiio 
sancti  Germani  episcopi  et  conless|()ris|. 

C*  Q.  Mens[is|  A[u]g[usti;shahet"  diics  \xx.  K.  Ag.  Xatalesancti 
PetriadVincula.  Passio  sanctorum  Machabcorum  vij  fratrum. 

D.  R.  iiij.  NoN.  Ag.  Natal[e]  sancti  Stephani  episcopi  et  mar- 
tryris] ;  et  '["leodotae,  Felicis,  etc. 

E.  S.  iij.  NoN.  Auo.  Iljerusolimis,  inveniio  beatissimi  Stephani 
prothomartyris. 

F.  T.  ij.  NoN.   Ag.   Natal|e|  Laurenti,  Criscentiani,   Sacincti, 
Justi,  Bartolomei,  etc. 

fi.  V.  NoN.  A(i.  Heracli,  Ilerenei.  Cat,alonis  civit[atc],  natal[e] 
sancti  Memmii  episcopi  et  confessoris. 

A.  A.  viij.  Id.  Ag.  Natal|eJ  sancti  Xisti  episcopi  et  martyris. 
Eodeiu  die,  natal[e]  sanctorum  Felicissimi  ct  Acnpiti. 

B.  B.   vij.    Ii>.  Ag.   Natal[e]  sancti  Donati  episcopi,   Fausti, 
Auxenti,  Kyriaci,  Suffroni,  etc. 

C.  C.  vi.   Id.   Ag.   Roma,  Secundi,   Cyriaci  diaconi  ;   Nazari, 
Agapae  virginis  et  al[iorum]. 

D.  D.  V.  Id.  Ag.  Rom[a|,  natal[e]  Cyriaci,  Firmi,  Rustici,  Gagi; 
et  vigil[iaj  sancti  Laurentii  martyris. 

E.  E.  iiij.  Id.  Ag.  Roma,  natal[e]  sancti  Laurenti  martyris  et 
levitae  ;  Nerei,  Felicis. 

a.  lAre  Cucufati.  ->  b.  En  m.  ccxi». 


14  MARTYROI.OGH^M    ABBATIAE 

F.  F.  iij.  Id.  Ao.  Romac,  natal[ej  sancti  Tiburtii  et  Valeriani, 
Susannae,  Ceciliae  virg[inisj. 

G.  (jr.  ij.  Id.  Ao.  Rorn[aJ,  Eupli,  Verici,  Machariae.  In  [Ijstria, 
natal[ej  sancti  Juliani  cuni  sociis. 

A.  H.  Id.  Ao.  Roma,  natal[ej  sancti  Ypoliti  martyris.  Pecta- 
v[isj  civit[atej,  clepositio  sanctae  Sudegundae  ". 

B.^^I,  xviiij.  K.  Sept.  Natal[eJ  sanctorum  Eusebii  sacerdotis, 
Furtunati,  Vincentiae. 

C.  K.  x\iij.  K.  Sep.  In  Oriente,  adsumptio  sanctae  Mariae, 
matris  Domini  nostri  Jesu  Christi. 

D.  L.  xvij.  K.  Sep.  In  Persid[aJ,  natal[ej  Tyrsi  cum  sociis  suis. 
Suession[isJ,  dedicatio  basilicae  Leodigar[iiJ  martyris. 

E.  M.  xvj.  K.  Sep.  Octabas  sancti  Laurenti.  In  Cesar[eaJ  Capa- 
d[ociaeJ,  natal[ej  sancti  Mametis ;  etc. 

F.  N.  XV.  K.  S.  Pristina  civit[atej,  natal[ej  ^  ab  urbe  xxxiu, 
natal[e]  sancti  Agapiti  martyris. 

G.  0.  xiiij.  K.  S.  Hjerusolima,  apparitio  sanctae  Crucis  ;  et 
natal[ej  sancti  Magni  et  sancti  Juvenalis. ; 

A.  P.  xiij.  K.  S.  In  Toronico,  Kainone  castro,  depositio  sancti 
Maximini  confess[orisJ  levitae. 

B.  Q.  xij.  K.  S.  Natal[e]  sanctorum  Pisti,  Juliani,Vicenti,Ippo- 
liti,  Quadrati,  Leonti. 

C.  R.  xj.  K.  S.  In  Gal[liaJ,  civit[atej  A[ujgusta,  natal[ej  sancti 
Symphoriani  martyris  et  sancti  Timothei  discipuli  ejus. 

D.  S.  X.  K.  S.  Remus  civit[atej,  natal[ej  sanctorum  raartyrum 
Timothei  et  Apolonaris. 

E.  T.  viiij.  K.  S.  In  India,  natal[ej  sancti  Bartolomei  apostoli. 
Rodonic[oJ  civit[atej,  depositio  sancti  Audoeni. 

F.  A.  viij.  K.  S,  Natal[eJ  sanctorum  Juliani,  Rufini.  Rom[aJ, 
Genesi  mai{tyrisj  ;  et  natal[ej  sancti  Hermetis. 

G.  B,  vij.  K.  S.  Natal[eJ  sanctorum  Hermetis,  Anastasi  mar- 
[tyrisj,  Maximi,  Emiliani,  Basilidis. 

A.  C.  vj.  K.  S.  In  Capua,  nalal[ej  sancti  Rufini  maiftyrisj.  Eodem 
die,  natal[e]  sancti  Hermetis  et  aliorum. 

a.  Lire  Radegundae.  —  6.  En  m.  ccxxvj.  —  c.  Lire  miliano. 


S.    REMIGII    REMENSIS.  15 

B. D.  V.  K.  S.  Natal[e]  s[ancti|  A[ujgustini  episcopi.  In  Brivntense, 
natal[e]  sancti  Juliani  inartyris.  Camp.  Invenlo. 

0.  E.  iiij.  K.  S.  Passio  sancti  Joliannis  IJaptistae.  Roma,  natal[e] 
sanctae  Sabinae  virginis. 

D.  F.  iij.  K.  S.  Roma,  natale  sanctae""  Felicis  et  Audacti  mar- 
tyris  et  aliorum. 

E.  G.  ij.  K.  S.  Treveris  civit[Hte],  depositio  sancti  Paulini  epis- 
copi.  Gajani,  Claudi ;  et  sancti  Lupi  episcopi. 

F.  H.  Sept[ember]  habet  dies  xxx.  K.  Sept.  NataI[eJ  sancti 
Prisci  martyris.  Rom[a],  nat[ale]  s[anc'ti]  Xisti  ;  et  s[ancti] 
Nivardi  episcopi. 

G.I.  iiij.  NoN.  Sept.  Lugilun[o]  Gall[iae],  depositio  .sancti  Justi 
episcopi.  Natal[e]  sancli  Zenonis,  etc.  Transitus  donnio  Thil- 
pino. 

A.  K.  iij.  NoN.  Sep.  Natal[e]  sanctoruin  Aristonippi,  Antonini, 
Eufemiae,  Sirici,  Aresti,  Johannis. 

B.  L.  ij.  NoN.  Sp.  In  Gapia],  civit[atej  Cavillonno ,  natjalej 
s[ancti]  Marcelli  mar[tyrisj.  Maximi,  Honefacii. 

C*  M.  NoN.  Sep.  Octabas  sancti  Johannis  ;  et  natal[e]  sancto- 
rum  Taurini,  Quinti,  Ingenui. 

D.  N.  viii.  Id.  Sep.  Maricolas  nionasterii,  depositio  Humberti 
abbatis.  Roin[a],  Eleuther[iJ. 

E.  0.  vij.  Ii).  vSep.  Senoti.  Reginae  mar[tyris].  Chlodoaldi  con- 
f[essoris] ;  et  alibi  Augustid[uno]^. 

F.  P.  vi.  Ii>.  Sep.  Nativitas  sanctae  Mariae,  matris  Domini. 
Roma,  Adriani  martvris. 

G.  Q.  V.  Ir>.  Sj:p.  Natal[e]  sanctorum  Proti  et  Jacinti  mar[ty- 
rum] ;  et  natal[e]  sancti  Gorgoni  inter  duos  [laurosj. 

A.  R.  iiij.  Ii).  Sep.  Natal[e]  sancti  Elari  papae.  Eupliae,  Iljerosi, 
Alexandri,  Silvani,  ctc. 

B.  S.  iij"*  Ii).  Sep.  Rom[aJ,  nat.[ale]  sanctorum  Proti  et  Jacinti, 
Eugeniae  ;  et  nat[alej  s[anctij  Syrici. 

C.  T.  ij.  Ii).  Sep.  Lugd[uno]  civitate,  dcpositio  sancti  Sacerdotis. 
Augustiduno,  Evanci. 

o.  Lire  sanctoruin.  —  6.  En  )».  ccxlvij.  —  c.  Ce  nMt  aenible  devoir  prMder 
Reginae. 


16  MAKTYKOLOOIUM    AHRATIAE 

D.^V.  Id.  Sep.  In  Gallfia],  civil[nte|  Turonfis],  depositio  s[anctij 
Litori.  A[u]g[usti(luno|,  Xectari.  Felicis. 

E.  A.  xviij.    K.    OcT.    lljerusol|imaJ,  exaltatio  sanctae  Crucis. 
Rom[aJ,  nat[alej  sanctorum  Corneli. 

F.  B.  xvij.  K.  OcT.    Nat[aleJ  s[anctij   Nicomedis   mar[tyris], 
Cirini,  Stratoni,  Leonti  martyrum. 

G.  C.  xvi.  K.  Oc.  Roma,  natal[ej  sanctorum  Luciae  et  Gemi- 
niani ;  et  nat[ale]  sanctae  Eufemiae. 

A.  D.  XV,  K.  OcT.  In  Gal[lia],  via  *  Leodia,  passio  et  translatio 
sancti  Landeberti  episcopi  et  martyris. 

B.  E.  xiiij.  K.  Oc.  Nat[ale]  sanctorum  Trofini,  Octiani,  Xisti, 
Meclitei,  Eustorgi,  Satiri. 

C.  F.  xiij.  K.  Oc.  In  Gal[liaJ,  civit[ate]  Vienna,  nat[ale]  sancto- 
rum  Ferioli ;  Trogi,  Demetri. 

D.  G.  xij.  K.  Oc.  In  Noceria,  sanctae  Felicis  et  Constantiae  ; 
Dormidonii. 

E.  H.  xj.  K.  Oc.  In  Persida,  natal[ej  sancti  Mathei  apostoli  et 
evangelistae  ;  et  liUcae  evangelistae. 

F.  I.x.  K.  OcT.  In  Gal[liaJ,  civit[atej  Sedun[isJ, locum  Acaunum, 
natal[e]  sanctorum  Mauricii  cum  sociis  suis. 

G.  K.  viiij.  K.  Oc.  In  Alexandria,  nauil[ej  sancti  Marci  epis- 
copi  et  evangel[istaej ;  Lini,  Teclae  martyr[isj. 

A.  L.  viij.  K.  Oc.  Conceptio  s[anctij  Joh[annisJ  Baptistae  et  alibi 
cap[itisj  ejus  inventio. 

B.  M.  vij.  K.  OcT.  In  Asia,  natal[e]  sanctorum  Eucarpi  et  Marci, 
et  alibi  Bardun[iani]. 

C.  N.  vi.  K.  Oc.  Rom[aJ,  Eusebii  conf[essorisJ  ;  et  alibi  Sena- 
toris,  Naborti  et  aliorum. 

D.  0.  V.  K.  Oc.  In  Epheso,  in  monle  Piori,  natal[ej  Timothei. 
Rom[a],  natal[e]  sanctorum  Cosmae,  Damiani. 

E.  P.  iiij.  K.  OcT.  Rom[a],  nat[alej  sanctorum  Stactei,  Justini, 
Andronici,  Laurenti,  etc. 

F.  Q.  iij.   K.   OcT.   Rom[aJ,  mil[itesj  ccc.  Dedicatio  basilicae 
Sancti  archangeli  Michaelis. 

a.  En  M.  CCLXJ.  —  6.  Lire  vico. 


S.    REMICII    RKMKNSIS.  17 

G.  R.  ij.  K.  Oc.  In  civitfate]  Betleem,  depositio  sancti  Gero- 
nimi  presbiteri.  Placenti[a],  etc. 

A.**  S.  Mensis  Octob[er]  habkt  dies  xxxi.  K.  Oct.  Remfus| 
civit[ate],  natalis  s[ancti]  Remigii  episcopi  et  confessoris. 

B.  T.  vi.  No.  Oc.  Rom[a],  depositio  s[anctij  Eusebii  episcopi. 
Pectavis  cint[ate],  nat[alej  sancti  Leodigari  martyris. 

C.  V.  v.  No.  Oc.  Rom[a],  ad  Ursum  Pilatum,  natal[ej  sancti 
Candidi ;  et  passio  sancti  Leodigarii  martyris. 

D.  A.  iiij.  No.  Oct.  In  AutisiodoifoJ,  dcpositio  sancti  Marsi 
presbiteri.  Audacti,  Klasii,  Mnrtiani. 

K.  H.  iij.  NoN.   Oc.   Natal[e|  sanctoruin    Placenti,    Valentini, 

Apolonaris,  Victurini. 
K.C.  ij.  NoN.  ()c.  NataljeJ  sanctorum  Rogati,  Romani  episcopi, 

Emili,  Ammoni  et  aliorum. 
G.  D.  NoN.  OcT.  Nat[ale]  sanctorum  [MJarcelli  et  Apulei.  Alibi 

natal[e]  sancti  Marci  episcopi  et  M«athei. 

A.  E.  viij.  Id.  Oct.  Antioch[ia],  Dionysii,  Januarii,  Privati, 
Victoris. 

B.  F.  vij.  Id.  Oct.  Colon[ia]  civit[atej,  nat[alej  sancii  (iereon 
mart[yrisj,  cum  aliis  ccc.xvu.  Paris|iusJ  civit|ate|,  pass(io| 
sanctorum  Dvonisii  cuin  sociis  suis. 

C.  G.  vj.  Id.  Oct.  In  Alnca,  nat[ale]sanctorum  Eusebii,  Kracli. 
Paulini  episcopi,  etc. 

D.  H.  V.  In.  Or.  Nat^ale)  sanctorum  Placidi,  Kausti,  Tanasi, 
Venanti,  Marcialis. 

E.  I.  iiij.  Ii).  Oc.  Evacri,  Eustasi.  Roma,  Edisti,  Saturio, 
Pionis  et  aliorum. 

F.  K.  iij.  Id.  Oct.  In  Alexandria,  depositio  sancti  |Ajlhanasi 
episcopi.  Kausti,  Marcelli,  etc. 

G.  L.  ij.  Ii).  Oc.  Natal[eJ  sancti  Calesii  cpiscopi.  Am})oti.  Cur- 
dul)a  civit[ate|,  sancti  Lupi  episcopi  et  O()nl]cssoi'is|. 

A.  M.  Ii).  Oc.  Rem[usJ  civit|atc|,  depositio  sancti  Basoli.  Colo- 
njiaj,  sancti  Agrippini  ci  aliorum. 

a.  En  m,  cclxxiiij. 
VII  :2 


18  MARTYROLOGIUM    ABBATIAK 

B.  N.  xvij.  Kl.  Nov.  In  Afr[icaj,  natfale]  Creti,  Nerei,  Alexan- 
drini,  Susi  et  Ceriae,  etc. 

C.  0.  xvi.  K.  Nov.  In  Alexandria,  natal[e]  sancti  Nicomedis  et 
Lucae  evangelistae  :  obiit  lxxvij  ann[o]. 

D.  P.  XV.  K.  Nov.  Natale  sanctoruni  Heniietis,  Lucae,  Agnetis 
virginis  et  al[iorum]. 

E.  Q.   xiiij.  K.   Nov.  In(ial[lia],  civit[ate]  Turonus,  depositio 
sanctae  Columbanae.  Austeri. 

F.  R.  xiij.  K.  Nov.  Civit[ate]  Agenno,  nat[ale]  Caprasi  marty- 
ris.  Dasi,  Zosimi. 

G.  S.  xij.  K.   Nov.  Lugduno  Gal[liae],  Justi,  Beati,  Victuris. 
(iagi  cum  al[iisj  cclxxiij. 

A.  T.  xj.  K.  Nov,  In  pago  Herbatilico,  depositio  sancti  Bene- 
dicii  presbiteri.  Eusebii. 

B.  A.  X.  K.  Nov.  In  Atrionopoli,  natal[e]  sancti  Severi,  Doro- 
thei.  Seuresi,  Longini. 

C.  B.  viiij.  K.  Nov.  Nicomed[ia],  nat[ale]  sanctorum  Severi, 
Vitalis,  Felicis,  Rogati  et  aliorum. 

D.  C.  viij.  K.  Nov.  In  Gal[lia|,  Suessionis  civit[ate],  natal[e] 
sanctorum  Crispini,  Crispiniani  martyrum. 

E.  D.  vij.  K.  Nov.  In  Nicomed[ia],  natal[e|  sanctorum  Luciani, 
Martiani,  Flori,  Tuti,  eic. 

F.  E.  vi.   K.    Nov.    Roma,  Mariani,   Luci,    Victi.    Policarpi, 
Ciagi,  Diodori  et  al[iorumJ. 

(t,  F.  v.   K.  Nov.  In  Susanis  civit[ate]  Persida,  natal[ej  sancto- 
rum  apostolorum  Symonis  Kananei  et  Judae  Zelot[is]. 

A.  G.  iiij.  K.  Nov.  In  Lucania,  nat[alej  sanrii  Sacinti,  Sacinoti, 
Felicianae  ei  al[iorumJ. 

B.  H.  iij.  K.   Nov.  Tholosa  civitate,  translaiio  corporis  sancti 
Saturnini  episcopi  et  martyris. 

C.  1.  ij.  K.  Nov.  In  pago  Vermend[orum]  super  iJuvium  qiii  dici- 
tur  Sumna,  passio  sancii  Quintini. 

l).  "  K.  NovKMHER  iiAHKT  DiEs  XXX.  K.   Nov.  Cesaii,  Vitalis. 
Pai[avisl,  Elari  conl^essoris] ;  ei  Maria,  Marta. 

a.  En  w.  cccv. 


S.    REM16II    REMENSIS.  19 

E.  L.  iiij.  NoN.  Nov.  In  Aff[ricaJ,  natal[e]  sanctorum  Publiani, 
Hermetis,  Vitalis.  Dedicatio  basil[icae]  Sanctae  Andreae. 

F.M.iij.  NoN.  Nov.  In  Af^rica]'' Capad[ociaeJ,  Germani.Tiofoli, 
Agricoli.  Natal^e]  sanctorum  Primi,  Cesarii. 

G.  N.  ij.  NoN.  Nov.  In  Ail^ricaJ,  Primi,  Gregori,  Agresti, 
Proculi.  Rodon[icoJ  civit[ate],  Amanti  episcopi,  etc. 

A.  0.  NoN.  Nov.  In  Ces[areaJ  Capad[ociaeJ,  Domnini,  Martiae, 
Euras,  Antonini,  Epifani. 

B.  P.  viij.  Ii).  Nov.  N)comed[iaJ,  natal[e]  sanctorum  Adriani. 
Donati,  Felicis.  Translatio  Melan[iJ. 

0.  Q.  vij.  Ii).  Nov.  Nicomed[iaJ,  Eusebii.  Alibi,  Symphroni, 
Sogatiani,  Donati. 

D.  R.  vi.  Id.  Nov.  Rom[aJ,  natal[ej  sanctorum  quatuor  corona- 
torum,  Claudi,  Nicostrati,  etc. 

E.  S.  V.  In.  Nov.  Nicomed[iaJ,  natal[ej  sancti  Damiani,  Donati. 
Rom[aJ,  Tlieodori,  Chrisogoni. 

F.  T.  iiij,  Id.  Nov.  Antioch[iaJ,  nat[alej  Demetri.  Rom[aJ,  natal[ej 
sancti  Leonis  episcopi.  Auril[ianisJ,  Montoris. 

G.  V.  iij.  Ii).  Nov.  Turnis,  depositio  sancti  Martini  episcopi. 
Et  alibi  sancti  Mene  martyris  et  alior[umJ. 

A.  A.  ij.  Ii).  Nov.  In  Af[ricaJ,  natal[ej  sancti  Maurili.  In  Cesa- 

r[eaj,  natal[ej  Germani,  Eusebii,  Teofili,  etc. 
B.*'  B.  In.  Nov.  In  Turnis  civit[atej,  in  Gal[liaJ,  natal[ej  sancti 

Britcionis  episcopi  et  conf[essorisJ ;  et  aliorum. 

C.  C.  xviij.  K.  Decemb.  In  Eraclea,  Clementini,  Teodote,  Filo- 
mini  et  aliorum. 

D.  D.  xvij.  K.  [Dicc.J.  In  Afr[icaJ,  Secundi,  Saturnini,  Fiden- 
tiani,  Martialis  et  al[iorumJ. 

E.  E.  xvi.  K.  DECEMn.  In  Africa,  Rufiniani,  Pauli.  Agustini, 
Vincentiae  ;  et  depositio  Euceri. 

F.  F.  XV.  K.  Dec.  Agustini,  Ammoni,  Teclae  virg[inisj.  Auri- 
lianis,  Amanti  confessoris. 

G.  G.  xiiij.  K.  Dec.  Romani,  Isici  mar[tyrisj,  Luciani;  et  octa- 
bas  sancti  Martini;  et  aliorum. 

a.  Lire  Cesarea.  —  b,  Eti  m.  cccxvu. 


V  .    ',^  .,.,••        <      V  -        «     -*.  .*•  ' 


20  MARTYROLOOIUM   ABBATIAR 

A.  H.  xiij.  K.   Dec.   In  Cesaria,  Maximi,   Mutiani,  Casteri. 
Simplici. 

B.  I.  xij.  K.  Dec.  In  Eraclea,  Bassi,  Dyonisii.  Agapae  virginis, 
Octavi,  Orionis,  etc. 

C.  K.  xj.  K.  Dec.  Antiochia,  Basilei,  Saturnini.  Rom[a],  nat[alej 
sancti  Clementis  et  Maximi. 

D.  L.  X.   K.  [Dec.].  Rom[a],  Ceciliae  virgmis  et  Valeriani, 
Tiburtii,  Maximi,  Urbani. 

E.  M.  viiij.  K.  Dec.  Rom[a],  nat[ale]  sancti  Clementis ;  et  alibi 
Felicitatis  et  sancti  Columbani  abbatis. 

F.  N.  viij.  K.  Dec.  In  Aquileia  civit[ate],  nat[ale]  sancti  Criso- 
goni  et  Eleutheri.  Mammeri. 

G.  0.  vij.  K.  Deg.  In  Africa,  nat[ale]  sanctorum  Luciani,  Mar- 
tiani,  Cypriani,  Claudiani. 

A.  P.  vj.  K.  Dec.  Roma,  natal[e]  sanctorum  Syrici  episcopi  et 
Saturnini,  Agresti,  Amanti. 

B.  Q.  V.  K.  Dec.  Roma,  natal[e]  sanctorum  Petri,  Marcellini, 
Joh[annis],  Optati  episcopi. 

C.  R.  iiij.  K.  Dbc.  In  Syria,  natale  sanctorum  Trofimi,  Teodoli, 
Expicasi. 

D.  S.  iij.  K.  Dec.  Namnetis  civit[ate],  natal[ej  sanctorum  fra- 
trum  Crisanti,  Eulaliae,  Clariae  ^*. 

E.  T.  ij.  K.  Dec.  Achaia  provincia,  civit[ate]  Patras,  natale 
sancti  Andreae  apostoli.  Ambrosii. 

F.'^  A.  Mensis  dec[ember]  habbt  dies  xxxi.  K.  Dec.  Romae, 

natale  sanctorum  Candidi,  Lucii,  Amboni. 
G.  B.  iiij.  NoN.   Dec.   Roma,  natale  sanctorum  Vibiani,  Pri- 

menti,  Pontiani,  Primini. 

A.  C.  iij.  NoN.  Dec.  In  Bonouia,  natale  Agriculae.  In  Oriente, 
natale  sanctorum  Marobi. 

B.  D.  ij.  NoN.  D«c.  Heradi  ^.  Natale  sanctorum  Victuri,  Magini, 
Merobi,  Christiani  et  al[iorum]. 

C.^E.  NoN.  Dec.  Natal[e]  sanctorum  Crispini,  Humili,   Tro- 
phini,  FeUcis,  Victoris. 

o.  Lire  Dariae.  —  6.  En  m.  cccxxxv.  --  c.  Lire  Heracli.  —  d.  En  m.  cccxxxviu. 


S.    REMIGII    REMENSIS,  21 

D.  F.  viij.  Id.  Dec.  In  AlHca,  natale  sanctorum  Zeloti,  Fortu- 
nati,  Hermogenis,  etc. 

E.  (t.  vij.  Ii).  Dec.  In  Antiochia,  Policarpi  et  aliorum  sanctorum 
quorum  nomina  [Deus  scit]. 

F.  H.  vi.  Ii).  Dec.  In  Gal[lia],  monasterio  Alto  Vilare,  ibi  sunt 
reliquiae  multorum  et  sancto  Remigio. 

G.  I.  V.  Ii).  Dec.  In  Af[rica],  natal[e]  sanctorum  Petri,  Victoris, 
Urbani,  Bonefaci,  Basini. 

A.  K.  iiij.  Id.  Dec.  In  Africa,  natale  sanctorum  Adriani,  Pauli, 

Privatae.  Rom[a],  natal[e]  Melciades  papa. 
R.  L.  iij.  Ii).  Dec.  Rom[aJ,  Damasi  papae,  Pretextati.  Amoni 

abbatis  ;  natal[e|  sancti  Machari. 
C.M.ij.  Id.  Dec.  In  Spania,  nat[ale|  Kulaliae  virginis.  Roni[aJ, 

inventio  corporis  sancti  Pauli  apostoli, 
D.*  N.  Idus  Dec.  In  Sicilia,  nat[alej  sanctae  Luciae  virginis. 

Ravenna,  natale  sancti  Valentini. 

E.  0.  xviiij.  K.  Jan.  In  Antiochia,  natale  sanctorum  Zozimi, 
Drosi.  Rem[u8J,  nat[ale]  sancti  Nicasi  episcopi. 

F.  P.  xviij.  K.  Jan.  In  Afr[icaJ,  nat[alej  sanctorum  Fausti,  Luci, 
Candidi,  Primi,  Januarii,  etc. 

G.  Q.   xvij.  K.  Jan.  Ravenna,  Valentini,  Valeri,  Agriculae, 
Concordiae  et  al[iorumJ. 

A.  R.  xvj.  K.  Jan.  In  Africa,  natal[ej  sanctorum  Fausti,  Luci, 
Victoris,  Honorati. 

B.  S.  XV.  K.  Jan.   In  Africa,  natale  sanctorum  Quinti,  Pauli, 
Digni,  Cecilianae,  Evasi. 

C.  T.  xiiij.  K.  Jan.  In  Asia,  civit[atej  Bithinia,  natale  sanctorum 
Zozimi,  Ciriaci,  nat[alej  Pauli. 

D.V.xiij.K.  Jax.  InTracia,  civit[atej  Gildoba.  Roma,  Zefirmi^. 
Teclae  et  aliorum. 

E.  A.  xij.  K.  Jan.  In  Edissa,  natale  et  translatio  sancti  Thomae 
apostoli.  Rom[aJ,  nat[alej  Innocenti. 

F.  B.  xj.  K.  Jan.   In  Antiochia,  nat[alej  sanctorum  Basilei  et 
aliorum  xxx  martyrum. 

CL  Enm,  cccxLVJ.  --  6.  Lire  Zephirini. 


22  MARTYROLOGIUM   S.  RBMI6II. 

G.  C.  X.  K.  Jan.  In  civitfate]  Nicomed[ia],  natal[e]  sanctorum 

XXXV  martyrum,  et  aliorum. 
A-  D.  viiij.  K.  Jan.  In  Tropol[i]  civit[ate].  natale  s[ancti]  Luciani. 

Rom[a].  Metropi.  Antioch[ia],  virg[inum],  Donati. 


EXPLICIT  MARTYRYLOGIUM 
ANNI  CIRCULI. 


MARTYROLOGIUM 


ECCLESIAE   CATHEDRALIS  REMENSIS 


[7J    DlE    DOMINICA    AD    MANDATTTM    PEROANT    :    HugO    flocailUS, 

Albricus,  Symon  vicedominus,  Thomas  de    Bria,  Chinrhius  et 
Germondus. 

Frhia  II"  :  Drogo  de  Alto  Villari,  Hugo  de  LagcnMo,  (lal- 
cherus  de  Brecis,  Johannes  de  Sezenna,  Gilo  et  (Tuillehnus  de 
Valle  Grignnosa. 

Fkria  III**  :  Leodegarius,  decanus  Belvaccnsis,  Johannes  de 
Rumenniaco  et  Renerus  de  Viterbio ,  Stcphanus  de  Lorris , 
Octobonus. 

Fkria  Ilir' :  Guillelmus  de  Cramaus,  Arnulphus.Guido  Rigoz, 
Petrus  succentor,  Grumerius  et  Hugo  de  Ponceio. 

Feria  V*  :  Guillelmus  archidiaconus,  Dyonisius  frater  ejus, 
Haimardus  Govions,  Henricus,  Svmon  de  Clermont  et  Nicholaus. 

Feria  VI*  :  Helluinus,  Petrus  de  Maceriis,  Petrus  David, 
Guillelmus  Surris,  Johannes  Burgensis  ct  Stephanus  junior. 

Sakbato  :  Radulphus,  Theobaldus  Attrabatensis,  (luido  de 
Derceio,  Gilletus,  Galcherus,  Balduynus  et  Matheus. 

Ad  mandatcm.  —  Verba  mea  aiiribus  jtevcipc,  Dominc.  Ki/rie 
^eyson\,  XrAste  leyson,  Kyrie  t[eyson\  Prdcr  noster,  Et  vc  nos. 

Preces.  —  Ego  dixi,  Dominc,  miserere  mci.  Sana  nnimitm 
menm.,  qnin  peccnri  fibi.  Conrcrtcrc^  Doininc,  vsqucqun.  Et 
dejrf^ecahilis  csto  sitper  scrros  tttos.  Ocnli  Domini  supcr  justos. 
Et  nurcs  ejus  in  prcccs  eo)'um.  ConfitcuJitur  tibi,  Dohiinc,  otnnin 
opcra  tica.  Et  snncti  tui  Imicdicant  tibi.  Fiat  miscricordin  tua, 
Domine,  supcr  7ios.  Qucmndmodwn  sjtcjyirimiis  in  tc.  Dmninc, 
exnudi  orationcm  mcam.  Et  cln[mor  mcus  nd  tc  rcni(d\  Dontinus 
vobiscum,  Et  cum  spiritu. 


• 


24  MARTYROLOGIUM    ECCLESIAE 

Oratio.  —  Adesio,  Domtne,  supplicaltonibus  nostris  et  quod 
nosire  humiliiaiis  gerendwn  est  minisierio  iue  virtutis  impleaiur 
effectu.  [v*] 

A[nt]. —  Mandatum  novum  do  vobis,  ut  diligatis  invicem  sicut 
dilexi  ros^  dicit  Dominus.  P[salm].  Deus  misereatur  nostri  et 
l[cnedicnt  nobis]  ^.  k.  In  hoc  cognoscent  omnes  quia  mei  esiis 
discipuli,  si  dil[e]ctionem  ?iabueintis  ad  invicem.  P.  DixiiJhesus 
discipulis  suis.  A.  In  hoc  cogn.  P.  Beaii  immaculati.  A.  Non 
enim  qui  operantur.  A.  Diligamus  nos  invicem,  quia  caritas  ex 
Deo  est  et  qui  diligit  fratrem  suum  ex  Deo  natus  esi  et  videt 
Deum  ^. 

Suscepimus,  Dciis,  miseincordiam  iuam  in  medio  templi  iui 
[bis].  Glo7^a  Paii-i  [etc.].  Sicut  ei*ai  [etc.].  KyiHe  leyson,  Xoiste 
leyson,  Kyrie  leyson.  Pater  noster.  Tu  mandasii  ^nandata  tua 
custodiiH  nimis.  Tit  lavasti  pedes  disdpulorum  tuorum.  Opera 
manuum  tuai^m,  Domine,  ne  despicias.  Ecce  quam  bonum  et 
qunmjocundum  habitare  fratres  in  unum.  Domine^  exaudi  ora- 
iionem  meam.  Ei  clamoi*  m[eus].  Dominus  robiscum.  Et  cum 
spiritu  tuo. 

Oratio.  —  Adesto,  Domine,  officio  nostre  se9*vitutis  et  quia  tu 
jyedes  [8]  lavare  dignatus  es  disciptdis  tuis^  iie  despicias  opera 
manuum  tuaimm  que  nobis  retinen[da  man]dasti,  ui  sicut  hic 
exteiHora  abluuntur  iiiquinamenta,  sic  a  te  omnium  nostr(or)um 
inteinoi^a  larentur  peccata.  Qiu)d  ipse  prestare  digneris,  qui  cum 
Patre  ct  Spiritu  sancio  riris  ei  regnas  Deus  per  omnia  s.  s. 
Ame7i, 

Oratio.  —  Deus,  qui  discipxdof^m  tuortim  pedes  abluens  pio 
afjecfu  eis  exemplum  presens  mandatum  dedisti,  concede  propi- 
cius,  ut  per  obsequium  mandatorum  iuot^um  eorum  obtentu  de 
tuo  sine  fine  letentur  aspeciu.  Qui  cum  Deo  Patre. 

Benedicite,  Dominus.  Quod  estis  sumpiwi  benedicat  Filius 
Dei.  Amen. 

Miseret^e  mei Dcus, cum  Gloria  PatiH.Kyriel.,eic.Paternostef\ 
Et  ne.  Dis}fef*sit,  dedit  ]xiuperilms.  Justicia  ejtis  manet  in  secu- 
lum  sectdi.  Benedicam  Dominum  in  omni  tempore.  Semper  laus 
ejus  in  of^e  meo.  Ilonora  Dominum  de  tua  substantia.  Et  de 
primiciis  fi^gum  tuarum  da  jmuperibus.  Domine,  exaudi  ora- 
tionem  meam.  Et  clamoi*  meus  ad  te  veniat.  Dominus  vobiscum. 
Et  cum  spiritu  iuo. 

Oratio.  —  Actiones  nosiras,  quesumns^  Domine,  aspirando 


a.  CanetJH :  SleculorumJ  almMn].  —  5.  Ms.  Denm. 


CATHEDRALIS   REMENSIS.  :::•.> 

p)*evmi  et  adjuvando  proseqiieve,  lU  cuncta  nostra  operatio  et  a 
te  semjjer  incipiat  et  })ei*  te  cepta  /iniatto*.  Per  Xoistum  Douiinuni 
^iostinim,  Amen, 

Oratio.  —  Oinnipotens  et  misericors  Deus,  de  cujus  muunr 
voiit  ut  tibi  a  fidelibus  tuis  dig)ie  et  laudabiliter  sei'vi((tw\  t)'ibue 
quesu))ius  nobis  ut  ad p)'0))iissiones  tua&  si)Ui  offensio^ie  cui-nanus, 
Per  Do)ninu))i  )iostrum  Jhesu))i  Filium  luwn  qui  t,  v,  ef  r.  i)i 
iuiitate  Spirittcs  S,  D,  per  o,  s.  s,  A))ien,  [v''| 

Do))ii)ius  vobiscu)7i.  Et  cu))i  spi)'itu  tuo,  Beiwdica)nus  D(nnino, 
Deo  gjrdias,  Fideliwn  ani))ie  [k')'  ))iisericordia))i  Dei  requiescant 
inpace,  A)))cn, 

In  Cena  Domini  hodie  ad  missam  diaconus  legat  evangelium. 
vSi  adsit  episcopus,  vi  diacones  ministrent  cumeo,  sin  uutem  duo. 
Subdiaconus  epistolam,  cum  quo  procedant  tot  sicut  et  cum 
diacono.  Acolitus  ferat  ampullam  cum  crismato,  alius  aliam 
cum  oleo  ad  cathecizandum,  tercius  terciam  cum  oleo  ad  iniir- 
mum  ;  vii  acoliti  tollant  cereos,  duo  thuribuhi. 

In  Parasceve,  hora  nona,  diaconus  legat  p:;ssionem  Domini, 
subdiaconus  epistohim ;  ii  subdiacones  canteni  i^  Ddminc  andiri ; 
iiii*""  diacones  et  duo  subdiacones  tractum  Frij^e  )ne  I)o)ninr, 
Acolitus  ferat  pallam  de  sacrario,  presbyter  Corpus  Domiiii  et 
alter  presbyter  vinum  non  consecratum.  Duo  acoliti  teneant 
crucem  retro  altare,  et  duo  diacones  scindant  velum.  Duo  j^res- 
hyleri  cantent  Popule  m[eus\  et  ii"  diaconos  respondeant  Agi/os; 
siniiliter  et  duo  diacones  cantent  hymnum  CriLc  /idclis, 

Sabbato  sancto,  ad  missam  subdiaconus  legat  primaiu  lectio- 
nem,  secundus  secundam,  tercius  terciam,  (luartus  quartam. 
Acolitus  cantet  primum  tractum,  alius  alium,  tercius  tercium. 
Acolitus  ferat  ampuUam  cum  crismate,  altcr  alteram,  et  duo 
acoliti  tollant  cereos  benedictos  et  duo  subdiacones  cruces  ; 
duo  presbyteri  faciant  letaniam  septenam,  duo  diacones  (luinam, 
duo  subdiacones  ternam  ;  acolitus  cantet  Alleluia  (Aj))/itrmini 
Do))ii)io,  subdiaconus  tractum  Laiahde  Dcnninwn,  Diaconus  legat 
evnngelium  ;  1111°'^  diacones,  si  adsit  episcopus,  ministront  cum 
eo,  alioquin  duo.  Subdiaconus  epistolam,  cum  quo  procedant 
tot  quot  et  cum  diacono.  Quinque  acoliti  tollant  cereos,  duo 
ihuribula.  —  Hoc  autem  similiter  faciendum  est  [U]  in  sabbato 
sancto  Pentliecostes,  nisi  quod  eo  die  dicitur  hodie  ad  missam. 

Kal.  Januarii  ^,  —  Circumcisio  Domini  nostri  Jliesu  X&isti. 
Rorae,  natalis  sancti  Almachii  martiris.  Item  Rome,  via  Appia, 

a.  M^,  Januanuarii. 


26  MARTYROLOOIUM    EOCLESIAB 

corone  militum  xxx,  quas  sub  Diocleciano  pro  Xpisto  accipere 
meruerunt.  Item  Rome,  passio  sancte  Martine  ^drginis.  Apud 
Spoletum,  sancti  Concordii  presbyteri  et  martyris.  In  Affrica, 
beati  Fulgencii  ecclesie  Ruspensis  episcopi.  In  torritorio  Lugdu- 
nensi,  sancti  Augendi  abbatis.  Ravenne,  sancti  Severi  episcopi 
et  martyris.  Alexandrie,  natalis  sancte  Eufemie  virginis. 

IIIP  NoN.  Jan.  —  Apud  Antiochiam,  passio  beati  Ysidori 
episcopi.  Etin  Ponto,  civitateTomis,  passio  trium  fratrum  Argei, 
Narcissi  et  Marcellini  pueri.  In  Thebaide,  sancti  Macharii 
abbatis  et  monarchi. 

III.  No.  Jan.  —  Rome,  natalis  sancti  Antheros  pape  et  mai'- 
tiris.  Civitate  Aulana,  passio  sancti  Petri,  qui  crucis  supplicio 
est  interemptus.  In  Elles  ponto,  sanctorum  martirum  Prinii  et 
Tlieogenis.  CiviLatc  Parisius,  depositio  sancte  Genovefe  virginis. 

Pridie  Non.  Jan.  —  Natalis  beati  Titi,  apostolorum  discipuli. 
In  Atfrica,  natalis  sanctorum  Aquilini,  Gemini,  Eugenti,  Mar- 
ciani,Quinti.Theodori  et  Triphonis  preclarissimorum  martirum. 
Civitate  Bononia,  Hermetis,  Aggci  et  Gaii.  [v"]  Rome,  natalis 
sanctorum  raartirum  Prisci  presbiteri,  Priscilliani  clerici  et  heate 
Benedicte  martyris.  Item  Rome.sancte  Dafrose  martiris.  Rianis, 
depositio  sancti  Rigoberti  episcopi  et  confesso[ris]. 

NoN.  Jan.  —  Hierosolimis,  sancti  Symeonis  prophete,  qui  sus- 
cepit  Dominum  in  ulnas  suas.  Rome,  natalis  sancti  Thelesphori 
pape  et  raartiris.  Apud  Antiochiani,  depositio  sancti  Symionis 
monachi,  qui  in  columna  stetit. 

VIII.  Idus  Jan.  —  Epiphania  Domini  nostri  Jhesu  Xoisti. 
Apud  Antiochiam,  natalis  sanctorum  martyrum  Juliani  monachi 
et  Basilisse  virginis  et  Celsi  pueri,  et  Marcianillc  matris  ejusdem 
et  Anthonii  et  Anastasii,  qui  passi  sunt  sub  Marciano  preside 
innumera[bi]Iibus.  In  territorio  Remensi,  passio  sancte  Machre 
virginis.  Rodomi,depositio  sancti  Melani  episcopi  et  confessoris. 
Eodem  die,  translatio  corporis  sancii  Germani  Autisiodorensis 
episcopi. 

VII.  Idus  Jan.  —  Relatio  pueri  ex  Egipto.  Eodem  die,  natjdis 
sancti  Luciani  Antiochine  ecclesie  presbiteri  et  martiris.  Item 
apud  Antiochiam,  sancii  Licerii  diaconi  et  martiris.  Civitate 
Eraclea,  Felicis  et  Januarii. 

VI.  Idus  Jan.  —  In  tenitorio  Trecassino,  translatio  corporis 
sancti  Frodoberti  presbyteri  et  monaclii,  ct  festivitas  ejusdem. 
Neapoli  Campanie,  sancti  Sevcrini  episcopi  et  confessoris.  Bejr 
vaci,  natalis  sanctorum  mariyrum  Luciani  presbyteri,  Maxiani 
et  Juliani.  Eodem  die,  sancti  Euge[IO]niani  martiris. 


CATHEDRA  U8    RSMeNSIS.  27 

V.  Idus  Jan.  —  Apud  Smirnam  ",  natalis  sanctorum  Vitalis, 
Revocati  et  Fortunati ;  et  in  Mauritania  Cesariensi,  sancte  Mar- 
ciane  virginis  et  martyris. 

IIII.  Idus  Jan.  —  Apud  Cyprum,  beati  Nichanoris,  qui  fuit 
unus  de  septem  diaconibus  primis.  In  Thebaide,  depositio  beati 
Pauli  primi  heremite.  Ambianis,  translatio  corporis  sancti 
Firmini  episcopi  et  confessoris. 

III.  Idus  Jan.  —  In  Affrica,  natalis  sancti  Salvini  martiris. 
Apud  Alexandriam,  sanctorum  confessorum  Petri,  Severi  et 
Leutii,  quorum  gesta  habentur. 

II.  Idus  Jan.  —  Apud  Achaiam,  natalis  sancti  Saiyri  mar- 
tiris.  Eodein  die,  beati  Archadii  martiris,  generc  et  miraculis 
dari. 

Idus  Jan.  —  Rome,  via  Lavicnna,  corone  militum  quadrin- 
gentorum,  quas  sub  Gallieno  imperatore  pro  X^isio  accipere 
meruerunt.  Pictavis,  nutalis  sancti  Hylarii  episcopi  et  confes- 
soris.  Remis,  transitus  beatissimi  Remigii  episcopi  et  confes- 
soris.  Ambianis,  inventio  et  translatio  corporis  sancti  Firmini 
episcopi  et  martiris. 

XVIIH.  Kal.Febr.''  —  Apud  Nolam  Campanie,natalis  sanrti 
Felicis  presbyteri  et  confessoris,  qui  post  gravia  torinenta  que 
pro  Xpisto  pertulit,  tandem  cessante  persecutione  sancto  tine 
quievit ;  sepultusque  est  juxta  urbem  in  locum  qui  dicitur  Pincis, 
ubi  jugiter  fulget  vir[v°]tutibus  preclaris.  Apud  Spolctum,  beati 
Ponciani  martiris.In  Antiochia,sancti  Cleri  diaconi  et  njnrtiris. 
Eodcm  die  depositio  sancti  Kufrasii  episcopi  et  confessoris. 

XVIII.  Kal.  P'ebr.  —  Abbaccuc  et  Michee  prophetaruni.  In 
Egipto,  beati  Macharii  abbatis  et  monachi.  Item  sancti  Isydori. 
Civitate  Arvernis,  depositio  sancti  Bonitti  episcopi  et  confes- 
soris.  In  territorio  Andegavorum,  depositio  beati  Mauri  monaclii. 

XVII.  Kal.  Febr.  —  Rome,  natalis  sancti  Marcelli  paj>e. 
Apud  Arelaten(sern),  beati  Honorati  episcopi  et  confessoris. 
Parona  monasterio,  sancti  Fursei  confessoris. 

XVI.  Kal.  Febr.  —  In  Egipto,  beatissimi  Anthonii  abbatis  ct 
monachi.  Apud  Langonas,  passio  sanctorum  geminorum  Speu- 
sippi,  Eleusippi  et  Meleusippi,  cum  quibus  Leonilla  et  lonilla  et 
Neon  martirio  coronati  sunt.  Bituricas,  depositio  beati  Sulpicii 
episcopi  et  confessoris. 

XV.  Kal.  Febr.  —  Cathedra  sancti  Petri  apostoli,  qua  Ron\e 
pYimum  sedit;  et  passiosancte  Prisce  virginis.  In  Ponte,  natDlis 
sanctorum    martirum  Mosei  et  Ammonii.  Eadem  die,  civitate 

a.  M8.  STnirmam.  —  6.  Ms,  Jan.  {corriyd  an  XIV^  s,). 


28  MARTYUOLOOIUM    KCCLESIAE 

AppoUonia,  passio  sanctorum  martyrum  Tirsi,  Leuci  et  Galle- 
nici.  Alexandrie,  sancti  Maximi  episcopi  et  confessoris. 

XII II.  Kal.  Febr.  —  Hierosolima,  Marie  et  Marthe  sororum 
Lazari.  In  Smirna,  natalis  sancti  Germanici  martiris.  In  pago 
Dorcasino,  Corbionis  monasterio,  depositio  sancti  Launomari 
presbyteri  et  confessoris. 

XIII.  Kal.  Febr.  —  Rome,  natalis  beati  Fabiani  pape  et 
martyris.  Eodem  die,  cathacumbas,  sancti  Sebastiani  [11]  marti- 
ris.  Item  Rome,  passio  sanctorum  martirum  Marii  et  Martc,  cum 
filiis  suis  Audifax  et  Abacuc,  qui  de  Perside  venerant  Romam 
orationis  gratia.  Lugduno  Gallie,  sancti  C/lementis  presbyteri. 

XII.  Kal.  Febr.  —  Rome,  natalis  sancte  Agne  virginis  et 
martiris.  Apud  Athenas,  sancti  Publii  episcopi  et  martiris.  In 
Hispaniis,  civitate  Tarracona ,  natalis  sanctorum  martyrum 
Fructuosi  episcopi,  Augurii  et  Eulogii  diaconorum.Trecas,  sancti 
Patrocli  martiris. 

XI.  Kal.  Febr.  —  In  Hispaniis,  civitate  Valencia,  natalis 
sancti  \'incencii,  victorissimi  levite  et  martiris.  Rome,  ad  Aquas 
Salvias,  sancti  Anastasii  monachi  et  martiris,  cum  aliis  septua- 
ginta,  qui  apud  Cesaream  Palestine  passus  in  urbem  Romam 
est  honorifice  translatus.  In  Galliis,  civitate  Ebreduno,  sancto- 
rum  martirum  Vincencii,  Oroncii  et  Victoris. 

X.  Kal.  Febr.  —  Philippus,  sancti  Parmene  levite  et  mar- 
tyris,  qui  fuit  unus  de  vn**'"  diaconibus  primis.  Rome,  natalis 
sancte  Emerenciane  virginis  ct  martiris;  et  sancti  Macharii 
martiris.  In  Mauritania,  civitate  Gneo  cesarea,  sanctorum  Sevc- 
riani  et  Aquile  uxoris  ejus,  ignibus  combustorum.  Apud  urbem 
Anthonium,  beati  Ascle  martiris.  Toleto  civitate,  sancti  Hilde- 
fonsi  episcopi  et  confessoris. 

IX.  Kal.  Febr.  —  Apud  Ephesum,  natalis  sancti  Thimothei 
raartiris,  discipuli  beati  Pauli  apostoli.  Apud  Antiochiam,sancti 
Babille  episcopi  et  martiris,  cum  tribus  pueris,  id  est  Urbano, 
Prilidano  et  Epolano.  Gneocesarea  civitate,  sanctorum  martirum 
Mardonii,  Musonii,  Eugenii  et  Metelli,  qui  omnes  igni  traditi 
sunt.  In  pago  Trecassino,  sancti  Salviniani  martiris. 

VIII.  Kal.  Febr.  —  [v**]  Conversio  saneti  Pauli  apostoli ;  et 
Rome,  translatio  corporis  ejusdem.  Apud  Damascum,  sancti 
Ananie,  qui  eumdem  apostolum  baptizavit.  Arvernis,  sancti  Pre- 
jecti  episcopi  et  martiris,  et  Amarini  martiris.  Apud  civitatem 
Gabalensem,  sancti  Seriani  episcopi  et  confessoris.  Eodem  die, 
natalis  beati  Gregorii  Nazanzeni  episcopi,  cognomento  Theologi. 

VII.  Kal.  Febr.  — Apud  Smirnam,  natalis  sancti  Policarpi 
martiris,  discipuli  beati  Johannis  apostoli,  cum  aliis  duodecim. 


CATHKDUALIS    UKMKN.SIS.  29 

Eodem  die,  sanctorum  martirum  Thcogenis,  cum  aliis  triginta 
sex.  Apud  Bethleem,  dormitio  beate  Paule.  Monasterio  Kale, 
depositio  sancte  Bathildis  regine. 

VI.  Kal.  Febr.  —  Consfantinopoli,  natalis  sancti  Johannis 
episcopi,  cognomento  Crisostomi.  Eodem  die,  sancti  Marii, 
abbatis  monasterii  Bobacensis.  In  Affrica,  sancti  Aviti  martiris. 
Cenomannis,  sancti  Juliani  episcopi  et  confessoris. 

V.  Kal.  Febr.  —  Rome,  sancte  Agne  secundo.  Civitate  Apol- 
lonia,  sanctorum  Leucii,  Tyrsi  et  Galenici  martirum.  Alexan- 
drie,  beati  Cirilli  episcopi  et  confessoris.  In  territorio  Lingonice 
civitatis,  monasterio  Reomensi,  depositio  beati  Johannis  prcs- 
biteri  et  abl)atis. 

III I.  Kal.  Febr.  —  Romc,  via  Numenlana,  passio  sanctoruni 
Papie  ct  Mauri  militum.  Treveris,  depositio  sancti  \'alerii 
episcopi,  discipuli  beati  Petri  apostoli.  In  tcrritorio  'l'rccassino, 
natalis  sancti  Sabiniani  martiris. 

III.  Kal.  Febr.  —  Antiochie,  passio  boati  Ypoliti  mariiris. 
Hierosolimis,fl2J  natalis  beatissimi  Matliie  apostoli.  Eodem  die, 
passio  sancti  Flaviani  martiris  ;  et  alibi,  sancti  Alexandri  mar- 
tyris.  Malbodio  monasterio,  sancte  Aldegundis  virginis. 

II.  Kal.  Fkbr. — Apud  Alexandriam,  beati  Metrani  mar- 
tyris.  Item  Alexandrie,  sanctorum  Saturnini,  Tyrsi  et  Victoi*is 
martirum.  Apud  urbcm  Trientinam,  sancti  Vigilii  episcopi  et 
martiris.  Ambianis,  transitus  sancte  \'ullie. 

Letanie  indicende.  Kal.  Febr.  —  Rome,  passio  sancti  Ignn- 
cii,  Antiocene  urbis  cpiscopi  et  martiris.  Apud  Smirnarn,  sancii 
Pionii  martiris,cum  aliis  quindecim.  Eodem  die,  sancti  Ephreni, 
Edisenne  ecclesie  diaconi.  In  Scocia,  sancto  Brigide  virginis. 
In  oppido  Tricastino,  sancti  Pauli  episcopi  ct  contessoris. 

IIII.  XoN.  Febr.  —  Yppapanti  Domini.  ApudCcsaieam,  natalis 
beati  Cornelii  centurionis,  quem  Petrus  aj^ostolus  baptizavit. 
Rome,  sancti  Aproniani  mnrtiris.  Item  Rome,  sanctorum  mar- 
tirum  Fortunati,  Feliciani,  Firmini,  Candidi.  Aurelianis,  sancti 
Flosculi  episcopi  et  confessoris. 

III.  NoN.  Febr.  —  In  AflFrica,  natalis  beati  Celerini,  diaconi 
et  confessoris,  et  sanctorum  Laurentini,  Ignacii  et  Cclerine  mar- 
tirum.  Apud  oppidum  Vapingim,  Tigridis  et  Reniedii  ej^isco- 
porum.  Lugduno,  depositio  Lupicini  episcopi  et  confessoris. 
Apud  Sebastcm  civitatem,  passio  sancti  Blasii  episcopi  et  mar- 
tiris,  cum  duobus  pueris. 

11.  NoN.  Febr.  — Apud  civitatcm  Egipti  quc  fv'']  appellatur 
Thmuhis,  passio  sanctorum  Philee  episcopi  ct  Philorimi  tribuni 


30  MARTYROLOGIUM   F.CCLESIAE 

(episcopi),  cum  innumera  "  multitudine  populi.  Rome,  Foro  Sim- 

fhronii,  sanctorum  martyrum  Aquilini,  Gcmini,  Gelasii,  Magni, 
)onati.  Trecas,  sancti  Aventini  confessoris,  cujus  gesta  habentur. 

NoN.  Febr.  —  Apud  Siciliam,  civitate  Cath[anjensium'',  nata- 
lis  beate  Agathe  virginis  et  martiris.  Apud  Viennam,  beati  Aviti 
episcopi  et  confessoris. 

\'1II.  Inrs  Febr.  —  Apud  Cesaream  Capadocie,  passio  sanc- 
torum  Dorothee  virginis  et  Theophili  martiris.  Arvernis,  sancti 
Antholiani  martiris.  Attrabatis,  sancti  Vedasti  episcopi  et  con- 
fessoris. 

VII.  Idus  Febr.  —  In  Britanniis,  civitate  Augusta,  natalis 
sancti  Angulii^^episcopi  et  martiris.  Eodem  die,  Moysetis  episcopi 
et  confessoris.  Hierapoli,  Apollinaris^episcopi,  viri  eruditissimi. 
Ipso  die,  sancte  Helene  regine. 

VI.  Idus  Febr.  —  Apud  Armeniam  minorem,  natalis  sanc- 
torum  Dyonisii,  Emiliani  et  Sebastiani.  Alexandrie,  sancte 
Chointe  martiris.  Cordube,  beati  Salomonis  martiris. 

V.  Idus  Febr.  —  Aloxandrie,  natalis  sancte  ApoUonie  virginis 
et  martiris.  In  Ponto,  sancti  Athenodori  episcopi  et  confessoris. 
Suevo  apud  Cyprum,  sanctorum  Ammonis  et  Alexandri.  Eodem 
die,  in  Mosomensi  cenobio,  natalis  sancti  Victoris,  ejusdem  loci 
martiris. 

II II.  Idus  Febr,  — Rome,  natalis  sanctorum  martyrum  Zotici, 
Hirefl3|nei,  Jacincti  et  Amantii.  Item  Rome,  via  Lavicann,  mili- 
tum  decom.  Eodem  die,  in  Oriente,  sancte  Sotheris  virginis  et 
martiris.  Apud  casirum  Casinum,  sancte  S[c]oIastice  virginis. 
Sanctonas,  sancti  Trojani  episcopi  et  confessoris. 

III.  Idus  Febr,  —  Lugduno  Gallie,  natalis  sancti  Desiderii 
episcopi  et  confessoris,  Eodem  die,  castro  Xathonense,  sancti 
Soverini  abbatis  monasterii  Agaunensis.  Alexandrie,  Eufrasie 
virginis, 

11®  Idus  Fehr.  —  In  Hispaniis,  natalis  sancte  Eulalie  virginis 
et  martiris,  In  Alfiica,  sanctorum  martirum  Saturnini  presbi- 
tori,  Dativi,  Felicis,  Apelii  et  sociorum  ejus.  Apud  Alexandriam, 
Modesti  et  Ammonii,  infantum  et  martirum.  In  Affrica,  passio 
sancti  Damiani  militis. 

Inus  Febr,  —  Apud  Aniiochiara,  natalis  Agabi  prophete.  In 
Militana  civitate  Armenie»  passio  sancti  Poliocti  maitiris.  Ande- 
gavis,  sancti  Licinii  episcopi  et  confessoris. 

XVL  IvAL,  Marc,  —  Rome,  natalis  sancti  Valentini  pres- 

fi.  Afj(,  innunerii,  ~  K  DalHm!  Cttthesiuro.  —  r.  Lh^  Auguli.  —  d.  Ms.  Apol- 
limari^ 


CATIIEDRAI.IS    REMENSIS.  31 

byteri  et  martiris.  Eodem  die,  sancti  Valentini  Interamnensis 
episcopi  et  martyris.  Item  Rome,  sanctorum  martirum  \'italis, 
Felicule  ct  Zenonis.  Apud  Alcxandriam,  sanctorum  martirum 
Bassi,  Amonii,  Protolici ;  item  Cyrionis  presbyteri,  Moyseos, 
Bassiani  lectoris,  Agathonis  exorciste  :  qui  omnes.  igne  combusti 
sant ;  item  Dionisii  et  Ammonii  decollatorum. 

XV.  Kal.  Marcii.  — Rome,natalis  sancti  Crathonis  martiris, 
cum  uxorc  et  omni  domo  sua.  Apud  Sebasten  civitatem,  passio 
sancti  Blavii  episcopi  et  martiris,  cum  duobus  pueris  et  septem 
feminis.  CivitateBrixa,  sanctorummartirum[v°]Faustini  et  Jobite 
virginis.  In  fiallia,  civitate  Vasionensi,  depositio  sancti  Quinidii 
episcopi  et  confessoris.  Interamnis,  sancte  Agapes  virginis  ;  et 
(lepositio  sanc^ti  Silvini  Taruannensis  episcopi  et  confessoris. 

XIIIl*'  Kal.  Mart.  —  Natalis  sancti  tlonesimi  episcopi  et 
martiris,  discipuli  beati  Pauli  apostoli.  Civitate  Cumis,  sancte 
Juliane  virginis  et  martiris.  In  Egipto,  sancti  Juliani  inartiris, 
cum  aliis  numero  quinque  milibus. 

XIII"  Kal.  Marc.  —  In  Perside,  civitate  Babilonia,  natale 
l)eati  Polochromii  episcopi  et  martiris.  Apud  url)em  (loncor- 
diam,  sanctorum  martirum  Donati,  Secundiani,  Romuli,  cuin 
aliis  octoginta  sex.  In  Scocia,  sancti  Fintani  episcopi  et  con- 
lessoris. 

XII.  Kal.  Marc.  —  Hierosolimis,  beati  Symeonis  cpiscopi 
et  martiris.  Civitate  Hostia,  natalis  sanctorum  martirum  Maximi, 
('laudii  et  uxoris  ejus  Prepedigno,  cum  duobus  filiis  Alcxandro 
et  Civa.  Apud  Alexandriam,  dcpositio  sancti  Dyonisii  episcopi 
et  confessoris. 

XI.  Kal.  Mar(^  —  Rome,  natalis  sancti  (iabinii  prcsbiteri 
et  martiris.  In  Atfrica,  sanctorum  martirum   Publii  et  Juliani. 

X.  Kal.  MaR(5.  —  Apud  Alexandriam,  sanctorum  martirum 
Juliani,  Euni,  Macharii,  Epimachi,  Alexandri,  Metrani,  Apol- 
lonic,  Armonarie,  Chointe,  cum  aliis  x.  Apud  Tyrum,-  natMlis 
sanctorum  innumerabilium  martirum,  quorum  nomina  Deus 
scit.  In  Alemannia,  depositio  sancti  Galli  confessoris.  Rome, 
Oaii  episcopi. 

VIIII.  Kal.  Mart.  — [14]  In  Sicilia,  passio  sanctoium  mar- 
lirum  septuaginta  novem.  In  Affrica,  civitate  Adrometo,  sancio- 
rum  martirum  Veroli,  Secundini,  Servili  etaliorum  viginti. 

VIII.  Kal.  Mart.  —  Cathedra  sancti  Petri  apostoli,  qua 
primum  sedit  apud  Antiochiam.  IIierapoli,sancti  I*apic  epis(^opi, 
discipuli  beaii  Johannis  apostoli  ;  itcm  Aristionis,  ([ui  unus  luit 
de  Lxx  duobusX^isti  discipulis.  Alexandrie,sancti  Ablii  epis(U)pi. 

VII.  Kal.  Marci.  —  Apud  Syrmium,  natalis  sancti  Syneri 


*1 


„.  0     )    ■■'   \-  •*'      .         r  -  * ' 


32  MARTYROLOOIUM   ECCLKSIAE 

monachi  et  martiris.  In  oadem  urbe,  sanctorum  iriartirum  seia- 
ginta  duorum.  Ipso  die,  sancti  Policarpi  presbiteri  et  confessoris, 
qui  inscribitur  in  passione  beati  Sebastiani. 

VI.  Kal.  Mart.  —  Natalis  Mathie  apostoli.  Apud  Samariam, 
prima  inventio  caipitis  sancti  Johannis  Baptiste  a  duobus  mona- 
chis.  In  Cesarea  Capadocie,  beati  Sergii  martiris,  cujus  gesta 
habentur. 

V.  Kal.  Marc.  —  In  Egipto,  natalis  sanctorum  Victorini, 
Victoris,  Nichofori,  Claudiani,  Dioscori,  Serapionis  et  Papie, 
preclarissimorum  martirum. 

II II.  Kal.  Marg.  —  In  civitate  Pergen  Pamphilie,  natalis 
beati  Nestoris  cpiscopi  ct  marliris.  Apud  Alexnndriam,  sancii 
Alexandri  ejusdem  civitalis  episcopi. 

III.  Kal.  Mart.  —  In  Hispaniis,  civitate  Hispali,  depositio 
beati  Leandri  episcopi  ct  confessoris.  Alexandrie,  natalis  sancto- 
rum  Juliani  et  Euni  maitirum.  Lugduni,  sancti  Baldomeris 
viri  I)ei. 

II.  Kal.  Marc.  —  In  tcrritorio  Lugdunensi,  natalis  beati 
Romani  abbatis  et  mona[ v^^jchi .  Eodem  die,  sanctorum  martirum 
Macharii  et  Rufini. 

Kalendas  Marcii.  Letanie  iNDicENDE.  —  Romc ,  natalis 
sanctorum  ducentorum  sexaginta  martirum.  Cartagini,  sancti 
Donati  martiris.  Andegavis,  sancti  Albini  episcopi  et  confesso- 
ris.  Apud  urbem  Antinoum,  passio  sancti  Leonidis  martiris. 
Civitate  Massilia,  sanctorum  Hermetis  et  Adriani  martirum. 

VI.  NoNAS  Marcii.  —  Rome,  via  Latina,  natalis  sanctorum 
Jovini  et  Basilei  martirum.  Item  Rome,  passio  plurimorum 
martirum,  quorum  nomina  Deus  scit.  In  pago  Remensi,  passio 
.sancte  Macre  virginis. 

V.  NoN.  Marc.  —  In  Hispaniis,  apud  urbem  Calagurrum, 
natalis  sanctorum  Emitherii  et  Cheledonii  martirum.  Apud  Cesa-^ 
ream  Palestine,  sanctorum  martirum  Marini  militis  et  Asterii 
senatoris. 

IIII.  NoN.  Marc.  —  Rome,  via  Appia,  natalis  sancti  Lucii 
pape  et  martiris.  Item  Rome,  via  Appia,  passio  sanctorum  non- 
gentorum  inartirum.  Eodem  die,  sancti  Gaii  militis  martiris. 
Nichomedie,  sancti  Adriani  martiris,  cum  aliis  viginti  tribus. 

III.  NoNAS  Marcii.  —  Apud  Antiochiam,  pa.<^io  sancti  Foce 
martiris  ;  item  passio  sancti  Eusebii,  Palatini  et  aliorum  novem 
martirum. 

II.  NoN.  Marc.  —   Nichoraedie,  natalis  sanctorum  Victoris 


CATHEDRALIS   RBMBN8IS.  33 

et  Victorini  mariirum.   Toleto  civitate,    depositio    beatissimi 
Juliani  episcopi  et  confessoris. 

NoNAS  Marc.  —  In  Mauritania,  civitate  Tuburbitanorum, 
pas[15Jsio  sanctarum  Perpetue  et  Felicitatis,  et  cum  eis  sancto- 
rum  Revocati,  Saturnini  et  Secundoli  martirum. 

VIII  Idus  Marc.  —  Apud  civitatem  Antinoum,  passio  sanc- 
torum  martirum  Pliilemonis  et  ApoUonii  diaconi.  Eodem  die, 
apud  eandem  urbem,  passio  sanctorum  Arriani.  Theotici  ct 
aliorum  trium.  Cartagini,  beati  Poncii  martiris,  diaconi  sancti 
Cipriani  episcopi. 

VII.  Idus  Marc.  —  Apud  Missenam  civitatem,  natalis  sancti 
Gregorii,  fratris  beati  Basilii.  In  Sebasten  Armenie  minoris, 
passio  sanctorum  quadraginta  militum,  quorum  nomina  in  pas- 
sione  ipsorum  habentur  scripta.  Civitate  Barcinona,  sancti 
Paciani  episcopi  et  confessoris. 

VI  Idus  Marc.  —  Apud  Apamiam,  natalis  sanctorum  Alexan- 
dri  et  Gaii  martirum.  Eodem  die,  in  Perside,  natalis  sanctorum 
quadraginta  duorum  martirum.  Parisius,  depositio  beati  Droc- 
tovei  abbatis,  discipuli  beati  Germani  episcopi. 

V.  Idus  Marc.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  sanctorum 
martirum  Philomii  episcopi,  Candidi,  Valerii  et  aliorum  xx*'. 
Cartagini,  sancti  Heraclii  martiris. 

II II.  Idus  Marc.  —  Rome,  natalis  sanctorum  confessorum 
pariterque  pontificum  Gregorii  doctoris  pii  et  Innocencii  pape. 
Apud  Nichomediam,  beati  Petri  gloriosissimi  martiris,  super 
cratem  fcrream  diutissime  adusti.  Item  Nichomedie,  natalis 
sanctorum  martirum  Egduni  presbiteri  et  aliorum  vii**'". 

III.  Idus  Marc.  —  [v*^]  Nichomedie,  natalis  sanctorum  marti- 
rum  Macedonii  presbiteri,et  Patricie  uxoris  ejus  et  filie  Modeste. 
Nicea  civitatc,  passio  sanctorum  Theusete  et  Horris  filii  ejus, 
Theodore,  Nimpodore,  Marci  et  Arabie,  qui  omnes  igni  traditi 
sunt. 

II.  Ibus  Marc.  —  Rome,  passio  sanctorum  quadraginta  et 
yjju-m  inartirum.  Apud  Laodiciam,  sancti  Sagaris  episcopi  et 
martiris.  In  Affrica,  sancti  Petri  martiris. 

Idus  Marc.  —  In  Cesarea  Cappadocie,  passio  sancti  Longini 
martiris.  Apud  Tessalonicam,  sancte  Matrone  [bia]  martiris. 

XVII.  Kal.  April.  —  Rome  ,  passio  sanctoruin  Ciriaci 
diaconi,  Largi  et  Smagrandi,  et  aliorum  xx^'  martirum  :  horum 
festivitas  vi**  idus  Augusti  recolitur. 

XVI  Kal.  April.  —  In  Scothia,  sancti  Patricii  episcopi  et 
confessoris.  Alexandrie,  natalis  sancti  Ambrosii,  ejusdem  eccle- 

VII  3 


.,      •  ^   .     .     mt,-       s,         .  •,  «  ♦         ♦•    * 


34  MARTTROLOGIUM   ECCLESIAE 

sie  diaconi.  Nivigella  monasterio,  depositio  sancte  Gertrudis 
virginis. 

,  XV.  Kal.  April.  —  Natalis  sancti  Alexandri  episcopi  et 
martiris,  qui  episcopus  Cappadocie  primum,  postea  Hierosoli- 
morum,  ductus  Cesaream  martirizatus  est  ad  ultimum.  Nicho- 
medie,  sanctorum  martirum  Aprilis,  Servuli  et  militum  viginti 
trium. 

XIIII.  Kal.  April.  —  In  Italia,  apud  urbem  Penarensem, 
natalis  beati  Johannis  abbatis  et  monachi,  magne  sanctitatis 
viri.  Eodem  die,  apud  Surrentum,  sanctorum  martirum  Quinti, 
Quintilli,  Quartille  et  Marci,  cum  aliis  novem.  Civitate  Brixa, 
passio  sancti  Caloceri  martiris. 

XIII.  Kal.  April.  —  In  Asia.  sancti  Archippi,  commili- 
tojiis  beati  Pauli.  In  Syria,  passio  sanctorum  Pauli,  Cirilli, 
EUge[I6]nii,  cum  aliis  quatuor.  In  Britanniis,  natalis  sancti 
Chutberti,  ecclesie  Lindisfarnensis  episcopi.  Ipso  die,sancti  Vul- 
franni  confessoris. 

XII  Kal.  April.  —  In  Italia,  apud  castrum  Cassinum,  nata- 
lisbeati  Benedicti  abbatis  et  monachi.  Alexandrie,  beati  Sera- 
pionis  anachorite.  In  territorio  Lugdunensi,  apud  Laocoense 
monasterium,  sancti  Lupicini  abbatis. 

XI.  Kal.  April.  —  In  Galliis,  civitate  Narbona,  natalis 
sancti  Pauli  episcopi  et  confessoris,  apostolorum  discipuli. 
Apud  Corinthum,  beati  Dyonisii  episcopi  et  confessoris.  Civitate 
Biterris,  depositio  sancti  Afrosidii  episcopi  et  confessoris. 

X.  Kal.  April.  —  In  Affrica,  natalis  sanctorum  martirum 
Victoriani,  Frumencii  et  alterius  Frumentii,  et  duorum  germa- 
norum.  Item  in  Afirica,  beati  Fidelis  m^irtiris.  Apud  Antio- 
chiam,  sancti  Theodori  presbiteri.  Civitate  Cesarea,  sancti 
Juliani. 

IX  Kal.  April.  —  Rome,  natalis  beati  Pigmenii  presbiteri 
et  martiris.  In  Mauritania,  sanctorum  martirum  Romuli  et 
Secundoli  fratrum.  In  Siria,  sancti  Seleuci.  Item  in  *Frigia, 
sancti  Agapiti. 

VIII.  Kal.  April.  —  Apud  Nazareth  Galilee,  Annunciatio 
Domini  nostri  Jhesu  Xpisti  et  passio  ipsius.  Apud  Sirmium» 
sancti  Hyrenei  episcopi  et  martyris.  Rome,  sancti  Cirini  marti- 
ris.  Nichomedie,  sancte  Dule  virginis  et  martiris.  In  Antro 
insula,  depositio  sancti  Hermelandi  abbatis. 

VII.  Kal.  April.  —  Rome,  via  Lavicana,  natalis  sancti  Cas- 
tuli  martiris.  Apud  Panthapolim  Libie,  passio  sanctorum  Theo- 
dori  episcopi»  nyrenei  diaconi,  Serapionis  et  Ammonii  lectorum. 
In  Sirmio,  sanctorum  Montani  presbiteri  et  Maxime,  in  mafv^lri 
submersorum. 


CATHBDRALIS    REMENSIS.  35 

VI.^Kal.  April.  —  Resurrectio  Domini  noslri  Jhesu  Xpisti. 
Apud  Smyrnam,  beati  Trasee  episcopi  etmartiris.  In  Pannonia. 
sancti  Alexandri  martyris.  In  Egipto,  depositio  beati  Johannis 
heremite. 

V.  Kal.  April.  —  In  Cesarea  Palestine,  natalis  sanctorum 
martirum  Prisci,  Malchi  et  Alexandri.  Tharso  Cilicie,  Castoris 
et  Dorothei  martiris.  Apud  urbem  Cavillonensem,  depositio 
domini  Guntranni  regis. 

IIII  Kal.  April.  —  In  Affrica,  natalis  sanctorum  confesso- 
rum  Arniogasti,  Archinimi  et  Satiri.  Eodem  die,  depositio  beati 
Eustasii  Luxoviensis  monasterii  [abbatis]. 

III  Kal.  April.  —  Rome,  sancti  Quirini  tribuni  et  martiris. 
Thessalonice,  passio  sanctorum  Domni  et  Victoris.  Apud  castrum 
Silvanectensium,  depositio  sancti  Reguli  episcopi  et  confessoris. 

II.  Kal.  April.  —  Depositio  Amos  prophete.  Rome,  via 
Appia,  sancte  Balbine  virginis.  In  Affrica,  sanctorum  Diodoli 
et  Anesi  martirum. 

Kal.  Aprilis.  Letanib  indicende.  —  Rome,  passio  beatis- 
sime  Theodore  martiris.  In  Thessalonica,  natalis  sanctarum  * 
virginum  Agapis  et  Cyonie  martirum.  Eodem  die,  sancti  Venan- 
cii  episcopi  et  martiris.  In  Egipto,  passio  sanctorum  Victoris  et 
Stephani.  In  Sardinia,  beati  Meritonis  episcopi  et  confessoris. 

IIII.  NoN.  April.  —  In  Gallia,  beati  Nicecii  Lugdunensis 
episcopi  et  confessoris.  [17]  Apud  Palestinam,  depositio  Marie 
Egiptiace,  cujus  miri  actus  leguntur.  In  Aflrica,  passio  sancto- 
rum  Amphiani,  Victoris  et  aliorum  quatuordecim. 

III.  NoN.  April.  —  Apud  Cesaream  Cappadocie,  passio 
sancte  Theodosie  virginis.  In  Scithia,  civitate  Thomis,  natalis 
sanctorum  Evagii  et  Benigni.  Apud  Taurominium  Sicilie,  beati 
Pancracii  martiris. 

II  NoN.  April.  —  Mediolani,  depositio  beatissimi  Ambrosii 
episcopi  et  confessoris.  Apud  Hispalim,  depositio  sancti  Ysidori 
episcopi  et  confessoris. 

NoN.  April.  —  In  Thessalonica,  natalis  sancte  Hyrenis  virgi- 
nis  et  martiris.  In  Egipto,  passio  sanctorum  Marciane,  Nicha- 
noris  et  Apollonii,  quorum  gesta  habentur.  Cathalaunis,  depo- 
sitio  Arulphi  episcopi. 

VIII   Idus  April.  —  Rome,  natalis  sancti  Sixti  pape    et 


a.  Ihi  VI  au  II  Kal.  April.  les  chiffres  ^taient  d*dbord  en  avance  d'une  uniU, 
—  6.  jyabord  sancte  Hyrenis  (voir  Non.  ApriL) 


36  MARTTROLOOIUM  ECCLESIAS 

martiris.  In  Macedonia,  sanctorum  Thimothei  et  Diogenis.  Tre- 
cas,  sancti  Vuinobaudi  presbiteri  et  confessoris. 

VII.  Idus  April.  —  In  Afirica,  passio  sanctorum  Epiphanii 
episcopi,  Donati  et  aliorum  tredecim.  Eodem  die,  depositio  beati 
Hejesippi  historiographi.  In  Alexandria,  sancti  Pelusii  presbiteri 
et  confessoris. 

VI  Idus  April.  —  Apud  Tholosam,  natalis  sancti  Exuperii 
episcopi  et  confessoris. 

V.  Idus  April.  —  Apud  Antiochiam,  natalis  sancti  Prochori* 
diaconi  et  martiris,  unius  de  vii^'^"*  primis.  In  Syrmio,  passio 
sanctarum  martirum  septem  vir[v^]ginum. 

IIII  Inus  April.  —  Hiezechielis  prophete.  Rome,  beatorum 
martirum  plurimorum,  quos  beatus  Alexander  positus  in  carcere 
baptizavit.  Alexandrie,  passio  sancti  Apollonii  presbiteri  et 
aliorum  quinque. 

III  Idus  April.  —  Rome,  natalis  Leonis  pape,  cujus  tem- 
poribus  extitit  sancta  synodus  Calcedonensis.  Apud  Cretam, 
urbe  Gortina,  sancti  Philippi  episcopi.  In  Dalmatia,  civitate 
Salona,  passio  sancti  Domionis  episcopi,  cum  militibus  octo. 
Nichomedie,  sancti  Eustorgii  presbiteri. 

II  Idus  April. —  Rome,  via  Aurelia,  beati  Julii  pape.Vapingo 
oppido,  depositio  sancti  Constantini  episcopi  et  confessoris. 

Idus  Aprilis.  — '  In  Calcedonia,  natalis  sancte  Eufemie  virgi- 
nis  et  martiris.  Apud  Pergamum  Asie  urbera,  passio  sanctorum 
Carpi  episcopi,  Papilii'  diaconi  et  Agathonice  optime  femine,  alia- 
rumque  multarum,  cum  quibus  eciam  Justinus  vir  eloquentissi- 
mus  passus  est.  In  Hispania,  natalis  sancti  Herminigildi  regis 
et  martiris. 

XVIII.  Kal.  Maii.  —  Rome,  via  Appia,  natalis  sanctorum 
martirum  Tyburcii,  Valeriani  et  Maximi.  Interamnis,  sancti 
Proculi  martiris.  Alexandrie,  beati  Frontonis  abbatis.  Item 
sancte  Domne  virginis,  cum  sociis  virginibus  coronate. 

XVII.  Kal.  Maii.  —  In  Perside,  civitate  Cordula,  passi.o 
sanctorum  Olimpiadis  et  Maximi  martirum.  In  Italia,  sanctorum 
martirum  Maronis,  Euticetis  et  Victorini.  In  Reomago  cenobio, 
sancti  Silyestri,  discipuli  sancti  Johannis  confessoris.  [18] 

XVI  Kal,  Maii.  —  Cesar  Auguste,  passio  sanctorum  decem 
et  octo  martirum,Quintiliani,  Cassiani,  Matutini,  PubIii,Urbani, 
Marcialis,  Fausti,  Successi,  Felicis,  Januarii,  Primitivi,  Evoti, 
Ceciliani,  Optati,  Frontonis,  Luperci,  Apodomi  et  Julii.  Apud 


a.  Laprtmiin  kUrt  d€  C6  moi  o  uti  sigt^  d'abt^vi<Uion  »  Perrocbori. 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  37 

Corinthum,  natalis  sanctorum  Calisti  et  Carisii,  cum  aliis  sep- 
tem,  omnium  in  mare  mersorum. 

XV.  Kal.  Maii.  —  In  Atfrica,  natalis  sancti  Mappalici,  qui 
cum  aliis  pluribus  martirio  coronatus  est.  Antiochie,  sanctorum 
martirum  Petri  diaconi  et  Hermonis.  Item  Cordube,  sanctoruin 
martirum  Helie  presbiteri  et  Isidori  monachorum. 

XUII.  Kal.  Maii.  —  Apud  Messanam  Apulee  civitatem, 
natalis  sanctorum  martirum  Eleutherii  episcopi  et  Anthie  matris 
ejus.  Rome,  beati  Apollinii  senatoris  et  martyris.  Apud  Cordu- 
bam,  sancti  Perfecti  presbiteri  et  martiris. 

XIII.  Kal.  Maii.  —  Apud  Corinthum,  natalis  beatissimi 
Thimonis  diaconi  et  martiris,  unius  de  septem  priniis.  In  Arme- 
nia,  civitate  Militana,  natalis  sanctorum  Hermogenis,  (laii, 
Expediti,  Aristonici,  Rufi,  Galate,  una  die  coronatorum.  Apud 
Septimania,  civitate  Caucoliberi,  natalis  sancti  Vincencii  marti- 
ris.  Cenobio  Laubiis,  depositio  sancti  Ursmari  episcopi  et  con- 
fessoris.  Ronie,  natalis  beati  noni  Leonis  papc. 

XII.  Kal.  Maii.  --  Rome,  Victoris  pape  et  martiris.  Item 
Rome,  sanctorum  martirum  Sulpicii  et  Serviliani.  Autisiodoro, 
depositio  sanctorum  confessoruin  Mamertini  et  Mariani  presby- 
terorum.  [v**]Trecas,  dedicatio  basilice  Sancti  Michaelis  archan- 
geli,  et  translatio  corporis  sancte  Exuperancie  virginis. 

XI.  Kal.  Maii.  —  In  Perside,  beati  Simeonis  episcopi  et 
martiris,  cum  aliis  centum,  ex  quibus  alii  erant  episcopi,  alii 
presbiteri,  alii  diversorum  ordinum  clerici;  passi  sunt  cum  eo 
eciam  clarissimi  quidam  viri,  Vastazadis,  Abdella,  Ananias  et 
Prisycius,  cum  filia  virgine.  Alexandrie,  sanctorum  Aratoris 
presbiteri,  Foitunati,Felicis,  Silvii.Vitalismartirum.  In  Ualliis, 
civitate  Ebredunensi,  sancti  Marcelli[ni],  ejusdem  urbis  episcopi 
primi  atque  confessoris. 

X.  Kal.  Maii.  —  Rome,  via  Appia,  natalis  beati  Gaii  pape 
et  martiris.  In  Perside.  passio  multorum  martirum,  in  quo  cer- 
tamine  pasBus  est  Melesius  episcopus,  Accepsimas  episcopus, 
cum  Jacobo  presbitero,  Mareas  et  Bicor  nihilominus  cpiscopi, 
cum  clericis  fere  ducentis  et  quinquaginta  monachis,  eciam  et 
Bacratis  virginibus  plurimis.  Civitate  Cordula,  passio  sanctorum 
Parmemi "  et  Helimene  et  Crisoteli  presbiterorum,  Luce  et  Mucii 
diaconorum.  Lugduni,  sancti  Epopodii  martiris.  Apud  Senones, 
depositio  sancti  Leonis  episcopi  et  confessoris.  Parisius,  inventio 
vel  translatio  sanctorum  martirum  Dyonisii,  Rusiici  et  Eleu- 
therii. 

a.  Lire  Parnienij. 


t^','-.  V.» »^-w-'*-' ••■*«  'A  •-••.wt  .•.v>*r    vJ  ■•■*\'.\.\  r  •'•'  '■^«rM -»•»«•  -o-    •  •   •  .      >        -w^   .-*.»^-,». •   . 


38  MARTYROLOQIUM   BCGLBSIAE 

IX  Kal.  Maii.  —  In  Perside,  civitate  Diospoli,  passio  sancti 
Qeorgii  martiris.  In  Galliis,  civitate  Valencia,  sanctorum  mar- 
tirum  Felicis  presbiteri,  Fortunati  et  Achillei  diaconorum.  Fon- 
tanella  monasterio,  sancti  Wlfranni  episcopi  et  confessoris. 

VIII  Kal.  Maii.  —  [19] Lugduno  Gallie,  natalissancti  Alexan- 
dri,  victoriosi  martiris  et  cum  eo  triginta  quatuor  martirum.  In 
Britannia,  depositio  sancti  Melliti  episcopi  et  confessoris.  Civi- 
taie  Heliberri,  sancti  Georgii  episcopi  et  confessoris.  Remis, 
natalis  sanctarum  virginum  Bove  et  Dode. 

VII  Kal.  Maii.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  beati  Marci 
evangeliste  et  martiris.  Civitate  Siracusa,  passio  sanctorum 
Evodii  et  Hermogenis.  Eodem  die,  Rome,  Letania  major  ad 
Sanctum  Petrum.  Lugduni,  depositio  Rustici  episcopi  et  con- 
fessoris. 

VI  Kal.  Maii.  —  Rome,  beati  Cleti  pape  et  martiris,  et 
aliorum  Claudii,  Cirini  et  Antonini  martirum,  "  sub  Diocleciano 
imperatore ;  quo  tempore  fuit  maxima  persecutio,  ita  ut  intra 
unum  mensem  decem  et  septem  [millia]  martirio  coronarentur. 
Cenobio  ^  Centule,  depos[it]io  sancti  Richarii  confessoris.  Trecas, 
sancte  Exuperancie  virginis. 

V  Kal.  Maii.  —  Rome,  natalis  Anastasii  pape.  Apud  Nicho- 
mediam,  passio  sancti  Antimi  episcopi  et  martiris,  cum  innume- 
rabili  multitudine  gregis  sui.  Tarso  Cilicie,  sancti  Castoris. 

IIII  Kal.  Maii.  —  Apud  Ravennam,  natalis  sancti  Vitalis 
martiris.  Alexandrie,  passio  sancte  Theodore  virginis  et  Didimi 
martiris.  Eodem  die,  Afrodisii,  Carillippi,  Agapii  et  Eusebii 
martirum,  In  Pannonia,  sancti  PoUionis  martiris. 

III.  Kal.  Maii.  —  In  Numidia,  apud  Circensem  [v**]  coloniam, 
natalis  sanctorum  martirum  Agapii  et  Secundini  episcoporum  ; 
passi  sunt  cum  eis  Emilianus  miles,  TertuUa^  et  Antonia  sacre 
virgines,  et  quedain  mulier  cum  suis  geminis.  Apud  Paphum, 
Tychici  diaconi,  apostolorum  discipuli.  In  Tuscia,  natalis  sancti 
Torpetis  martiris.  Apud  Avenniacum,  sancti  Gomberti  regis. 

II.  Kal.  Maii.  —  Apud  Lambesitanam  urbem,  passio  sanc- 
torum  martirum  Mariani  lectoris  et  Jacobi  diaconi,  cum  aliis 
multis.  Sanctonas,  sancti  Eutropii  martiris.  In  Asia,  passio  sancti 
[Maximi]  martyris,  cujus  gesta  habentur. 

Kal.  Maias.  Letanie  indicende.  —  In  Egipto ,  Hieremie 
prophete.  Eodem  die,  natalis  beatorum  apostolorum  Philippi  et 

a.  CanceR4 :  In  Britannia,  depositio  sancti  MelliU  et  confessoris  (voir  vm 
kal.  Maii) ;  au^desaus :  Va-cat.  —  o.  Ms,  Cenobie.  —  c.  Ms,  Terculla. 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  39 

Jacobi  Alphei,  qui  et  frater  dicitur  Domini.  Hierosolimis,  sancti 
Quiriaci  episcopi  et  martiris.  In  Gallia,  territorio  \'ivariensi, 
sancti  Andoeli  subdiaconi  et  martiris.  In  tcrritorio  Roniensi, 
vico  qui  vocatur  Avenniacus,  passio  sancte  Berte,  uxoris  sancti 
Gomberti  regis.  Civitate  Sedunensi,  loco  Agauno,  passio  sancto- 
rum  martirum  Sigismundi  regis,  et  uxoris  ejus  et  duoruui  filio- 
rum.  Apud  civitatem  Auscium,  depositio  sancti  Oriontis  episcopi 
et  confessoris.  Autisiodero,  sancti  Amatoris  episcopi  et  confes- 
soris.  Remis,  depositio  sancti  Theodulfi  abbatis.  Ambianis, 
sanctorum  martirum  Acii  et  Acioli.  In  Germania,  sancte  Vua- 
burgia  ^  virginis.  In  territorio  Laudunensi,  sancti  Marculfi  con- 
fessoris  atque  al)batis. 

VI.  NoN.  Maii.  —  Natalis  sancti  patris  nostri  Athanasii, 
Alexandrine  [20]  urbis  episcopi.  Eodem  die,  sanctorum  Saturnini 
et  Neopolis,  qui  in  carcere  quieverunt. 

V.  NoN.  Maii.  —  Hierosolimis,  inventio  sancte  (.!rncis  ab 
Helena  regina  sub  Constantino  prinitipe,  ])ost  pjissioncni  Doniini 
anno  ducentcsimo  tricesimo  tercio.  Komo,  via  Nuincniana, 
natalis  sanctorum  martirum  Alexandri  pape  ct  Kventii  et  Thco- 
doli  presbiterorum.  Ipso  die,  sancti  Juvenalis  episcopi  et  con- 
fessoris. 

II II  NoN.  Maii.  —  In  Palestina,  civitate  Gaza,  nalalis  sancti 
Silvani  episcopi,  qui  cum  pluriniis  clericorum  gregis  sui  marti- 
rio  coronatus  est.  In  m(Mallo  Fanensi,  sanctorum  quadraginta 
martirum.  Nicomedie,  passio  sancte  Antonie,  tlanimis  exuste. 
In  NoricoRio|)ensi,loco  Lauriaco,sancli  Floriani  marliris.  Auti- 
siodero,depositio  et  translatio  corporis  sancti  Corcodimi  diaconi 
et  confessoris. 

III.  NoN.  Ma!I.  —  Apud  Alexandriam,  sancti  Kuthimii  dia- 
coni,  in  carcere  quiescentis.  Autissiodero,  sancti  Joviniani  lec- 
toris  et  martiris.  Thessalonice,  natalis  sanctorum  Hirenei,  Pere- 
grini  et  Hircnis.  ignibus  combustorum.  Apud  Arelaten,  sancti 
Hylarii  episcopi  et  confessoris.  Item  Vienne,  beati  Nicecii 
episcopi,  venerabilis  sanctitatis  viri.  ^ 

II  NoN.  Maii.  — Rome,  ante  portam  Latinam,  sancti  Johannis 
apostoU  et  evangeliste,  ubi  a  Domiciano  in  ferventis  olei  dolium 
missus,  sed  minime  lesus.  Antiochie,  natalis  sancti  Evodii  epis- 
copi  et  raartiris.   In  Affrica,  sanctorum  martirum  Heliodori, 


a.  Wabord  Vuagburffts,  le  g  expondtie,  —  6.  Ce  naraqraphe  a  d'ahord  4i4 
iranscrit  sann  inferruption  avec  1e.pr4c4dpnt,par  suite  de  Vomission  de  la  date: 
IIL  Non.  Maii :  pnis  a  eU  copid  sur  fa  marffe  inf4rieure,  sann  autre  variante  que 
martyris  au  lieu  de  iDartiris ;  plus  tard  on  a  mis  en  marye  :  ui»  nun.  Maii. 


< »  .  .       , '        •        '    « 


40  MARTYROLOOIUM   ECCLESIAE 

Venusti,  Postumi,  Maximi,  Niceti,  cum  aliis  septuaginta  duobus. 
Autisiodero,depositio  sancti  Valeriani episcopi  et  confessoris.  [v*] 

NoN.  Maii.  —  Apud  Terracinam  Carapanie  urbem,  natalis 
beate  Domitille  virginis  et  martiris,  simulque  passio  sanctarum 
Eufrosine  et  Theodore.  Nicomedie,  passio  sanctorum  Flavii, 
Augusti  et  Augustini  fratrum.  Eodem  die,  sancti  Juvenalis 
martiris.  Lauduno  Clavato,  depositio  sancti  Basonis  confessoris. 

VIII.  Idus  Maii.  —  Mediolani,  sancti  Victoris  martiris.  In 
territorio  Sanctonico,  Vertanense  monasterio,  depositio  sancti 
Martini  presbiteri  et  confessoris.  In  Egipto,  passio  sanctorum 
Stepbani  et  Victoris.  In  pago  Cathaulaunico,  depositio  sancti 
Gibriani  presbiteri  et  confessoris. 

VII.  Idus  Maii.  —  **  Constaritinopoli,  translatio  sancti  Andree 
apostoli,  beati  quoque  Luce  evangeliste  et  Timotliei  martiris» 
discipuli  beati  Pauli  apostoli.  In  Perside,  passio  sanctorum  tre- 
centorum  et  decem  martirum.  Rome,  sancti  Herme,  cujus  apos- 
tolus  meminit.  Castro  Vindicino ,  depositio  Beati  confessoris» 
cujus  gesta  habentur. 

VI  Idus  Maii.  —  Transitus  Job  prophete.  Rome,  via  Latina, 
natalis  sanctorum  Gordiani  et  Epimachi  martirum.  Item  Rome, 
sancti  Calepodii  presbiteri  et  martiris ;  et  in  eadem  urbe,  passio 
sancti  Palmacii  consulis,  cum  uxore  et  filiis,  et  aliis  promiscui 
sexus  quadraginta  duobus.  Cum  quibus  eciam  passus  est  Sim- 
plicius  senator,  cum  uxore  ct  filiis;  de  familia  quoque  ipsius, 
promiscui  sexus  sexaginta  et  octo  ;  Felix  quoque,  cum  uxore 
sua  nomine  Blanda.  Item  via  Latina,  ad  Centum  Aulas,  natalis 
sanctorum  Quarti  et  Quinti. 

V.  IdusMaii.  —  Rome,  natalisbeati  Anti[2I]mipresbiteriet 
martiris.  Vienne,  depositio  beati  Mamerti  confessoris. 

IIII  Idus  Maii.  —  Rome,  via  Ardeatina,  passio  sanctorum 
Nerei  et  Achillei  fratrum,  Item  Rome,  via  Aurelia,  sancti 
Pancracii  martiris,  et  depositio  beati  Dyonisii,  patrui  ejusdem 
Pancracii.  Apud  Cyprum,sancti  Epiphanii  viri  doctissimi,  Sala- 
mine  urbis  episcopi. 

III  Idus  ^Iaii.  —  Rome,  dedicatio  templi  quod  Panteon  voca- 
batur,  in  honore  beate  Marie  omniumque  martirum.  Constanti- 
nopoli,beati  Maucii  presbiteri  et  martiris;  et''  sancti  Marcelliani 
episcopi.  Ipso  die,  sancti  Servacii,  ecclesie  Tungrensis  episcopi 
et  confessoris. 

II  Idus  Maii.  —  In  Galliis,  civitate  Cimela,   sancti  Poncii 

a.  Au  XV^  siide  pn  a  ajowU  en  ifderliffne  :  Translatio  sancti    Nicholay 
episcopi  et  confessoris.  —  6.  Additiati  posiineure. 


CATHEDRALIS   REMENSIS.  41 

martiris.  In  Syria,  natalis  beati  Victoris  victoriosissinii  pari- 
terque  sancte  Corone  martiris.  Eodem  die,  sancli  patris  nostri 
Pachomii.  Apud  Tharsum,  natalis  sancti  Bonefacii  martiris. 

Idus  Maii.  —  In  Hispaniis,  natalis  sanctorum  confessorum 
pariterque  pontificum  Torcati,  Tisefontis,  Secundi,  Indalecii, 
Cecilii,  Esicii",Eufrasii,  quiab  apostolis  Rome  episcopi  ordinati, 
ad  Hispanias  predicandi  gratia  sunt  directi.  Apud  insulam 
Chium,  natalis  sancti  Ysidori  martiris.  Lamosaco,  passio  sanc- 
torum  Petri  et  Andree,  Pauli  et  Dionisie,  quorum  mire  pas- 
siones  leguntur. 

XVII.  Kal.  Jun.  —  Autisiodero,  vico  Bangiaco,  natalis  sancti 
Peregrini  martiris,  primi  ejusdem  civitatis  episcopi.  In  Hisauria 
provincia,  Aquilini  etVictoriani,quorum  gesta  habentur.  Inpago 
Trecassino,  depositio  sancti  Fidoli  presbiteri  [v"*]  et  confessoris; 
et  in  pago  Foro  Juliensi,  vico  qui  vocatur  Calidiunus,  sancte 
Maxime  virginis.  Ambianis,  sancti  Honorati  episcopi  et  con- 
fessoris. 

XVI.  Kal.  Jun.  — Apud  Hierapolim,  sancti  Papieantistitis, 
discipuli  beati  Johannis  apostoli.  In  Tuscia,  depositio  corporis 
beatissimi  Torpetis  martiris.  Civitate  Nividuno,  passio  sancto- 
rum  Heraclii,  Pauli,  Aquilini,  cum  aliis  duobus. 

XV.  Kal.  Jun.  —  In  Egipto,  passio  beatissimi  Dioscori  lcc- 
toris  et  martiris.  Apud  Pellatensem  urbem,  natalis  sancti  Felicis 
episcopi  et  martiris.  Rome,  sancti  Johannis  pape  et  inartiris. 

XIII I.  Kal.  Jun.  —  Rome,  via  Appia,  natalis  s<anctorum  mar- 
tirum  Calocerii  et  Parthemii.  Item  Rome,  sancte  Pudenciane 
virginis  ;et  natalis  beati  Pudentis,  apostolorum  discipuli  et  patris 
ejusdem  virginis. 

XI 11.  Kal.  Jun.  —  Rome,  via  Salaria,  natalis  sancle  Basillc 
virginis  et  martiris.  In  Galliis,  civitate  Nemauso^,  sancti  Baudelii 
martiris.  Bituricas,  depositio  beati  Austrigisili  episcopi  et  con- 
fessoris. 

XII.Kal.Jun.  —  In  Mauritania  Cesariensi,  natalis  sanctorum 
martirum  Tymothei,  Polii  et  Eutichii  diaconi.  Item  apud  Cesa- 
ream,  passio  sanctorum  Poliocti,  Victorii  et  Donati.  Cordube, 
sancti  Secundini  martiris.  Autissiodero,  depositio  sancti  \'alis 
presbiteri  et  confessoris. 

XI  Kal.  Jun.  —  In  Aifrica,  passio  sanctorum  Casti  et  Emilii, 
qui  fuerunt  [22]  ignibus  adusti.  Apud  Corsiccam,sancte  Julie  vir- 
ginis,  que  crucis  supplicio  coronata  est.  Autissiodero,  depositio 
et  translatio  corporis  sancte  Helene  virginis. 

a.  D'abord  Edisii,  expondu^,  —  b.  Ms.  Nemanso. 


•-  -•■«   .•  *i. 


>  u ....f.>*  #*.  v'.    ♦  •   »*'*  ••-«•.sr-V'  *»««r**'- 


42  MARTYROLOGIUM   ECCLESIAE 

X.  Kal.  Jun.  —  Apud  Linguones,  passio  sancti  Desiderii 
episcopi  et  inartiris,  cum  aliis  pluribus  de  numero  gregis  sui. 
Eodem  die,  passio  sanctorum  Montani  et  Lucii,  cum  sociis  suis. 

IX  Kal.  Jun.  —  Apud  Antiochiam,  natalis  Manahen  pro- 
phete,  Herodis  tetrarche  collactanei,  sub  gratia  novi  Testamenti. 
Item  beatissime  Johanne,  quam  commemorant  evangeliste.  In 
Galliis,  civitate  Namnetis,  beatorum  martirum  Donatiani  et 
Rogatiani  fratrum.  Apud  Istriam,  passio  sanctorum  Zoeli,Servi- 
lii,  Felicis,  Silvani  ct  Dyoclis.  In  vico  Bansiono  super  fluvium  ** 
Matronam,  depositio  sancte  Posinne  virginis.  In  Portu  Romano, 
natalis  sancti  Vincencii  martii'is. 

VIII.Kal.  JuN. — Rome,via  Numentana,natalis  sancti  Urbani 
pape  et  martiris.  Medioiani,  sancti  Dyonisii  episcopi  et  confes- 
soris.  In  Moesia,  civitate  Dorostero,  sanctorum  martirum  Pas- 
secratis,  Valencionis,  cum  duobus  aliis  simul  coronatis.  In  terri- 
torio  Trecassino,  depositio  sancti  Leonis  confessoris  etmonachi. 

VII.  Kal.  Jun.  —  Apud  Athenas,  natalis  sancti  Quadrati 
episcopi,  apostolorum  discipuli.  Item  ipso  die,  alterius  Quadrati 
martiris.  Autisiodero,  in  loco  Quociaco,  passio  sancti  Prisci  mar- 
tiris  [v^]  sociorumque  ejus,  cum  innumera  multitudine.  Rome, 
beatorum  martirum  Simmitrii  presbiteri  et  aliorum  viginti 
duorum.  In  Britannia,  sancti  Augustini  episcopi  et  confessoris. 
Tudertina  Tuscie,  passio  sanctorum  Felicissimi ,  Eraclii  et 
Paulini. 

VI  Kal.  Jun.  —  Apud  Moesiam,  civitate  Dorosterensi,  nata- 
lis  sancti  Julii  martiris.  In  Galliis,  civitate  Arausica,  deposit[i]o 
sancti  Eutropii  episcopi  et  confessoris.  In  territorio  Adartensi, 
sancti  Ragnulfi  martiris,  cujus  gesta  habentur.  Alexandrie, 
passio  sanctorum  Aquilini  presbiteri  et  aliorum  quindecira. 

V.  Kal.  Jun.  —  Rome,  translatio  corporis  a  Ravenna  beati 
Johannis  pape  et  martiris.  Parisius,  depositio  sancti  Germani 
episcopi  et  confessoris.  In  Sardinia,  sanctorum  niartirum  Emilii, 
Felicis,  Priami  *  et  Luciani.  Eodem  die,  apud  Carnotum,  passio 
sancti  Charauni  martihs. 

IIII.  Kal.  Jun.  —  Apud  Iconium,  passio  beatissimi  Cononis 
et  filii  ejus  martirum.  Treveris,  beati  Maximini  episcopi  et 
confessoris.  In  partibus  Anaunie,  natale  sanctorum  Sisinnii  et 
Alexandri  atque  Martirii  martirum.  Rome,  via  Aurelia,  sancti 
Restituti.  Item  Rome,  via  Tyburtina,  vii**""  germanorum. 

III.  Kal.  Jun.  —  Rome,  via  Aurelia,  natalis  beati  Felicis 

a.  Ms.   fliiO,   en  marge   flavium.   —   6.  Le   demier  jamhage   d*m  eemtile 
expandui. 


CATHEDRALIS    REMENSI8.  43 

pape  et  martiris.  Turribus  Sardinie,  sanctorum  martirum  (iabi- 
nii  et  Crispuli.  Antiochie,  passio  sanctorum  Isicii  ct  Palatini, 
qui  multa  tormenta  passi  sunt.  Eodem  dic,  sancti  llucberti, 
ecclesie  Tungrensis  episcopi  et  confessoris. 

II  Kal.  Jun.  —  [23]  Rome,  natalis  sancte  Petronille  virginis, 
filie  beati  Petri  apostoli.  Apud  urbem  Aquileiam,  natalis  sancto- 
rum  martirum  Prothi,  Cancii,  Cantiani  ot  Cancianille  fratrum. 
Turribus  vSardinie,  sancti  Crescenciani  martiris  ct  aliorum  pluri- 
morum  sanctorura  martirum. 

Kal.  Junii.  —  Rome,  dedicatio  ecclesie  Sancti  Xichomodis 
presbiteri  et  martiris.  Apud  Cesaream  Palestine,  natalis  sancti 
Pamphili  presl)iteri  ot  martiris.  Augustiduno,  passio  sancti 
Riviani  episcopi  et  Pauli  presbiteri  et  aliorum  x^'^'"  martirum. 
Ipso  die,  sancti  Caprasii  abbatis  monasterii  Lirinensis. 

IIII.  NoN.  JuN.  —  Rome,  natalis  beatorum  martirum  Mar- 
cellini  presbitori  et  Petri  exorciste.  Lugduni,  passio  sanciorum 
martirum  Fotini  ojusdem  urbis  opiscopi,  Zacliarie  presbiteri. 
Sancti  diaconi,  Ej^agati,  Maturi,  Atthali,  Alline  ",  (Irate,  cuni 
aliis  XL ;  coronata  ost  quoque  inartirio  ex  eorum  coUegio  beatis- 
sima  Blandina,  multa  tormenta  perpessa. 

III  NoN.  JuN.  —  Apud  Aretium  civitatem  Tuscie,  passio 
sanctorum  Pergentini  et  Laurentini  fratrum.  In  Campania,  l)ea- 
tissimi  Herasmi  episcoj)i,  diversa  tormenta  perpessi.  Civitate 
Cordula,  natalis  sancti  Ysaac  monachi  et  martyris.  In  territorio 
Aurelianensium,  vico  Maiduno,  depositio  sancti  Lisardi^  presbi- 
teri  et  monachi. 

11.  NoN.  JuN.  —  Apud  Illiricum,  natalis  sancti  (Juirini  ej)is- 
copi  et  martiris,  quem  dum  judei  ligato  ad  collum  ejus  molari 
lapide  vellet  mergere,  hoc  miraculum  populo  expectanto  ipsoque 
raolari  lapide  super  aquas  natante,  vix  precibus  ut  mergerctur 
fertur  [v**]  obtinuisse,  cujus  reliquie  Rome  postea  sunt  translate. 
In  Sabaria  civitate,natalis  sancti  Rutuli.  Romo,  via  Appia,milia- 
rio  quarto,  passio  sanctorum  Arecii,  Picti  et  Daciani. 

NoNAS  JuN.  —  In  F]gipto,  natalis  sanctorum  martirum  Mar- 
ciani,  Nicandri  et  Apollonii,  quorum  gosta  habentur.  Eodem 
die  Rome,  depositio  corporis  sancti  Bonefacii,  ajmd  Tharsum 
Cilicie  passi  et  Rome  venerabiliter  translati.  Item  in  Frisia, 
sancti  Bonefacii  martiris,cum  Banco  episcopo  et  aliis  servis  Dei. 
Remis,  in  capella  que  est  ^  infra  claustrum,  dedicatio  oratorii 

a.  IrfVff  Albine.  —  6.  Lire  Lifanli.  —  c.  Addition  post4rieure  en  inforlif/ne. 


44  MARTTROLOOIUM    ECGLESIAE 

Sancti  Martini  confessoris,  in  quo  posite  sunt  reliquie  ejusdem 
sancti  a  domino  Gervasio  archiepiscopo. 

VIII  Idus  Junii.  —  Apud  Cesaream,  natalis  beati  Philippi 
diaconi,  unius  de  septem  primis.  Apud  Tharsum  Cilicie,  passio 
sanctorum  viginti  martirum.  Rome,  passio  sanctorum  Arthemii, 
cum  uxore  sua  Candida  et  filia  Paulina.  Antiochie,  beatissimi 
Asclepiadis  episcopi  et  confessoris.  Civitate  Nividuno,  passio 
sanctorum  Amancii  et  Alexandri. 

Vll.  Idus  Jun.  —  Constantinopoli,  beati  Pauli,  ejusdem  civi- 
tatis  episcopi  et  ab  Arrianis  pessime  strangulati.  Cordube, 
passio  sanctorum  Petri  presbiteri,  Avencii,  Jheremie  et  aliorum 
trium.  In  Cesarea  Cappadocie,  sancti  Luciani  martiris  et  aliorum 

yque 

VI.  Idus  Junii.  —  In  Sardinia,  sancti  Salustiani.  Cordube, 
sancti  Abundii  presbiteri  et  martiris.  In  Galliis,  civi[24]tate 
Suessionis,  depositio  sancti  Medardi  episcopi  Niviomensis,sed  et 
sancti  Gildardi  ejusdem  fratris  episcopi  Rothomagensis,  quos 
ferunt  una  die  natos,  una  eademque  die  episcopos  ordinatos, 
pariterque  una  die  ab  hac  luce  subtractos.  Apud  Senones,  sancti 
Eraclii  episcopi  et  confessoris. 

V  Idus  Jun.  —  Rome,  in  monte  Celio,  natalis  sanctorum 
martirum  Primi  et  Feliciani.  In  Galliis,  civitate  Agenno,  loco 
Pompeiaco,  passio  sancti  Vincencii  levite  et  inartiris.  In  Scothia, 
sancti  Columbe  presbiteri  et  confessoris.  Nicea,  passio  sancti 
Diomedis. 

IIII  Idus  Jun.  —  Rome,  via  Aurelia,  natalis  sanctorum 
martirum  Basilidis,  Tripodis  et  Mandalis,  et  aliorum  xx"  marti- 
rum.  Item  Rome,  via  Salaria,  passio  beati  Getulii,  sociorumque 
ejus  Cerialis,  Amancii  et  Primitivi  ^.  Apud  Nicomediam,  passio 
sancti  Zacharie.  Autisiodero,  depositio  sancti  Censurii  episcopi 
et  confessoris. 

III  Idus  Jun.  —  Natalis  sancti  Barnabe  apostoli.  In  Aqui- 
leia,  passio  sanctorum  Felicis  et  Fortunati  fratrum.  Apud 
Corinthum,  sancti  Sosthenis  discipuli  beati  Pauli  apostoH* 

II,  Idus  Jun.  —  Mediolani,  inventio  et  translatio  corponim 
sanctorum  Nazarii  martiris  et  Celsi  pueri.  Item  apud  prefatam 
urbem,  passio  sanctorum  Basilidis,  Cirini  et  Naboris.  Bodem 
die,  Nazarii  et  Celsi,  quos  ferunt  passos  apud  Ebredunensem 
urbem. 

Idus  Jun.  —  Rome,  via  Ardeatina,  natale  sancte  Felicule 


o.  Ms,  Priinititivi. 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  45 

virginis  et  martiris.  Eodem  die,  apud  Cordubam,  passio  sancti 
Flandile  [v**]  presbiteri  et  martiris. 

XVIII  Kalend.  Julii.  —  Helisei  prophete.  Apud  Cesaream 
Cappadacie,  beatissimi  Basilii  episcopi  et  confessoris.  In  terri- 
torio  civitatis  Suessionis,  passio  beatissimorum  martirum  Rulini 
et  Valerii.  Ipso  die,  sancti  Quinciani  presbiteri  et  confessoris. 
Remis,  translatio  corporis  sancti  Rigoberti  episcopi  et  confes- 
soris. 

XVII.  Kal.  Julii.  —  Apud  Siciliam,  passio  beatissimi  Viti 
et  Modesti  atque  Crescencie  martirum.  Eodem  die  in  Cesia ", 
civitate  Dorostero,  passio  Esicii  militaris  viri. 

XVI  Kal.  Julii.  —  Apud  Antiochiam,  natalis  sanctoruin 
martirum  Cirici  et  Julite  matris  ojus,  et  cum  eis  passio  quadrin- 
gentorum  quatuor  martirum.  In  (Talliis,  npud  urbem  ^'esoncio- 
nem,  sanctorum  martirum  Ferreoli  proshitori  et  Ferrutionis 
diaconi.  Lugduni,  dopositio  beati  Aureliani  Arelatensis  episcopi. 
Civitate  Namnetis,  sancti  Similiani  episcopi  et  confessoris. 

XV.  Kal.  Julii.  —  Rome,  via  Salaria,  natalis  sanctoruin 
ducentorum  sexaginta  duorum  martirum.  Aurelianis,  sancti 
Aviti  presbiteri  et  confessoris.  Eodem  die,  in  monastcrio  quod 
Harea  nuncupatur,  sancti  Vulmari  confessoris. 

XIIII.  Kal.  JuLii.  —  Rome,  via  Ardeatina,  natalis  sancto- 
rum  martirum  Marci  et  Marcelliani  fratruin.  In  Hispaniis,  civi- 
tate  Malacha,  sanctorum  martirum  Siriaci  et  Paule  virginis. 
Alexan[25]drie,  beatissime  Marinc  virginis  et  martiris. 

XIII.  Kal.  Julii.  —  Mediolani,  natalis  sanctorum  martirum 
Gervasii  et  Prothasii  fratrum.  Apud  Ravonnam,  natalis  sancti 
Ursi  martiris. 

XII.  Kal.  Julii.  —  Rome,  depositio  sancti  Novati  apostolo- 
rum  discipuli.  Civitate  Thomis,  passio  sanctorum  Pauli  et 
Ciriaci.  Rome,  sancti  Silverii  pape  et  confessoris. 

XI.  Kal.  Julii.  —  In  Sicilia,  civitate  Siracusa,  natalis  sanc- 
torum  Rufini  et  Marcie  martirum.  Rome,  sancte  Demetrie 
virginis  et  martiris.  In  Affrica,  passio  sanctorum  Quirini  ot 
Apollinaris.  Eodem  die,  depositio  sancti  Eusebii  Cesariensis 
episcopi,  fide  et  doctrina  clarissimi. 

X.  Kal.  Julii.  —  In  Britannia,  sancti  Albani  martiris  ct 
cum  illo  passio  cujusdam  militis.  Apud  Nolam  Campanie,  depo- 
sitio  beatissimi  Paulini  episcopi  et  confessoris.  Ipso  die,  sancti 
Nicee,  Romaciane  civitatis  episcopi.  In  pago  Odominse,  super 

o.  Lirc  Mesia. 


.   ...  .-  ^^•■'  *,  «1»  V  75-W  *-<'♦•- 


46  MARTYROLOOiUM   EGCLESIAE 

fluvium  Matronam,  vico  qui  vocatur   Duromannis,    depositio 
sancte  Nonice  virginis. 

IX.  Kal.  Jul.  —  Vigilia  sancti  Johannis  Baptiste.  Rome, 
via  Salaria,  natalis  sancti  Johannis  presbiteri  et  martiris.  Eodem 
die  in  Britannia,  sancte  Ediltrudis  virginis  et  regine. 

VIII  Kal.  Jul.  —  Nativitas  beati  Johannis  Baptiste  et 
precursoris  Domini.  In  territorio  Parisiacensi,  in  vico  Cristoilo, 
passio  sanctorum  Agoadi  et  Gliberti,  cum  aliis  innumeris  pro- 
miscui  sezus.  Augustiduni,  depositio  sancti  Simplicii  episcopi  et 
confessoris.  Ambianis,  inventio  corporis  sancti  Quintini  maniris. 

VII.  Kal.  Jul.  —  [v**]Apud  Pirriboroeam,  sancti  Sosipatris, 
discipuli  beati  Pauli  apostoli.  Alexandrie,  sancti  Gallicani  glo- 
riosissimi  martiris.  Rome,  via  Salaria,  natalis  sancte  Lucie 
virginis  et  martiris,  cum  aliis  viginti  duobus,  simulque  Auceie 
regis  barbari.  Apud  Cretam,  depositio  sancti  Philippi  Gorti- 
nensis  episcopi. 

VI.  Kal,  Jul.  —  Rome,  natalis  sanctorum  martirum  Johan- 
nis  et  Pauli  fratrum.  In  pago  Pictavensi,  sancti  Maxencii  presbi- 
teri  et  confessoris.  Eodem  die,  sancte  Perseverancie  virginis. 

V.  Kal.  Jul.  —  Apud  Galaciam,  beati  Crescentis  discipuli 
beati  Pauli  apostoli.  Apud  Tiburtinam  urbem  Italie,  natalis 
sancte  Simphorose  martiris  et  passio  septem  filiorum  ejus  Cres- 
centis,  Juliani,  Nemesii,  Primitivi,  Justini,  Stactei  et  Eugenii. 
Cordube,  sancti  Zoeli  martiris  et  aliorum  decem  et  octo  marti- 
rum.  Cartagini,  sancte  Guddene  martiris.  In  Oia  monasterio, 
translatio  corporis  sancti  Florencii  confessoris.  Ambianis  civi- 
tate,  inventio  corporum  sanctorum  Fusciani  et  Victorici  atque 
Genciani. 

IIII.  Kal.  Jul.  —  Vigilia  beatissimorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli.  Eodem  die  Rome,  depositio  sancti  Leonis  pape,  qui 
merito  excellentis  ingenii  apud  Romanos  magnus  Leo  appella- 
tur.  Lugduno  Gallie,  sahcti  Hirenei,  qui  cum  omni  fere  civitatis 
sue  plebe  martirio  coronatus  est.  Alexandrie,  natalis  sanctorum 
martirum  Plutharchi,  Sereni,  Heraclidis,  Herois,  cum  aliis 
tribus.  Eadem  die,  in  eadem  urbe,  sancte  Potamiene  virginis  et 
Marcelle  ejusdem  matris,  que  ignibus  sunt  combuste.  [26] 

III  Kal.  Jul.  —  Rome,  natalis  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli.  Eodem  die,  apud  castrum  Argentomacum,  sancti  Mar- 
celli  martiris.  Item  Rome,  via  Aurelia,  passio  sanctorum  qua- 
dringentorum  septuaginta  et  septem  martirum. 

II.  Kal.  Jul.  —  Commemoratio  beati  Pauli  apostoli.  Rome, 
natalis  beatissime  Lucine,  apostolorum  discipule.  Lemovigas, 
depositio  sancti  Marcialis  episcopi  et  confessoris,  cum  duobus 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  47 

presbiteris  Alpiano  et  Stratocliano.  Eodem  die,  sancti  Corsici 
presbiteri  et  Leonis  subdiaconi.  In  territorio  Vivariensi,  sancti 
Hostiani  presbiteri  et  confessoris. 

Kalend.  Jul.  —  In  monte  Or,  depositio  Aaron,  sacerdotis 
primi.  Turonis,  sancte  Monegundis  virginis.  In  territorio  Lug- 
dunensi,  loco  qui  Vallis  Vebrona  nuncupatur,  depositio  beatis- 
simi  Domiciani  abbatis.  Aninsule  monasterio,  sancti  Carilephi 
presbiteri  et  confessoris.  Civitate  Engolisma,  sancti  Ebarchii 
monachi,  episcopi  ct  confessoris.  In  territorio  Remensi,  sancti 
Theodorici  presbiteri  et  confessoris.  Et  in  territorio  Caniera- 
censi,  portu  Valencianas,  natalis  beati  Salvii  ^  martiris. 

VI.  NoN.  JuLii.  —  Rome,  via  Aurelia,  natalis  sunclorum  mar- 
tirum  Processi  et  Martiniani.  Ipso  die,  sanctorum  trium  militum 
qui  cum  beato  Paulo  apostolo  passi  sunt.  Item,  sanctorum  mar- 
tirum  Aristhonis,  Crescentiani,  Euticiani,  Urbani,  Vitalis,  Justi, 
Felicissimi,  Felicis,  Marcie  et  Simpho[v^]ro80,  qui  omnes  apud 
Campaniam  martirio  coronati  sunt.  Turonis,  depositio  sancte 
Monegundis  abbatisse. 

V.  NoN.  JuLii.  —  Apud  Indiam,  passio  sancti  Thome  apos- 
toli.  Ipso  die,  apud  Gneocesaream  Ponti,  beatissimi  Gregorii 
episcopi  et  martiris,  miraculorum  patratoris.  Constantinopoli, 
sancti  Eulogii.  Apud  Laodiciam  Syrie,  beati  Anatholii  episcopi. 
Alexandrie,  passio  sancti  Triphonis  et  aliorum  duodecim  mar- 
tirum. 

III I.  NoNAS  JuLii.  —  Osee  et  Aggei  prophetarum.  Turonis, 
translatio  corporis  sancti  Martini  confessoris,  et  ordinatio  epis- 
copatus  ejus  et  dedicatio  basilice  ipsius.  In  Aifrica,sancti  Jocun- 
diani  martiris,  in  mare  mersi.  In  territorio  Biturice  civitatis, 
vico  Ve8tenno,nataIissancti  Lauriani  episcopi  et  martiris.Apud 
Syrmium,  passio  sanctorum  Innocencii,  Sabacie,  cum  aliis  tri- 
ginta.  Ipso  die,  transitus  venerandi  episcopi  Odalrici  et  con- 
fessoris. 

III.  NoN.  JuLii.  —  Rome,  natalis  sancte  Zoe  martiris,  sancti 
Nicostrati  uxoris.  In  Syria,  sancti  Domicii  gloriosissimi  mar- 
tiris,  qui  virtutibus  suis  multa  incolis  prestat  beneficia. 

II.  NoN.  JuL.  —  Ysaie  prophete.  Rome,  octave  apostolorum. 
Item  Rome,  sancti  Transquillini  martiris.  In  pago  Trecarensi^, 
depositio  ^ancti  Goaris,  presbiteri  et  confessoris. 

NoN.  JuL.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  sancti  Pantheni,  viri 
apostolici  et  omni  sapienciaadornati.  Rome,  pas[27]sio  sanctorum 

a,  Ma.  Salj-yi  —  6.  lArt  Treverensi. 


*.  •     ,•   «      -•    .•  \-~  •  •«- 


48  MARTYROLOQIUM   ECCLESIAE 

Nicostrati  primiscrinii,  Claudii  commentariensis,  Castorii,  Vic- 
torini,  Simphroniani,  qui  omnes  in  mare  sunt  precipitati.  Eodem 
die,  festivitas  omnium  sanctorum  archiepiscoporum  Remis  et 
alibi. 

VIII.  Idus  Julii.  —  In  Asia  minore,  sancti  Aquile  et  Priscille 
uxoris  ejus,  de  quibus  in  Actibus  apostolorum  scribitur.  In 
Palestina,  natalis  sancti  Procopii  martiris.  Apud  Heracleam, 
passio  sanctorum  Johannis  et  Apri.  Eodem  die,  sancti  Gyliani 
martiris. 

VII  Idus  Julii.  —  Civitate  Marcula,  depositio  beatissimi 
Briccii  episcopi  et  confessoris.  Rome,  ad  Guttam  jugiter  manan- 
tem,  passio  sancti  Zenonis  et  aliorum  decem  milium  ducentorum 
et  trium.  Eodem  die,  sancti  Cirilli  episcopi  et  martiris,  In  civi- 
tateTyria,passio  sancte  Anatholie  et  Audacis  martirum;  et  depo- 
sitio  sancti  patris  nostri  Effirem  diaconi. 

VI.  Idus  Jul. —  Rome,  passio  septem  fratrum,  filiorum  sancte 
Felicitatis,  id  est  Januarii,  Felicis,  Philippi,  Alexandri,  \'italis, 
SiIvani,Martiali8.  In  Affiuca,  natalis  sanctorum  Januarii,  jNaboris 
et  Felicis,  quorum  corpora  Mediolani  sunt  translata.  Rome, 
passio  sanctarum  virginum  Rufine  et  Secunde  sororum. 

V.  Idus  Julii.  —  In  territorio  Aurelianensi,  apud  vicum  qui 
vocatur  Floriacus,  exceptio  corporis  beatissimi  Benedicti  abbatis 
et  monachi  et  sancte  Scolastice  sororis  ejus,  quoruni  corpora  ab 
Italia  majore  in  Gallias  venerabiliter  [v**]  a  quibusdam  religiosis 
viris  sunt  translata  et  honorifice  recondita.  In  Armenia  minore, 
civitate  Nichopoli,  natalis  sanctorum  Januarii  et  Pelagie  marti- 
rum.  In  territorio  Senonico,  beati  Sidronii  martiris.  In  territorio 
Pictavensi,  sancti  Sabini  confessoris. 

IIII.  Idus  Julii.  —  Apud  Ciprum,beati  Nasonis  antiqui  Xpisti 
discipuli.  In  Aquileia,  passio  beati  Hermagore  episcopi,  discipuli 
sancti  Marci  evangeliste,  et  Fortunati  ejusdem  diaconi.  Medio- 
lani,  translatio  corporum  martirum  Naboris  et  l^^elicis.  In  Cesa- 
rea,  sancti  Dyi. 

III  Idus  Jul.  —  Johel  et  Ezre  prophetarum.  Apud  Mace- 
doniam,  natalis  sancti  Sylee  apostoli.  In  Affirica,  sanctorum 
confessorum  Eugenii  Cartaginensis  episcopi  et  ejusdem  ecclesic 
universi  cleri«  qui  cede  inediaque  macerati,  fere  quingenti  vel 
eo  amplius  procul  crudeli  exilio  extrusi  sunt.  In  Britannia 
minore,  natalis  sancti  Turiani  episcopi  et  confessoris. 

II.  Idus  Juui.  —  Apud  Pontum,  natalis  sancti  Foce  episcopi 
et  martiris.  Alexandrie,  depositio  sancti  Heracle  antistitis,  viri 
maxime  sanctitatis,  ob  cujus  opinionem  celeberrimam  comme- 
morat  so  Affiricanus  nobilis  historiographus  Alexandriam  pro- 
perasse. 


CATHEDKALIS    HEMENSIS.  49 

Idus  JuLii. —  Nisibi,  sancti  Jacobi  episcopi,  magne  sancti- 
latis  viri.Cartagini,  passio  sanctorum  Catulini  diaconi,  Januarii, 
Florencii,  Julie  et  Juste.  Alexandrie,  sanctorum  martirum  Phi- 
lippi,Zenonis,  Narsei  et  decem  infantium.  Rome,  in  Portu,  natalis 
sanctorum  Eutropii,  Zosime  et  Bonose  sororum.  Ticini,  sancti 
Cy[28]ri.  Ipso  die,  divisio  xii*^^°*  apostolorum. 

XVII.Kal.Aug. —  In  Hostia,  natalis  beati  Hylarini  monachi 
et  martiris.  Apud  Antiochiam  Sirie,  natalis  sancti  Eustachii 
episcopi  et  confessoris.  In  Cesarea,  sancti  Pauli,  cujus  gesta 
habentur.  Eodera  die,  sancti  Alexii  confessoris. 

XVI  Kal.  AuGUSTi.  —  Apud  Cartaginem,  passio  duodecim 
Scillitanorum,id  est  Sperati,  Narthali,  Cythini,  Bccurii,  Felicis, 
Aquilini,  Letatii,  Januarie,  (Jcnerose,  Bassic,  Donate  et  Sccunde. 
Aulisiodero,  depositio  sancti  Theodosii  episcopi  et  confessoris. 

XV.  Kal.  Aug.  —  Rome,  passio  septcin  germanoruni,  id  cst 
Peiri,  Marcelliani,  Januarii,  Dyonisii,  Simpronii,  Clementis  ot 
Hirenei,  quorum  gesta  habentur.  Eodem  die,  natalis  bu.iti 
Arnulphi  Turonensis  episcopi  et  martiris. 

XllII  Kal.  Aro.  —  Natalis  beati  Epafre  martiris,qui  a  bcato 
Paulo  est  cpiscopus  ordinatus  Colossis.  Apud  Thebaideni,  depo- 
sitio  beati.ssimi  patris  nostri  Arsemi  monachi.  In  Ilispaniis, 
civitate  Ilispali,  passio  beatarum  martirum  Juste  ct  Kufine. 
Lugduni,  sancti  Rustici  cpiscopiet  confessoris. 

XIII  Kal.  Aug.  —  Apud  Judeam,  natalis  bcati  Joseph,  (jui 
cognominatus  est  Justus  :  hic  multa  perpessus  a  Judeis,  victorio- 
sissimo  fine  quievit,  In  Siria,  civitate  Damasco,  passio  sancto- 
rum  Sabini,  Maximini,  Juliani,  Macrobii,  Cassii,  Paulo  ct 
aliorum  decem  martirum.  In  Thebaide,  sancti  Victoris.  Civimte 
Corduba,  sancti  Pauli  diaconi  ct  martiris.  In  Antiochia,  j)assio 
sancte  Margarete  virginis.  |  v*'| 

XII.  Kal.  Avg.  —  Obitus  Danihelis  prophcte.  Rome,  natalis 
sancte  Praxedis  virginis.  In  Galliis,  civitaic  Massilia,  pnssio 
beatiVictorismartiris,pariterque  trium  militum  Alexandri,  1'eli- 
ciani  et  Longini.Trecas,  pas.sio  sancte  Julie  virginis  et  martiris. 
Civitate  Carcntis,depositio  sancti  Leubini  episcopi  et  confessoris. 

XI.  Kal.  Au(5.  —  Natalis  beate  Marie  Magdalenc,  quam  evan- 
geliste  commemorant.  Philippis,  beatissime  Sinthidos,  discipule 
Pauli  apostoli.  Anchyra  (ialacie,  sancti  Platonis  martiris,  cujus 
gesta  habentur.  Monasterio  Fontanella,  depositio  sancli  Wiin- 
dregisili  monachi  et  confessoris.  In  tcrritorio  Arvernensi,  sancti 
Menelei  abbatis. 

X  Kal.  Aug.  —  Apud  Ravennam,  natalis  beatissimi  Apolli- 
naris  episcopi  et  martiris,  qui  a  bcato  Petro  apostolo  epis(()[)us 

VII  4 


50  MARTYROLOGIUM   ECGLESIAE 

* 

ordinatus  et  ab  ipso  Ravennam  pnissus,  multa  a  paganis  est 
perpessus,  multosqiie  ad  fidem  convertit  et  miracula  maxima 
fecit.  Rome,  via  Tiburtina,  sancti  Vincencii  martiris.  Remis, 
translatio  corporis  sancti  Nichasii  episcopi  et  martiris,  et  sancte 
Eutropie  sororis  ejus. 

IX  Kal.  Aug. —  Apud  Emeritam*  Hyspanie  civitatem,  natalis 
sancti  Victoris  martiris  et  duorum  fratrum  ejus,  Stercacii  et 
Antiogeni.  In  Italia,  civitate  Tyro,  que  est  circa  lacura  \'ulsi- 
num,  natalis  Cristine  beatissime  virginis  et  martiris.  Eodem  die, 
in  Perside,  passio  sanctarum  Nicete  et  Aquile.  Civitate  Amiter- 
nina,  passio  militum  octo[29]ginta  trium. 

VIII.  Kal.  Aug.  —  Natalis  beati  Jacobi  apostoli,  fratris  sancti 
Johannis  evangeliste  :  hujus  sacratissima  ossa  Jherosolimis  ad 
Hispanias  sunt  translata.  In  Licia,  civitate  Samon,  natalis  sancti 
Xpistofori  martiris.  Civitate  Barcinona,  passio  sancti  Cucufatis 
gloriosissimi  martiris.  Rome,  beati  Nemesii  diaconi  et  martiris. 
Parisius,  translatio  corporis  sancti  Germani  episcopi  et  confessoris. 

VII.  Kal.  Aug.  —  Philippis,  beati  Herasti  martiris,  a  sancto 
Paulo  ejusdem  civitatis  ordinati  episcopi.  Rome,  passio  sancti 
Jacincti  martiris.  Item  Rome,  via  Latina,  sanctorum  martirum 
Simpronii,  Theodoli,  Olimpii,  Exuperie,  qui  ignibus  conflagrati 
sunt.  Et  beate  Anne,  matris  beate  virginis  Marie. 

VI.  Kal.  Aug.  —  Apud  Ephesum,  passio  sanctorum  Maxi- 
miani,  Malchi,  Martiniani  et  aliorum  iiii**^  quorum  gesta 
habentur.  Nicomedie,  natalis  sancti  Ermelai  presbiteri  et  mar- 
tiris,  qui  beatum  PjEintaleonem  baptizavit.  Item  Nichomedie, 
sanctorum  martirum  Hermolai  presbiteri,  Hermempi  et  Hermo- 
gratis  fratrum.  Eodem  die,  in  Sicilia,  beati  Symeonis  monachi. 
Autisiodero,  depositio  Etherii  episcopi  et  confessoris. 

V  Kal.  Aug.  —  Apud  Nicomediam,  natalis  beatissimi  Pan- 
thaleonis  martiris.  In  Britannia  minore,  Dolo  monasterio,  sancti 
Sansonis  episcopi  et  confessoris.  Mediolani,  passio  sanctorum 
Nazarii  et  Celsi  pueri,  quorum  festivitas  pridem  idus  junii  cele- 
brior  agitur.  Eodem  die,  Lugduni,  sancti  Peregrini  presbiteri 
et  confessoris. 

IIII.  Kal.  Aug.  —  [v®]  Rome,  transmutatio  corporis  beati 
Felicis  pape  et  martiris,  cujus  martirium  iii°  idus  novembris 
celebratur.  Item  Rome,  via  Portuensi,  natalis  sanctorum  mar- 
tirum  Simplicii,  Faustini  et  sancte  Beatricis  sororis  eorum. 
Civitate  Trecas,  sancti  Lupi  episcopi  et  confessoris. 


a.  Ma,  Emltam. 


CATHEDRALIS    RKMENSIS.  51 

III  Kal.  Atjg.  —  Rome,  natalis  sanctorum  niartirum  Abdou 
et  Sennis  subregulorum.  Apud  Affricam,  civitate  Lucernaria, 
passio  sanctarum  virginum  Maxime,  Donatille  et  Secunde.  Auti- 
siodero,  depositio  sancti  IJrsi  episcopi  et  confessoris. 

II  Kal.  Aug.  —  Apud  Ravennam  Italie  civitatem,  transitus 
sancti  Germani  Autisioderensis  episcopi.  Apud  Cesaream,  passio 
sancti  Fabii  martiris.  Civitate  Sinnada,  passio  sanctorum  Demo- 
criti,  Dionisii  et  Secundi. 

Kal.  Augusti.  —  Rome,  ad  sanctum  Petrum  ad  Vincula. 
Antiochie,  passio  sanctorum  Machabeorum.  In  Italia,  civitate 
Vercellis,  sancti  Eusebii  episcopi  et  martiris.  Apud  Arabiam, 
civitate  Philadelphia,  natalis  sanctorum  martirum  Cirilli,  Aquile, 
Petri,  Domiciani,  Rufi,  Menandri,  una  die  coronatorum.  In 
Hispaniis,  civitate  Gerunda,  natalis  sancti  Felicis,  lelicissimi 
martiris  et  multa  tormenta  perpessi.  Rome,  passio  sanctarum 
virginum  Spei,  Fidei  et  Caritatis,  et  beate  Sophie  matris  earum. 
In  lerritorio  Parisiacensi,  sancti  Justini  martiris.  In  [30J  jiago 
Lisvino,  sancti  Nemesii  confessoris.  Rome,  via  Latina,  snncto- 
rum  martirum  Boni  presbiteri,  Fausti,  Mauri,  cum  aliis  septem 
qui  in  Stephani  pape  actibus  describuntur. 

IIIL  NoN.  AuG.  —  Rome,  in  cimitcrio  Calixti,  natalis  sancti 
Stephani  pape  et  martiris.  In  provincia  Bithinie,  urbe  Nicea, 
passio  sancte  Theodore  et  trium  filiorum  ejus,  ignibus  exami- 
natorum. 

III  NoN.  AuG.  —  Jherosolimis,  inventio  corporis  beati  Stc- 
phani  prothomartiris,  sed  et  Nichodemi  et  Gamaliclis  atquc 
Abibon  filii  ejus,  a  Luciano  presbitero.  Rome,  via  Appia,  nata- 
lis  sancti  Tharsicii  martiris.  Constantinopoli,  sancli  Iloi-melli 
martiris.  Augustiduno,  depositio  Eufronii  episcopiet  confessoris. 

II  NoN.  AuG.  —  Thessalonice,  passio  beati  Aristarchi  epis- 
copi  et  confessoris  et  commilitonis  Pauli  apostoli.  Rome,  ad 
Sanctum  Laurentium,  natalis  sancti  Justini  presbiteri,  qui  bea- 
tum  Laurentium  et  multorum  sanctorum  corpora  sepelivit.  Item 
Rome,  in  cripta  Harenaria,  beati  Tertulliani  martiris. 

NoN.  AuG.  —  Augustiduno,  natalis  sancti  Cassiani  episcopi 
et  confessoris.  Cathalaunis,  sancti  Memmii  ejusdem  civitatis 
primi  episcopi.  In  provincia  Recie,  civitate  Augusta,  natalis 
sancte  Afre,  llammis  conflagrate.  Eodem  die,  natalis  sancti 
Osvualdi  Anglorum  regis  ct  martiris. 

VIII  IdusAug. — TransfiguratioDomini  nostri[v**jJhesuXpisti 
in  monte.  Rome,  natalis  sancti  Sixti  pape  ct  martiris  ;  passi 
sunt   cum   eo   Felicissimus   et   Agapitus    diaconi,    Januarius, 


52  MARTTROLOOIUM   ECCLBSIAE 

Magnus,  Vincencius  et  Stephanus  subdiaconi,  sed  et  quidam 
nomine  Quartus.  In  Hispaniis,  civitate  Compluto,  passio  sanc- 
torum  Justi  et  Pastoris  fratrum, 

VII.  Idus  Aug.  —  Apud  Tusciam,  civitate  Arecio,  natalis 
sancti  Donati  episcopi,  nobilissimi  martiris.  Rome,  sanctorum 
martirum  Petri,  Juliani,  et  aliorum  decem  et  octo  martirum. 
Apud  Mediolanum,  sancti  Faustini  martiris. 

VI.  Idus  Aug.  —  Rome,  translatio  corporis  sancti  Cyriaci 
diaconi  et  martiris,  pariterque  sanctorum  martirum  Largi  et 
Smaragdi  et  aliorum  viginti  martirum.  Apud  Viennam  Gallie 
urbem,  sancti  Scveri  presbiteri  et  confessoris. 

V.  Idus  Auo.  -  Vigilia  sancti  Laurencii  martiris.  Rome, 
sancti  Romani  militis  et  martiris.  Item  Rome,  in  cymiterio 
Calixti,  depositio  Dionisii  episcopi  et  confessoris.  Apud  Colo- 
niam  Tuscie,  natalis  sanctorum  Secundiani ,  Marcelliani  et 
Veriani  martiris. 

II II.  Idus  Aug.  —  Rome,  via  Tiburtina,  natalis  beati  Lau- 
rencii  archidiaconi  et  martiris.  Eodem  die,  Rome,  militum 
centum  sexaginta  quinque. 

III  Idus  Aug.  —  Rome,  inter  duos  Lauros,  sancti  Tyburcii 
martyris.  Eodem  die,  Rome,  sancte  Susanne  virginis  et  marti- 
ris.  Civitate  Cameraco,  depositio  beati  Gaugerici  episcopi  et 
confessoris.  Apud  castellum  Ebroicas,  sancti  Taurini  episcopi 
et  martiris.  [31]  Remis,translatio  sancti  Calixti  pape  et  martiris. 

II  Idus  Aug.  —  In  Sicilia,  civitate  Cathina,  natalis  sancti 
diaconi  Eupli  et  martiris.  In  provincia  Retie,  civitate  Augusta, 
passio  sancte  Hilarie,  matris  beate  Afre,  cum  Digna,  Eumenia 
et  Euprepia,  que  ignibus  examinate  sunt.  Passi  sunt  eodem  die, 
non  longe  ab  urbe  Roma,  Quiriacus,  Largio,  Crescencianus, 
Nimia,  Juliana,  cum  aliis  viginti.  Civitate  Falare,  passio  sancti 
Graciliani  et  Felicissime  virginis.  In  Syria,  passio  sanctorum 
Macharii  et  Juliani. 

Idus  Aug.  —  Rome,  passio  beati  Yppoliti  martiris  et  sancte 
Concordie  nutricis  ejus,  et  aliorum  decem  et  novem  martirum  de 
domo  ejus.  Eodem  die,  apud  Forum  Sylle,  natalis  sancti  Cas- 
siani  martiris.  Pictavis,  depositio  sancte  Radegundis  regine. 

XIX.  Kal.  Sept.  —  Vigilia  Assumptionis  sancte  Marie. 
Rome,  via  Appia,  beati  Eusebii  presbiteri  et  confessoris,  In 
Aquileia,  natalis  sanctorum  martirum  Felicis  et  Fortunati 
fratrum, 

XVIII.  Kal.  Sept.  —  Assumptio  beatissime  Marie  semper 
virginis,  matris  Domini  nostri  Jhesu  Xpisti.  Rome,  via  Appia, 
natalis  sancti  Tarsicii  acoliti  et  martiris.  In  Palestina  provincia 


•      t 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  53 

Syrie,  natalis  sancti  Eusebii  martiris.  Cartagini,  passio  sancto- 
nim  Ysaac,  Maximiani  et  Marciani. 

XVII.  Kal.  SErr.  —  In  Nicea  civitate  Bitliinie,  natalis 
sancti  Ursani  confessoris.  Rome,  sancte  Serene,  uxoris  quondara 
Diocleciani  augusti.  In  Persidc,  sancti  Tyrsi  cum  sociis  suis. 
Metis,  beati  Arnulphi  episcopi  [v"]  et  confessoris. 

XVI.  Kal.  Sei'T.  —  Octave  sancti  Laurencii  levite  et  mar- 
tiris.  Apud  Cartaginem,  natalis  sanctorum  Liberati  abbatis, 
Bonefacii  diaconi,  Servii  et  Rustici  subdiaconorum,  Rogati  et 
Septimi  monachorum  et  Maximi  pueri,  nobilium  martirum. 
Apud  Cesaream  Cappadocie,  sancti  Mammetis  martiris. 

XV.  Kal.  Sept.  —  Apud  Prestinam  civitatem,  miliario  ab 
urbe  tricesimo  tercio,  natalis  sancti  Agapiti  martiris,  gravia 
tormenta  satis  perpessi.  Eodem  die,  Rome,  beatorum  martirum 
et  presbiterorum  Johannis  et  Crispi.  Item  Rome,  sanctc  Helene 
matris  Constantini  imperatoris.  Cartagini,  passio  sanctorum 
martirum  masse  candide. 

XIIII.  Kal.  Sept.  —  Rome,  natalis  sancti  Magni  seu  sancti 
Andree  mariiris,  cum  sociis  suis  duobus  milibus  quinquaginta  et 
septem  martiribus.  Item  Rome,  beati  Julii  senatoris  et  martiris. 
In  Galliis,  pago  Sigisterico^,  sancti  Donati  presbiteri  et  confes- 
soris.  In  territorio  Bituricensi,  sancti  Mariani  confessoris,  cujus 
gesta  habentur. 

XIII.  Kal.  Sept.  —  Samuelis  prophete,  cujus  sacra  ossa  ab 
Archadio  imperatore  in  Thaiciam  sunt  translata.  Eodem  die, 
beati  Porphirii,  didascali  sancti  Agapiti  martiris.  Herio  insula, 
sancti  Philiberti  abbatis,  sacerdotis  ac  monachi.  Civitate  Cor- 
duba,  sanctorum  monachorum  Leovilgii  et  Cristophori  marti- 
ris.  Eodem  die,  sancti  Bernardi  Clerovallensis  abbatis. 

XII  Kal.  Sept.  —  [32]  Apud  civitatem  Salonam,natalis  sancti 
Anastasii  martiris.  Eodem  die,  natalis  sanctorum  martirum 
Bonosi  et  Maximiani,  quorum  gesta  habentur.  In  territorio 
civitatis  Guavalitane,  natalis  sancti  Privati  episcopi  et  martiris. 

XI.  Kal.  Sept.  —  Rome,  via  Ostensi,  beati  Thimothei  mar- 
tiris.  Eodem  die,  in  Portu  Romano,  passio  sanctorum  martirum 
peregrinorum  Marcialis,  Epicteti,  Saturnini,  Aprilis  et  Felicis, 
cum  sociis  eorum.  Item  Rome,  sancti  Anthonii  martiris.  Augus- 
tiduni,  beatissimi  Simphoriani  martiris.  Remis,  passio  sancto- 
rum  Mauri  presbiteri,  cum  eo  quinquaginta  mariirum  et  aliorum 
plurimorum  sanctorum  martirum. 


a.  Ma,  Sigisterice. 


i     .*    «  .  K.t*'  f ,.    WI--K-  ■...'•-.»  ■  «    #     « '  '  *    •  »  ' 


54  MARTYROLOGIUM   BCCLB8IAB 

X.  Kal.  Sept.  —  Remis,  natalis  beatorum  martirum  Thimo- 
thei  et  ApoUinaris.  Apud  Antiochiam,  passio  sanctorum  Donati, 
Restituti,  Valeriani,  Fructuose  et  aliorum  duodecim  martirum. 
Apud  Alexandriam,  beati  Theone,  fidei  puritate  clarissimi. 
Jherosolirais,  beati  Zachei  episcopi.  Lugduno  Gallie,  sanctorum 
martirum  Minervii  et  Eleazari,  cum  filiis  octo.  In  Portu  urbis 
Rome,  passio'  sanctorum  Yppoliti,  Quiriaci  et  Archilai.  Apud 
Liciam,  civitate  Egea,  sanctorum  Ciaudii,  Asterii  et  Neonis, 
qui  post  varia  tormenta  cruci  affixi  sunt. 

IX,  Kal.  Sept.  —  In  India,  passio  beati  Bartholomei  apos- 
toli,  cujus  sacratissimum  corpus  postea  Beneventum  translatum 
est.  Apud  Cartaginem,  passio  trecentorum  martirum,  qui  omnos 
in  clibanum  calcis  [v^]  accensum  examinati  sunt,  unde  massa  can- 
dida  nuncupantur.  Rome,  sancti  Genesii  martiris.  Civitate  Rotho- 
mago,  depositio  beati  Audoeni  episcopi  et  confessoris,  In  terri- 
torio  Nivernensi,  sanctorum  confessorum  Patricii  abbatis  et 
(leldardi  presbiteri.: 

VIII.  Kal.  Sept.  —  Rome,  natalis  sanctorum  martirum 
Eusebii,  Ponciani,  Vincencii  et  Peregrini.  Arelato,  sancti  Gene- 
sii  martiris.  In  Hispaniis,  civitate  Compluto,  sanctorum  marti- 
rum  Justi  et  Pastoris  fratrum.  Item  in  Hispania,  civitate  Italica, 
sancti  Geroncii  episcopi,  in  carcere  quiescentis. 

VII.  Kal.  Sept.  —  Rome,  natalis  sancti  Zepherini  pape,  et 
passio  sanctorum  Abundii  et  Herenei  martirum.  Apud  Victimi- 
lium  castrum  Italie,  natalis  sancti  Secundi  martiris.  Item  in 
Italia,  civitate  Pergamis,  sancti  Alexandri  martiris.  Civitate 
Salona,  sancti  Anastasii  martiris.  Autisiodero,  sancti  Eleuterii 
episcopi . 

VI.  Kal.  Sept.  —  Apud  Capuam,  natalis  sancti  Rufi  martiris. 
Thomis,  sanctorum  martirum  Marcelliani  tribuni,  et  Manuee 
uxoris  ejus  et  Johannis  filii  ejus,  et  Serapionis  clerici  et  Petri 
militis.  Apud  Cordubam,  passio  sanctorum  martirum  Geprgii 
diaconi  et  monachi,  Aurelii,  Felicis,  Nathalie  et  Liliose.  Civi- 
tate  Arelatensi,  depositio  sancti  Cesarii  episcopi  et  confessoris. 
Augustiduni,  sancti  Siagrii  episcopi  et  confessoris. 

V.  Kal.  Sept.  —  Rome,  passio  sancti  Hermetis  martiris. 
Constantinopoli,  natalis  sancti  Alexandri  episcopi,  gloriosi  senis. 
[33]  InAffrica,civitate  Ippona,  depositiosanctiAugustiniepiscopi, 
excellentissimi  doctoris,  cujus  sacrum  corpus  Ticini  translatum 
est.  In  territorio  Arvernensi,  Brivato  vico,  natalis  sancti  Juliani 
martiris.  Apud  Sanctonas,  depositio  sancti  Vibiani  episcopi, 
cujus  gesta  habentur. 

IIII.  Kal.  Sept.  —  Secunda  inventio  capitis  Johannis  Bap- 


.  (     «.    ■    lA.  •  i  •  1      .  .»  ,    I        -V       '■ 


CATHEDRALIS   REMEN6IS.  55 

tiste  in  Emessa  civitate  a  quodam  presbitero  Marcello  nomine ; 
eodeui  die  decoUatio  ejus  cciam  veneratur,  quamvis  circa  sol- 
lempnitatem  Ptischalem  extitisse  magis  credatur.  Rome,  ad  ar- 
cum  Faustini,  natalis  beatissime  Sabine  martiris.  Item  in  pago 
Trecassino,  sancte  Sabine  virginis.  Parisius,  depositio  Mederici 
presbiteri.  Ipso  die,  sancte  Candide  virginis. 

III.  Kal.  Sf.vt.  —  Rome,  via  Ostensi,  passio  sancti  Felicis 
presbiteri ;  passus  est  eciam  cum  eo  quidam  cujus  nomen  igno- 
rantes  Xf^istiani  Adauctum  eum  vocaverunt,  eo  quod  auctus  sit 
bono  Felici  ad  coronam  martirii.  Item  Rome,  sancte  Gaudencie 
virginis.  Rasbatis  monasterio,  depositio  sancti  Agilii  abbatis 
atque  confessoris.  In  \'enusia  civitate  Apulie,  passio  sanctorum 
Felicis  episcopi  civitatis  Tubzocensis,  Audacti  et  Januarii  pres- 
biterorum,  Fortunaciani  et  Septimini  lector[um]. 

II.  Kal.  Sept.  —  Treveris,  sancti  Paulini  episcopi  et  confes- 
soris,  magne  sanctitatis  viri.  Apud  Athenas,  beati  Aristidis, 
fidei  devotione  clarissimi.  Autisiodero,  sancti  Optati  episcopi  et 
confessoris.  [v*'] 

Kal.  Septembr.  —  Jesunave  et  Gedeon  prophetarum ;  et  nata- 
lis  beatissime  Anne  prophetisse,  quam  evangelicus  sermo  prodit. 
Apud  Capuam,  via  in  Aquaria,  sancti  Prisci  martiris,  unius  de 
antiquis  Xoisti  discipulis.  Remis,  depositio  beatorum  confes- 
sorum  pariterque  ejusdem  urbis  pontificum  Sixti,  Siniciiatque 
Nivardi.  Apud  Senones,  beati  Lupi  episcopi  et  confessoris. 
Cenomannis,  sancti  Victoris  episcopi  et  confessoris,  cujus  gesta 
habentur.  Ambianis,  transitus  sancti  Firmini  episcopi  et  confes- 
soris.  Apud  Nemause  territorium,  sancti  Egidii  confessoris  atque 
abbatis. 

IIII.  No.  Sei*temb.  —  Lugduni  Gallie,  exceptio  corporis 
ab  heremo  beati  Justi  ejusdem  urbis  episcopi,  beati  quoque 
Viatoris  ejus  ministri.  Eodem  die,  apud'prefatam  urbera,  depo- 
sitio  sancti  Helpidii  episcopi  et  confessoris.  Apud  Appamiam, 
beati  Antonini  martiris. 

III.  No.  Sept.  —  Natalis  beatissime  Phoebes,  discipuli  Pauli 
apostoli.  Rome,  passio  beate  Seraphie  virginis  et  martiris. 
In  Capua,  sanctorum  martirum  Antonini  pueri  annorum  viginti 
et  Aristei  episcopi,  quorum  gesta  habentur.  Leodio,  sancli  Rema- 
cli  episcopi  et  confessoris. 

II  No.  Sept.  —  Moysi  prophete.  Anchyra  Gah^cie,  natalis 
sanctorum  martirum  trium  puerorum  Rufini,  Silvani  et  Vitalici. 
Cabillone  civitate,  natalis  sancti  Marcelli  martiris.  Ipso  die, 
sanctorum  Magni  et  Casti. 


/.i..  ....  *  ...«.•  y       .  :        »  ♦  ■       ' 


56  MAUTYROLOGIUM    ECCLESIAE 

NoN.  Sept.  —  [34]  Rome,  beati  Victorini  martiris,  episcopi 
Amiternine  urbis.  Item  Rome,  in  Portu,  natalis  sancti  Herculiani 
martiris.  Capue,  sanctorum  martirum  Quinti,  Arconcii  et  Donati. 
Eodem  die,  in  territorio  Taruannensi,  depositio  sancti  Bertini 
abbatis  et  monachi. 

VIII.  Idus  Sept.  —  Obitus  Zacharie  prophete.  Eodem  die, 
natalis  sancti  Honesiphori,  de  quo  apostolus  scribit.  Apud  Aflri- 
cam,  beatoruni  confessorum  et  episcoporum  Donaciani,  Presidii, 
Ivlansueti,  Germani,  Fuscoli,  qui  ob  catholicam  fidem  exilio  eli- 
minati  sunt. 

VII.  Idus  Septemb.  —  Apud  Nicomediam,  natalis  beati 
Johaniiis  martiris.  In  territorio  Augustidunensi,  sancte  Regine 
virginis  et  gloriosissime  martiris.  Aurelianis,  depositio  beati 
Evurcii  episcopi  et  confessoris.  In  territorio  Parisiacensi,  sancti 
Clodoaldi  presbiteri  et  confessoris.  Cathalaunis,  sancti  Alpini 
episcopi  et  confessoris. 

y\.  Idus  Sept.  —  Nativitas  sancte  Dei  genitricis  et  perpetue 
virginis  Marie.  Rome,  festivitas  sepulture  sancti  Adriani  marti- 
ris,  qui  apud  Nicomediaro  cum  aliis  viginti  tribus  passus  est  iii** 
nonas  marcias.  Alexandrie,  natalis  sanctorum  martirum  Amrao- 
nii,  Neotherii,  Theophili  et  aliorum  viginti  duorum.  Antiochie, 
passio  sanctorum  Timothei  et  Fauste.  Remis  civitate,  natalis 
sancti  A^ivencii  episcopi  et  confessoris  ejusdem  civitatis. 

V.  Idus  Sept.  —  Apud  Nicomediam,  passio  sanctorum  Doro- 
thci  et  Gor[v*^]gonii  gloriosorum  martirum,  qui  Nichomedie 
quidem  sunt  passi  et  martirio  coronati  suni ;  interjecto  autem 
tempore,  beatus  Gorgonius  Romam  translatus  est.  In  Sabinis, 
miliario  ab  urbe  tricesimo,  passio  sanctorum  Jacincti,  Alexandri 
et  Tyburcii.  In  territorio  Tharuannensi,  depositio  sancti  Audo- 
mari  episcopi  et  confessoris,  In  Scothia,  sancti  Quirani  abbatis. 

IIII.  Idus  Sept.  —  Rome,  depositio  sancti  Hylarii  pape. 
Apud  Affricam,  natahs  sanctorum  episcoporum  Nemesiani, 
Felicis,  Lucii,  item  Felicis,  Littei,  Poliani,  Victoria,  Laderis  et 
Dativi,  qui  ob  confessionem  fidei  exilio  sunt  eliminati,f«8ed  et 
excmplum  illorum  secuta  multiplex  portio  populi  est  martirio 
coronata.  In  Calcedona,  natalis  sanctorum  Sostenis  et  Victoris 
martirum. 

III  Idus  Sept.  —  Rome,  via  Salaria  vetere,  natalis  sancto- 
rum  martirum  Prothi  et  Jacincti.  Item  in  Portu  urbis  Rome, 
passio  sanctorum  Ingenui  et  Yppoliti.  Lugduno  (lallie,  depositio 
sancti  Patientis  episcopi  et  confessoris. 

II  Idus  Sept.  —  Apud  urbem  Ticinium  que  et  Papia  dicitur, 
natalis  sanctorum  confessorum  pariterque  pontificum  Syri  et 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  57 

Invencii.  Augustiduno,  depositio  sancti  Evancii  episcopi  et  con- 
fessoris.  In  Sicilia,  civitate  Catina,  passio  sancti  Serai)ionis 
martiris. 

Idus  Sept.  —  Apud  Egiptum,  civitate  Alexandria,  natalis 
beati  Philippi  episcopi  et  martiris.  Eodem  die,  sancti  Amati 
presbiteri,  anachoritice  vite  sectatoris  et  monasterii  Romarici 
abbatis.  Andegavis,  sancti  Maurilii  episcopi  et  confessoris.  [35] 
Augustiduno,  Nectarii  episcopi.  Turonis,  sancti  Litorii  episcopi 
et  confessoris. 

XVIII.  Kal.  Oct.  —  Exaltatio  sancte  Crucis,  quando  Hera- 
clius  imperator  eam  dc  Perside  retulit.  Rome,  beati  Cornelii 
pape  et  martiris,  cujus  sacrum'  corpus  a^*  Roma  transhitum  a 
Karolo  juniore  augusto  positum  est  in  monasterio  quod  con- 
struxit  infra  palatii  edes  Compendii.  Eodem  die  Rome,  sancto- 
rum  viginti  et  unius  martirum,  sed  et  passio  Cerealis  et  uxoris 
ipsius  Salustie.  Apud  Carthaginem,  passio  beatissimi  Cipriani 
doctoris  excellentissimi,  cujus  sacratissimum  corpus  temporibus 
Karoli  Magni  imperatoris  in  Frianciam  est  delatum  et  Lugduni 
venerabiliter  reconditum ;  referuntur  cum  eo  passi  Crcscencia- 
nus,  Victor,  Rosula  et  Generalis. 

XVII.  Kal.  Oct.  —  Rome,  via  Numentana,  beati  Nicho- 
medis  presbiteri  et  martiris.  In  territorio  Cavillonense,  natalis 
sancti  Valeriani  marfirls.  TuUo,  depositio  sancti  Apri  episcopi 
et  confessoris.  Item  Carnoto,  sancti  Leobini  episcopi  et  confes- 
soris. 

XVI  Kal.  Oct.  —  Apud  Calcedonam,  natalis  beate  Eufemie 
virginis  et  martiris.  Rome,  natalis  Lucie  nobilis  matronc  ct 
beatissime  martiris,  que  pro  X^isto  gravia  tormenta  pcrpessa 
est ;  pariterque  passio  sancti  Geminiani  martiris. 

XV.  Kal.  Oct.  —  In  Britanniis,  passio  sanctorum  Socratis 
et  Stephani.  Apud  Leodium,  natalis  sancti  Lamberti  martiris, 
episcopi  Tungrensis.  Rome,  natalis  sancti  Justini  presbiteri  et 
martiris.  Item  Rome,  passio  sanctorum  Narcisi  et  Crescencionis. 
Nivi^^^^^Jduno,  sanctorum  martirum  Valeriani,  Macrini  et  Gor- 
diani.  Apud  Cordubam,  sancti  Emiliani  diaconi  et  Jeiemie 
decollatorum. 

XIIII.  Kal.  Oct.  —  Natalis  sancti  Methodii,  Olimpi  Licie 
civitatis  episcopi  et  martiris.  Apud  Viennam,  sancti  Ferreoli 
martiris.  Mediolani,  depositio  sancti  Eustorchii  episcopi  et 
sancti  Satyri. 

o.  Addiiion  posUrienrt. 


58  MARTYROLOGIUM    ECCLESIAB 

XIII  [Kal.  Oct.].  —  In  Neapoli  Campanie,  passio  sancto- 
rum  Januarii  Beneventane  urbis  episcopi,  Sossii,  Festi  et  Proculi 
diaconorum.  Desiderii  lectoris,  Eutici  et  Acuti  martirum.  In 
Palestina,  natalis  sanctorum  Pelei  et  Nili  episcoporum,  qui  cum 
plurimis  clericis  pro  Xoisto  igne  consumpti  sunt.  Apud  Nuce- 
riam,  natalis  sanctorum  Felicis  et  Constancie  martirum.  In 
territorio  Lingonice  civitatis,  monasterio  Segestro,  depositio 
sancti  Sigonii  presbiteri  et  monachi. 

XII  Kal.  Oct.  —  In  Cizico,  natalis  beate  Fauste  virginis  et 
martiris,  cujus  mira  et  gravia  tormenta  leguntur  ;  passus  est 
cum  ea  eciam  Evilasius  judex.  Eodem  die,  passio  sanctorum 
Eustachii  cognomento  Placide  et  uxoris  ejus  Teospis,  cum  filiis 
Agapio  et  Theospite.  quorum  miri  actus  lcguntur.  In  Frigia, 
passio  sanctorum  Dionisii  et  Privati. 

XI  Kal.  Oct.  —  Naialis  beati  Mathei  apostoli  et  evangeliste. 
Rome,  via  Claudia,  vicesimo  miliario  ab  urbe,  natalis  beati 
Alexandri  episcopi  et  martiris.  Item  Rome,  sancti  Pamphili 
martii*is. 

X.  Kal.  Oct.  —  In  Galliis,  civitate  Seduno,  loco  Agauno, 
natalis  sanctorum  martirum  Thebeorum  Mauri[36]cii,  Exuperii, 
Candidi,  Victoris,  Innocencii,  Vitalis,  eorumque  sociorum  sex 
milium  quingentorum  octoginta  quinque  niartirum.  Apud  Beioa- 
riam,  sancti  Emeramni  episcopi  et  confessoiis.  In  pago  Picta- 
vensi,  sancti  Florencii  presbiteri.  In  territorio  Bituricensi, 
sancti  Silvani  confessoris.  Autisiodero,  adventus  et  exceptio 
corporis  ab  Italia  sancti  Germani  ejusdem  civitatis  episcopi. 
Lauduno  Clavato,  depositio  sancte  Sallaberge  abbatisse. 

VI III  Kal.  Oct.  —  In  Campania,  beati  Sossii  Mosenate 
civitatis  diaconi  et  martiris.  Eodem  die,  sancte  Tecle  virginis, 
discipiile  beati  Pauli  apostoli,  de  Yconio  civitate,  que  post 
immensa  certamina  et  gravia  tormenta  superata,  apud  Seleu- 
ciam  requievit.  In  territorio  civitatis  Constancie,  depositio  sancti 
Paterni  episcopi  et  confessoris. 

VIII.  Kal.  Octobr.  —  Conceptio  sancti  Johannis  Baptiste. 
Augusti[du]no,  natalis  sanctorum  martirum  Andochii  presbiteri, 
Tirsi  diaconi  et  Felicis.  Avernis,  depositio  sancti  Rustici  episcopi 
et  conJessoris. 

VII  Kal.  Oct.  — Natalis  beati  Cleophe  martiris,  qui  fuit  unus 
de  septuaginta  Xpisti  discipulis.  Lugduno  Gallie,  depositio  sancti 
Lupi  episcopi  et  confessoris.  In  civitate  Ambianensium,  natalis 
beati  Firmini  martiris,  primi  episcopi  ejusdem  civitatis.  Autisio- 
dero,  sancti  Aunarii  episcopi  et  confessoris.  Rome,  passio  sancti 
Herculiani  militis,   qui  in  passione  sancti  Alexandri  legitur. 


CATHEDRALI8   RBMBN8I8.  59 

Item  sancti  Sollempnis  episcopi.  Suessionis,  natalis  sancti  Prin- 
cipii  episcopi,  fratris  sancti  Remigii. 

VI  Kal.  Oct.  —  Passio  sancti  Cipriani  episcopi  [v*"]  et  sancte 
Justine  virginis,  qui  apud  Antiochiam  multa  et  gravia  tormenta 
perpessi  nec  superati,  novissime  apud  Nicomediam  martirio  sunt 
corouati,atque  inde  Romam  corpora  eorum  sunt  delata  et  vene- 
rabiliter  tumulata.  Civitate  Albano,  sancti  Senatoris.  Arvernis, 
depositio  sancti  Apollinaris  episcopi  et  confessoris. 

V  Kal.  Oct.  —  Apud  civitatem  Egeam,  natalis  sanctorum 
martirum  Cosme  et  Damiani;  quorum  festivitas  Rome  celebris 
habetur  ;  passi  sunt  quoque  cum  eis  tres  fratres  eorum,  Anti- 
mus ,  Leoncius  et  Euprepius.  Apud  Cordubam,  sanctorum 
martirum  Adulfi  et  Johannis  fratrum.  In  territorio  Augustidu- 
nensi,  castro  Pseuduno,  passio  sanctorum  Florentii  et  Hylarii 
martirum. 

III I.  Kal.  Oct.  —  In  Hispaniis,  civitate  Corduba,  natalis 
sanctorum  martirum  Fausti,  Januarii  et  Marcialis.  Apud  Tolo- 
sam,  sancti  Exuperii  episcopi  et  confessoris.  Rome,  sancti 
Stactei.  Civitate  Janua,  depositio  sancti  Salonis  episcopi  et 
confessoris.  Autisiodero,  depositio  sancti  Alodii  episcopi  et 
confessoris. 

III.  Kal.  Oct.  —  In  monte  Gargano,  venerabilis  memoria 
beati  archangeli  Michaelis,  ubi  ipsius  consecrata  nomine  habetur 
ecclesia.  Autisiodero,  depositio  sancti  Fraterni  episcopi  et  con- 
fessoris.  In  Traicia,passio  sanctorum  Eutici  et  Placidi  et  Eracle. 

II.  Kal.  Oct.  —  In  Galliis,  castro  Salodoro  quod  cst  super 
Arulam  tiuvium,  natalis  sanctorura  martirumVictoris[87]etUrsi, 
ex  gloriosa  legione  Thebeorum.  Eodem  die,  apucl  Hethleem 
Jude,  depositio  beatissimi  Jeronimi,  scripture  divine  interpretis. 
Civitate  Placencia,  sancti  Antonini  confessoris.  Catlialaunis, 
sancti  Leodemari  epLscopi  et  confessoris. 

Kal.  Octobris.  —  Tomis  civitate,  passio  sanctorum  Prisci, 
Crescentis  et  Evagrii.  Apud  provinciam  Lusitaniam,  civitate 
Olisepona,  sanctorum  martirum  Verissimi,  Maxime  et  Julie 
sororam.  Civitate  Tornaco,  sancti  Piatonis  martiris.  In  portu 
Ganto,  sancti  Bavonis  confessoris,  cujus  gesta  habeniur.  Auti- 
siodero,  depositio  beati  Germani  episcopi,  quando  idem  honori- 
fice  traditus  est  sepulture.  Eodem  die,  translatio  corporum 
beatorum  confessorum  pariterque  pontificum  Remigii  ecclesie 
Remensis  et  Vedasti  Attrabatensis. 

VI.  NoNAS  [OcT.].  —  Apud  Nicomediam,  natalis  beati  Eleu- 
therii  martiris  cum  aliis  innnmeris,  quorum  alii  gladiis  truncati. 


60  MARTYROLOOIUM   ECCLESIAE 

alii  ignibus  cremati,  alii  in  mare  sunt  precipitati.  In  territorio 
Adartensi,  passio  beati  Leodegarii,  Augustidunensis  episcopi. 
Eodem  die,  sancti  Sereni  confessoris. 

V.  NoNAS  OcTOBR.  —  Natalis  beati  Dionisii  Ariopagite,  qui 
ab  apostolo  Paulo  apud  Athenas  episcopus  ordinatus  ibidem 
glorioso  martirio  coronatus  est.  Apud  antiquos  Saxones,  natalis 
sanctorum  duorum  Euvaldorum.  presbiterorum  et  martirum. 
Rome,  ad  Ursum  Pilcatum,  sancti  Candidi  [v**]  martiris. 

Illl.  NoN.  OcTOB.  —  Apud  Corinthum,  natalis  beatorum 
Crispi  et  Gaii,  quorum  Paulus  apostolus  meminit.  In  Egipto, 
sanctorum  martirum  Marci  et  Marciani  fratrum,  et  cum  eis 
aliorum  innumerabilium  utriusque  sexus  atque  etatis,  quorum 
alii  Hammis  traditi,  alii  in  mare  precipitati,  alii  capite  cesi,  alii 
inedia  consumpti,  nonnuUi  patibulis  sunt  afBxi.  Autisiodero, 
sancti  Marsi  presbitcri  ct  confessoris.  Parisius,  depositio  Auree 
virginis.  Apud  Assisiam  civitatem,  sancti  Francisci  mire  sancti- 
tatis  viri  et  confessoris. 

III.  NoN.  OcT.  —  In  Sicilia,  natalis  sanctorum  niartirum 
Placidi,  Euthicii  et  aliorum  xxx*^*.  In  Eumenia,  beati  Trasee 
episcopi,  apud  Smyrnam  martirio  consummati.  In  Galliis,  civi- 
tate  Valencia,  sancti  Apollinaris  episcopi  et  confessoris.  Auti- 
siodero,  depositio  sanctorum  germanorum  Firmati  diaconi  et 
Flaviane  virginis. 

II.  NoN.  OcTOB.  —  Apud  Capuam,  natalis  sanctorum  marti- 
rum  Marcelli,  Casti,  Emilii  et  Saturnini.  Eodem  die,  beati 
Sagaris  martiris,  episcopi  Laodicensis.  Civitate  Agenno,  natalis 
Fidis  virginis  et  martiris.  Autisiodero,  depositio  sancti  Romani 
episcopi  et  confessoris. 

NoN.  OcT.  —  Rome,  natalis  sancti  Marci  pape.  Item  Rome, 
beatorum  martirum  Marcelli  et  Apulei,  discipulorum  beati  Pauli 
apostoli.  Apud  provinciam  que  nuncupatur  Augusta  Eufratesia, 
sanctorum  martirum  Sergii  et  Bacchi ;  item  apud  eandem  pro- 
vinciam,  sancte  Julie  virginis  et  martiris.  Bituricas,  sancti 
Au[J38]gustini  presbiteri  et  confessoris.  In  pagoRemensi.vicoqui 
vocatur  Buxiolus,depusitio  sancti  Elani  piesbiteri  et  confessoris. 

VIII  Idus  Oct.  —  Apud  Cretam,  urbe  Gortine,  beati  Phi- 
lippi  episcopi.  Thcssalonice,  natalis  sancti  Demetrii  martiris. 
Eodem  die,  juxta  montem  Oliveti,  depositio  sancte  Pelagie,  que 
Peccatrix  appeUatur.  In  pago  Laudunensi,  natalis  sancte  Bene- 
dicte  virginis  et  mai*tiris. 

^'11.  Idus  Oct,  —  Obitus  Abrahe  patriarche.  Parisius,natalis 
beatissimorum  martirum  Dionisii  episcopi,  Rustici  presbiteri 
et  Eleutherii  diaconi.  Item  apud  Juliam,  via  Claudia,  sancti 
Domnini  martiris. 


GATHBDRALIS   REMBNSIS.  61 

VI.  Idus  Oct.  —  Apud  Cretam,  natalis  beati  Piniti  mter 
episcopos  nobilissimi.  Apud  Coloniam  Aggripinam,  sancti  (lereo- 
nis  martiris,cognomento  Mallosi,  et  aliorum  trecentorum  decem 
et  octo  martirum  ;  item  in  territorio  ejusdem  urbis,  sancti  \'ic- 
toris  martiris  et  aliorum  x  et  vii  martirum.  Item  sanctorum 
martirum  Cassi  et  Florencii,  cum  aliis  pluribus.  In  Britannia, 
sancti  Paulini  episcopi  et  confessoris.  In  pago  Meldensi,  monas- 
terio  Jotero,  depositio  sancte  Theodehildis  abbatisse. 

V.  Idus  Oct.  —  Apud  Tharsum  metropolim  Cilicie,  natalis 
beatorum  martirum  Tharaci,  Probi  et  Andronici.  In  Scochia, 
sancti  Cainichi  abbatis.  In  civitate  Uzecia,  sancti  Firmini  epis- 
copi  et  confessoris.  Turonis,  sancti  Venancii  abbatis. 

IIIl  Idus  Oct.  —  Apud  Ravcnnam,  via  Laurentina,  natalis 
sancti  Hedistii  martiris.  In  Affrica,  sanctorum  confessorum  et 
martirum  quatuor  milium  [v**]  nongentorum  septuaginta  et  sex, 
qui  cum  essent  ecclesiarum  Dei  episcopi,  presbiteri  et  diaconi, 
adjunctis  sibi  fidelium  [tjurbis  populorum  ^  in  horribilis  lierenii 
sunt  trusi  exilium  et  ad  extremum  varie  excruciati  celebrarunt 
martirium  ;  inter  quos  erant  Ciprianus  et  Felix,  precipui  Domini 
sacerdotes^.  In  Siria,  sancti  Eustachii  presbiteri. 

III.  Idus  Octob.  —  Apud  Troadem,  nataJis  sancti  Carpi, 
discipuli  apostoli  Pauli.  Antiochie,  beati  TheophiIiepiscopi,viri 
eruditissimi.  In  Hispaniis,  civitate  Corduba,  natalis  beatorum 
martirum  Fausti,  Januarii  et  Marcialis.  In  Aquitania,monasterio 
Aureliaco,  depositio  sancti  Geraldi  confessoris. 

II  Idus  Octoh.  —  Rome,  via  Aurelia,  natalis  beati  Calixtl 
pape  et  martiris.  In  Tuscia,  civitate  Tudertina,  depositio  sancti 
Fortunati  episcopi  et  confessoris.  Eodem  die,  transitus  beatis- 
simi  Justi,  Lugdunensis  episcopi,  in  heremo. 

Idus  Octob.  —  In  Galliis,  apud  Coloniam  Agrippinam,  natalis 
qainquaginta  martirum  ex  illa  sacra  legioneThebeorum.  Rome, 
via  Aurelia,  sancti  Fortunati.  Lugduno  Gallie,  sancti  Antiochi 
episcopi  et  confessoris.  In  territorio  Remensi,  natalis  beati 
Basoli  confessoris. 

XVII.  Kal.  No.  —  In  Aflrica,  sanctorum  martirum  duccn- 
torum  septuaginta  pariter  coronatorum,  et  sanctorum  niartirum 
Marcianiet  Satyri,  cumduobus  fratribus  eorum,  etsancte  Maxime 
virginis  et  martiris.  In  territorio  Bituricensi,  sancti  Ambrosii 
presbiteri  et  confessoris. 

XVI.  Kal.  No.  —  Natalis  beate  Marthe,  sororis  Lazari,  et 
beati  Arustionis,  unius  de  septuaginta  Xoisti  [39]  discipulis.  Apud 

0.  lyabard  popul[is].  —  b,  Ms.  sacerdotis. 


•  .;«'>    .*   "      •t^ft^       A»   '  ^»'  «'/»»•«.'  * 


62  MARTYROLOGIUM   ECCLSSIAE 

Antiochiam,  beati  Heronis  episcopi  et  martiris.  Civitate  Arau- 
sica,  depositio  sancti  Florencii  episcopi  et  confessoris. 

XV.  Kal.  No.  —  Natalis  beati  Luce  evangeliste,  qui  septua- 
ginta  et  trium  annorum  obiit  in  Bithinia  plenus  Spiritu  sancto. 
Rome,sancteTriphonie,  uxoris  quondam  Decii  cesaris.  In  terri- 
torio  Belvacensi,  natale  sancti  Justi  martiris.  Remis,  dedicatio 
ecclesie  majoris  in  honore  sancte  Dei  genitricis  omniumque 
sanctorum. 

XIIII.  Kal.  No.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  sanctorum 
martirum  Ptholomei  et  Lucii,  In  Antiochia  Syrie,  sanctorum 
martirum  Beronici  et  Pelagie,  et  aliorum  quadraginta  et  novem 
martirum.  Turonis,  depositio  sancti  Columbani  abbatis  et  con- 
fessoris. 

XIII.  Kal.  No.  —  In  Galliis,  civitate  Agenno,  passio  sancti 
Caprasii  martiris.  Apud  Aviensem  provinciam,  natalis  beati 
Maximi  levite  ct  niartiris.  Civitate  Colonia,  passio  sanctarum 
virginum  Marthe  et  Saule,  cum  aliis  pluribus.  In  territorio 
Remensi,  villa  que  dicitur  Alsoncia,  depositio  sancti  Sindulfi 
presbiteri  et  confessoris. 

XII.  Kal.  No.  —  Apud  Nicomediam,  sanctorum  martirum 
Dasii,  Zotici,  Gaii  cum  duodecim  milibus.  Eodem  die,  depositio 
sancti  patris  nostri  Hylarionis.  Ipso  die,  transitus  sancti  Viatoris, 
ministri  beati  Justi  episcopi.  Civitate  Hostia,  natalis  sancti  Has- 
terii  prcsbiterii  et  martiris.  In  NiceaBythinie.nathalis  sanctorum 
Macharii,  Modesti,  Festi  et  aliorum  ducentorum  septuaginta 
duorum  martirum.  Lauduno  Clavato,  natalis  sancte  Ciliniematris 
sancti  Remigii. 

XI  Kal.  No.—  [v*^]JherosoIimis,  natalis  beati  Marci  episcopi 
et  martiris.  Apud  Adrianopolim  Tracie,  sanctorum  martirum 
Philippi  episcopi,  Eusebii  et  Hermetis.  In  civitate  Osca,  sanc- 
tainim  virginum  Nunilonis  et  Helodie  martirum.  In  pago  Catha- 
launcnsi,  sancti  Lupencii  martiris. 

X.  Kal.  No.  —  Apud  Antiochiam  Syrie,  natalis  sancti  Theo- 
derici  presbiteri  et  martiris.  In  Hispaniis,  natalis  sanctorum  Ser- 
vandi  et  Germani  martirum.  Civitate  Colonia,  depositio  sancti 
Severini  cpiscopi  et  confessoris.  In  pago  Pictavensi,  sancti  Bene- 
dicti  episcopi  et  confessoris.  Item,  sancti  Graciani  martiris  et 
sancti  Domicii  confessoris. 

IX  Kal.  No.  —  In  Venusia  civitate  Apulie,  natalis  sanctorum 
Felicis  episcopi,  Audacti  et  Januarii  presbiterorum,  Fortunati 
et  Septimi  lectorum  et  martirum.  Vertao  monasterio,  depositio 
sancti  Martini  abbatis. 

VIILKal.  No.  —  Rome,natalis  sanctorum  martirum  quadra- 


,    /»•»  )^H        •>•  V»'      i.» 


CATHEDRALIS    RBMENSIS.  63 

ginta  et  sex  mili[tjum.  Item  Rome,  sanctorum  martirum  Theodo- 
sii,  Lucii,Marci,  Petri  et  aliorum  centum  viginti  militum.  Petra- 
goras  civitate,  sancti  Frontonis  episcopi,  discipuli  beati  Petri 
apostoli.  Civitate  Florencia,  passio  beati  Mineatis  martiris.  In 
Galliis,  civitate  Suessionis,  natalis  sanctorum  Crispini  et  Cris- 
piniani  martirum.  Civitate  Gavalis,  depositio  sancti  Hylarii 
episcopi  et  confessoris.  Remis,  sancti  Celsini  presbiteri  et  con- 
fessoris,  discipuli  sancti  Remigii. 

VII.  Kal.  No.  —  In  Affrica,  natalis  sanctorum  martirum 
Rogaciani  presbiteri  et  Felicissimi.  Apud  Ephesum,  [40]  depo- 
sitio  beati  Policratis  episcopi  et  confessoris.  Narbona  civitate, 
sancti  Rustici  episcopi  et  confessoris. 

VI.  Kal.  No.  —  In  Hispaniis,  civitate  Helbora,  natalis  sanc- 
torum  Vincencii,  Sabine  et  Cristete  martirum.  Autisiodero, 
depositio  beati  Desiderii  episcopi  et  confessoris.  In  pago  Picta- 
vensi,  sancti  Florencii  presbiteri  ct  monachi. 

V.  Kal.  No.  —  Natalis  beatorum  apostolorum  Sjmonis  Cha- 
nanei,  qui  et  Zelotes,  et  Taddei,  qui  et  Judas  Jacobi  legitur  et 
alibi  Lebbeus  appellatur.  Rome,  sancte  Cirille  martiris,  filie 
Decii  cesaris.  Civitate  Meldis,  sancti  Faronis  episcopi  et  con- 
fessoris.  Parisius,  translatio  corporis  sancte  Genovefe  virginis. 
Suef^sionis,  depositio  sancti  Diviciani  episcopi  et  confessoris. 

IIII  Kal.  No.  —  Jherosolimis,  natalis  sancti  Narcisi  epis- 
copi,  fidei  devotione  clarissimi.  Apud  Sydonem  urbem,  beati 
Zenobii  presbiteri  et  martiris.  In  Lucania  provincia,  sanctorum 
martinim  Jacincti,  Quinti,  Felicis  et  Lucii. 

III.  Kal.  No.  —  Civitate  Tingitana  ^,  natalis  sancti  Marcelli 
centurionis  et  martiris.  Apud  Affi-icam,  natalis  sanctorum  ducen- 
torum  viginti  martirum.  Antiochie,  sancti  Serapionis  episcopi. 
Tolosa  ci\dtate,  translatio  corporis  Saturnini  episcopi  et  mar- 
tiris. 

II.  Kal.  No.  —  Vigilia  Omnium  Sanctorum.  Rome,  via  Appia, 
natalis  sanctorum  martirum  Nemesii  diaconi  et  Lucille  filie 
ejus.  In  Galliis,  oppido  Virmandensi,sancti  Quintini  martiris.^v*"] 

Kal.  NovEMBER.  —  Fcstivitas  Omnium  Sanctorum,  quam 
Bonefacius  papa  omnibus  annis  agi  instituit.  Apud  castrum 
Divionem,  natalis  sancti  Benigni  presbiteri  et  martiris.  In  Cam- 
pania,  civitate  Terracina,  sanctorum  martirum  Cesarii  diaconi 
et  Juliani  presbiteri ;  et  natalis  sancti  Severini  monachi  et  sancte 

a.  Mb.  Tingitaiiana,  avec  le  premier  a  exponduS, 


,  >r   '•    '\    '  *      '  ,*-•.-. 


64  MARTYROLOOIUM    ECCLESIAE 

Marie  virginis  et  martiris.  Parisius,  depositio  sancti  Marcelli, 
ejusdem  urbis  episcopi.  Apud  Baiocas,  sancti  Vigorii  episcopi. 
IIII.  NoN.  NovEMB.  —  Natalis  beati  Victorini  Pitabionensis 
episcopi.  Apud  Laodiciam,  sancti  Theodoti  episcopi,  doctissimi 
viri.  Eodem  die,sancti  Ambrosii  abbatis  monasterii  Agaunensis. 
Rome,  sancti  Eustachii  martiris,  cum  uxore  et  duobus  filiis 
Agapio  et  Thcopiste,  quorum  liiiri  actus  leguntur. 

III.  NoN.  NovEMB.  —  Natalis  sancti  Quarti  apostolorum  disci- 
puli.  Apud  Cesaream  Cappadocie,  passio  sanctorum  Germani, 
Theophili,  Cesarii  et  ^''itaiis  martirum.  Cesar  Auguste,  sancto- 
rumjnnumerabilium  niartirum,  qui  sub  Daciano  preside  occu- 
buerunt  mirabiliter  pro  X&isto. 

II.  NoN.  No.  —  Apud  Alexandriam,  deposiiio  sancti  Jherii 
presbiteri,  admirabilis  doctrine  viri.  In  Galliis,  civitate  Rotenus, 
natalis  sancti  Amancii  episcopi  et  confessoris.  In  pago  Vilcasino, 
sancti  Clari  presbiteri  et  martiris.  Bituricas,  sancti  Luxoris 
pueri  et  confessoris.  Augustiduni,  deposiiio  sancti  Proculi 
episcopi. 

NoN.  NovEMB.  —  Zacharie  prophete,  patris  beati  Johannis 
Baptiste.  In  Terraci[4I]na  Campanie  civitate,  natalis  sanctorum 
martirum  Felicis  presbiteri  et  Eusebii  monachi. 

VIII  Idus  No.  —  Toniza  AffWce,  natalis  sancti  Felicis  mar- 
tiris.  In  Oriente,  civilate  Thcopoli,  passio  sanctorum  decem 
martirum.  In  Frigia,  siincti  Attici  martiris.  In  territorio  Aure- 
lianensi,  sancti  Leti  confessoris. 

VII  Inus  No.  -—  Alexandric,  depositio  beati  Achillee  epis- 
copi.  Apud  urbem  Albigensem,  natalis  sancti  Amaranti  mar- 
tiris.  Apud  Perusinam  urbem  Italie,  sancti  Herculiani  episcopi 
et  martiris.  In  Frisia,  depositio  sancti  Vuilebrordi  episcopi  et 
confessoris. 

VI  Idus  No.  —  Rome,  natalis  beatorum  raartirum  Claudii, 
Nicostrati,  Simproniani,  Castorii  atque  Simplicii.  Item  Rome, 
sanctorum  martirum  quatuor  coronatorum,  id  est  Severi,  Seve- 
riani,  Carpofori  et  Victorini. 

V  Idus  No.  —  Apud  Amasiam  "  civitatem  Marimaritanorum, 
natalis  sancti  Theodori  martiris.  Bituricas,  sancti  Ursini,  primi 
ejusdem  civitatis  episcopi. 

IIII.  Idus  No.  —  In  territorio  Agathensi,  natalis  sanctorum 
martirum  Tyberii,  Modesti  et  Florencie.  Apud  Antiochiam, 
passio  sanctorum  Demetrii  episcopi,  Aniani  diaconi,  Eustosii  et 

a.  Ms,  Amafiain. 


'  ■•  •  »    «       •'   •  •         -  •  ».  . 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  65 

aliorum  viginti  martirum.  Aurelianis,  depositio  Coonitonis*  epis- 
copi.  Cersone,  natalis  sancti  Martini  pape. 

III.  Idus  No.  —  In  Galliis,  Turonis  civitate,  natalis  beati 
Martini  episcopi  et  confessoris.  In  Scythia,  metropoli  Frigie 
Salutarie,  passio  sancti  Menne  martiris,  cujus  sacra[v^]tissimum 
corpus  ConBtantinopoIim  translatum  est.  Lugduni,  depositio 
sancti  Verani  epicopi  et  confessoris. 

II  Idus  Novemb.  —  Apud  Aflfricam,  commemoratio  sancto- 
rum  Archadii,  Paschasii  et  Euticiani.  Apud  provinciam Tarrago- 
nensem,  civitate  Tyrassona,  depositio  beati  Emiliani  presbiteri  et 
confessoris.  Civitate  Aggrippinensi,  sancti  Chuniberti  episcopi. 
Castello  Miliduno  ^,  sancti  Leonis  confessoris.  Eodem  die,  sancti 
Melanii  Rodonice  civitatis  episcopi.  Alexandrie,  natalis  beati 
Johannis  Elemosinarii  episcopi  et  confessoris. 

Idus  Novemb.  —  Apud  Ravennam,  natalis  sanctorum  Valen- 
tini,  Solutoris  et  Victoris  martirum.  In  Provincia,  apud  civita- 
tem  Aquis,  beati  Mitrii  ^  clarissimi  martiris.  Toleto  civitate, 
depositio  beati  Eugenii  episcopi  et  confessoris.  Turonis,  sancti 
Briccii  episcopi  et  confessoris.  In  territorio  Senonico,  passio 
sancti  Patemi  martiris. 

XVIII.  Kal.  Decemb.  —  Apud  Traciam,  civitate  Heraclea, 
natalis  sanctorum  martirum  Clementini,  Theodoti,  Philomini. 
Alexandrie,  beati  Serapionis  martiris.  In  Laodicia,  sancti  Ana- 
tholii  episcopi,  viri  eloqueniissimi. 

XVII.  Kal.  Decemb.  —  Apud  Nolam  Campanie  urbem,  nata- 
lis  beati  Felicis  episcopi,  a  quinto  decimo  etatis  sue  anno  mira- 
culorum  insignis  fuit  et  sub  Marciano  preside  cum  aliis  triginta 
martiribus  martirium'compIevit.  Eodem  die,  in  territorio  Pari- 
siacensi,  sancti  Eugenii  martiris.  [42] 

XVI.  Kal.  Decemb.  —  Lugduno  Gallie,  depositio  sancti  Eu- 
cherii,  admirande  sanctitatis  et  sciencie  viri.  In  Affrica,  passio 
sanctorum  Petri,  Pauli,  Adriani  et  Secundiani.  Apud  Capuam, 
sanctorum  martirum  Vitalis,  Januarii  et  Justi. 

XV  Kal.  Decemb.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  sancti  Dyo- 
nisii  episcopi,  in  multis  confessionibus  clari  et  pro  passionum 
tormentorumque  diversitatemagnifici.  Aurelianis,  depositiosancti 
Aniani  episcopi  et  confessoris.  Apud  Pontum,  natalis  beati  Gre- 
gorii  Gneocesariensis  episcopi  et  martiris. 

XII II  Kal.  Decem.  —  Corduba  civitate,  natalis  sanctorum 
raartirum  Aciscli  et  Victorie.  Apud  Antiochiam,  natalis  sancti 


a.  Lire  Monitoris.  —  6.  Ms.  Milidurio.  —  c.  Ms.  Mitrie. 
vn 


66  VAKTTROliOGIUM   E0CLB8IAE 

Romani  monachi,  gloriosissimi  martiris,  cum  quodam  puero 
Barala  nomine,  cujus  agonem  Aurelius  Prudentius  luculentis- 
sime  describit.  Eodem  die,  in  eadem  urbe,  beatiEsycbii  martiris. 

XIII  Kal.  Decemb.  —  Rome,  via  Appia,  nataUs  sancti  Ma- 
ximi  presbiteri  et  martiris.  Apud  Viennam,  passio  sanctorum 
Severini,  Exuperii  et  Feliciani  martirum.  Civitate  Astiagensi, 
sancti  Crispini  episcopi  et  martiris.  Eodem  die,  passio  beati 
Fausti  martiris.  Augustiduno,  depositio  sancti  Simplicii  episcopi 
et  confessoris, 

XII  Kal.  Decemb.  —  Rome,  natalis  sancti  Ponciani  pape  ei 
martiris.  In  Sicilia,  civitate  Messana,  passio  sanctorum  Ampeli 
et  Gaii.  Civitate  Taurinis,  passio  sanctorum  Octavi,  Solutoris  et 
Adventoris.  [v^]  Apud  Cavillonem,  depositio  sancti  Silvestri  epis- 
copi  et  confessoris. 

XI.  Kal.  Decemb.  —  Natalis  beatissimi  Rufi,  de  quo  Apos- 
tolus  scribit.  In  Histria  ^,  passio  sancti  Mauri  martiris. 

X.  Kal.  [Dec.].  —  Rome,  natalis  sancte  Cecilie  virginis  et 
martiris.  Item  Rome,  sancti  Mauri  martiris.  Apud  Cesaream 
Cappadocie,  natalis  sanctorum  martirum  Longini  militis  et  Afro- 
disii  commentariensis.  Augustiduni,  sancti  Pragmacii  e])iscopi 
et  confessoris. 

IX  Kal.  Decemb.  —  Rorae,  natalis  sancti  Clementis  pape  et 
martiris.  Item  Rome,  sancte  Felicitatis  martiris,  matris  septem 
filiorum  martirum.  In  pago  Hasbanio,  depositio  sancti  Tradonis 
presbiteri  et  confessoris.  Parisius,  beati  Severini  monachi  et 
solitarii.  In  Italia,  Bobio  monasterio,  sancti  Columbani  abbatis, 
qui  multorum  fundator  cenobiorum  et  innumerabilium  pater 
extitit  monachorum.  Civitate  Emerita,  sancte  Lucrecie  virginis. 
In  pago  Laudunensi,  sancti  Godeberti  presbiteri  et  confessoris. 

Vlll.  Kal.  Decemb.  —  Rome,  natalis  beati  Grisogoni  mar- 
tiris.Item  Rome.sancti  Crescenciani  martiris.  Civitate  Corduba, 
passio  sanctarum  virginum  Flore  et  Marie.  Apud  Pelusiara 
Tuscie  civitatera,  sancti  Felicissimi. 

VII  Kal.  Decemb.  —  Apud  Alexandriara,  natalis  beati  Petri 
episcopi,  satis  excellentis  ingenii  et  victoriosissimi  martiris  ; 
passi  sunt  cum  eo  ex  Egioto  episcopi  fere  cum  clericis  et  laicis 
sexcenti  sexaginta.  Ant(ijochie,  sancti  Herasmi  *  martiris.  Item 
apud  Alexandriara,  passio  beate  virginis  [43]  Katherine,  cujus 
sacratissimum  corpus  ab  angelis  in  montem  Synai  translatura 
est  et  ibidera  gloriose  sepultum. 

a.  Ms,  Sustria.  —  b,  Ms.  Herasi-ni. 


.^.^,^:o,*        .4-    •        •-^•.^«►w-<*<.   •*...,'^'*''    •••      ^f*  "••■';     •^•^"■^ 


CATHEDRALIS   REMENSIS.  G7 

VI.  Kal.  Degbmb.  —  Rome,  in  Vaticano,  nalalia  beati  Lini 
pape  et  martiris.  Apud  Alexandriam,  passio  sanctorum  Fausti 
presbiteri,  Dii  et  Ammonii  martirum.  Item  Rome,  translatio 
corporis  et  festivitas  ejusdem  "  beati  Alexandri  episcopi  et  mar- 
tiris.  Augustiduni,  depositio  sancti  Amatoris  episcopi  et  confes- 
soris.  In  pago  Remensi,  depositio  beati  Basoli  presbiteri  et 
confessoris. 

V.  Kal.  Decemb.  —  Apud  Bononiam  Italie  urbem,  natalis 
sanctorum  Vitalis  et  Agricole  martirum,  qui  post  gravia  tor- 
menta  cruci  affixi  sunt.  In  Galliis,  civitate  Regiensi  ^,  sancti 
Maximi  episcopi,  qui  tres  mortuos  suscitavit  et  alia  miracula 
maxima  fecit. 

IIII.  Kal.  Decemb.  —  Apud  CSorinthum,  natalis  beati  Sos- 
thenis,  discipuli  Pauli.  Rome,  sancti  Rufi  martiris,  quem  Dio- 
clecianus  cum  omni  domo  sua  punitum  Xpisti  martirem  fecit. 
InAffrica,  sanctorum  martirum  PapiniietMansuetiepiscoporum. 

III.  Kal.  Decemb.  —  Vigilia  sancti  Andree  apostoli.  Rome, 
natalis  sancti  Saturnini  martiris  et  Sysinnii  diaconi.  Item  Rome, 
passio  sancti  Crysanti,  multa  et  gravia  tormenta  perpessi,  et 
Darie  virginis  et  martiris.  Item  apud  Tolosam,  sancti  Saturnini 
episcopi  et  martiris. 

II.  Kal.  Decemb. —  In  civitate  Patras  provincie  Achaie,  pas- 
sio  beati  Andree  apostoli.  Eodem  die,  apud  Sanctonas,  sancti 
Trojani  episcopi  et  martiris.  [v"] 

Kal.  Decembris.  —  Rome,  natalis  sanctorum  martirum 
Diodori  presbiteri  et  Mariani  diaconi,  cum  aliis  pluribus.  Apud 
civitatem  Magontiam,  natalis  sancti  Albini  martiris.  Civitate 
Noviomo,  depositio  sancti  Eligii  episcopi  et  confessoris.  Civitate 
Narnia,  sancti  Proculi  presbiteri.  Apud  Bizanciam,sancte  Nata- 
lie.  uxoris  beati  Adriani  martiris. 

IIII.  NoN.  Decemb.  —  Natalis  sanctorum  Veri  et  Securi  fra- 
trum,  qui  apud  Alfricam  martirio  coronati  sunt.  Rome,  sancte 
Viviane  virginis  et  martiris. 

III. NoN.  Decemb.  —  Rome,  natalis  sanctorum  martirum  Clau- 
dii  tribuni  et  uxoris  ejus  Hilarie,  ac  filiorum  Jasonis  et  Mauri, 
cum  septuaginta  militibus.  Tingi,  metropoli  Mauritanie  Tingi- 
tanc,  natalis  sancti  Cassiani  martiris. 

II  NoN.  Decemb. —  Rome,  natalis  sanctorum  martirum  Sim- 
phronii,  Olimpii  et  uxoris  ejus  Exuperie  ac  filii  Theodoli,  qui 

a.   Voir  au  xu  kaL  octob.  —  6.  D*abard  Remensi,  corHge  posterieurement. 


%      »s  **»         ■  •    *•      »        ,  »•   .  «  ■      «     «^  •  V     ^.  ^        ^^         .'^    «*• 


68  MARTYROLOOIUM    ECCI.ESIAE 

omnes  igne  examinati  sunt.  In  Affrica.  natalis  sanctorum  Armo- 
gasti,  Archinimi  et  Satyri  martirum.  Apud  Pontum,  beati  Meletii 
episcopi  et  confessoris.  Alexandrie,  sancti  Clementis  presbiteri, 
viri  eruditissimi. 

NoNAS  Decemb.  —  In  Aflrica,  apud  coloniam  Thebestinam, 
natalis  sancte  Crispine  martiris.  Eodem  die,  in  Italia,  beati  DhI- 
mntii  martiris.  Treveris,  sancti  Nicecii  episcopi  etconfessoris. 
In  AfFrica,  Julii  et  Potamie. 

VIII  Idus  Dbcbmb.  —  Natalis  beati  Nicholai,  episcopi  [44] 
Murreorum  Licie.  In  Affrica,  natalis  sanctarum  Dionisie,  Dative 
et  Leoncic,  et  religiosi  viri  nomine  Tercii,  et  Emiliani  et  Bone- 
facii,  cum  aliis  tribus,  qui  ob  catholicam  fidem  multa  et  gravia 
tormenta  perpessi  sunt. 

VII.  Idijs  Decemh.  —  In  Alexandria,  natalis  beati  Agathonis 
martiris.  In  Spolitana  urbe,  sancti  Sabini  episcopi  et  martiris. 
Apud  Sanctonas,  depositio  beati  Martini  abbatis.  In  pago  Mel- 
dicensi,  sancte  Fare  virginis. 

VI  Idus  Decemb.  —  Rome,  natalis  sancti  Eutichiani  pape  et 
martiris.  Apud  Alexandriam,  beati  Macharii  martiris.  In  terri- 
torio  Dunensi,  depositio  sancti  Leonardi  confessoris.  Item,  con- 
ceptio  beate  virginis  Marie,  cum  majori  soUempnitate  que  sit  in 
hac  ecclesia,  et  distribuuntur  canonicis  qui  interefunt  officio 
Lx*  solidi  Pnris.,  quos  debent  persolvere  senescalli,  quos  acci- 
pient  apud  Justinas,  quos  emit  magister  Guillelmus  de  Cramaus 
a  capitulo,  precio  lx  libr.  Paris. ;  et  communitas  cappellanorum 
debet  dare  capellanis  qui  intererunt  matutinis  v  solidos  Pari- 
sien.  et  illis  qui  intererunt  misse  v  sol.  Paris.,  pro  quibus  dictus 
magister  G.  dedit  eis  x  libras  Paris. 

V.  Idus  Decemb.  —  Apud  Toletum,  natalis  sancte  Leuchadie 
virginis  et  inartiris.  Eodem  die,  beati  Cypriani  abbatis  Petrago- 
rici,  magnifice  sanctitatis  viri. 

II II.  Idus  Deoemb.  —  Apud  Emeritam  Hispanie  civitatem, 
natalis  sancte  Eulalie  virsinis  et  martiris.  Eodem  die,  apud 
prefatam  urbem,  sancte  Jiuie  virginis  et  martiris.  Civitate  Spo- 
leta,  natalis  sanctorum  martirum  [v*"]  Carpophori  presbiteri  et 
Abundii  diaconi. 

III  Idus  Decemb.  —  Danihelis  prophete.  Rome,  depositio  Da- 
masi  pape.  Item  Rome,  natalis  sanctorum  Pretextati  atque  Thra- 
sonis  martirum.  Civitate  Ambianis,  passio  sanctorum  Victorici, 
Fusciani  atque  Genciani,  preclarissimorum  martirum.  In  Hispa- 
niis,  ci\dtate  Emerita,  sancti  Euthicii,  cujus  gesta  habentur. 

II.  IdusDecemb.  —  Natalis  sanctorura  martirura  Hermogenis, 
Donati  et  aliorum  viginti  duorum.  Apud  Alexandriam,  passio 


CATHEDRALIS   REMBNSIS.  69 

beatorum  Epimachi  et  Alexandri  martirum.  Eodem  die,  apud 
prefatam  urbem,  passio  sanctarum  iiii**''  mulierum,  id  est  Am- 
monarie,  Mercurie,  Dionisie,  item  Ammonarie.  Apud  urbem 
Narbonam,  depositio  beati  Pauli  episcopi  et  confessoris.  In  pago 
Vinmacense,  natalis  sancti  Walerici  presbiteri  et  confessoris. 

Idus  Decemb.  —  Apud  Siracusam  Sicilie  civitatem,  natalis 
sancie  Lucie  virginis  et  raartiris.  Eodem  die,  sancti  Autberti 
Cameracensis  episcopi. 

XIX.  Kal.  Jan.  —  Apud  Cyprum,  natalis  beati  Spiridionis 
episcopi  et  confessoris.  Antiochie,  passio  sanctorum  Drusi,  Zosimi 
et  Theodori  martirum.  Apud  Alexandriam.passio  beatorum  Hero- 
nis,  Arsenii  et  Ysidori  atque  Dioscori  martirum.  Remis,  sancti 
Nichasii  episcopi  et  martiris,  et  sancte  Eutropie  sororis  ejus, 
cum  sociis  eorum. 

XVIII  Kal.  Jan.  —  Apud  Affricam,  beati  Valeriani  episcopi 
et  confessoris.  In  territorio  Aurelianensium,  sancti  Maximi  pres- 
biteri  et  confessoris. 

XVII.  Kal.  Jan.  —  Trium  puerorum  Ananie,  [45J  Azarie  et 
Misahelis.  Eodem  die,  natalis  beatorum  martirum  Rufi  et  Zosimi. 
In  Tuscia,  passio  sancte  Barbare  virginis  et  martiris,  que  maxinia 
et  gravia  tormenta  pertulit  pro  Xpisto.  Ravenne,  sanctorum 
martirum  Valentini,  Naulis  et  Agricole. 

XVI.  Kal.  Jan.  —  Apud  Antiochiam,  translatio  corporis 
sancti  Ignacii  martiris  ab  urbe  Roraa,  qui  passus  est  Rome 
kal.  februarii.  Eodem  die,  natalis  beati  Lazari,  quem  Dominus 
suscitavit;  item  beate  Marthe,  sororis  ejus.  In  Oriente,  apud 
Eleutheropolim  civitatem,  passio  sanctorum  quinquaginta  mar- 
tirum. 

XV.  Kal.  Jan.  —  In  AfFrica,  natalis  sancti  Moysitis  martiris. 
Rome,  passio  beate  Anatholie  virginis  et  martiris.  Turonis, 
sancti  Taciani,  primi  ejusdem  urbis  episcopi. 

XIIII  Kal.  Jan.  —  In  Egipto,  natalis  beati  Nemesii  marti- 
ris.  (yivitate  Nicea,  sancti  Darii  raartiris.  Aurelianis,  deposilio 
sancti  Aviti  abbatis.  Autisiodero,  depositio  beati  Gregorii  epis- 
copi  et  confessoris. 

XIII.  Kal.  Jan.  —  Apud  Alexandriam,  natalis  beatissimorum 
martirum  Ammonis,  Zenonis,  Ptholoraei,  Ingenii  et  Theophili. 
In  Tracia,  civitate  (iedulba,  sancti  Julii  martiris.  Item  in  Am- 
phitrea,  sancti  Liberati. 

XII  Kal.  Jan.  —  Apud  Edessam  civitatem,  traiislatio  cor- 
poris  sancti  Thome  apostoli,  qui  in  India  v®  nonas  jiilii  passus, 
in  Edessam  civitatem  Syrie  xii**  kal.  januarii  est  translatus. 
Cathalaunis,  sancti  Memmii,  episcopi  primi  illi  civitati  ab  urbe 


'.r«i#^V>  ^Av.V  ,«  '  <•  t>(i«>i.. 


70  MARTYROLOOIUM   ECCLESIAE 

Rotna  directi,  qui  inter  alia  innumera  miracula  mortuum  susci- 
tavit.  In  Tuscia,  passio  sanctorum  Johannis  et  Festi. 

XI  Kal.  Jan.  —  [v**]  Rome,  via  Lavicana,  inter  duas  Lauros, 
natalis  sanctorum  triginta  martirum,  qui  omnes  uno  die  perse- 
cutione  Diocleciani  coronati  sunt,  Apud  Alexandriam,  beati 
Schyrionis  martiris.  Civitate  Hostia,  passio  sanctorum  Demetrii, 
Honorati  et  Flori.  In  Egipto,  natalis  plurimorum  martirum,  qui 
in  desertis  locis  et  montibus  oberrantes,  fame,  siti,  frigore,  lan- 
gore,  latronibus  bestiisque  consumpti  sunt.  Eodem  die,  sancte 
Teodosie  virginis  et  martiris,  et  sancti  Didimi  monacbi,  erudi- 
tissimi  viri. 

X.  Kal.  Jan.  —  Apud  Nicomediam,  natalis  sanctorum  viginti 
martirum.  Rome,  passio  beatissime  Victorie  virginis  et  martiris. 
Item  Rome,  sancti  Evaristi  pape  et  martiris.  Item  Rome,  depo- 
sitio  beati  Servuli,  de  quo  sanctus  Gregorius  scribit. 

VII II.  Kal.  Jan.  —  Vigilia  natalis  Domini.  Apud  Antio- 
chiam  Syrie,  natalis  sanctarum  quadraginta  virginum  et  marti- 
rum.  Apud  Spoletum,  natalis  sancti  Gregorii  presbiteri  et  mar- 
tiris  incliti.  Civitate  Tripoli,  sancti  Luciani. 

VIII  Kal.  Jan.  —  Nativitas  Salvatoris  Domini  nostri  Jhesu 
Xpisti,  ex  Maria  virgine  temporaliter  geniti,  ex  Deo  Patre  ante 
omnia  tempora  eternaliter.  Eodem  die,  natalis  sancte  Anastasie 
martiris,  cum  ducentis  viris  et  septingentis  feminis.  Item  Rome, 
in  cimiterio  Aproniani,  natalis  sancte  Eugenie  virginis  et  mar- 
tiris. 

VII.  Kal.  Jan.  —  Apud  Jherosolimam,  passio  sancti  Stephani 
prothomartiris,  qui  ab  apostolis  diaconus  est  ordinatus  atque 
eodem  anno  quo  et  X&istus  passus  [46]  a  Judeis  est  lapidatus. 
Rome,  via  Appia,  depositio  sancti  Dyonisii  pape.  Eodem  die, 
natalis  sancti  Marini  clarissimi  martiris. 

VI.  Kal.  Jan.  —  Natalis  sancti  Johannis  apostoliet  evange- 
liste.  Jherosolimis,  ordinatio  episcopatus  beati  Jacobi  apostoli, 
fratris  Domini.  Alexandrie,  natalis  sancti  Maximi  episcopi  et 
confessoris.  In  partibus  Aquileie,  sancti  Zoeli  presbiteri  et  con- 
fessoris. 

V  Kal.  Jan.  —  Bethleem,  natalis  sanctorum  Innocentum, 
qui  ab  Herode  rege  interfecti  sunt.  Anchira  Galacie,  passio  sanc- 
torum  Eutici  presbiteri  et  Domiciani  diaconi. 

IIII  [Kal.  JanJ  —  Jherosolimis,  depositio  David  reffis.  Apud 
Arelaten,  sancti  Trophimi  episcopi,  qui  ab  apostolis  aa  eandem 
urbem  directus  est.  Et  in  pago  Oximinse,  sancti  Ebrulfi  confes- 
soris.  In  Anglia,  apud  urbem  Cantuariam,  natalis  beati  Thome 
episcopi  et  martiris. 


♦,  i     7 •♦     ^  ♦  .   if-  •  "*»■  ..»  ■» 


CATHEDRALIS   REMENSIS.  71 

III  Kal.  Jan.  —  Apud  Spoletum,  passio  sanctorum  martirum 
Sabini  episcopi,  Exuperancii  et  Marcelliani  diaconorum,  Venus- 
tiani  quoque  cum  uxore  et  filiis.  Alexandrie,  sancti  Mansueti 
martiris,  cum  aliis  decem.  Turonis,  natalis  sancti  Perpetui 
episcopi  et  confessoris.  In  Oia  insula,  depositio  sancti  Florencii 
confessqris.  Suesaionis,  translatio  corporis  sancti  Onesimi  epis- 
copi  et  confessoris. 

II.  Kal.  Jan.  —  Rome,  natalis  sancti  Silvestri  pape.  Apud 
Senones,  sanctorum  Sabiniani  et  Potenciani  martirum;  et  in 
eadem  urbe,  passio  sancte  Columbe  virginis.  Refv^^Jtiarie,  sancti 
Hermetis  exorciste.  In  Cesarea  Cappadotie,  aepositio  san^i 
Basolii  episcopi  et  confessoris. 


^    *    * 


CALENDARIUM 


EGGLESIAE  GATHEDRALIS  REMENSIS. 


[Ma.  de  B0im8  326,  f^  Al 

Januarius  XXXI  dies  habet,  luna  xxx. 
Prima  dies  Jani  septena  detur  inani. 
III  A  Kal.  Januarii.  Circumcisio  Domini,  ix  lectiones 

cum  IX  candelis.  Johannis  de  Spamato^. 
6     IIIINon.  Octave  sancti  Stephani,  iii  lectiones.  Odo- 

nis  regis  *,  c  et  xv  solid. 
XI  C        III   —    Genovefe,  virginis,  iii  lectiones. 

D         II   —    Rigoberti,  archiepiscopi   et   confessoris, 

IX  lectiones  cum    ix  candela  '.  Gode- 

XIX  E  Non.  [fridi  scholais  *,  lx  solid. 

VIII  F     VIII  Id.    Epiphania  Domini,  ixlectionescum  ix  can- 

G      VII    —    Anselli  de  Torota  ^,  vi  libr.  [delis. 

XVI  A        VI   — 

V  B         V    —    Milonis  de  Lagefno  ^,  l  solid. 
C      IIII   — 
XIII D       III  —  [delis. 

II  E         II   —    Octave  Epiphanie,  ix  lectiones  cum  v  can- 
F  Idus.  Remigii ,  archiepiscopi  et  confessoris  , 

IX  lectiones  cum  ix  candelis.  Basonis, 
archidiaconi  ^,  xviii  libr. 


1.  Jean  d*£lpernay,ckanoine,  Mentiantii  an  2janwer  dans  VObiiwUre  de 
Vefflise  de  Beims  (Varin,  Arch.  l^gisl.  de  Reims,  Statats,  1 1.  p.  68).  —  2.  Eudes, 
roi  de  France  en  888;  mort  le  U^  ianv.  898.  —  3.  Lire  candelis.  —  4.  Lire 
scholastici.  Oodefroy,  cha^Mine  et  icoUUre  de  V^glise  de  Reims.  disciple  et  suc' 
cesseur  de  s^  Bruno.chancelier  dds  Vannie  l(u8  (Marlot,  Metrop.  Remens. 
hist,  t.  II,  p.  135).  —  5.  Anaelme  de  Thourotte,  sous^liacre  et  chanoine  (Varin, 
Statuts,  t  I,  P.  63).  —  6.  Milon  de  Lagery,  chanoine  (  Varin,  ibid.,  p.  64).  — 
7.  Boson,  arcnidiacre  de  Champagne  en  1170  (cf.  Varin,  l  c). 


GATHEDRALIS    REMENSIS.  73 

XG     XIX  Kal.  Februarii.  Felicis  in  Pimcis  \  confesso- 

ris,  III  lectiones. 
A  XVIII   —    Ch^egorii  *,  lxx  solid. 
XVIII  B   XVII   —    Marcelli,  pape   et  martiris,   ix  lectiones 

cum  IX  candelis. 
VII  C     XVI    —    Antoignii,  martiris  ^. 

D      XV   —    Prisce,  virginis,  iii  lectiones. 
XV  E  XIIII   —    Octave   beati   Remigii,  ix  lectiones  cum 

V  candelis. 
IIIIF    XIII   —    Fabiani  et  Sebastiagni  ^ 

G      XII   —    Agnetis,  virginis,  ix  lectiones  cum  v  can- 

delis.  Rainardi,  archiepiscojn  ^,  xxiiii 
libr. 
XII A        XI    —    Vincencii ,    martiris ,    ix   lectiones    cum 

IX  candelis. 
I  B         X   —    Macharii  et  Emerenciane,  virginis,  iii  lec- 

tiones. 
C        IX   —    Hadebo7'di ,  comitis  ^,  xxx  solid. 
IX  D    VIII   —    Conversio  sancti  Pauli;  Prejecti,  martiris ; 

IX  lectiones  cum  v  candelis.  Bliardi ', 

E      VII   —  [csolid. 

XVII  F        VI   —    Juliani,  episcopi   et  confessoris,  ix  lec- 

tiones  cum  v  candelis. 
VI  G         V   —    Agnetis  secundo,  iii  lect.  Fidconis  deWar- 

meHvilla,  capellani  nosiri^,  xl  solid. 
A      IIII   —    « 
XIIII  B        III    —    Gileberti  »^  xl  solid. 

III  C  II    —    Albetnci  scolastici  **,  c  solid. 

Nox  habet  horas  xvi,  dies  viii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  lxix  lib.  v  solid. 

(v**)  Quarta  refutatur  Februi  quam  terna  sequatur. 

Februarius  habet  dies  xxviii,  luna  xxix. 
D        Kalend .  Februarii . 


L  XriVe  Pincis.  —  2.  Gr^goire,  chanohte  et  pi*4tre  ( Varin,  l,  c).  —  3.  Ces  deux 
mcls  n'appartienmfU  paa  d  la  r^dadion  primitive  du  calendrier,  —  4.  Meine 
remarque.  ^  .5.  Ou  Rainaudi,  Baynaud  du  Bellay,  archeoique  de  Jieitns^  dis 
tOSSnfn 
boldus 
SUtuts, 

(Mablot,  op.  cU,,  1. 1.  p.  300 ;  cf.  Varin,  l  c).  —  8.  Foulgue  de  WarnUriviUe,  cka- 
pdain  de  Viglise  de  Reims  (Varin,  ihid,,  p.  66).  —  9.  Ms.  328,  fo  8 :  Karoli  magni, 
eonfessoris,  v  cerei.  —  10.  Gill>ert,  prHre  k  chanoine  (Varin,  l  c).  —  11.  Alb4ric 
d'Hauim1lcr8,  icoldire  en  1266  (Variv,  ).  c). 


>'  4    •  w>  *      •« 


74  GALBNDARIUM   ECCLKSIAE 

XI  E      IIII  Non.  Purificacio  beate  Marie,  ix  lect.  cum  ix 

cereis.  Nicholai  de  Spamapo^^  xiiii  libr. 
XIX  F        III   —    Blasii,  episcopi  et  martiris,  ix  lect.  cum 

V  cereis. 

VIII  G         II    —    Ade  pi^eshiteri  *,  xxx  solid. 

A  Non.  Agathe,  virginis  et  martiris,  ix  lect.  cum 

V  cereis.  Fulconis  de  Sancto  Beniigio  ', 
iiii  libr. 

XVI  B     VIII  Id.    Thome  Nigri  \  c  solidi,  et  debet  fieri 

V*  feria  ante  Esto  michi  ^. 
V  C      VII   —    Helene,  virginis,  iii  lectiones.  Michaelis 
D        VI   —  [de  Verzelaio  **,  l  solid. 

XIII  E         V  — 

■ 

IIF      IIII   —    Zotici,  lacincti,  Erenei,  martirum ,  et  Sothe- 

ris,  virginis,  iii  lect.  Hugonis  PHoiHs ', 
LV  solid. 
G        III    —    Petri  Hispani  **,  l  solid. 
XA         II   — 
B  Idus. 

XVIII  C     XVI  Kal.  Marcii.  —  Valentini,  Vitalis,  Felicule  et 

2^nonis,  iii  lect.  Henrid  de  Busseio^, 
XL  solid. 
VII  D      XV   —    Thome,  archiepiscopi  Remensis '°,  xxx  libr; 

debet  celebrari  feria  VI*  post  Cineres. 
E  XI III   —    Juliane,  virginis,  iii  lectiones. 
XV  F    XIII   —  MagisiH  Poncardi  "*,  xxxvjii  solid. 
IIIIG      XII   — 

A        XI    -.    Theobaldi  Gobion  '*,  lx  solid. 

XII  B  X   —    Nicholai  de  Rumigni  "'^,  vii  libr. 
I  C        IX   —    Johannis  de  BHa  '\  vi  libr. 

D    VIII   —    Cathedra  sancti  Petri,  ix  lectiones  cum 

V  cereis.  Clementis  ^^,  xii  libr. 

1.  Nicdlas  d'Epemau,  ehanoine  (Varin,  ibid.,  p.  67).  —  2.  Adam,  pritre  et  cha- 
noine  (VABur,  l c).  —  3.  Foulque  de Sainl-Remi,pritre  et  chanoine (VABiir,*Wd., 
p.  68).  —  4.  Thomaa  Le  Noir,  ardiidiacre  de  Bayeux  et  chanoine  de  Beime, 
mentionn4  au  3  f4vr,  dane  IVhituaire  du  XIII^  ei^e  (Vahih,  tWd .,  p.  67).  — 
5.  Le  dimanche  de  la  Quinquafi^sime,  dont  VintroU  commence  par  ces  motM 

Prieur, 

metg,  arehevique  de  Reims  en  1261,  mort  en  1263,  -—11.  Ponsart  de  Saini-Thierry, 
chanoine  dicusre,  vir  litteratus  et  honftstus  (Ohituaire  du  ChapUre,  XIIl^siMe; 
cf.  Varin,  Statuts,  t.  I,  p.  69).  —  12.  Thibaut  Goujon,  chanoine  diacre  (VARiir, 
I.  c).  —  13.  Nicdaa  IV,  seigneur  de  Rumiany(Ardenne8),  nwrt  en  1206  (cf. 
RoLAND,  Hist  g^n^offigue  de  la  maison  ae  Kumigny,  p.  123).  —  14.  Jean  de 
Brie,chanoine  diocre  TVarin,  l  c).  —  15.  CUment,  chanoine  aous^diiMcre  (Varui, 
ibid.,  p.  70). 


CATHEDRALIS    REMENSIS. 


75 


IX  E      VII    —    Bonardi,  pi^esbitein  ^  xl  solid. 

F        VI    —    Mathie,  aposioli,  ixlectiones  cum  v  cereis. 
XVII  G  \   —    Oclonis  Ruffi  \  xl  solid. 

VI  A      IIII   —    Baldoini\  XV  lihr. 
B        III   —    Ga/ert  ^  XL  solid. 
XIIII  C  II    —    Mathei,  thesaurarii  ^,  ix  libr. 

Nox  habet  horas  xiiii,  dies  x. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  IIIl"  libr.  xviii  solid. 

[B]  Martis  prima  necat  simul  hujus  quarta  fit  arcis. 
Marcius  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 
III  D        Kalend.  Marcii. 

E        VINon.  Sancte  Macre,  virginis  et  martiris,  ix  lec- 

tionescum  v  candelis.  Roberti,  succen- 
toHs  ^,  iiii  libr. 
XI  F  V   —    Radulphi  Carvotensis  ",  xl  solid. 

G      IIII    —    Hugonis  de  LageH  ^,  iiii  libr. 
XIX  A        III    —    MagistH  Lh^ogonis  de  Alto   Villari^,   iiii 
VIII  B  II    —    Mahilidis,  comitissc  '\  xl  solid.         [libr. 

C  Non.  Perpetue  et  Felicitatis. 

XVI D     VIII   Id. 

V  E      VII    —    Anselmi  ",  xxx  libr. 
F        VI   —  Laud.  ^\  XVI  solid. 

XIII  G  V   —    Theobaldi  Bochet  ",  c  solid. 

II  A      IIII    —    Gregorii,  pape  et  confessoris,  ix  lectiones 

cum  V  candelis.   Blanchc,  comitisse  **, 
B       III   —  [Lsolid. 

XC         II   — 
D  Idus. 

XVIII  E    XVII  Kal.  Aprilis.  —  PetH  BuHn  ^\  lxiiii  solid. 


1.  Bonardj  ehan(nne  prStre  (Varin,  Z.  c).  —  3.  Odon  Le  Roua,  chanoine  pr4tre 
(Vari!C,  l  c).  —  3.  Bauaoin,  d%<icre,  pr4vM  du  Chapitre,  en  1192  ?  (VARirr,  /,  c). 
—  4:  GaXlier,  chanoine  som-diacre  (Varin,  ihid,,  p.  71).  --  5.  Maithieti,  Msorier 
de  V6glise  de  Reims  en  1214  (Weyeii,  Dignitaies  ecclesiie  Remensis,  recneil  ms, 
de  la  Bibliolh,  de  Reims,  p.  75).  —  6.  RoberL  diacre,  succenior  noster  et  diaconus 
fyARiiv,  l,  c).  —  7.  Raoiu  de  Chartres,  chanoine  sous^diacre  (Varin,  {.  c).  — 
8L  Hugues  de  Lagery,  chanoifieprMre,  indiqu^  au  6  mare  dans  VObituaire  du 
XIII^  siide  (Varin,  l,  c).  —  9.  Drogon  d^HautviUers,  iccldJtre,  juriste  et  poUe, 
tnort  vers  1300  suivant  Marlot,  (Meir.  Rein.  hist.,  t.  II,  p.590).—  10.  Malhilde. 
weeonde  femme  de  Philippe  d'Alsace,  comte  de  Flandre,  morte  le  6  mars  1219 

CARiN,  l,  c).  —  11.  Anselme,  chanoine  diacre  (Varin,  /.  c).  — 12.  Laudunensis  ou 
udunenses  7  B  est  difficile  de  d^terminer  d  quel  nofn  se  rapportent  ces  mots 
fAacis  entre  deux  li^frhes  et  akmtSs  apris  coup.  —  13.  Thibaut  Bochet,  chanoitte 
sous-diacre  (VAniv,%hid,,  p.  72).  —  H.  Blanche  de  Navarre,  femme  de  Thibaui  III, 
eomte  de  Champagne  en  1195,  —  15.  Pierre  Buiron,  chatMifM  sous^diaere 
(VARllf,  l,  c). 


•.V 


»    r    •  •»■ 


70 


CALENDAKIUM    ECCLESIAE 


VII  F 

G 

XV  A 

IIllB 

C 

XII  D 

lE 

F 

IX  G 

A 

XVII  B 

VI  C 

D 

XIIII  E 

III  F 

XVI   — 

XV   —     Yoles,  comitisse  *,  lx  solid. 
XIIII    —    Aveline,  matris  vicedomini*,  x  libr. 
XIII    —      Giiillelmi  Radicis  ^,  ix  libr. 
XII    —    Benedicti,  abbatis,  ix  lectiones  cum  v  can- 

delis.  Ragumardi^  capellani*,  iiii  libr. 
XI    — 
X   —     Conibancii  *  xiiii  solid. 
IX    —    Hitgonis,  archidiaconi^,  cx  solid. 
VIII   —    Annunciatio  Dominica,  ix  lect.  cum  ix 

candelis.  Clarenbaudi'' ,  vilibr.  xiiisolid. 
VII   — 

VI    —    MagistH  Stephani  de  Pi^vino  ^,  XLV  solid. 
V   —    Hugonis  Bw^gundionis  ^  vi  libr. 
II II    —    Raginardi  Piot  ^^,  l  solid. 
III   — 

II    —    Raginardi  de  Ltidia  ",  viii  libr. 
Nox  habet  horas  xii,  dies  xii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  Cvi  lib.  xvi  solid. 


G 

XI  A 

B 

XIX  c 


[v*"]     .     .     .     [unjdenus 

Aprilis  habet  dies  xxx,  luna  xxix. 
Kalend.  Aprilis.  —  Besonis,  episcopi  **,  xl  solid. 
IIII  Non.  Marie  Egyptiace,    viii   libr.    pro   festo  , 
III   —  [ix  lect.  cum  ix  cereis. 

II  —  Ambrosii,  episcopi  et  confessoris,  iii  lec- 
tiones.  Raimundi,  Cathalanensis  epis- 
copi  *',  cx  solid. 


• 

1.  Yolafide  de  Coucyf/emme  de  RobeH  II  de  Dreux,  comte  de  Braine,  en 
1188  (Vabin,  Staiuts,  1. 1,  p.  73).  —  2.  Aoelifie,  m^re  de  Sim<m  Pied-de-Laup  (Pes 
Lupi)^  vidame  de  Reims,  fondateur  en  1256  de  la  premi^e  chapeUe  de  Saini' 
Nicatse  en  la  caJthidrale  de  Reims  (Archives  de  Reim8,fond8  du  ChavUre, 
lay.  31,  li<M.  63,  no  2).  —  3.  (hMaume  Racine  ?  Willelmus  Radix  dans  VOH' 
tuaire  du  XllU  siide  (fo  64  vo ;  Varin,  /.  c).  —  4.  Ou  Regnaudi  (?),  Ro.naud  de 
WarmMviUe,  fSkapdatn  de  Vijfiiee  de  Reims  (Varin,  /.  c).  —  5.  Constaniii  (?), 
Conslance,  ehanmne  prUre  (VARiir.  /.  c),  doyen  en  1034  et  1043  (Gallia  christ, 
t.  IX,  c  171).  —  6.  Hugues,  archidiacre  en  1124  (MARhOT,  Metr.  Rem.  hisL.  t.  II, 
p.  282),  neueu  de  Varchevique  Raaul  le  Vert  (VARiir,  l,  c).  —  7.  Garambaud, 
chanoine  (Varin,  ibid,,  p.  /4).  —  8.  Etienne  de  Provins,  archidia/n-e  de  Paris 
(Varin,  2.  c).  —  9.  HuQues  le  Bourguignon,  grand  archiduicre  de  Reims  (Varin, 
i.  c).  —  10.  Ra.Vffnauai  (?).  Renaud  Piot,  dianoim  de  V6glise  mitropolitaine, 
puis  chanoine  ae  Saini-Denis  de  Reims  (Varin,  {.  c).  —  11.  Raygaaudi  (?), 
Renaud,  cheviMlier,  seigneur  de  Ludes,  pere  de  Simon  Pied-de-Loup,  vidame  de 
Reims  (Varin,  l,  c) ;  vojf.  ci^dessus.  —  12.  Boson.  4viqtAe  de  Chdlons  en  1153, 
mort  le  26  mars  1162  (Varin,  /.  c).  —  13.  Raimond  ne  figure  pas  sur  la  liste  des 
4v4ams  de  CMUans;  d*apr4s  Varin  (ibid.,  p.  75),  il  n'aurau  4t4  que  prUre  ei 
archidiacre  de  Chdlons. 


CATHEDRALIS    REMENSIS.  77 

VIII  D  Non.  Jacobi  de  Meseinis  \  iiii  libr. 

XVI  E     VIII  Id.     Guidonis, Suessionensis  episcojn^, xl  solid. 
VF       VII    — 

G        VI   — 

XIII  A  V   —    Fidco7iis  ^,  LX  solid * 

II  B      IIII    — 
C        III   —    Leonis,  pape  et  confessoris,  iii  lectiones. 

Johannis  Lapav^re^,  xl  solid. 
XD         II  — 

E  Idus.  Eufemie,  virginis,  memoria  ^  missa. 

XVIII  F  XVIII  Kal.  Maii.  —  Thiburcii,  Valeriani  et  Maximi, 

iii  lectiones.  Rogeri  de  Porta  Carceris', 
xviii  libr. 
VII  G    XVII    —    Johannis  de  Blesis  *,  lx  solid. 

A     XVI    - 
XV  B       XV    —    Magistri  Guillelmi  de  Ce7xeUes'\  i.x  solid. 
IIIIC   XIIII   — 

D     XIII    —    Odonis  de  Calmisiaco  ^^ ,  iiii  libr. 
XII  E      XII    —    Alani  de  Roceio  ^\  xviii  libr. 
I  F        XI    —     Guiardi  dc  Oi^quin  ^*,  lxxv  solid. 
G         X    —    Renoldi,  p*eshiteri  *^,  lxx  solid. 
IX  A        IX   —    Georgii,   martiris,   iii   lectiones.    Roherti 

Theutonici  **,  lxxi  solid. 
B     VIII   —    Bove  et  Dode,  virginum,  memoria  raissa. 

HenHci,  •Aiarlianensis  ^*  episcopi  ^®,  iiii 
libr. 

XVII  C      VI [   —    Marci,  evangeliste,  ix  lectiones  cum  v  ce- 

reis.  Guihurgis  de  Russeio^',  XL  solid. 


1.  Jaeques  de  MizUrea,  ehanoine  diacre  de  Heims  (Varin,  7.  c).  —  2.  Cruy  de 
Chdteau-Porcien,  4vique  de  Soissons  de  1245  d  1250,  ntotinif  le  5  avrU  1260 
<Vabi5,  I.  c).  —  3.  FouJflue  d^Epernay,  chanoine  diacre  de  Reims  (  Varik,  /.  c.) 
—  4.  Oif«^9Me«  mcia  iUisibles,  —  5.  Jean  Lapautre  (Varin,  ibid,,  p.  76).  -  6.  Sous- 
entenau  in :  mime  remarque  ailleurs,  —  7.  Boaer  de  Parte  Chacre,  archidiacre 
de  Soissons  et  chanaine  de  Reims  (Varin,  T  c.)  —  8.  Jean  de  Blois,  chanoine 
de  Beims  ei  pr6vdt  de  Saini^Omer  (Varin,  l.  c).  —  9.  GuiUaume  de  Sarcdles 
(Varin,  l,  c).  —  10.  Od4m  de  Chaumusy,  chanoine  j)ritre  de  Reims  (Varin,  L  c). 


arehidiacre  d'Avrafiches  (Varin,  l,  c).  —  14.  Bobert  rAllemand,  bienfaiteur  du 
chapitre  de  Beims  (Varin,  I.  c).  — 15.  Le  ms,  porte  Aure  —  ineinoria  missa  — 
lianensis :  la  mention  du  Calendricr  est  en  leUres  rouges,  ceUe  de  VObituaire 
en  kttres  noires;  nous  avons  cru  devoir,  ici  et  plus  loin,  redifier  cette  disposi- 
tion.  —  16.  Henri  de  Dreux,  ioeque  d^Orlians.  1186-1198:  Henricus,  Aurelia- 
nensis  episcopus,  Roniam  pergens  mortuus  est,  pro  cinus  aniina  inater  ejus, 
eomitissa  Brane.  dedit  nobis  C  solidos  Pruvinensiuin  ad  Pontem  Aarceii  (Pont' 
Argt,  Aisne)  percipiendos  {Obituaire  dn  XIII^  siide,  /*>  73  vo ;  Varin,  ibid,. 
p.  78).  — 17.  Ou  Rufreio,  Guiburge  de  Buffy  (Varin.  /.  c). 


78  CALENDARIUM    ECCLESIAF. 

VI  D        VI    —    Ebali  de  Russeio  \  xl  solid. 
E  V   —    Symonis  de  Ludia  *,  vii  libr. 

XIIII  F      IIII    —    Vitalis,  martiris,  iii   lectiones.  Johannis 

Normandi,  decani^,  xl  solid. 
III  G        III    —    Symonis  de  Versiliaco  *,  lxx  solid.  **. 
A         II   —    H ugonis  ei  Petri,  pi^esbitein^^  x^ni  ^Yvdi. 

Nox  habet  horas  x,  dies  xiiii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  IIII"  iibr.  et  iiii  libr. 

[0]  Terna  timenda  datur  Maii,  septena  minatur. 
Maius  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 
XI  B  Kal.  Maii.  —  Philippi  et  Jacobi,  apostolorum, 

C        VI  Non.*  [ix  lectiones  cum  vii  cereis. 

XIX  D         V  —    Invencio  sancte  Crucis  ;  Alexandri,  Even- 

cii  et  Theodoli ;  ix  lectiones  cum  ix  ce- 
reis.  Hugonis  de  Montemirabili  ^,  x  libr. 
VIII  E      IIII    — 

F        III    —    Bliardi  \  lxi  solid. 

XVI  G  II    —    Johannis  ante  Portam  latinam,  ix  lect.  cum 

V  A  Non.  [v  cereis  ^.  xx  s... 

B      VIII  Id.    Alexandri  ®,  xl  solid. 

XIII  C       VII   —    Translatio  sancti  Nicholay.  Estas  oritur. 

II  D        VI   —    Gordiani  et  Epymachi,  martirum,  iii  lect. 

E  V   —    Ebali,  archiepiscopi  °,  xxxv  solid. 

X  F      II II   —    Nerei,  Achillei   et  Pancratii,  martirum, 
G        III    —  [iii  lectionos. 

XVIII  A         II   — 
VII B  Idus. 


a.  Nole  niargincUe  :  Obitus  domini  Giullermi,  cardinalis  ■<>,  xl  lib.  —  6.  Addu 
tion  :  an.....  xiiii  solidi  cuilibet.  —  c  Note  marginale  :  Pro  festo  xl  solidi  Pari- 
sienses. 

1.  Ebles  de  Roucy,  chanoim  de  Reims  en  1180  (Anselme,  Hist.  g^n^alog.  de 
la  maison  de  France,  t.  Vlll,  p.  865)  —  2.  Shnon  ile  Lndes  (Varin,  iOiV/.,  p.  116). 

—  3.  Jean  le  Normand,  fils  de  Jean  III,  contlc  dc  Soissom,  doyen  en  124^  et  en 
1252;  il  fut  aussi  archiaiacre  de  Laon  et  est  qualifii  dans  plusieurs  docuntents 
de  capellanus  domini  popa^  (Marlot»  Hist.  de  la  ville  de  Reims,  t.  I,  p.  656).  — 
4.  Simon  de  Verzenau  (?),  chanoine  diacre  (Varin,  ibid.,  p.  78).  —  5.  Huaues, 
prUre  et  coiUre  de  Veglise  de  Reims ;  Pierre,  prHre  et  chanoine  (Varin,  1.  c). 

—  6.  Hugues  de  MofUmirail,  doyen  de  Oiartres,  pritre  et  dianoine  de  Reints, — 
7.  Bliard,  chanaine  de  Reims,  fieveu  de  Bosofi,  arcliidiacre  de  Chanipagne  en 
1170,mart  en  1206  (Varin.  ibid,,  p.  79;  Weyen,  Dignitates  ecclesiae  Reniensis. 
tns,  de  la  Bibl.  de  Reims,  p.  19).  —  8.  Alexandre,  cfianoine  sous^dicuire  de  Reims 
(fnefUian9i4  au  9  de  ce  mois  dans  rObituaire  du  XIII^  siede  ;  Varin,  ibid,, 
p.  80).  —  9.  Ebles  de  ROucy,  archevique  de  Reinui  cn  1021,  fnoti  le  11  fuai  1033, 
— 10.  (ri4t7/au»»te  de  Bray,  doyen  de  Viglise  de  Laou,  archidiacre  de  Reims, 
cardificU  en  1262,  morl  d  Orvieto  en  1282  (F.  du  Chesne,  Histoire  des  cardi- 
naux  fran^ais^  p.  259). 


CA.THEDRAUS  REIIENSIS. 


79 


C 

XV  D 

IIIIE 

F 

XII  G 

lA 

B 

IX  C 

D 

XVII  E 

VI  F 

G 

XIIIIA 

III  B 

C 

XI  D 


XVII  Kal.  Junii. 
XVI  — 
XV   — 
XI III   —    '  Habefii  Asiaci  *,  vi  libr. 
XIII   —    Guidonis  episcopi  ',  lxx  solid. 
XII   — 
XI  — 
X  — 
IX  — 
VIII  —    Urbani,  pape  et  martiris.  /?[oAjardt  *,  lx 
VII   —    Guiberti  jn^esbiteri'", -Lyi^liA.  [solid. 

VI    — 
V   — 
IIII    —    Stephani  Gattli  ",  XL  solid. 
III    —   Hugonis  de  Castellione  ',  xx  solid. 
II    — 
Noz  habet  boras  viu,  dies  xvi. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  xxxvi  lib.  vi  solid. 


E 

XIX  F 

VIII  G 

XVI  A 

VB 

C 

XIII  D 

II  E 

F 

XG 


[v^]  Denus  et  ipse  fuit,  quindenus  Junius  urit. 
JuNius  habet  dies  xxx,  luna  xxix. 
Kalend.  Junii.  —  Nichomedis  martiris,  iii  lectiones. 
IIII  Non.  Marcellini  et  Petri,  iii  lectiones  proprie. 
III   — 

II    —    Philippi  de  Vitula  *,  XL  solid. 
Non.  Bonifacii  martiris,  iii  lectiones. 
VIII  Id.    Renaldi,  episcopi  Parisiensis  ®,  lx  solid. 
VII    — 

VI   —    Medardi  et  Gildardi,  confessorum,  iii  lect. 
V   —    Primi  et  Feliciani,  martirum,  iii  lectiones. 
IIII    —    Henrici  et  Ode  *°,  xl  solid. 


1.  Addiiion  du  m».  327,  /b  c  :  Pelri  confessoris  Celestini,  v  cerei,  ix  leetion. 
Mime  nddition  au  Calendrier  du  ms,  328.  -—  2.  Herberti  Asiati,  dans  VOhitnairc 
du  XIII^  siick,  fo  78  fo  (cf.  Varin,  ihid,,  p.  81).  --  3.  Gui  de  Joinville,  ^veque 
de  ChAlons  de  1164  d  1190  (le  22  mai  daiis  VObHnnire  du  A'///«  sieclej.  — 
4.  hohard  (Obiiuaire  du  XIII^  siecle,  fo  79  ro ;  Vahin,  /.  c.J.  —  5.  Guibert,  prntre, 
chantre  de  Viglise  de  Reims,  en  1218  et  1223  (  Weyen.  op.  cit.,  p.  5i).  —  «.  Sle- 
phanus  de  Ameliis,  canoniciis  (tnentionn^  au  29  mai  ddns  un  cntaloque  des 
messes  et  obUs  du  Chapitre  de  Reims,  en  1683 :  Varim,  ibid.,  p.  1 17).  —  7.  Hudues 
de  ChdUUon,  chanoifie  de  Reifns,  vers  le  commencemetit  du  Xlh  siecle  (Andre 
da  Chesne,  Histoire  de  la  maison  de  ChAtillon,  p.  27).  —  8.  Philippe  de  Vesle, 
ckanoine  sous-diacre  de  Reims  (Varin.  ihid,,  p.  82).  —  9.  Retiaua  Miynon  de 
Corbeil,  archidiacre  de  Reims,  4v4que  de  Paris  en  1250,  moH  le  0  juin  1268. 
— 10.  Hcnr*  et  Ode,parefits  de  Jean  d'Amiens,  chaiwine  {\ams,  l,  c).  Jean 
d*Amien8  4tait  chanoine  en  1249  (Archives  de  Reims,  f.  du  Chapitre,  Frailli' 
oourt,  licu.  I,  no  It), 


I      *^-.-TtM.  *»v. _r»  •        •^i*'..,^  -..   .         *  •    .>^,'l^»     »r-    ''        ■      '^  .-•.:*.-     


80  CALENDARIUM    ECGLESIAE 

A       III   —    Barnabe,  apostoli,  ix  lect.  cum  v  cereis. 

Gofindi  cananici  *,  vii  libr. 
XVin  B          II   —    Basilidis,  Cirini,  Naboris  et  Nazarii,  mar- 
VII C  Idus.  [tirum,  iii  lectiones. 

D  XVIII  Kal.  Julii.  —  Translacio  sancti  Rigoberti,  ar- 

chiepiscopi,  ix  lect.  cum  ix  ccreis. 
XV  E   XVII   —    Viti,  martiris,  iii  lectiones.  Radtdphi  de 
IIII  F     XVI   —  [Rohiis  \  XL  solid. 

G       XV    —    Ftdconis,  archiepiscopi  ^ ,  xxxsolid. 
XII  A  XIIII   —    Marci  et  Marcelliani,  martirum,  iii  lect. 
I  B     XIII  —    Gervasii  et  Prothasii,  martirum,  ix  lec- 
C      XII   —  [tiones  cum  v  cereis. 

IX  D       XI   — 

E  X   —    Milonis,  siiccentoHs  ^,  xl  solid. 

XVII  F        IX   —    Johannis  dc  Pei^onna,  decani^^  lv  solid. 

Vigilia. 
VI  G     VIII   —    Nativitatis  sancti  Johannis  Baptiste, ix lec- 

tiones  cum  ix  cereis. 
A       VII    —    Pctri,  dccani  MaceiHensis  *,  c  solid. 
XIIIB        VI   —    Johannis  ei  Pauli,  martirum,  iii  lectiones 

proprie.  Milonis  de  Lage^no'',  xl  solid. 
III  C  V   —    Symonis  de  Cvotis  ®,  l  solid. 

D      IIII   —    Leonis,  pape  et  confessoris. Vigilia,  iii  lec- 

•  tioncs.  Odonis  de  Sancto  Theodoiico  ^, 
XXX  solid. 
XI E        III  —    Apostolorum  Petri  et  Pauli,  viii  libre 

parisienses,  ix  lectiones,  ix  cerei.  Xpis- 
tiani,  cantwHs  '^,  iiii  libr. 
F         II   —    Commemoratio  sancti  Pauli,  ix  lectiones 

et  V  cerei. 
Nox  habet  horas  vi,  dies  xviii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  xxiiii  libr. 

[D]  Tredecimus  nutat  Julii  decimusque  salutat. 
JuLius  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 

1.  Oeoffroi,  chafHnne  (Varin,  /.  c.J.  —  2.  Raoul  de  Rohais,  chanoine  (Varijt, 
i6f d.,  p.  83).  —  3.  Xe  v4n^  Fotdqtie,  archevique  de  Reinis  en  883,  assassini  le 
17  juin  900.  —  4.  Milofi,  diacre  et  soiis-chamre  de  Viglise  de  Reinis  (Vahin,  l  c), 
--  o.  Jean  de  Pironne,  chanoine  et  douen  de  V4glise  de  Reims,  official  en  1241, 

fmis  moine  en  VcMaye  de  VauceUes  (Varin,  Arcnives  administrnbves  de  Reinis, 
l,  p.  651 ;  Statuts,  1. 1,  p.  83).  —  6.  Pierre,  doyen  de  MMdres  (cf.  Varin,  Statiits. 
t.  I,  p.  117).  —  7.  Milon  de  Lageru.  chanoine  prHre  de  Reims  (Varin,  L  c»),  — 

8.  Simon  de  Cretiaj)resbyter  (Catdlogue  des  oWte,  1683 ;  Varin.  t6id..  p.  118).  — 

9.  Odon  de  Saint-Thierri,  atanoine  sous-diacre  de  Reims  (Varin.  ihid,,  p.  83). 
—  10.  Chritien,  prHre,  chantre  et  chanoine  de  VMise  de  Reitns  (Varin,  ihid., 
p.  8i). 


CATHEDRALIS   RBMBNSIS  81 

XIX  G        Kalend.  Julii.  —  Theodorici,  abbatis,  ix  lectiones 

cum  V  cereis. 
VIII  A        VI  Non.  Marcialis.episcopi ;  Processi  etMartiiiiani, 

memoria  missa;   ix  lectiones  cum  vii 
cereis. 
B         V   —    Translacio  sancti  Thome  apostoli,  ix  lec- 

tiones  cum  vii   cereis  ;   fit  processio. 
Gervasii,  archiepiscopi  ^  xvi  libr. 
XVI C      IIII    —    Translacio  sancti  Martini,   ui  lectiones. 

Johannis  Blesensis^  archidiaconi  *,  iiii 

VD        III   —  [libr. 

E         II   —    Octave  apostolorum,  ix  lectiones  cum  v 

cereis.  He^irici,  archiepiscopi  ^,  xxiiii 
libr. 
XIII  F  Non.  Festum  omnium  sanctorum  archiepiscopo- 

rum  Remensium,  ix  lectiones,  ix  cerei. 

Commemoratio  ^  omnium  archiepiscopo- 

II  G     VIII  Idus.  [7-wm,  IX  libr. 

A      VII    —    Hugonis  Berengarii  ^,  cx  solid. 
X  B        VI   —    VII  iratrum,  iii  lectiones.  Alnulphi,  epis- 

copi  ^,  L  solid. 
C  V   —    Translacio  sancti  Benedicti,  iii  lectiones. 

Cecilie'^,  Lsolid. 
XVIII  D       IIII    —    Ge^^ardus  de  Alneto,  cantor  **,  xl  solid. 
VII  E        III   —    Radulphi^,  xxw  soM. 

F  II    —    Odonis,  ejnscopi  Parisiensis  '°,  ix  libr. 

XV  G  I  dus .  Commemoracio  frati^um  ei  Philippi,  regis  *  * , 

XI  libr. 
IIII  A  XVII  Kal.  Augusti. — Alexii,confessori8,iii  lectiones. 

Hamcmis  Vacui  '*,  viii  libr. 
B     XVI    —    Jacobi  de  Porta  Carceris^'\  x  libr. 
XII  C       XV   —    Arnulphi,episcopiet  martiris,  iii  lectiones. 
ID  XIIII   - 


1.  G^rvais,  archevSgue  de  Beims  en  1055,  tnort  le  4  juiL  1067,  —  2.  Jean  de 
Bioi^,  chanaifie  de  lieims,  nwnmi  arMdiacre  en  1230  (Weyen,  Diffnit.  eccl. 
Renin  p.  3;  cf.  Marlot,  Hist.  de  la  ville  de  Reims,  t.  I,  p.  645).  —  3.  neiiri  de 
Braine  ou  de  Dreux,  archeveque  de  Beims  en  1227,  mori  le  6  juil,  1240,  — 
4.  Ou  Coininendatio.  —  6.  Hugues  Birenger,  panetier  (Varin,  ibid.,  p.  85).  — 
t.  Amoui,  6v^ue  d^Amiens  de  1236  d  t247.  —  7.  Cdcile,  4pouse  de  Milon  de 
Germaine  ifVAHiN,  l,  c).  —  8.  Gerard  d'Aulnay,  chantre  de  V6fflise  de  Beinis, 
«w  1271  (Weyen,  op.  cit„  p.  64).  —  9.  Baoul,  chanoine  (Varin.  l,  c).  -- 10.  Eudes 
de  SuUy,  iv^e  de  Paris  en  1196,  moH  le  13  juU.  1208,  -^  11.  hhiUppe  II  Au- 
guste,  roi  de  France,  aacr^  d  Beims  le  i«r  nov,  1179,  moii  le  14  tutl,  122S,  — 
12.  Haimon  Vacuus,  aiacre  et  chatu>ine  de  Beims  (Varin,  ibid,,  p.  8d).  —  13.  JaC' 
itues  d^Porte  Chacre,  chanoine  (Varin,  l  c). 

vn  6 


9St  .   GULLRNDARnjM   BCCLE8IAE 

E    XIII   —    Margarete,  virginis,  ni  lectiones. 
IX  F      XII   —    Praxedis,  virginis,  iii  lectiones. 

G        XI   —    Marie  Magdalene,  ix  lectiones,  ix  cerei. 

XL  solid.  parisienses. 
XVII A         X   —    Translatio    sancti    Nichasii;  ApoUinariB 

memoria  missa;  ix  lectiones»  ix  cerei. 
Radulphi^  archiepiscopi  ',  viii  libr. 
VI  B        IX   —    Xr>istine,virginis,ixlectiones  cumvcereis. 

XL  solid.  parisienses. 
C     VIII   —    Jacobi   et  Xfistofori  martiris,  memoria 

missa,  ix  lectiones,  vii  cerei.  xl  solid. 
parisienses. 
XII II D      VII   —    Sancte  Anne,   ix  lectiones   et   ix   cerei. 

Gei^arcli  Goni  *,  lx  solid.  vi  libr.  pro 
anniversaiio  et  Lndovici  ^. 
III  E        VI    —    Ade  presbitetH  ^,  c  solid.  pi*o  annivef^saino. 

F  V  — 

XI  G      IIII   —    Octave  Magdalene,  ix  lectiones;  Felicis, 

Simplicii,Faustini  et  Beatricis  memoria 

A       III    —    Abdon  et  Sennes,  iii  lect.  [missa. 

XIX  B         II   —    Germani,  episcopi  et  confessoris.  l  solid. 

Ltidovici , regis  ^,  et  Roberti  de  Bnsseio^, 
XL  solid. 
Nox  habet  horas  viii,  dies  xvi. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  VI"  libr.  v  solid. 

[v*^]  AuousTUS  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 
Prima  dat  Augustum  de  fine  secunda  peru... 
VIII  C        Kalend.  Augusti.  —  Sancti  Petri  ad  Vincula,  ix 

lectiones   et  vii   cerei;   Machabeorum 
memoriamissa. 
XVI  D      IIII  Non.  Stephani,  pape  et  martiris,  iii  lectiones. 

Hamardi  Egi...  ^,  viii  libr.  x  solid. 
V  E        III   —    Inventio  sancti  Stephani,  rx  lect. ,  ix  cerei ; 

Nichodemi  et  aliorum  memoria  et  in 


L  Ra(nd  U  VeH,  archevique  de  Reims  en  1106,  mort  le  23  juil  1124.  — 
2.  G4rard  Goin,  de  Laon,  chanoine  diacre  de  Reims,  vir  litteratus,  providus  et 
bonestus  (OMuaire  du  XIII^  aiede,  /o  gi  ro  •  Vabin.  ibid.,  p.  87).  —  a  Louis, 
diacre  et  chanoine  de  Reims  (ObUuaire  du  XIlU  siMe;  Varin,  l  c).  —  4.  Adam, 
priire  et  c/iatwme  (Vabii»,  l  cX  —  5.  Louis  VI  le  Gros,  roi  de  Fra/nce  en  1108, 
moH  le  ier  aoiU  1137. —  t.  RoheH  de  Bussy,  chanoine  en  1193  (Varin.  Archives 
admin.,^  t.  I.  p.  424 ;  Slatuts,  t.  I,  p.  87).  —  7.  Haimard  Gr4goire  (Haimardus 
Gregorii),  chanoine  de  Reims  (Varin,  SlaluU.  1 1.  p.  88). 


CATHBDRALIS   REMENSIS. 


83 


F 

XIII  G 


II A 


B 

XC 

D 

XVIII  E 

VII  F 

G 
XV  A 

IIII6 

C 

XII  D 

lE 

F 

IX  G 

A 
XVII  B 

II   —  [missa,  in  matutinis  **. 

Non.Memmii,  episcopi  et  confessoris,  ix  lect. 

et  V  cerei.  Sancti  Dominici,  co[nfessoris] 

de  [ordine  Pred]ica[torum],  Lxsolid*. 

Vlllldus.  Sixti,  Felicissinvi  et  Agapiti,  martirum, 

III  lect.  Johann^  de  Sesanna  *,  nemius 
quod  acquisivii. 
VII   —    Donati,  martiris,  iii  lect. 
VI    —    Cyriaci  cum  sociis,  iii  lect. 
V   —    Oberti  ^,  lxx  solid.  Vigilia. 
IIII   —    Laurencii,  martiris,  ix  lect.  et  vii  cerei. 
III   —    Translatio  Calixti,  pape  ;  Tyburcii,  mar- 

tiris,  memoria  in  matutinis  et  missa; 

IX  lect. ,  IX  cerei  *. 

II    —    Pettms  Parvus  *,  xl  solid. 

Idus.  Ypoliti ,    martiris,    ix   lect.    et  v   cerei. 

Gilonis  de  Sancio  Theodorico  ^,  xl  solid. 

XIX  Kal.  Septembris.  —  Eusebii,  confessoris.Vigi- 

lia,  iii  lect. 
XVIII   —    Assumpcio  beate  Marie  virginis,  ix  lect. 

cum  IX  cereis. 
XVII   —    Arnulphi,  episcopi  et  confessoris,  memoria 

in  missa. 
XVI   —    Octave  sancti  Laurentii,  iii  lect. 
XV   —    Agapiti,  martiris,  memoria  in  missa. 
Xllll    —    Magni,    martiris,    memoria    in     missa, 

Johannes  de  Coi^tenai  ^,  vui  libr. 
XIII   —    Radulphi,  decani  "^,  XL  solid. 
XII    —    Albei^ici,  archiepiscopi  ^  lxx  solid. 


a,  Sdte  marqiticUe :  Jobannes  Cauchons  »,  xl  solid.  —  6.  Note  marginale : 
Odouis  de  Lomaco,  Baioceusis  episcopi  >^  viii  libr. 

1.  La  tnefUiofi  de  tft  Dominique  eslune  addition  au  calendrier,  —  2.  Jean  de 
S^anne,  diacre,  chanoine  de  Reinut  (Varin»  ibid,,  p.  106).  Le  Catalogue  des 
ohiis,  de  1683,  mentionne  au  6  a^t  Nicolaus  de  Sezanna,  diaconus  (Varin,  ibid,. 
p.  119).  —  3.  Obert,  prStre  et  chanoine  de  Reitns,  jtuis  moine  d  raobaye  cTIgnu 
( V ARiN,  ibid,,  p.  88 ;  Robertus  y  est  une  faute  de  ledure),  —  4.  Pierre  le  Fetu, 

riire  de  Limo^,  bienfaiteur  du  Chapitre  de  Reims  (Varik,  ibid.,  p.  89).  — 
Gilles  de  Satni-Thierry,  prHre  et  chanoine  de  Jieims,  mentionnd  dam  une 
ckarie  du  mois  d^avril  1206,  Apropos  d'ufie  vigne  qu'il  flt^anter  datis  utte  terre 
du  Chapitre,  pris  de  la  porte  ifars  {Archives  de  Neifns,  /»  du  chapitre,  lay,  58, 
lias,  180,  no  1 ;  cf.  Varik,  l.  c).  —  6.  Jean  de  Courtenay,  arc1iev4oue  de  Reims, 
1266,  tnort  en  1270.  —  7.  Raoul,  disdple  de  s^  Thomas  de  Cantortdrtf,  doyen  de 
r^ise  de  Reitns,  en  1176  et  1194  (AIarlot,  Metrop.  Rero.  hist.,  t.  if,  p.  ^).  — 
8l  Alb^ric,  chanoine  et  Scoldtre  de  Reims,  4lu  4vique  de  Chdlotis  en  1126,  arche- 
vique  de  Bourges  en  113617,  mort  en  1141  (Marlot,  o«.  cit.,  t.  II,  p.  285).  —  9.  Jean 
Cauchon,  chanoim  de  Reims,  tnori  en  1298?  (cf.  Weyen,  op,  cit„fo  225  ro).— 
10.  Eudes  de  Lorris,  sacri  4v4que  de  Bayeux  en  1263,  mort  le  8  aout  1274. 


^. *«■*,•.-*••«•  •■,    jk\'^    »»   ..«^. «,--*- 


84  CAtBNDARIUM   EGCLESIAE 

VI  C        XI   —    Octave  beate  Marie.  Thimothei  et  Simpho- 

riani,martirum,et  Mauricii  sociorumque 
ejus,  ixlect.,  vii  cerei  ^. 
D         X  —    TymotheietApollinaris,  martirum,ixlect., 

VII  cerei.  Hugonis  *,  l  solid. 
XI III  E        IX   —    Bartholomei,  apostoli,  ix  lect.  et  vii  cerei. 
III F     VIII   —    Mametis,   martiris.    ix   lect.,    ix  cerei. 

Stephant^  decani  *,  et  Fsquilli,  archie- 
jnscopi^,  VIII  libr.  et  x  solid. 
G      VII    —    Magisfn  PHoris^^  lx  solid.  Pro  anniver- 

sario  Amaurici  ^,  xl  solid. 
XI  A        VI   —    RufRni,  martiris,  iii  lect. 

B         V   —    Augustini,  episcopi  et  confessoris;  Her- 

metis  et  Juliani,  martirum,  ix  lect., 

V  cerei  *. 

XIX  C      IIII    —    DecollatiosanctiJohannisBaptiste.ixlect., 

V  cerei.  Sabine  virginis.  Guillelmi^ 
episcopi  Aurelianensis  ®,  c  solid.  pro 
anniversario. 

VIII  D       III   —    Felicis  et  Audacti"',  martirum,  iii  lect. 

FraUHs  Johannis  ^  xl  solid. 
E  II    —    Ijaurencii  ^  xx  libr. 

Nox  habet  horas  x,  dies  xiiii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  c  et  xiiii  libr.  x  solid. 

[E]  Tercia  vitetur  Septembris,  dena  timetur. 
September  habet  dies  xxx,  luna  xxix. 
XVI  F         Kalend.  Septembris.  —  Sixti,  Sinicii  et  Nivardi, 

episcoporum  ;  Prisci,  martiris,  ct  Egi- 

dii,  abbatis,  memoria  missa.  Turpini  *®, 

V  G      IIII  Non.  [vii  libr. 

a.  Noie  margindle  :  Ade,  episcopi  Silvanetensis  '>,  lxx  solid.  —  b,  Note  niar- 
gtnaie  :  Johannls  Blancbart  i<,  XLViii  libr. 

i.  Hi*gues  de  Vertus,  diacre  et  chanaitie  de  Reitns  (Variii,  ibid^  p.  90).  — 
±  Etienne^chanoine  et  doyen  de  Reims  de  1226  d  1239,  nuis  chancelier  de 
^JO^^f^  ^  •™"*  (Vahuc.  l  c. ,'  Gallia  chrisU  t.  IX,  c.  173).  —  8.  Le  6«  Eakil,  4vique 
de  Roefkilde  (Danemark)  en  1134,  archevique  de  Lund  (Su^de)  en  1138,r4siifna 
^^^9*^e  en  1179,  et  nwurut  &  Cileaux  le  6  septefnbre  1182.  —  4.  Pr%eur 
d'HautviUera,  magister  Prior  de  Alto  Villari  (VAniN,  /.  c).  —  5.  Amaury,  cha- 
**^.VII.?  ^.  Reima,  archidiacre  de  Liege.  en  1164  ?  (Varin,  Archiv.  adrain..  1. 1. 
p.  333 ;  Statuts,  1 1.  p.  90).  —6.  GuiUaume  de  Bussy,  4v^4Tue  dTOrl^ans  en  1237, 
crotfe  en  1248,  moH  le  23  aoiU  1268.  —  7.  Lire  Adaucli.  —  8.  Jean,  moim  de 
labbayede  Saini-Remi  (Varin.  l  c).  —  9.  L(mrefU,  pretre  et  chatioifie  de  Reifns 
(yAnm,  l.  c).  —  10.  Turpin,  archevSque  de  Reims  en  753,  mort  le  2  aept.  800.  — 

11.  Adam  de  Chamblu,  4vique  de  Senlia  en  1227  8,  mort  le  20  aoiU  1268.  — 

12.  Jean  Blandiard  ( VARiir,  %bid.,  p.  90). 


A 

XIII  B 

II  C 

D 

XE 

F 

XVIII G 

VII A 

B 

XV  C 

IIIID 

OATHEDRALIS   REMENSIS.  85 

III     — 

II   —    Nicholai  de  Bai^o  ^  c  solid. 
Non.  Milonis  *,  lx  solid. 
VIII  Id.    Anjorrandi^,  lx  solid. 
VII   —    Vivencii,  archiepiscopi  Remensis,  iii  lec- 

tiones.  Guillebni,  archiepiscopi  *,  xxviii 
libr. 
VI   —    Nativitas  beate  Marie;  Adriani,  martiris, 

memoria  missa,  ix  lectiones,  ix  cerei. 
V  —    Gorgonii,   mailiris,  memoria  in   missa. 

Magistri  Michaelis  ^,  LV  solid.  i 

IIII    —  t 

III   —    Prothi  et  lacincti,  martirum,  memoria  in 
II    —    Bnldoini  ^,  viii  libr.  [missa. 

Idus.  Maurilii,  episcopi  et  confessoris,  ix  lect., 
IX  cerei.  Thomns  de  Bria  "^,  vi  libr.  xv 
solid . 
E  XVIII  Kal.  Exaltacio  sancte  Crucis  ;  Cornelii  et  Ci- 

priani,  martirum ;  ix  lect. ,  ix  cerei.  Hen- 
rici,  regis  ®,  lii  s. 
XII  F   XVII   —    Nichomedis,  martiris.  Octave  beate  Marie, 

IX  lect.,  VII  cerei.  Radidphi  ^,  Lxsolid. 
I  G     XVI   —    Eufemie,  virginis,   Lucie  et  Gerainiani , 

martirum,  iii  lectiones.  Froimnndi  et 
A  Imaiirici  *°,  xi  libr. 
A      XV   —    Lamberti,  episcopi  et  martiris,  iii  lect. 
IX  B  XIIII    —    Mana^seiH  ",  viii  libr.  x  solid. 
C     XIII    —    Theodorici  '*,  lx  solid. 
XVII  D      XII    —    Fulconis  '^,  lxxv  solid.  Vigilia. 

1.  Nicdlas  de  Bar,  chcmaine  de  BeimSf  neveu  de  Pierre  de  Bar,  cardinal  en 

1244  (Varin,  ibid,,  p.  91 ;  cf.  F.  du  Chesne,  Hist.  des  cardin.  fran^.,  p.  226).  — 
2.  il/iTon  de  ChMiUan-Nanteuil,  pr4v6t  de  Viglise  de  ReimSj  4v^qiie  de  Beauvais 
en  1217,  mwi  le  6  sept.  1234  (Varin,  l  c. ;  Gallia  christ.,  t.  IX,  c.  740).  —  3.  En- 

rerrand  de  Juvincourt  (livjorraunus  de  Juvincort),  dianoine  ( Vakin, /.  c.J  — 
OuiUaume  de  Champagne,  archeveque  de  Beims  en  1176,  cardinal  en  1179, 
mort  le  7  sept,  W)2,  —  5.  Midipl  de  Suint-Denis,  diacre  et  chanoine  dc  Reims,  en 

1245  (Varin,  Arch.  admin.,  l.  II.  p.  1)9:  Statuts,  t.  I,  p.  91).  —  6.  Baudoin,  pr4v6t 
de  r^glise  de  Reims  en  1192  (Varin,  ibid.,  p.  92;  Gallia  christ.,  t.  IX,  c.  167).  — 
7.  Thotnas  de  Brie,  diacre  ei  chanoine  de  Reims  (Varin,  l,  c),  —  8.  Henri  II, 
conde  de  CJiampagne  en  1181,  roi  de  Jerusalem  en  1192,  mort  en  1197  (Varin, 

I.  cj.  —  9.  Raoul  de  SainUNicaise  I Varin,  /.  c.)  —  10.  Fromond  de  Vassy, 
chanoine,  et  Amaurif  (Amalricus  de  Manlia).  diacre  et  chanoine  (Varin,  /.  c).  — 

II.  Manassis  de  Chdtillon,  ardieveque  dc  Rcims  en  1096,  mort  en  IKHi  (Gallia 
cbrist.,  t.  IX,  c.  77).  —  12.  Thierry  de  SaiUy,  diacre  et  chanoine  de  Reims,  vers 
1234  ?  (Varin.  ibid,,  p.  93).  —  13.  Foulque,  chatUre  de  Nalise  de  Reims,  en 
1209  et  et»  1220,  puis  chanoine  de  Saim^Jean-deS'  Vignes  de  Soissons  (Varin, 
L  c. ;  Marlot,  Hist.  de  la  ville  de  Reinis,  1. 1,  p.  663). 


^a^k^^ 


86  CALENDARIUM   ECCLBSIAE 

VI  E       XI  —    Mathei,  apostoli  et  evangeliste,  ix  *  cum 

VII  cereis.  Sansonis  *,  vii  libr. 
F         X  —    Mauricii  sociorumque  ejus,  ix  lect.  cum 

V  cereis.  Petri  de  Babuco  ^  et  Petri 
XIIII G        IX   —  [Agrenons  \  iiii  libr. 

III  A     VIII   —    Petri  Romant  ^  lx  solid. 

B      VII   —    Firmini,  episcopi  et   martiris,   ix  lect., 

IX   cerei.   Aschcirini  ®,   xlv  solid.   pro 
anniveraario. 
XI  C        VI   —    Justine,  virginis  et  martiris,  ix  lect. ,  v  ce- 

rei.  Henrici  de  Filui'',  c  solid. 
D         V   —    Cosme  et  Damiani,  martirum,  iii  lectiones. 

Thome,  cantoris  ®,  iiii  libr. 
XIX  E      IIII   —    Guic/iert -^  XXX  solid. 
VIII  F       III   —    Michaelis,archangeli, ixlect. cum  ixcereis. 
G         II   —    leronimi,  presbiteri  et  confessoris,  ix  lec- 

tiones  et  v  cerei.  Gafmeri  *®,  x  libr. 
Nox  habet  horas  xii,  dies  xii. 
Summa  hujus  mensis  :  cxii  libr.  vii  solid. 

[v*"]  Terna  subit  latebras  Octobris,  dena  tenebras. 
OcTOBER  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 
XVI  A  Kal.  Octobris,  —  Translacio  sancti  Remigii, 

IX  lectiones  et  ix  cerei. 
VB        VINon.Leodegarii,  episcopi  et  martiris,  ix  lect. 

et  V  cerei.  [vii  libr. 

XIII  C  V    —    Hugonis  de  Calmisiaco  ^^  et  Bonifacii^^, 

II  D      IIIL  —    Francisci,  confessoris,  iii  lectiones. 
E        III   —    Ei-naudi  Besensis  ^^,  viii  libr. 

1.  <S.  ettiendu  lectiones. —  ^,Samson  Mauvoisiii,archeveqtie  de  Reims  en  1140, 
moii  le  21  sepL  1161  (Varin,  l  c. ;  Gallia  christ..  t  IX.  c.  84).  —  a  Pierre  de 
Balneo,  sous-aiacre  et  chatioine  de  Reims,  biet^aiieur  du  Chapitre,  auquel  U  fit 
don  de  manuscriis  (Varin.  Arch.  admin.,  t.  I.  p.  542) ;  Statuts,  1. 1,  p.  93).  — 

4.  Pierre  aiix  Grenons,  dicu^re  et  dianoine  (Varin,  Statuts,  t  I,  p.  W),  — 

5.  Pierre  Romain,  chanoifie  de  ReimSf  neveu  du  cardinai  Etienne  ae  Fossa 
Nova  :  voif.plus  loin  (Varin.  Arch.  admin.,  t.  I.  p.  542;  Statuts,  tl,  pp.  94,  97).  — 

6.  Acharius  {corr,  Acliarinus  ?).  sous-diacre  et  chanoine  de  Reifns,  datis  VObi' 
tuaire  du  XIII^  siMe  (fo  105  ro ;  Varin.  StatuU.  1 1,  p.  94).  —  7.  Henri  de  Fluy, 
pritre,  chaftoifie  de  Reims,  official  en  1251  et  1256,  puis  doyen  d'Amiefis  (Varin, 
Arch.  admin..  t  I,  p.  769 ;  t.  II,  p.  99 ;  Statuts.  1 1,  p.  94).  —  S.  Thomas,  manire 
de  V6Qlise  de  ReifM  en  1172  et  1185  jVarw,  Statuts,  1 1,  p.  94;  Marlot,  Hist 
de  la  ville  de  Reims,  1 1,  p.  662).  —  9.  Guitheri  ?  CruUier,  sou^-dtocre  et  (^anoitie 
(Varin,  L  c).  —  10.  Garnier,  prilre,  4coUUre  de  V4glise  de  Reiffis  en  1192  (Varin, 
ibid,,  p.  95:  Marlot,  tftid.,  p.  6Si).  —  il.  Hugues  de  Chaumug^,  chafioine  de 
Reitfis  (Varin,  2.  c).  —  12.  Boniface,  sous-diacre,  vidan%e  de  V4glt8e  de  Reims  en 
1238  (YARiN,  {.  c ;  Marlot,  ibid.,  p.  676).  --  13.  Blesensis,  Amaud  de  Blois, 
pr&re,  chanoifie  de  Reims  en  1182  (Varin,  Arch.  admiu.,  1 1.  pp.  3S7  et  ^ ; 
Statuts,  1 1,  p.  95). 


CATUEDRAL18   REMENSI8. 


87 


XF 
G 

XVIII  A 

VII  B 

C 

XV  D 

IIIIE 

F 

XII  G 

lA 

B 
IX  C 

D 

XVII  E 

VI  F 

G 

XIIII  A 

III  B 

C 

XI  D 

XIX  E 

F 

VIllG 

A 


II    —    Fidis,  virginis,  iii  lect.  Poncardi  ^ ,  lx  solid. 

Non.  Marci,   Marcelli  et  Apulei ,    martirum  , 

III  lect.  Guichardi  de Claxisiro^^  lx  solid. 

VIII    Id.  Leonis  ^,  lx  solid. 

VII   —    Dyonisiicumsociissuis,  ixlect.etviicerei. 

VI   — 

V  — 

II II    —    JoAannw  *,  XXXV  solid. 
III   — 

II   —    Calixti,  pape  et  martiris,  ix  lect.  et  ix  cerei. 
Idus.  Basoli,  abbatis  et  confessoris,  ix  lectiones, 

V  cerei. 

XVII  Kal.  Novembris.  — EHsabet^,  c  solid. 
XVI   —  Hic  fit  servicium^,  IX  lect. 

et  V  cerei. 
XV   —    Luce,    evangeliste.    Dedicatio   Remensis 
XIIII   —  [occlesie,  ix  lect.,  ix  cerei. 

XIII    —    Giiidonis  de  Lage^no  ^,  xxx  solid. 
XII   — 

XI    —    Jofridi,  decani  ®,  viii  libr.  et  x  solid. 
X   — 
IX  — 
VIII    —    Crispini  et  Crispiniani,martirum,ix  lect., 

V  Qer&iJioberii  deLaudimo  *'*,  xxxv  solid. 
VII   —    Siephani  de  Fossa  nova  ^^,  XL  solid. 

VI    —    Gerardi  de  Meneio  **,  lx  solid.  Vigilia. 

V  —    Symonis  et  Jude,  apostolorum,  ix  lect.  et 
IIII    —    Hyduini  *S  xxxvii  libr.  [vii  cerei. 


1.  Ponaird  Blanchard,  cJianoine  et  sous-chnntre  de  Viglise  de  Rtinis  (Varin, 
Statuts,  I.  c).  —  2.  Castro,  Guickard  de  ChMeau'Porcicn,  pretre  et  chanoine  de 
V^glise  mairopolitaine,  puis  chanoine  de  SainUDenis  de  Heims  (Varin,  /.  c).  Son 
iestament,  dat4  du  3  od,  J262,  a  4(4  publi^  parV arin  (Arch.  adinin.  1. 1.  p.  810).— 
3.  L4on,  dotfcn  de  V4glise  de  Reimsi  en  12()6,  puis  chanoins  de  SaitU-Venis  de 
Reims  {Wabiv.  Statuts,  1. 1,  p.  95 ;  Marlot,  Metr.  Rpm.  hist.,  1. 1,  p.  4-91).  —  4.  De 
Waco  (Jean  de  Warcq  ?),  sous-dincre  et  chanoine  de  Reitns  (Vardt,  ibid,,  p.  96). 
—  5.  ElisaMh,  somrde  Hugues  d*Kpemay,  chancelier  sous  Varchevemie  Alb^ric, 
eii  1214  ei  1217,  et  sous  Gnillanme  de  Joinmlle,  en  1223  et  1226  IVarin.  L  c; 
Marlot,  Hist.  de  la  ville  de  Reims.  1. 1,  p.  685).  -  6.  L'office  de  jjt  lAtc,  anticij}4 
d  eause  de  la  Dedicace  de  la  catli4drah,  dont  Vanniversaire  dtait  c4lebr4  le 
lendemain.  —7.  Gui  de  Lagerif,  chanoine  de  Reims,vers  1212,  puis  chanoine 
r4guUer  de  Land^ves  (Varin.  Archiv.  admin..  1. 1,  p.  491 ;  Statuts,  1. 1.  p.  96).  — 

8.  Geoffrou,  doifpn  de  V4glise  de  Reims,de  IHK)  a  1127  (Varin,  Statuts,  /.  c; 
Marlot.  Hist.  de  la  ville  de  Reims.  1. 1,  p.  656;  Gallia  christ..  t.  IX,  c.  172).  — 

9.  Robert  de  Laon,  chanoine  (Varin,  l.  c),  —  10.  6tienne  de  Cercano,  dit  de 
Fossa  Nova,  cardincU  en  1212.  mort  en  1227  (Varin,  ihid.,  p.  97 ;  Archiv.  admin. 
1. 1,  p.  541).  —  11.  Nevesio,  G4rard  de  Neuciey.  diacre  ei  chanoine  de  Reims, 

iVARiN,  Statuts,  l.  c).  —  12.  Hilduin,  archidia^'e  de  Champagne,  en  1180  et  1196 
Varin,  l.  c ;  Marlot,  ibid.,  p.  ^). 


t-».'.-*^*^,^» » •  •  vv* 


88  CALRNDARIUM   ECCLESIAE 

XVI  B        III   —  L  sol.  PeiH,  archiepiscopt  \  xii  libr. 

VC  II   —    Quintini,  martiris,  ix  lect.  et  ix  cerei. 

Vigilia.  Nicholai  de  Hans  *,  iiii  libr. 
pro  anniversario. 
Nox  habet  boras  xiiii,  dies  x. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  IIII"  iii  libr. 

[F]  Quinta  novat  menbris  pestem  et  terna  Novenbris. 
NovBNBER  habet  xxx  dies,  luna  xxix. 
D        Kalend.  Novenbris.  —  Omnium  Sanctorum ;  Cesa- 

rii,  martiris,  memoria  in  missa,  ix  lect. , 
IX  cerei. 
XIII  E      IIII  Non.  Commemoracio  animarum.  Rogeri,  archi- 

diaconi  ^,  l  solid. 
II  F        III    —    Belvacensis  episcopi  *,  iiii  libr. 
G  II   —    Droconis  Blanchari  *,  xlii  libr. 

X  A  Non.  Galieri  de  Meso  ^,  vii  libr.  v  solid. 

B     VIII  Idus.  Guilleimi,  archiepiscopi  "^,  xix  libr. 
XVIII  C       VII    —    Renaiidi,  ihcsaurarii  ^,  c  solid. 

VII D        VI   —    Octave    Omnium    Sanctorum ;    Quatuor 

Coronatorum  memoriain  missa,  ixlect., 

V  cerei.  HemHci,  archidiaconi^,  vi  libr. 
E         V  —    Theodori,   martiris,  iii  lect.   Odonis  Ble- 

XV  F      IIII    —  [sensis  '\  lx  solid. 

IIIIG        III    —    Martini,  episcopi ;  Menne,  martiris,  memo- 

ria  in  missa,  ix  lect.,  vii  cerei. 
A  II   —   Ludovid,  regis^\  Lxsolid. 

XII  B  Idus.  Bricii,  episcopi  et  confessoris,  ix   lect., 

V  cerei.  Henrici aixhiepiscopi ^^,jini\ihT, 
IC  XVIII  Kal.  Decembris. 

D  XVII    —    Gerardi  de  Cavellis^^,  iiii  libr.  xv  solid. 


1.  Addition  d  la  redadion  priviitive.  Pien^e  Barbet,  archevique  de  Ueima  en 
1274y  mort  le  3  od.  1298.  —  2.  Nicolaa  de  Hans,  sous-diacre  ei  cJtanoine  de 
Beims  (Varin,  l.  c).  —  3.  Boger,  ardiidiacre  d  chanoine  (Variic,  L  c),  — 
4.  Philtime  de  Dreux,  4vSque  de  Beattvai^  en  1175,  mort  le  4  nov.  1217  (VariNp 
l.  c. ;  Galfia  chriftt,  t.  IX,  c.  732).  —  5.  Drogon  Blanchard,  diacre  et  chanoine 
(Varin.  l.  c).  —  6.  Gautier  du  Mes,  bienfaiteur  du  Chapitre  (Varin,  ibid.,  p.  96). 

—  7.  Guillaume  de  JoinviUe.  d*abord  4v4gue  de  Langres,  archev4que  de  Beims 
en  1219,  mort  le  6  nov.  1226  (Varin.  /.  c. ;  Gallia  chrisl..  t.  IX,  c.  107).—  8.  Renaud, 
soMs-diacre,  trisorier  de  Viglise  de  Reims,  en  124S  ?  ( Varin,  l.  c. ;  Marlot,  t^id., 

!>.  666,  note).  ~  9.  Hmri  de  Senlis.  ardUdihcre  de  BeUns,  paraU  de  1230  d  1248 
Varin,  /.  c;  Marlot,  ibid.,  p.  6i5).  —  10.  Odon  de  Blois,  chanoine  de  Beims 
Varin.  ibid.,  p.  99).  — 11.  Louts  VIII,  roi  de  France  en  1223,  mort  le  8  nov.  1226. 

—  12.  Ilenri  de  France,  archevique  de  Beints  en  1162,  fnort  le  13  nov.  1175 
(Varin,  l.  c;  Gallia  christ,  t.IX.  c.  88).  — 13.Tavellis,  G4rard  de  TavaKOP  (Varin, 
ibid.,  pp.  100  [Caveii.  par  suite  d'iiHe  ledure  faulive]  d  121). 


CATHEDRALIS   REMBN8IS. 


89 


IX  E     XVI 
F      XV 
XVII  G  XIIII 
VI A    XIII 
B 
XIIII  C 
III  D 


E 

XI  F 

XIX  G 

A 
VIII  B 

C 
XVI  D 

VE 


XII 

XI 

X 


—  Rogeri  de  Poria  Carceris  \  xvi  libr. 

—  Guille7*int  de  LageiH  *,  l  solid. 

—  LeodegaHi  *,  c  et  x  solid. 

—  Nicholai,  decani  *,  Lxx  solid. 

—  AlniUphi,  pi^eSbiteri  *,  lx  solid. 

—  Johanms,Ambianensisp'esbiteH^,xij  solid. 

—  Cecilie,  virginis,  ix  lect.,  v  cerei.  Hei^- 
berti  Mordentis  caimem  ",  lv  solidi. 

IX  —    Clementis,  pape,  et  sancte  Felicitatis  me- 

moria  in  missa,  ix  lect.,  v  cerei. 
VIII   —    Crisogoni,  martiris,  iii  lect.  Herberti  Leo- 

diensis  episcopi  ^  xix  libr. 
VII    —    Katherine,  virginis  et  martiris,  ix  lect., 

V  cerei.  Guillermi  Legai  ^,  xl  solid. 
VI    —    Basoli,  confessoris,  iii  lect. 

V   —    Philippi,  archidiaconi  *^,  c  solidi. 
IIII    —     Galtheri,  comitis  Regitestensis  ",  c  solid, 
III    —    Saturnirii,  martiris.  Vigilia,  iii  lectiones. 

Roberti  de  Latigniaco  *',  l  solid. 
II   —    Andree,  apostoli,  ix  lectiones,  ix  cerci. 
Johannis  Britonis  ^^,  iiii  libr. 
Nox  habet  horas  xvi,  dies  viii. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  VIII"  libr.  et  xv  solid. 

[v°]  Septima  dat  letum,  dat  dena  Decenbris  acetum. 

December  habet  dies  xxxi,  luna  xxx. 
F  Kal.  —  Eligii,  episcopi  et  confessoris,  ix  lcct. 

et  V  cerei.  xx  solid. 


1.  Eoger  de  Porie  Cliocre  le  jevne.  chanoine,  puis  religieux  de  Saint-Deitis 
de  Reims  (Varin.  ibid,.  p.  100).  —  2.  Gnillauitte  de  Lagery,  soits-diacrc.  fonda^ 
teur  de  la  prenti^re  chapelh  dc  Saint-Pirrre  et  Sairtt-Pattl  en  la  caihddrale 
de  Beims,  avani  1243  (Varin,  L  c;  Archives  de  Reints,  f»  du  Chauitre,  lay.  32, 
lias.  70,  no  i).  ~  3.  Leger.  chanoine  de  lieims  en  1249  et  1263  j Vaiun,  Arch. 
admin.,  1. 1,  pp.  714,  816;  Stntuts,  1. 1,  p.  121).  —  4.  Nicolas  de  Sailly,  doyen  de 
Vialise  de  lieims,  fofidateur  dv  prie^trd  du  VaUdcs-Kcoliers  de  cette  villc.  en  1239 
(Vari»,  Statuts,  1. 1,  p.  100;  Gallia  christ..  t.  IX,  c.  173).  —  5.  Arnotd,  prvtre,  Otx 
irouve  au  29  nov.  dans  VObituaire:  Adelulfus,  preshyter  et  canoDicus  (Varin, 
ibid.,  p.  101) ;  est-ce  le  m^te  ?  —  6.  Jean  d'Aniiens,  prHre,  chanoine  de  lieints 
(Varin,  Arch.  admin.,  1. 1,  p.  714;  Statuts,  1. 1,  p.  100).  —  7.  Hcrhert  Morladtar, 
ekanaine  (Variii,  Statuts,  1. 1,  p.  101).  —  8.  Pour  Alherti,  <vi  Albert,  dveqtie  de 
Liige,  assassin^  pr^  de  Heims  en  1192  (Varin,  ibid.;  Marlot,  Metr.  Rem. 
hisL,  t.  II,  p.  428).  —  9.  Guillauttie  le  Gai,  archidiacre  dOrUans  et  chanoine  de 
Reims {V AKm^l.  c)  —  10.  P/ii7tppe,  dtocrc,  archidiacre  de  Veylisede  Jieims  en 
1163, 11&4  el  1173  ( Variit,  /.  c. ;  Arch.  admin.,  1. 1,  p.  l^ :  Marlot,  op.  cit.,  1. 1, 
p.44i5).  —  11.  Gautier,  archidiacre  de  Li^ge,  cotttte  de  Hethel  tn  1251,  moti 
en  1262  (Varin,  Statuts,  1. 1,  p.  101) ;  Art  de  vt^rifter  les  dates,  3e  ^d.,  t.  II,  p.  634 
'oti  U  esi  apDcU  Gaucher]).  —  12.  Pobert  de  Lagny,  dia^re  et  chanoine  (Varin, 
.  c).  —  13.  Jean  le  Breton,  chanoine  de  Jieims  (Varin,  /.  c). 


1: 


90 


CALENDARIUM   BCCLESIAE 


XIII-IIG      IIII  Non.  Htigonis,  cancellarii  ^  lx  solid. 
A        III   —    Stephani  de  Lorriaco  *,  lx  solid. 
X  B         II    —    Ade  de  Dmnbres ',  lx  solid. 
C  Non.  Henrici  de  Vouio  *,  xvi  libr. 

XVIII  D     VIII    Id.  Nich61ai,  episcopi  et  confessoris,  ix  lect., 

IX  cerei.  ^  Hugonis,  comitis  *,  lx  solid. 

VII E      VII   —  [pro  anniversario. 

F        VI   —    Concepcio  beate  Marie,  ix  lect.,  ix  cerei.  ^ 

Guidonis  Pedislupi  ®,  vii  libr. 
XV  G         V  —    Barbare,  virginis,  ix  lect.  et  v  cerei. 

IIIIA      IIII   — 

B       III   —    Genciani,  Fusciani  et  Victorici,  iii  lect. 

Alexandri,  archidiaconi  "^ ,  viii  libr.  et 
XII C         II   —  [xsolid. 

I  D  Idus.  Lucie,  virginis,  iii  lect.  proprium  ®. 

E    XIX  Kal.  Januari.  —  Nichasii  cum  sociis,  ix  lect. 

et  IX  cerei. 
IX  F  XVIII    —    HerheiHi,  decani^,  iiii  libr.  et  x  solid. 
G   XVII    — 
XVII A     XVI    —    Cmcii^xlibr. 

VI  B       XV    —    Juhelli,  archiepiscopi  Remensis^\  iiii  libr. 
C    XI III    —    RogefH  de  Fosseta  *-,  viii  libr. 
XIII I  D     XIII    —     Yvonis,  archidiaconi  ^^ ,  c  solid. 

III  E      XII   -     Thome,  apostoli,  ix  lect.,  vii  cerei.  Hugo- 
F        XI    —  [nis'de  San^ois  **,  c  solid. 


a.  XL  solid.  —  b,  lx  solid. 

1.  Hugues  d*Epernay,  pritre,  chanoine  de  Reims,  cJianceUer  sous  Varchevique 
AlhSric  en  1214  et  1217,  et  saus  GuiUaume  de  JoinviUe  en  1223  ei  1226.  puis 
moine  en  Vabbaye  d*Jgny  (Varin.  ibid.,  p.  102,  et  Arch.  adinin.,  1. 1,  pp.  494,  496, 
5^ ;  Marlot,  Hist.  de  la  ville  de  Reims,  1 1,  p.  685).  —  2.  Etienne  de  Lorris, 
chanoine  de  Heims  en  1268  ( Varin.  Arch.  adroin.,  1. 1,  p.  780 ;  Statuts,  1 1,  pp.  105 
et  122).  —  3.  Adam  de  Dombray  (Caidlogue  des  obits  en  1583;  Variii,  Statuts, 
1 1,  p.  121).  —  4.  Henri  de  Voncq  (Vonto),  dianoine  de  Reims  (Varin,  ibid,,  p.102). 

—  5.  Humtes,  comte  de  Rdhei  (Varin,  l  c.) :  Hugues  IJ,  mort  vers  1228,  ow 
Hugues  III,  mort  en  1243  P  —  6.  Gui  Pied-de-Lotip.  chanoine  en  1193  et  1197 
(Varin,  Arch.  admin.,  1. 1,  p.  424;  Statuts,  1 1,  pp.  1(12, 171).—  7.  Alexandre,  archi- 
diacre  de  V^lise  de  Reims  en  1190  et  1193  (Archives  de  Reims,  f»  du  Chapitre, 
lay.  29,  lias.  &6,  n^  1 ;  Varin,  Statuts,  1 1,  p.  102 ;  Marlot,  Metr.  Rem.  hist.,  1 1, 
p.  465).  —  8.  Lire  proprie.  —  9.  Ilerbert,  doyen  de  Viglise  de  Reims  en  1210  d 
1218  (Varin.  ibid.,  p.  103;  Gallia  christ,  t  IX,  c.  173).  —  10.  Cincius  de  Sancto 
Eustacio,  Romanus, sous-diacre ct chanoifie (Varin, ibid.,p.%; cf. pp.  106 et  122). 

—  11.  Juhel,  arcfievique  de  Reims  en  1244,  mort  le  17  d4c.  1250  (Varin,  ibid., 

S.  103;  Gallia  christ,  t.  IX,  c.  111).  —  12.  Rogeri  de  Roseto,  Roger,  seigneur  de 
*ozoy  en  1219  (Varin,  l.  c. ;  Archives  de  Reims,  f»  du  ChapUre,  FraiUicourt. 
lias.  1,  no  7;.—  18.  Yve^.  archidiacre  de  Champagne  en  1228,1232, 1234.  suivani 
Marlot  (op.  cU.,  1 1,  p.  465;  cf.  Varin,  l.  c.).—  14.  Huaues  de  Sarqueux  (Sarkeus), 
grand  archidiacre  de  Reims  en  1221,  1231, 1241,  eic.  (Marlot, 7.  a ;  Varin,  l.  c, 
et  Arch.  admin.,  1 1,  pp.  517,  547. 643). 


I  , 


CATHBDRALIS   REMENSIS.  91 

XI  G         X   —    Hyemari,  archiepiscopi  \  vii  libr. 
XIX  A        IX   —    Alberici,  archiepiscopi  ^ ,   x  libr.  Vigilia. 
B     VIII   —    Nativitas  Domini ;  Anastasie,  virginis,  me- 

moria  in  missade  mane,  ix  lect. ,  ix  cerei. 
VIII C       VII   —    Stepbani,  prothomartiris,   ix  lect.  et  ix 

cerei.  l  solid.  paris. 
D       VI   —    Johannis,  apostoli  et  evangeliste,  ix  lect. 

et  IX  cerei. 
XVI  E         V  —    Sanctorum  Innocen tium ,  ix  lect .  et  ix  cerei . 

Guidonis  Rigot^,  xxxiii  libr.   x  solid. 

V  F      IIII   —    Thome,  martyris,  ix  lect.,  vii  cerei.  Guil' 

G        III    —  \lenni  de  Crainav^^,  iiii  libr. 

XIII  A         II    —    Silvestri,  Basilii  et  Columbe  virginis,  ix 

lect.  et  IX  cerei. 
Nox  habet  horas  xviii,  dies  vi. 
Summa  valet  hujus  mensis  :  IIII*^  libr.  et  i  libr. 

Summa  valet  tocius  pro  anniversariis  :  M  III l'^^  libr.  iiii 
libr.  VII  solid.  [1]  Item  pro  missis  et  festis  lxv  libr.  ii  solid., 
non  computatis  capellis  et  processionibus. 


L  Hincinari,  Hincmar,  archevique  de  Keitns  en  846^  mort  en  cUc.  882  (Varin, 
Statuts,  1. 1,  p.  1(H ;  Gallla  christ.,  t.  IX,  c.39).  —  2.  Alh^ric  de  Hnmbeii,  nrcheveqne 
de  Reims  en  1206,  mwi  d  Paoie  le  ^  d6c,  1218  (Varin,  ihid, .  Gallia  christ..  t.  IX, 
c  104).  —  3.  Gut  Bigot,  ckanoine  de  Reitns  vers  1263  (Varin,  Arch.  admin.,  1. 1, 
p.  86/ ;  Statuts,  1. 1,  pp.  77,  107,  122).  —  4.  Guillaume  de  Cramans.  jjrMre,  cha' 
noine  ds  Reitns  (Varin,  Statuts,  1. 1,  pp.  66,  84,  04, 105, 106). 


INCIPIT  ORDINARIUS 


SERVIGIt  (?)  RSMENSIS  BGGLBSIB. 


GUM  ab  antiquis  retro  temporibus  sancta  Remensis  Ecclesia 
divini  celebritate  servicii  longe  ante  alias  hactenus  °, 
studiose  curandum  est  et  soUicite  providendum  ne  ab 
hac  lam  singulari  et  quasi  privilegiata  serviendi  consuetudine 
ministrancium  in  ea  tepescat  devocio,  quod  quidem  sine  pro- 
brosa  modernorum  ignominia,  immo  pocius  sine  Dei  omnipo- 
tentis  et  beate  Virginis  Matris  ejus  offensa,  quibus  totus 
honor  impensi  servicii  famulatur,  aliquatenus  fieri  non  posset. 
Huic  autem  malo,  quod  Deus  avertat,  et  quod  per  inju- 
riam  majorum  et  minorum  ignoranciam  posset  contingere,  qua- 
litercumque  duximus  occurrendum.  scilicet  ut  que,  quibus  tem- 
poribus,  et  quo  ordine,  vel  quomodo  in  prenominata  Ecclesia 
legenda  sint  aut  cantanda  vivis  apicibus  annotantes,  dubitacionis 
materiam  de  medio  penitus  auferamus.  Hiis  enim  omnibus  in 
scriptum  redactis  et  perpetue  memorie  stili  beneficio  commen- 
datis,  rudibus  et  inexspertis  dicendorum  series  limpida  patebit 
intelligencia ;  majores  eciam  et  exercitati,  que  a  teneris  annis 
acceperunt,  si  forte  memorie  non  occurrerint,scripture  presentis 
aminiculo  facili  recuperacione  tenebunt.  Unum  autem  peiimus, 
ne  stili  bujus  humilitatem  deliciosus  lector  fastidiat,  siquidem 
non  fuitnostri  propositimetris  elegantibusetfaleratispoematibus 
aures  palpare,  sed  gloriari  magis  in  Domino,  si  quid  labora- 
verimus  ad  augmentum  divini  cultus  minoribus  profuturum. 
Proinde  qui  necesse  habuerit  hic  legere,  [v"*]  sensum  et  non 
verba  sectetur,  et  de  foliis  arentibus  fructum  utilem  et  sapidum 
excerpat ;  verum  fecunditatem,  non  verborufn  facundiam  affec- 
tamus,  prodesse  magis  cupientes  quam  delectare. 

a.  Additian  marginale  :  ExulUverit. 


rbmensis  bcclbsie.  93 

De  Adventu. 

Ab  Adventu  Domini  presentis  operis  ideosuraimus  esordium, 
quia  frustra  et  inutiliter  recoleret  Ecclesia,  et  per  toluin  anni 
curriculum  legeret  et  cantaret  Domini  ac  Redemptoris  nostri 
nativitatem,  passionem  et  celera  ad  humanitatem  pertinencia 
ipsius,  nisi  ipsum  in  carnem  advenisse  fide  plena  constaret ;  verum 
sicut  in  fide  humanitatis  Xoisti  quodam  modo  precedit  adventus 
ejus  in  carnera.  ita  de  servicio  ad  ipsum  Adventum  pertinente 
ordine  premittimus. 

Regule  ad  declaracionem  SBitvicii  Adventus. 

Cum  igitur  propter  diversas  sententias  capitiim  plurimorum, 
et  antiphonarum  in  diversis  libris  scriptaruni  preposterum  ordi- 
nem  et  confusum,  soleat  in  advenlu  vere  pacis  quandoque 
ecclesiastici  officii  discordia  suboriri,  per  sequentia  facile  poterit 
talis  dissonancia  consonare. 

In  primis  igitur  est,  quod  semper  in  tercia  seplimana  Adventus 
cotidie  habentur  proprie  laudes,  videlicet  secunda  feria  Ecce 
[ad]veniet,  tercia  feria  Rorate  celi  dcsiiper,  et  sic  in  aliis  diebus  ; 
quarta  eciam  feria.  V",  VI"  et  VII"  hujus  ebdoniade  siiniliter 
habentur  propria  responsa  que  pariter  annoLaiitur.  CoLidie  ad 
vesperas  hujus  ebdomade  super  Magnificat  dicnntur  antiplione, 
que  post  singulas  laudes  subsecuntur,  usquc  duin  primuni  l)  ' 
fuerit  incoactum  ',  quod  semper  incipit  xvii  kalendas  januarii. 
Quia  vero  superhundant  quedam  antiphone  evagantes,  olficium 
earum  necessarium  est  declarare  ;  de  ([uibus  hec  antipliona  Hea- 
iam  me  dicent  non  dicitur  in  hoc  tempore,  sed  in  Annunciacione 
beate  Marie  ;  hec  antiphona  Dies  Domini  sicut  fur  dicitur  ad 
Benedictus  quinta  feria  tercie  ebdomade  [2]  Adventus,  nisi  Natale 
secunda  feria  celobretur,  tunc  enim  dici  debet  Noli  timere,  que 
semper  quinta  die  ante  Natale  dici  debei;  et  si  fuerit  dies  domt- 
nica,  hec  antiphona  Vigihde  semper  dicitur  in  supervigilia 
Natalis;  et  si  fuerit  dies  dominica,  hec  antiphona  Coniji/r/i  sim/ 
semper  dicitur  in  vigilia  Natalis,  que  et  post  secundam  iiii.s^ani 
celebratam  in  nocte  Nativitatis  dominice  statim  diciiur ,  et 
sequitur  immediate  hec  antiphona  Eccc  comjUcfa  sunt.  Alie 
antiphone  superhabundantes  repetuntur  ad  laudes  qiiartc  ebdo- 
made.  quando  tempus  longum  est,  sicut  in  sequentibus  patens 
erit. 

QuA-NDO  Natale  die  iiOMiNJCA  CELEBRATUR.—  Quaudo  ilaquc 
Natale  Domini  die  dominica  celebratur,  quia  proprio  laudos  non 

I.  Lns  atdiemim  0  Sapientiu,  0  Ailuiiai.  etc.  de  1'AveiU.  —  i.  Lire  inchiiiiluiii. 


1 


94  ^       ORDmARIUS   SERVICII 

m 

babentur  in  quarta  ebdomada,  ita  ordinantur  laudes  :  secunda 
feria  ante  Natale  prozima,  repetuntur  laudes  que  remanserunt 
in  festo  beate  Lucie,  scilicet  Rorate  celi,  mutata  tamen  anti- 
pbona  de  cantico  ad  illam  antipbonam  de  cantico  que  dicta  fuit 
feria  IP  precedenti,  scilicet  Haurietis;  antiphona  ad  Benedictus 
Ave  Maria.  Secunda  etiam  feria,  V*  et  VI*  bujus  ebdomade  res- 
ponsa  de  Canite  *  repetuntur.  ^ 

Tercia  feria  repetuntur  i^  et  laudes  que  remanserunt  in  festo 
sancti  Nicbasii,  videlicet  Clama  et  Prophete,  mutata  lamen 
antipbona  de  cantico  Da  mercedem,  que  dicenda  remansit  de 
laudibus  Rot^ate ;  ant.  ad  Benedictus  Quomodo  fiet. 

Quarta  feria  celebratur  festum  beati  Tboine,  apostoli,  et  dici- 
tur  ad  matutinas,  post  orationem  de  apostolo,  bec  antipbona  de 
Adventu  Noli  timere, 

Quinta  feria  recoUiguntur  bee  antipbone  Dicit  Dominus,  Con- 
surge,  Elevate,  Ecce  Deus  meus,  que  dicta  fiiit  ad  canticum  quinta 
feria  precedenti ;  ad  Laudate  ant.  Ponant  Domino ;  ad  Bene- 
dictus  Dabit  ei. 

Sexta  feria  recoUiguntur  bee  antipbone  Omnis  vallis,  Conso- 
lamini,  Le\y^Y^mini,  Deus  a  Libano  veniet,  que  dicta  fuit  ad  can- 
ticuni  Vl^feria  precedenti;  ad  Laudate  Hoc  est  testimonium  ;  ad 
Benedictus  dicitur  Vigilate. 

QuANDO  Natalb  sbcunda  feria  celebratur,  multa  restant 
DiCENDA.  —  Precedenti  ebdomada  babentur,  sicut  dictum  est, 
proprie  laudes.  V*  feria  ad  Benedictus  ant.  Nolite  timere.  In 
supervigilia  Natalis  ant.  Vigilate  animo.  In  vigUia,  in  invita- 
tatorium,  quod  est  proprium,canitur  iTodte  scietis;  dicea*,  sicut 
mos  est,  canitur  ;  sex  lectiones  et  sex  i$  de  dominica  dicuntur ; 
evangeUum  de  vigilia  pronunciatur  Cum  esset  desponsata ;  tria 
ultima  i^  de  vigUia  dicuntur  Sanctificamini.  Ad  laudes  Jtuiea  et 
Jhantsalem  et  alie  que  sequuntur  ;  ad  Benedictus  ant.  Completi 
sunt.  Post  matutinas  non  repetitur  antipbona  veP  coUecta  de 
dominica,  cum  evangelium  de  dominica  non  fuit  pronunciatum. 
Missa  de  vigUia  cantatur  cum  AUeluia  de  dominica  VeniDomine ; 
coUecta  de  dominica  non  dicitur. 

Quando  Natale  tercia  feria  celebratur,  plena  sunt  omnia,  et  die 
dominica  precedenti  dicitur  ad  Benedictus  bec  ant.  Vigilate, 
sicut  superius  est  expressum. 


1. 1>6  4«  dimafiche  de  VAveni.  Ce  moi  Canite  est  le  2w  ma  du  Itr  r4pona  de 
matifies.  Cette  mani6re  de  d4sioner  les  dimanches  par  le  i«r  mol  du  ier  ripans 
existait  aussi  d  Laan :  voir  Bibl.  liturg.,  t.  VI,  pp.  7,  82, 163. 166.  —  2.  Lire 
dieta,  les  psaumes  de  la  firie.  —  3  Lire  et 


REMBN8IS   EGCLBSIB.  95 

Quando  Natale  quarta  feria  celebratur,  II*  feria  precedenti 
repetuntur  ^  Paratus  et  laudes  que  remanserunt  in  festo  sancti 
Thome  Venit,  mutata  taraen  ant.  de  cantico  ad  illam  ant.  que 
dicta  fuit  ad  canticum  W  feria  precedenti,  scilicet  Haurietis  ad 
hanc  Vigilate, 

QuANDO  Natale  V*  FBRiA  CELEBRATUR.  —  Quando  Natalc 
V*  feria  celebrabitur,  don|inica  precedenti  ad  matutinas,  post 
orationem  de  apostolo,  dicitur  antiphona  de  Adventu  Nolite 
timere.  Secunda  (a)  feria  ante  Natale  canuntur  tria  prima  i^  de 
Canite  et  laudes  Canite  tuba,  sicut  in  ordine  inveniuntur,  etiam? 
ant?  ad  Benedictus. 

Tercia  feria.  Tercia  feria  dicuntur  tria  media  i^  de  Canite  et 
laudes  de  iiii*  dominica  repetuntur,  scilicet  Veniet,  que  reman- 
serunt  infesto  sancti  [3]  Nichasii;  ad  Benedictus  Vigilate. 

QuANDO  Natale  VP  feria  celebratur.  —  Quando  Natale 
VP  feria  celebratur,  i$  et  laudes  de  beate  Lucia,  cujus  festum 
tunc  accidit  die  dominica,  cantantur  sabbato  precedenti.  Secunda 
feria  instanti  ante  Natale  agitur  festum  sancti  Thome  apostoli. 
Post  matutinas  de  apostolo  sequitur  ant.  de  Adventu  Nolite 
timei*e.  III*  feria  repetuntur  laudes  Ecce  veniet,  que  remanse- 
runt  in  festo  sancti  Nichasii,  mutata  tamen  ant.  de  cantico  Da 
7nercedem,  que  dicta  fuit  III*  feria  precedenti;  ant.  ad  Benedic- 
tus  A  ve  Maria  graiia  plena . 

IIII*  feria.  Quarta  feria  coUiguntur  laudes  de  hiis  ant.  Dicit 
Dominus,  Consurge,  Elevare ;  quarto  loco  repetitur  ant.  de 
cantico  Ecce  veniet,  que  dicta  fuit  quarta  teria  precedenti ;  ad 
Laudate  ant.  Ponatur  Pomino  ;  ad  Benedictus  ant.  Vigilate. 

QuANDO  Natale  sabbato  celebratur.  —  Quando  Natale 
celebratur  sabbato,  II*  feria  precedenti  repetuntur  laudes  que 
remanserunt  in  festo  beate  Lucie  Ecce  veniet,  sicut  in  ordine 
inveniuntur  ;  ant.  ad  Benedictus  Ave  Maria. 

Tercia  feria.  Tercia  feria  ad  matutinas,  post  orationem  de 
beato  Thoma  apostolo,  sequitur  de  Adventu  Nolite  timere. 

II II*  feria  repetuntur  laudes  Rorate  celi,  que  remanserunt  in 
festo  beati  Nichasii,  mutata  tamen  ant.  de  cantico,  que  dicta 
fuit  III I*  feria  precedenti ;  ad  Benedictus  ant.  Qiiomoclo. 

V*  feria.  Quinta  feria  recolliguntur  ad  laudes  antiphone  hee 
Omnis  vallis,  Consolamini,  Consolamini,  Letamini;  ad  canticum 
repetitur  ant.  que  dicta  fuit  ad  canticum  V*  feria  precedenti, 
scilicet  Ecce  Deus  meus  ;  ad  Laudate  ant.  Hoc  est  testimonium  ; 
ad  Benedictus  ant.  Vigilate.  Ideo  autem  dicimus,  hoc  anno,  ad 
laudes  bas  antiphonas  Omnis,  Consolamini  et  sequentes,  preter- 


i\''«*  ♦H**!  *■ 


v#      <     .    i-r^..      -     •«••'<'     «•  '7  -r     «^  »  *  s     •-•»     .  .      .      '"^ 


96  ORDINARIUS   SERViCn 

missis  prioribus  que  in  anno  precedenti  dicte  fuerunt,  ut  saltem 
que  dicte  non  fuerunt  in  uno,  in  [v**]  alio  dicantur  ^ 

Presbiteri  et  pueri  tenentur  esse  rasi. 

Sabbato  itaque  proximo  ante  dominicam  initiantis  Adventus 
canitur  i^  ad  vesperas  Ecce  dies  venhmt.  Hymnus  Conditor, 
Commemoratio  sancte  Crucis  pretermittitur  omnino  per  totum 


1.  Ma.  328,  foi.  15  vo  et  suiv.  De  beata  Maria  per  ADVEirruM  ad  missam.  Per 
iotum  Adventum  ad  missam  de  beata  Maria  canitur  introitus  Rorate ;  epistola 
Locuttis  est  Dotninus  ad  Aduu  dicens;  M  Qui  sedes;  alleluia  Ogtende ;  evange- 
lium  Misstis  est :  offertorium  Ave  Maria ;  comraunio  Ecce  virgo.  Sabbato  Gloria 
in  excelsis  non  dicitur ;  sequentia  dicitur  Ave  Maria  et  Credo;  Ite  missa  esl  non 
dicitur,  sed  Benedicamus;  et  diaconus  et  subdiacontis  utuntur  casulis. 

Omni  die  dominica  tenentur  pueri  nostri  ferre  crucem  ante  sacerdotera  ad 
processionem,  nisi  festum  que  l^  quodj  cum  ix  candelabris  a^tur  ea  die  acci- 
derit :  tunc  tenentur  duo  custodes  ferre  cruces  in  capis  serids  tam  in  hyeme 
quam  in  estate. 

Nunquam  canitur  Gloria  tiln  Domitie  ad  horas  in  fine  hymni,  nisi  infra  octavas 
sollempnes  et  in  die  dominica  infra  quaslibet  octavas  et  in  octavo  die. 

Notandum  est  quod  septem  sunt  generales  rasure  canonicorum :  in  Natali,  in 
Pascha,  in  Pentecoste,  in  Assumptione  heate  Marie,  in  Nativitate,  in  Purifica- 
tione  et  in  Dedicatione  ecclesie ;  presbiteri  autem  et  pueri  teneutur  esse  rasi 
in  festis  in  quibus  dupliciter  cantatur,  et  insuper  in  principio  Adventus  [16]  et 
in  Quinquagesima  et  in  Ramis  palinarum,  si  tamen  dicte  rasure  a  se  invicem 
distent  octo  diebus;  si  enim  due  rasure  evenirent  inira  tempus  non  habens 
octo  dies,  una  sola  rasura  sufficeret.  Versus  : 

Assump.  NaU.  Dedi.  Nuta.  Puri.  Paschaque  Penthe. 

Omnes  raduntur.  Sanctorum  nuntiat  Ascen. 
Adven(i)t.  esto  Rami.  Bis  Nicha.  Remigil. 

Bis.  et  (si)  sic  duplum  presbite.  perso.  pue. 
Si  rasura  duplex  coniingat  in  octo  diebus, 
Fit  semel  illa,  nisi  majore  sit  ultima  festo. 

Officium  in  Cena  Domini.  —  In  Cena  Domini  ad  matutinas  omnino  protennit- 
titur  Deus  in  adjuiorium,  invitatorium,  Gloria  Pairi,  sed  ab  antiphona  incipitur 
Zelus  domtis  ^iie.et  statim  excelse  inchoatur  psalmus  Salvum  fnefacDeusi 
quo  finito  sine  Gloria  Patri,  repetitur  antiphona  et  ftnitur  sine  tono ;  simili 
modo  et  alii  psalmi  et  alie  antiphon  *  cantantur ;  jr  Exurge  Domine  et  judica 
causam  meam ;  ad  lectiones  benedictiones  non  dantur,  nec  etiara  post  Pater 
noster  a  presbitero  dicitur  Et  ne  nos ;  similiter  fit  in  aliis  noctumis,  nisi  quod 
versiculi  mutantur :  in  secundo  nocturno  v  Deus  meus  eripe  me  de  manupecca- 
toris,  in  iiio  nocturno  t  Homopacis  mee  in  quo  speravi  magnificavit  adversum 
me  suppia/fitationem ;  in  singnlis  autem  nocturnis  tercia  k  repetuntur.  In  laudi- 
bus  dicuntur  antiphone  proprie  super  psalmos,  scilicet  Miserere  ftiei'  Detts  et 
alios  qui  perUnent  ad  V«'"  feriam ;  versiculus  non  habetur,  sed  statim,  finita 
antiphona,  super  Laudate  Dominufn  de  celis  et  sine  tono  incipitur  Traditor 
autem,  ct  decantatur  alta  voce  Benedictus ;  interim  yero  omne  lumen  ecctesie 
extinpuitur  preter  unicam  candelam,  que  intra  majus  altare  abscunditur.  et 
tunc  in  tenebris  decantatur  Benedictus  cum  sua  anUphona ;  qua  finita  sine  tono, 
incipit  alte  unus  puer  a  dextro  latere  altaris  Kyrieleison,  et  alius  a  sinistro 
latere  Xpisteleyson ;  tunc  duo  presbiteri  vel  duo  diaconi,  stantes  in  pulpito  ubi 
legitur  evangeliunu  cantant  Qui  passurus;  duo  diaconi  vei  duo  sundiaconi 
stantes  ante  pulpitum,  quod  est  in  medio  choro.  vel  etiam  post  migus  aitare 
dispositi  pariter  respondent  Domim  miserere  nobis ;  chorus  vero  fvo|  insimul 
cantat  Xpist%u  Domtntis  factus  est  obedietts ;  et  postea  a  sinistro  altaris  incipit 
puer  Kyrieleyson,  et  alius  a  dextris  Xpideleyson ;  deinde  sacerdotes  vel  dyaconi 
alium  versum  Qui  prophetice,  post  quem,  sicut  prius.  respondent  qui  apposiU 
sunt  jDomtne  miserere  no6t«;aeinde  chorus  X^tsttis  Dominiw  ;tercio  puer  a 


REMENSIS    ECCLESIE.  )3 1 

Adventum  ei  etiam  usque  ad  octavas  Pasche.  Sepiem  tanien 
candelabra  statuuntur  ante  majus  altare  ;  verum  et  precentor 
cbdomadarius  non  mutat  chorum,  si  teneat  cantum  in  sinistra 
parte  chori.  Ad  matutinas  legitur  Ysaias  propheta  et  usque  ad 
Nativitatem  Domini. 

Sabbato  ad  vesperas  et  tota  die  dominica  sequente  subti- 
centur  hore  de  beata  Maria. 

Hac  nocte  non  canitur  Gloria  Patvi  post  duos  primos  versus 
(le  Aspiciens  \  sed  tantummodo  post  tercium ;  et  infra  ebdoma- 
(lam,  quando  canitur  Aspicietis,  primus  vcrsus  dicitur,  preter- 
missis  secundo  et  tercio.  Ad  matutinas,  in  primo  nocturno  y  Kx 
Syon  species  decoris  ejiis,  in  ii^  nocturno  y  Egredietur  Dominus 
de  loco  suncto  sao,  in  iii"  nocturno  f  Egredietur  virga  de  radice 
.fev.ve ;  versiculus  ante  laudes  Kmitte  agnwn  Domine  dominnto- 
rcm  tcfTO ;  y  ante  Bcnedictus  Vo.t  clamantis  in  deserto.  Te  Detnn 
laudamiis  et  Gloria  in  cxcelsis  per  totum  Adventum  non  dicun- 
lur,  nisi  fuerit  festivitas  alicujus  sancti  ix  lectionum. 

Ad  horas  diei  antiphone  de  matutinis  laudibus  replicantur, 
sed  ad  vesperas  nequaquam;  simile  fit  in  aliis  diebus  dominicis 
per  Adventum. 

Ad  processionem  in  claustro  dicitur  i^  Ecce  dies  veniu)it  cum 
y  ;  in  introitu  ecclesie  per  totum  Adventum  ant.  Gaudc  et  letare, 

dextris  incipit  Kyrieleyson,  alius  a  sinistris  succinit  Xpisteleison ;  tercium  v  Qni 
expansis  dicunt  qui  alios  duos  cantaverunt;  deinde  more  predicto  respondetur 
Dotnine  miserere  nobis ;  deinde  a  choro  Xpistus  Dotninns ;  quo  finito  sub  silen« 
cio,  stando  et  sine  precibus  finiuntur  raatutine  sub  hac  coUecta  Rcspicc  qttesn- 
mu8  Dofnine  stqm'  hanc  familiam  tuam  etc.  Hoc  modo  fmiuntur  matutmo  iu 
duobus  diebus  sequentibus,  nisi  quod  preces  cuni  Miserere  mei  Deus  adjungun- 
tur,  et  a  binis  inter  se  murmuratiro  aicuntur.  Tunc,  pulsato  uno  de  stallis  bis 
vel  ter,  eficrtur  candela  que  in  altari  erat  recondita,  et  restituitur  luminare  per 
ecclesiam,  sicut  solitum  est. 

OrnciUM  CANTORis.  —  Oflicium  cantoris  est  recipere  corpora  deportata  ad 
liostiaro  ecclesie  Remensis,  et  debet  incipere  Snbvenite^  et  alia  que  secuntur. 
Debet  etiam  idem  cantor  processiones  tocius  anni  et  antiphonas  que  in  eisdem 
incipiuntur,  per  se  vel  per  nlium  ordinare.  Sciendum  est  etiam  (|uod  predictus 
cantor  debet  incipere  antiphonam  ad  Benedicius  et  ad  Ma(tnificat  omni  die 
uuando  sunt  ix  lectiones;  et  debet  in  tribus  lectionibus  intonare  psalmum  ad 
Benedictus  et  ad  Magnificai,  et  tenere  chorum  ad  niissam  quandocumque 
dominum  Remensem  missam  in  ecclesia  Remensi  contigerit  celebrare. 

Ofpicium  succentoris.  —  Succentoris  otticium  est  quod  in  omnibus  diebus 
quando  sunt  novem  cerei  sine  duplo,  tenetur  fauereperse  vel  per  alium  churum 
ad  missam  cum  precentore  ebdomadnrio.  Item  tenetur  facere  chorum  ad  ves- 
peras  et  ad  matutinas  et  missam,  vel  alius  pro  eo,  quando  dupliciter  cantatur; 
et  quandocumque  sunt  processiones  sollempnes,  debet  assistere  cantori  in 
processionibus  ordinandis. 

OrriciuM  pRECENTORis.  —  Precentoris  ebdomadarii  officium  est,  quando  sunt 
IX  lectiones  in  ecclesia  Remensi  [17]  tenetur  chorum  facere  ad  mntutinas,  ves- 
peras  et  missam,  et  cantare  ad  horas ;  quando  sunt  tres  leclionos,  tenetur  inci- 
pere  introitum  misse,  Kyrieleisofi,  Sanctus,  Agnus  Dei  et  postcommunionem 
sequentem. 

1*  Uf  r4pons  de  maiines  du  ier  dimanche  de  VAvent. 
vii  7 


»•      •      *«.,   %r  A  •  *        '    ^       I   "    " 


98  ORDINAUIUS    AD    USUM 

et  posteat  si  opus  fuerit,  ant.  de  evangelio  modo  ^  de  consuetu 
dine  semper  dicitur  ante  crucifixum. 

Ad  terciam  dicitur  i^  Veni  ad  hbei^andum  nos ;  ad  VI*" , 
i^  Ostende  nobis  Dominc;  ad  IX*'*",  i^  SupcfUe  Jheimsalcm;  Glo- 
ria  Pnivi  canitur,  scd  Sicid  erat  in  pHncipio  et  nunc  et  semper 
non  dicitur  in  dominicis  diebus,  in  aliisvero  diebus  totumdicitur. 

Ad  missam,  prima  tantummodo  dominica  Adventus  canitur 
sequencia  Salus  eieinia.  In  hac  prima  ebdomada  Adventus  legun- 
tur  tria  cvangelia,  primum  die  [4]  dominica,  secundum  IIII* 
feria,  tercium  VI*  feria.  Hoc  idem  fit  in  ii"  ebdomada,  et  hoc 
intelligondum  est  in  missa  tantum. 

Per  lotum  Adventum,  prcterquam  in  dominicis  dicbus,  coti- 
dianum  invitatorium  est  liegem  ccnturum  Dominum  venite  ado- 
remus, 

Secunda  feria  mutantur  antiphone  ad  horas,  sed  i^  non  mutan 
tur ;  versiculi  autem  qui  dicuntur  post  Misei^a^e  ad  primam  et 
ad  completorium  non  mutantur,  sed  ad  matutinas  versiculus 
Roratc;  ad  IIP^.VI*™,  IX^^^dicuntur  secundum  ordinem  trium 
nocturnorum ;  ad  vesperas  Vox  clamaniis.  Ad  p^™,  ant.  Bvati ; 
ad  III**'",  ant.  Veni  et  libera  nos ;  ad  VI"™,  ant.  Tuam  Domine 
exciia ;  ad  IX*"",  ant.  In  tuo  adventu;  et  hore  de  beata  Maria 
repetuntur.  Ad  matutinas  de  beata  Maria  ant.  ad  Benedictus 
Spi)nius  Sancius  in  te  descendct ;  ad  Magnificat  non  mutatur 
antiphona.  Ad  matutinas  et  ad  vesperas,  coUecta  de  beata  Maria 
per  totum  Adventum  Deus  qui  de  beate  Maric  etc,  et  etiam  ad 
missam. 

Tercia  feria  et  V*  et  VII",  officium  misse  de  beata  Maria  per 
Adventum  quere  in  fine  Temporalis  '. 

Ad  matutinas  et  ad  vesperas  de  beata  Maria,  in  commcinora- 
tione  omnium  sanctorum  ant.  Ecce  Dominus  veniet;  coUecta 
Conscieniias  nostras  quesumus.  CoUecta  pro  pace  non  mutatur 
neque  antiphona. 

II"  DoMiNiCA  Adventus.  —  Sccunda  dominica  Adventus  cani- 
tur  i^  ad  processionem  Docebit  nos  Dominus, 

III"  DoMiNiCA  Adventus.  —  Tcrcia  dominica  die  canitur  i^ 
ad  processionem  Bethleem  civiias. 

IIII"  DoMiNiCA  Adventus.  —  Quarta  die  dominica  canitur  i^ 
ad  processionem  Vtj^go  Israel,  nisi  dies  Natalis  Domini  ipso  die 
acciderit  vel  II"  feria,  vel  III"  vel  IIII"; 

De   JEJUNIO   X   MENSIS. 

De  jejunio  decimi  mensis  istud  notandum  est  quod  sertkper 

1.  PeutMre  faut-il  lire  memoria.  Le  tn8.porle  m*.  ~  2.  Le  propre  du  iempSf  le 
livre  qui  le  cometiait. 


REMENSIS    ECCLESIE.  99 

plena  ebdomoda  ante  Nativitalem  Domini,  scilicct  tercia  septi- 
mana  Adventus  celebrari  debet,  sicut  primum  legittimum  jeju- 
nium  scmper  celebrandum  est  in  i"  septimana  Quadragesime,  et 
secundum  jejunium  quarti  mensis  infra  octavas  Penthccostes 
secundum  tradi[v°]cionem  apostolorum,  tercium  vero  jejunium 
septimi  mensis  semper  agitur  Ilir^  feria  que  tercio  occurrerit  in 
septembri,  vcl  per  alia  verba,  quod  idem  est,  proxima  quarta 
feria  post  v**  idus  septembris,  plcna  ebdomada  ante  equinoctium 
autumpnale. 

De  JE.JUN1IS  QUATUOR  TEMPORUM.  —  lu  iUa  itaquc  septimana 
Adventus  qua  celebrnntur  jejunia  quatuor  temporum,  feria  II 11* 
pi'onuncinliir  evnngelium  nd  iiiatuliuas,  scil.  Missus  rst  (infjclus 
Gabricl,  et  propria  collecta  habetur  eadem  que  ad  missnm,  et 
pretermittuntur  matutine  de  beata  Maria  ;  similiter  lit  VI"  et 
VII**  forin,  scilicet  quod  evangelium  pronunciatur  et  propria 
collecta  hnbetur,  que  ad  missam.  Fcrin  II II",  nd  inissnm  nnte 
primam  orntionem  dicitur  Donnnus  cobiscum,  et  smtim  post 
lectionem  puer  ^  cantat  gradale  ^,  nd  nlinm  colloctnin  nnte  opis- 
tolnm  stntim  dicitur  Oirmus  sinc  I)o)ninns  cobisnuu  ;  post 
epistolnm  nlius  pucr  cnntat  gradale. 

Feria  VI**.  —  Feria  VI",  nd  mntutinns  pronuncintur  evnn- 
gelium  Exsurgcns  Mctria,  Matutine  dc  boata  Marin  protormit- 
tuntur.  Ad  missam  nulhi  lectio  pretormittur  **  ante  epistolnm. 
Primum  0  somper  inchoatur  xvii  kalendas  jnnunrii. 

De  sabbato  XII  LECTiONUM.  —  Fcria  VII**,  scil.  sabbato  xii 
lectionum,  pronuntiatur  cvangelium  ad  matutinas  Anno  XV°.  Et 
sciendum  quod  si  in  aliqua  i.starum  feriarum  occurrerit  festivitns 
IX  lectionum,  sicut  boaii  Nichasii  vcl  beati  Thome  apostoli, 
nichilominus  pronunciabitur  ad  matutinas  evangelium  de  joju- 
nio.  Sex  lectiones  precedentes  erunt  de  festo,et  totum  cantabitur 
de  festo ;  post  coUectam  de  sancto  subinfertur  ant.  cum  collecta 
de  jejunio,  et  due  misse  eodem  die  celebrantur,  prima  de  festo, 
altera  de  jejunio.  Primum  0  semper  inchoari  debet  xvii''  kalendns 
januarii.  Persona  ^  absente  que  0  suum  deberct  inchoare,  cantor, 
si  presens  fuerit,  inchoat ;  si  vcro  absens,  precentor  ebdoma- 
darius. 

De  ordinibus. 

[5]  In  hoc  sabbato  xii  lectionum  celebrantur  ordines;  ad  mis- 
sam,  ante  primam  orationem  dicitur  Dominus  robiscum,  sed  nd 
nuUam  aliarum  orationum  sequentium  dicitur.  Sccundum  usum 
Remensis  Ecclesie,  post  primam  coUcctnm  ante  lectionem  ordi- 

1.  Enfant  de  choeur,  —  2.  Graduale,  /e  GradueL  -    3.  Lire  preinittitur.      4.  Un 
dignilaire  du  chapitre. 


100  ORDINAIUUS   AD    USUM 

nantur  sine  interrupcione  liostiarii,  lectores,  exorciste,  acoliti ; 
cleinde  legitur  lectio  ;  post  qu:im  alie  orationes  et  f^  gradale  sine 
intervailo  aliquo  dicuntur.  Responsoria  gradalia  cantent  per  se 
])ueri  ante  faciem  altaris ;  hymnum  vero  trium  pucroruni,scilicet 
Bmediclus  es  Domine  jyatfnim  nostrofmm,  qui  dicitur  post  lec- 
tionein  Danyelis  prophete,  cantat  ibidem  dyaconus  vel  subdya- 
conus,  indutus  capa  serica.  Post  orationem  que  est  ante  epis- 
tolam,  antequam  legatur  epistola,  vocantur  ab  archidyacoiio  ([ui 
ordinandi  sunt  subdyaconi.et  tunc  ordinantur;  quibus  ordinatis, 
Ifgitur  ab  uno  eorum  epistola,  si  ipse  fuerit  noster  ^  vel  Sancti 
Symphoriani  canonicus  '  vel  monachus  Sancti  Remigii  ^.  Trac- 
tum  post  epistolam,  scil.  Qui  regis  Israel  intende,  cantat  ante 
altarc  subdyaconus  copa  scrica  indutus.  Post  tractum  ante  cvan- 
gelium  dicitur  ab  archidyacono  Accedant  qxti  ordinandi  snyit 
df/aconi  et  jn^esbiteri ;  et  tunc  cantatur  ex  ordine  letania.  (Jua 
ftnita,  dicitur  ab  archidyacono  Uecedant  qui  ordinandi  sunt 
j/7*esbitci*i  et  remaneant  qui  ordinandi  snnt  dyaconi.  Tunc  ordi- 
nantur  dyaconi.  Quibus  ordinatis,  legitur  evangelium  ab  uno 
corum  si  fuerit  noster,  vel  Sancti  Simphoriani  canonicus  vel 
monachus  Sancti  Remigii.  Lecto  evangclio,  recedunt  dyaconi, 
ct  qui  ordinandi  sunt  presbiteri  vocantur  et  ordinantur.  lllis 
ordinatis,  missa  celebratur,  et  licet  multe  orationes  ante  lectioncs 
et  epistolas  premisse  fuerint,  tamen  una  sola  secreta  rcspondet 
illis  omnibus,  et  una  sola  postcommunio,  nisi  forte  aliqua  suffra- 
gia  [v**]  superaddita  fuerint  que  non  pertineant  ad  diem.  Et  nota 
quod  feria  V*  hujus  ebdomade  ad  Benedictus  canitur  hec  ant. 
Dies  Domini  sicuf  fm\  nisi  acciderit  Natalis  feria  11*  :  tunc 
enim  diceretur  predicta  V*  feria  Nolite  time^^e, 

Item  1)E  jejuniis.  —  Notandum  quod  in  septimana  illa,  in 
qua  celebrantur  jejunia  decimi  mensis,  cotidie  habentur  anti- 
phone  proprie  super  psalmos  ad  laudes  matutinas,  videl.  secunda 
feria  Ecce  veniet  Dominus  et  alie  sequentes ;  tercia  feria  liorate 
celi  et  alie,  et  sic  in  aliis  diebus.  In  septimana  vero  sequente 
post  illam  non  habentur  cotidie  proprie  ant.  ad  laudes,  sed  col- 
liguntur  ex  quibusdam  antiphonis  que  remanserunt  in  precedenti 
ebdomada,  scil.  Ponant  Domino,  Consola^nini ,  et  ex  aliis  quarum 
loco  dicte  fuerunt  ad  laudes  matutinas  alie  antiphone  in  festis 
sanctorum  Lucie  virginis,  Nichasii  et  Thome  apostoli.  Repe- 
tuntur  etiam  aniiphone  que  sumptc  sunt  a  canticis,  scilicet 
Haurietis  et  alie  consimiles,  et  quarto  loco  super  cantica  dicun- 

i.S'U  est  memhre  du  chapUre  de  Viglise  nUiropolitaine,  —  2.  Chanoine  de 
SatnUSy^nphorien,  igliae  colkgiale.  —  3.  Moine  de  Vabbaye  de  Saint-Bemi, 


\ 


^    l  -I  »■  •*■ 


.     REMENSIS    ECCLKSIE.  101 

tur ;  licc  antiphona  Beatam  me  dicent  non  dicitur  in  hoc  tempore 
nec  ad  vesperas,  nec  ad  matutinas. 

In  si;i»ERviGiLiA  NATivrrATis.  —  Nota  quod  in  supervigilia 
Nativitatis  Dominice,  id  est  proxima  die  ante  vigiliam,  dicitur 
ad  matulinas  ant.  ad  Benedictus  Vigilate  animo,\)Q  hac  materia 
plenius  dicitur  supra  :  Cum  agitur  ^  propter  diversajt*. 

In  viuiLiA  Nativitatis  Domini. 

In  vigilia  Nativitatis  Domini  dicitur  diea  ^  presentis  diei,  id 
est  ad  diem  pertinens.  Evangelium  de  vigilia  pronuntiatur.  Pro- 
pria  i^  canuntur,  scilicet  Sanctificamini,  et  proprie  laudes  de 
vigilia,  psalmi  de  laudibus  Misereie,  etc,  nisi  fuerit  dies  domi- 
nica.  Post  matutinas  nuUa  antiphona  vel  collecta  subjungitur. 
Matutine  et  alie  hore  de  beata  Maria  pretermittuntur  usque  ad 
octavas  Pipiphanie.  Ad  horas  diei,  ant.  de  matutinis  laudibus 
replicantur  et  propria  v^  dicuntur. 

Ad  primam,  ant.  Jmlea,  Ad  IIP'"\  ant.  Crastina  die  ;  i^ 
Ho[(S\lie  scietis  Qiii.y  sicut  in  Antiphonario  reperiuntur. 

Ad  missam,  lectio  Ysaie  et  epistola  continue  et  sine  intervallo 
dicuntur  ab  codem  subdyacono. 

Si  autem  vigilia  ista  die  dominica  evenerit,  ad  matutinas 
invitatorium  quod  est  proprium  canitur  Hodie  scietis,  Diea  ', 
sicut  mos  est,  canitur ;  vi  lectiones  et  vi  i^  de  dominica  dicuntur ; 
evangelium  de  vigilia  pronunciatur  Cum  esset  desponsata  ;  tria 
i^  ultima  de  vigiiia  canuntur  Sanctificamini,  etc.  In  matutinis 
laudibus  ant.  Jiidea  et  Jheramlem,  et  cetere  que  secuntur  ;  ad 
Benedictus  ant.  Completi  sunt ;  post  matutinas  non  repetitur 
ant.  vel  coUecta  dedominica,  cum  evangelium  de  dominica  non 
fuerit  pronunciatum.  In  die  ad  processionem  canitur  i^  Judca 
et  Jlierusalem,  Missa  de  vigilia  canitur  cum  Alleluia  de  dominica 
Veni  Doniine  ;  collecta  autem  de  dominica  non  dicitur. 

In  vioilia  Nativitatis  Domini  ad  vesperas.  —  Vigilia  Nati- 
vitatis  Dominice,  quando  reducitur  ^  dom.  archiepiscopus  in 
ecclesiam  ad  vesperas,  incipit  cantor  ant.  Dum  ortus  fuerit.  In 
crastino  similiter  ante  vesperas  ad  processionem  dom.  archie- 
piscopi  canitur  ant.  Hodie  Xoistus  natus  est.  Ad  vesperas  itaque 
servant  cantum  in  choro  succentor  et  cantor  ebdomadarius  in 
capis  sericis.  sive  presens  fuerit  dominus  archiepiscopus,  sive 
absens.  Psalmi  de  feria  dicuntur.  Terciam  antiphonam  incipit 

1.  Lire  igitur.  —  2.  Voir  le  paraqraphe  commen^antpar  ces  motSf  p.  93,  — 
3.  Lire  dieta ,  c*es^d-dtre  Voffice  de  la  firie  occwrreiite,  On  remarauera  que  les 
divers  manuscrits  de  Beimsl326t  327  et  328)  4crivent  g4n4rdlefnent  diea  et  non 
dieta.  —  4.  Lire  Dieta.  —  5.  Lire  dedacitur. 


...♦•V>>'^    -X    •»'"•' V»  *.•-....>■•.••■'   •*.  .  .       V-  ...  i         .♦-••#■•■...>      . 


102  ORDINAKIUS    AD    USUM 

ad  vesperas  dyaconus,  et  similiter  fit  quociens  sacerdotes  can- 
tant  invitatorium  ad  matutinas,  sicut  in  hac  nocle  Dominice 
Nativitatis.  **  i^  canitur  Judea  et  Jhe7'usalem, 

Ad  completorium,  prima  ant.  Qiit  hahitat,  Hymnus  Jhesu 
Redempfor  scculi.  Ant.  ad  Nunc  dimittis  Evigila.  Similiter  fit 
ad  completorium  usque  ad  feslum  Innocentium,  et  in  ipso  festo 
Innocentium. 

De  MATUTINIS  NaTIVITATIS  DoMINI. 

Ad  matutinas,  duo  sacerdotes  invitatorium  in  capis  sericis. 
Ad  terciura  i^  descendit  cantor  in  dextera  [v""]  parte  chori  et 
succentor  in  sinistra,  ct  stant  ibi  dum  cantantur  prose.  Finitis 
prosis,  statim  succentor  jubct  in  sinistra  parte  antiphonam  incipi, 
et  intonat  psalmum,  et  dcinde  redit  ad  chorum  dextrum.  Decur- 
sis  matutinis  et  finito  ix*"  15),  archiepiscopus  venit  cum  proces- 
sione  quinque  dyaconorum  et  lotidem  subdiaconorum,  cum 
acolitis  cereos  et  thuribula  ferentibus,  et  sic  ingreditur  chorum. 
Cantor,  si  fuerit  presens  archiepiscopus,  et  succentor  parati 
debent  esse  ad  custodiendum  cantum  in  choro,  et  pulsantur  cum- 
pane  insimul ;  absente  vero  archiepiscopo,  hoc  faciunt  succentor 
et  cantor  ebdomadarius  ;  deinde  incipiunt  introitum  prime  misse 
Dominus  dixit  ad  me.  Gloria  in  excelsis  et  Credo  in  unum  Detim 
altisonc  cantantur  tam  ad  primam  quam  ad  secundam  et  terciam 
missam,  et  ad  Gloria  in  excelsis  iterum  pulsantur  campane  ad 
primam  missam  tantum.  Lectio  Ysaia  '  et  epistohi  continue  ct 
sine  aliquo  intervallo  dicuntur,  lectio  a  subdyacono  procedente 
et  epistola  a  subdiacono  ebdomadario ;  similiter  fit  ad  secundam 
et  terciam  missam.  Sequentia  canitur  Natus  antc  secula  vel 
Letabinidus.  Prefacio  vero  Quia  per  incarnati  et  Communican- 
tes  infra  octavas  Dominice  Nativitatis  nullo  die  omitti  debent. 
Expleta  missa  usque  ad  collectam  post  communionem,  sacerdos 
qui  illani  cantavit,  sicut  indutus  est  sacerdotalibus  vestimentis 
subsistit  juxta  altarc,  et  diaconus  ingreditur  chorum  soUempni 
dalmatica  ornatus,  cum  duobus  ceroferariis,  duabus,  crucibus 
precedentibus  cum  totidem  thuribulis,  ascendensque  pulpitum 
pronunciat  evangelium  *.  Quo  decurso,  archiepiscopus,  si  presens 
fuerit,  inchoat  Te  Deum  laudamus,  vel  cantor,  si  archiepiscopus 
presens  non  fuerit.  Hoc  et  decurso,  sacerdos  qui  celebravit 
missam,  sive  archiepiscopus  sive  aliquis  alius,  dicto  Pu£i*  natus 

a.  Ad  yesperas. 

1.  IrireYsaie. —  2.  Une  aemUahle  cdriinonie  existait  tk  Laon,  mais  au  lieu  ., 
de  ee  faire  apris  la  messe  de  minuU,  elle  aoaU  lieu  immidiatement   apr^ ' 
maiines  el  avani  la  messe  (Bibl.  liturg.,  t.  VI,  p.  47). 


^^ 


tl4       •••  « ■  '       •  •  * 


REMENSIS   ECCLESIE.  103 

esi  nobis  \  [9  v**]  incipit  matutinas  laudes.  Dum  autem  cantatur 
Tc  Detim  laudamus,  quinque  subdiaconi  qui  processionem 
frcerunt  stant  coram  altare,  et  duo  acoliti  unus  cum  palla  et 
alter  cum  cereo  quousque  finiantur  omnino  matutine.  In  matu- 
tinis  autem  laudibus,  postquam  [10]  Lnudate  Dominum  de  celis 
fuerit  deductum  usque  ad  Laudaie  Dominum  in  sancfis  ejus  cum 
Gloria  PatiH  et  Filio  et  SicrU  crat  etc,  subsistitur,  et  ant. 
Parvulus  filius,  cum  qua  fuerat  inchoatus  psalmus,  canitur  nec 
totus  finitur.  Tunc  aliquis  sacerdotum,  cui  a  precentore  fuerit 
injunctum,  incipit  antiphonam  Pastores  dicite  et  totam  cantat 
enm,  alter  chorus  respondet  Infantcm  ridhnus  ;  item  primus 
chorus  Laudate  Dominum  in  sanctis,  secundus  chorus  Pastoi'es 
dicite  ;  primus  chorus  In/antcm  ridi)hus,  secundus  chorus  Jjau- 
date  eum  in  rirtutibus  ;  et  sic  reciproca  cantilena  psahno  decurso 
cum  Gfoina  Patri  etc,  eadem  nntiphona  Pastores  dirite,  Infan- 
iem  ridimus  ex  integro  caniatur,  et  tonus  flnitur.  Postea  capitu- 
lum  subinfertur  et  versiculus ;  deinde  ant.  Gloria  in  e.rcelsis  ab 
archiepiscopo,  si  divina  celebraverit,  vel  a  cantore,  si  an^liiepis- 
copus  non  fuerit  presens,  inchoata,  Bcncdictus  canitur.  Quo 
finito  et  cantata  antiphona,  archiepiscopus  vel  alius  sacerdos, 
salutato  populo  et  dicto  Dominus  vobiscum,  et '  dicit  orationem 
que  est  post  communionem,  ct  dicto  Ite  missa  cst,  finiuntur  simul 
missa  et  matutine. 

Expleta  prima  missa,  continuo  campane  insimul  pulsantur  et 
idem  sacerdos,  si  opus  fuerit,  vel  alius  preparat  se  ad  missam 
matutinalem,  que  canitur  ad  altare  Sancte  Crucis  extra  chorum, 
in  qua  missa  commemoracio  agitur  sancte  Anastasie  virginis  ;  in 
eadem  missa  solus  precentor  cbdomadarius  providet  cantui ;  et 
procedunt  tres  diacones  et  tres  subdiacones  ;  duo  accoliti  can- 
tant  gradale,  et  duo  subdiaconi,  quibus  a  precentore  fuerit 
injunctum,  Alleluia  ;  sequencia  canitur  Hac  clara  die, 

Finita  missa,  domini  canonici  revertuntur  in  chorum,  et  dum 
revertuntur,  cantor  alta  voce  incipit  hanc  antiphonam  Completi 
suni  dies,  itemque  aliam  Ecce  completa  sunt ;  deinde  sacerdos 
qui  celebravit  missam,  dicit  Oi^emus  Deus  qui  salutis  ctvimc  ; 
non  dicitur  Benedicamits  Domino,  et  sic  matutinale  officium 
finitur. 

Ad  primam  dicitur  ps.  Confitemini^  et  etiam  tribus  diebus 
sequentibus  ;  et  ad  omnes  horas  per  octabas  •*  dicitur  Gloina 
iibi  Domine  Qui  naius  [es]  de  Virgine. 

i.llya  iei  une  lacune  dami  le  ms.  326  par  suiie  de  Venlicemeiit  d^nnfeuiHei : 
nous  la  cambians  d  Vaide  du  manuacrit327.  —  2.  Mot  A  retvancher.  —  3.  Lirr 
octaTas. 


104  ORDINARIUS   AD    U8UM 

Si  hec  dies  Natalis  Domini  die  dominica  acciderit,  ad  proccs- 
sionem  canitur  i$  Hodie  nobis,  quod  incipitur  a  cantore  ;  in 
introitu  ecclesie  et  circa  claustrum  ^  Hodie  nobis  de  celo ;  in 
media  navi  ecclesie  [v°]  incipitur  a  cantore  i^  Descendit  de  celis^ 
super  pulpitum  canitur  f  Tanqtuim  sponsus ;  *  introitu  chori 
canitur  ant.  Hodie  Xpistus  natus  est^  que  incipitur  a  cantore. 
Canlor  servat  chorum.  Si  dom.  archiepiscopus  fuerit  presens, 
ad  missam  procedunt  vii  diaconiet  totidem  subdiaconi.  Si  archie- 
piscopus  presens  fuerit,  laudes  canuntur  coram  archiepiscopo  ^ ; 
sequencia  Eya  siinul. 

Ad  vesperas,  super  psalmos  de  Nativitate  ant.  Teciim  princi- 
pitan  et  cetere  canuntur  ;  post  vesperas  ant.  de  beato  Stephano 
Beatus  Stephanus  levita,  cum  collecta  de  eodem.  Nota  quod  a 
Nativitate  Domini  usque  ad  octabas  Epiphanie  i^  et  )J^  alleluian- 
tur  ad  horas,  preterquam  in  festo  Innocentium. 

Ad  matutinas  et  ad  omnes  alias  horas  sequentis  diei,  totum 
agitur  de  beato  Stephano,  nisi  quod  ad  matutinas,  ad  missam 
et  ad  vesperas  repetitur  ant.  de  Nativitate  cum  collecta.  Hoc 
modo  fit  de  beato  Johanne  et  de  sanctis  Innocentibus  ;  et  omni 
die  infra  octabas  Nativitatis  repetuntur  ant.  et  collecte  de  sancto 
Stephano,  de  sancto  Johanne  et  de  Innocentibus,  ad  horas 
predictas. 

In  nocte  sequente  post  festum  beati  Thorae  martyris,  ad 
matutinas  invitatorium  Regem  natum  Dominum,  Novem  psalmi 
qui  in  nocte  Nativitatis  Domini  super  nocturnos  cantati  sunt, 
cum  prima  antiphona,  scilicet  Dominus  dixit,  revolvuntur ; 
evangelium  pronunciatur  Erat  Joseph  et  Maria,  si  necesse  est  et 
teinpus  breve  fuerit ;  si  vero  necesse  non  fuerit,  sermo  legitur  de 
Nativitate  ;  i^  0  regem  celi,  et  [7]  cetera  canuntur. 

In  matutinis  laudibus,  super  psalmos  unica  ant.  Genuit  puer- 
pei^a.  Ant,  ad  Benedictus  dicitur  aliqua  in  qua  habeatur  Hodie, 
et  sequitur  oratio  Concede  qu£sumu>s,  deinde  commemorationes 
de  octavis  sanctorum,  et  si  evangelium  pronunciatum  fuerit, 
ultimo  dicitur  de  eo  antiphona  Dum  medium  silentium,  cum 
collecta  de  dominica. 

Ad  horas,  ant.  Genuit  et  alie  sequentes. 

Ad  missam  Dum  mediu^n  silentium  canitur.  Prima  collecta 
est  de  dominica,  secunda  de  Nativitate  et  secuntur  alie  de  octa- 
vis  sanctorum. 

Id  ipsum  fit  ad  vesperaa,  excepto  quod  de  dominica  tacetur, 
si  dies  dominica  fuerit. 

1.  Sous-etdei^dH  in.  —  2.  l^e  wUme  usage  de  ehanier  lee  Laudes  exisCatf  d 
/xion  (p.  611 


, '•^*-'-»      > 


REMENSIS    ECnLESIE.  105 

1n  hiis  111  DiBBUS.  —  In  hiis  tribus  diebus  qui  sunt  inter 
festum  Innocentium  et  octavum  diem  Nativitatis,  coiidie  cam- 
pane  sollempniter  insimul  pulsantur;  Te  Dmm  laudamns  et 
Gloria  in  excelsis  et  Credo  in  et  Communicantes  de  Nativitate 
Domini.  Paiafonista  ^  ad  providendum  cantum  in  inedio  choro 
capa  soUempni  induitur.  Puer^  ad  missam  cantat  gradale  et 
subdiaconus  Alleluia;  vii  candelabra  ante  majus  altare. 

TeRCIO  DIE  AD  VESPERAS  DE  ClRCONCISlONE  DOMINI. 

Tercio  die  ad  vesperas,  dc  octavis  Dominice  Nalivitatis  solum- 
modo  agitur.  Antiphone  canuntur  Tecum  principitan,  et  alie 
sequentes  super  psalmos  de  Nativitate  Domini  dicuntur  ;  i$  non 
canitur.  IUi  qui  prevident"*  cantui  in  choro,  non  induuntur  capis 
sollempnibus.  De  octavis  sanctorum  nichil  recolitur  ;  similiter 
nec  ad  matutinas,  nec  tota  die  sequente.  ix  candolabra  ante 
majus  altare  statuuntur. 

Ad  completorium,  ant.  Qui  habitat,  Hymnus  Jhesti  redemptor. 
Duppliciter  pulsatur  et  a  binis  cantatur. 

Ad  matutinas,  duo  dyaconi  cantant  invitatorium.  In  nocturnis 
alie  antiphono  proprie  interseruntur,  scil.  In  sole,  Elemmini  ot 
alie,  et  quidam  psalmi  mutantur. 

In  matutinis  laudibus  proprie  ant.  habentur,  scil.  0  admira- 
bile  et  alie  sequentes. 

Ad  horas  diei  eedem  antiphone  repetuntur  et  collecta  dicitur 
Dem  [v*]  qui  salutis  eterne.  Ad  primani  dicitur  ps.  Confitemini. 

Ad  missam,  finita  collecta  Deus  qui  nobis  nati,  subjungitur 
collecta  Deiis  qui  sahdis  eteme.  Sequencia  canitur  Letabundus. 
Credo  in  umun  dicitur,  et  prefacio  Quta  per  incamati  et  Cojn- 
municarUes. 

Ad  vesperas,  ant.  0  admirabile  et  alie  repetuntur.  CoUecta 
Deus  qui  salutis  eteme.  Pueri  non  tenentur  esse  rasi,  nisi  volue- 
rint. 

Si  vigilia  Epiphanie  fuerit  in  die  dominica,  invitatorium  erit 
Xpistus  natus.  Versiculi  de  Nativitate  Domini  repetuntur.  Anti- 
phona  unica  in  quolibet  nocturno  cum  psalmis  de  octavis  Nati- 
vitatis  dicuntur  ^  ix  i^  de  0  regem  cantantur.  vi  prime  lectiones 
de  quodam  sermone  leguntur.  Evangelium  de  vigilia  legitur. 

In  matutinis  laudibus,  ant.  0  quam^  admirabile.  Ant.  ad 
Benedictus  Ecce  advenit,  cum  collecta  Corda  nostra  ;  post  illam 
iiulla  collecta  alia  subjungitur. 


i.  Lire  Paraphonista,  le  chantre,  —  2.  EnfatU  de  chceur.  —  3.  Lire  provident. 
-  4.  Lire  dicitur.  —  5.  Moi  d  retrancker. 


V  -V  ^ . ,  -^  •      r-  *    *.••►--*  i  >  iv  .♦.  V#t«l»«i»f  *.--».  ..'^■'■i^'-^^'i'  " 


106  ORDINARIUS    AD    USUM 

In  vioiLiA  Epiphanie. 

Vigilia  Epiphanie,  ad  matutinas  invitatorium  Regem  naium. 
IX  psahni  qui  cantati  sunt  in  octavis  Nativitatis  Dominice  cum 
una  antiphona,  scil.  Dominus  dixit  ad  me,  repetuntur.  Evange- 
lium  Defuncto  Herode  pronunciatur.  Ultima  i^  de  0  regem  celi 
cantantur. 

In  matutinis  laudibus,  unioa  ant.  super  psalmos  0  admirabile 
dicitur.  Ant.  ad  Benedictus  Ecce  advenit.  Collecta  Corda  nostra, 
nec  subjungitur  post  illam  alia  collecta. 

Ad  horas  diei  ant.  0  ndmirabile  et  alie  sequentes  resumuntur. 

Ad  missam  Lux  fulgebit  canitur.  CoUecta  Coi^da  nostra  quesu- 
mus  Domifie ;  ista  vero  Deus  qui  salutis  nequaquam  subjungitur, 
et  nichil  de  o^dio  Lux  fulgebii  mutaturpreterpostcominunionem, 
que  est  Tolle  pueimm . 

Si  autem  hec  vigilia  die  dominica  occurrerit,  invitatorium 
Xoistus  natus,  f  de  Nativitate  Domini  repetuntur;  vi  prime 
lectiones  de  quodam  sermone  leguntur.  Si  vero  propter  angus- 
tiam  temporis  existentis  inter  [8]  Nativitatem  et  Septuagesimam, 
necesse  fuerit  cantari  dominicalem  missam,  scilicet  In  excelso 
throno,  profecto  hoc  die  de  dominica  prorsus  agitur  ad  missam 
et  de  vigilia  oratio  tantum  subjungitur.  De  missa  autem  ad 
vigiliam  ordinata  omnibus  modis  reciietur.  Si  vero  non  exegerit 
necessitas  In  excelso  throno  cantari,  evangelium  quidom  de 
vigilia  Defuncto  flerode  pronunciatur  ad  matutinas,  et  cetera 
omnia  ad  matutinas  et  fid  vesperas  more  solito  cantantur  de 
vigilia. 

In  Epiphania  Domini. 

In  Epiphania  Domini  duppliciter  pulsatur  et  cantatur ;  ix  can- 
delabra  ante  majus  altare  disponuntur. 

Ad  vesperas  super  psalmos  hee  ant.  canuntur  Proptei*  Syon 
non  tacebo,  Omnes  naciones  et  alie  sequentes.  Psalmi  de  Nati- 
vitate  non  mutantur,  nec  etiam  per  octavas.  i$  In  columbe  spede, 
Ant.  ad  Magnificat  Magi  videruni,  atque,  dicta  oratione  de 
Epiphania,  vespere  prorsus  finiuntur. 

Ad  completorium,  ant.  Qui  habitat,  Hymnus  Jhesu  redemptor. 

Ad  matutinas  invitatorium  non  dicitur  donec  in  ii°  noctumo, 
loco  sex  *  antiphone  :  sextus  enim  psalmus  est  Venite  exultemus 
et  tunc  et  per  octavas  totas  ;  in  ista  nocte  tantum,  dicta  v*  anti- 
phona  post  quintum  psalmum,  statim  incipitur  invitatorium 
Xpistus  appaf*uit  et  Venite  c^ntatur.  Quo  finito  cum  Gloria  Patri 

1.  Lire  sexte. 


.^r     • 


REMENSIS   ECCLESIE.  107 

ei  Filio,  antiphona  cantatur,  scilicet  Venite  adovemits,  cum  tono ; 
in  aliis  vero  noctibus  dicitur  Veniie  exidiemxis  sicut  alius 
psalmus.  \i  a  binis  cantantur.  Finito  ix  i^,  dyaconus  ebdoma- 
darius  ingreditur  chorum  ornatus  dalmatica  soUempni,  prece- 
dentibus  crucibus  et  cereis  et  thuribulis,  et  ascendens  pulpitum 
pronunciat  ovangelium  Faciwn  esi  aiUem  cum  bapiizareiia' \ 
Quo  decui-so,  mox  cantor  incipit  Te  Deum  laudamics. 

Ad  primam  ps.  Confiicmini  dicitur. 

Ad  missam,  sola  oratio  de  Epiphania  et  Credo  in  unum,  sed 
tantum  eo  die.  Se[v°]quentia  Epiphaniam  Domino,  Prefacio  Quici 
cum  unigeniius  iuus,  sed  eo  die  tantum,  ct  Commnnicanies  simi- 
liter  eo  die  tantum  dicitur. 

Ad  horas  diei  ant.  de  matutinis  laudibus  lesumuntur  et  ad 
vesperas  similiter,  sed  loco  quarte  antiphone  que  consonat  huic 
hyinno  lienediciie,  canitur  hec  ant.  Siella  isia.  Ecdem  anti])hone 
sigillatim  ot  unice  canuntur  per  octavas  tam  in  m«ntutinis  laudi- 
bus  quam  ad  horaset  ad  vesporas.  Per  totas  octavas  Epyphanie 
hore  de  beata  Maria  pretermittuntur;  i^  et  f  ad  horas  alh'luinn- 
tur.  Te  Deum  iaudamus  et  GloHa  in  cxcclsis  non  dicuntur,noque 
prefacio  nisi  cotidiana.  Infra  octavas  caniiur  cantus  de  hymno 
Ilosiis  Hci^odcs,  noqiie  ad  horas  canilur  Oloria  iibi  Domine, 
nisi  ad  vesporas  ;  dominica  autem  infra  octavas  ot  in  octavis,  ad 
singulas  horas  canitur  G!o7na  iibi  Domine,  Tria  tantum  cande- 
labra  ante  majus  altare  statuuntur.  Ad  Benedictus  et  ad  Magni- 
ficat  de  ipsa  tantum  sollempnitate  canitur ,  et  subst^quente 
oratione  de  Epiphania  tam  ad  vespere  *  quam  ad  matutinas 
omnino  finiuntur. 

1)e  kesto  Efiphanie.  —  De  festo  Epiphanie  tria  habentur  : 
evangelium  primum  ipso  dio  ^  festivitatis  legitur,  scilicot  Cum 
mtus  essei  Jhcsus ;  alterum  in  crastino  die  Epiphanie,  scilicet 
Vidii  Johannes  Jhesum  venieniem,  et  hoc  tria  i^  canuntur  Dies 
sonciificaius,  Hic  dies  p*ecla7^us,  Hodie  celi  aperii  sunt,  scd  hac 
nocte  tantum  scilicct^  legitur  evangelium  Vidii  Johanncs  Jhesmn: 
nam  si  fuerit  dics  dominica,  pronunciatur  evangelium  de  domi- 
nica  et  legitur  ad  missam ;  et  istud  evangelium,  scil.  Johannes, 
feria  sequente  pronunciatur  et  legitur  ;  tercium  in  octavis  pro- 
nunciatur  et  legitur,  scilicot  Venii  Jhesus  a  Galylea, 

DoMiNiCA  INFRA  octabas.  —  Domiuica  die  que  infra  octavas 
has  acciderit,  sicut  jam  prenotavimus,  si  dominicam  cantari 

1.  La  nUme  cSr4numie  se  faiaaii  A  Laon  (p,  61).  —  2.  Lire  vesperas.  — 
3.  Dans  le  ms,  328  la  phrase  est  ainsi  cotistruite :  De  hoc  festo  Epyphanie  tria 
habentur  evangelia :  primam  ipso  die,  e^.  —  4.  Ce  moi  doU  Hre  plaoi  apris 
evangelium. 


.*,,'*r   j^    '   rj.  *- V... ' .  »^«^  •■*  .«*f»<o* 


v>,.  IV  jnnj^.-nrf  V^rv  «""f**-*-"^  *-*  -^v-  '  -*  <*♦  «^  ''•*^  ^     '*  ..«^••i^*'^  fc  t .  «     -^ 


108  ORDINAKIUS    AD    USUM 

competens  aut  necesse  fuerit,  cvangelium  de  dominica  pronun- 
ciatur  ad  matutinas  Cu7n  factiis  essel  Jhestis,  [9]  vel  evangelium 
sequentis  dominice,  si  tempus  breve  fuerit,  et  post  matutinas, 
videlicet  post  orationem  de  octavis,  subjungitur  ant.  ex  ipso 
evangeliocum  coUecta.  Nota  quod  sabbatoprecedenteebdomadam 
in  qua  leguntur  Epistole  Pauli,  canitur  ad  vosperas  hec  ant. 
Peccaia  mea  cum  coUecta  Omnipotens  sempiteiyie  Deus  dirige 
actus. 

Ab  octavis  Epiphanib.  —  Ab  octavis  Epipbanie  usque  ad 
LXX"'  *  leguntur  Epistole  Pauli,  et  incipiuntur  legi  in  crastino 
sancti  Remigii,  et  cantantur  i$  de  psalmis  Domine  ne  in  ira, 
nisi  forte  cantetur  de  octavis  sancti  Remigii,  si  fiant.  Propriam 
quoque  dominicam  si  per  aliquot  dies  infra  octavas  Epiphanie 
cantari  oportuerit,  alternis  diebus  cantabitur  de  dominica  et  de 
Epiphania  ;  oratio  autem  de  Epiphania  semper  ad  missam 
adhibebitur. 

A  viGiLiA  Nativitatis  Dominice  usque  ai)  octavas  Epiphanie. 
—  A  vigilia  Nativitatis  Dominice  usque  ad  octavas  Epiphanie, 
licet  antiphone  pro  ratione  temporis  et  sollempnitatis  ad  vesperas 
mutantur,  psalmi  tamen  idem  cotidie  canuntur.  In  hoc  spacio 
XX*  dierum,  memoria  defunctorum  non  agitur  ad  completorium, 
nisi  autem  corpus  mortui  presens  fuerit,  aut  pro  defuncto  cele- 
bretur  annivei*sarium  ;  nec  unquam  in  hiis  diebus  canitur  ad 
primam  ps.  Deus  Deus  7neus  respice  *. 

De  octavis  Epiphanie.  —  Septimo  die  complemus  octavas 
Epiphanie  propter  soUempnitatem  beati  Remigii  de  natalicio 
ipsius,  que  in  octava  die  occurrit.  VI^  itaque  die,  ad  vesperas, 
quinquccandelabra  ante  majus  altare  disponuntur.  Super  psalmos 
antiphona  unica  canitur,  scilicet  Ante  lucifejmm,  Ad  Magnificat 
ant.  Oi^dines  angelorum,  CoIIecta  DeiLS  cnjus  unigenitus. 

Ad  matutinas  que  ix  lectionum  sunt,  evangelium  pronunciatur 
Venit  Jhesus  a  Galilea . 

Ad  matutinas  laudes  proprie  antiphone  habentur,  scilicct 
Vetei^em  hominem  et  alie  sequentes,  que  [v°]  omnes  septimi  toni 
sunt  propter  septiformem  Spiritum  qui  super  Xpistum  baptizatum 
in  specie  columbe  visus  est  descendisse  '. 


1.  Septuagesiinam.  —  f.  Dans  le  tns  328,  on  lit  d  cei  endroit  le  passagesuiv. : 
Sciendum  quod  si  Septuageslma  venerit  inter  festum  sancte  Prisce  vireinis. 
quod  est  xvo  kal.  februarii,  ubi  est  prima  Septungesima,  et  festum  beati  Blasii, 
quod  est  tercio  non.  februarii,  tunc  dicitur  temous  breve.  Si  vero  dicta  Septua- 

fesima  evenerit  inter  dictuin  festum  sancti  Blasii  et  vigiliam  Cathedre  sancti 
'etri,  que  est  ixo  k|il.  marcii,  ubi  est  ultima  Septuagesima,  tunc  dicitur  teinpus 
longum  (fo  25;.  —  3.  PariicnlariU  d  noter. 


>^    »«•< 


REMENSIS   ECCLESIE.  109 

Ad  missam  puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Alleluia, 

Nota  quod  ^  octave  iste  die  dominica  fiant,  cvangelium  de 
octavis  legitur  Venit  Jhestis  a  Galilea ;  evangelium  autem  de 
dominica  tlie  competenti  infra  ebdomadam  legatur. 

Nota  quod  si  evangelia  dominicarum  propter  brevitatem  tem- 
poris  superhabundaverint.antiphone  de  eisdem  evangcliis  super- 
habundantibus  tam  ad  matutinas  quam  ad  vesperas  cantari 
debent,  et  tam  orationes  quam  ipsa  evangelia  superhabundantia 
ad  missam  dici  debent  in  vii*  '  precedente  Septuagesimam,  si 
tamen  evangelia  pronunciata  fuerint. 

Notandum  ctiam  (juod  si  tempus  longum  fuerit  et  plurimi 
fuerint  dies  dominici  anto  LXX"",  isti  introitus  missarum  (hnnis 
tetv^a  et  Adornte  Domimim  repotuntur  et  cantantur  per  septi- 
manas  alternatim  ;  sed  quando  lej^etitur  Omnis  tma,  dicitur 
postconnnunio  Mirahantv)'  ohinc.s  que  accipitur  in  Adorate, 

De  LXX^ 

Septuagesima,  sepcies  decem,  et  rei^resentat  tempus  devia- 
cionis,  sivc  tempus  culpe  ct  pene;  vcrum  statim  in  prima  domi- 
nica  legitur  historia  libri  (jcnesis,  eo  quod  in  eadem  historia 
agilur  de  deviacione  ct  errore  primoium  parentum.  Inchoatur 
autem  Septuagesima  dominica  qua  cantatur  Cii^cumdederunt  mc, 
et  terminatur  sabbato  in  Albis  post  Pascha,  sicut  LX**  ^  incipit 
dominica  sequente,  sciL  qua  cantatur  Exiirge,  atque  terminatur 
proxiina  llll^feria  post  Pascha.  Quinquagesima  incipit  iii"  domi- 
nica  post  Circumdpderunt  me,  ct  finiatur  ^  in  die  Pasche.  XL"  ^ 
incipit  dominica  Invocarit  me  et  finitur  in  Coui  Domini,  Hec 
Septuagesima  dierum  ^,  quam  presens  agit  Ecclesia,  representat 
Lxx*  annos  in  quibus  filii  Israel  sub  servitute  Babylonica  labo- 
raverunt,  et  quemadmodum  illi  sua  deposuerunt  [10]  organa, 
dicentes  Qtiomodo  cantabimiis  canticum  Domini  in  teiva  aliena, 
siiniliter  et  nos  deponimus  canticum  laudis  et  ab  alleluiatico 
cantu  cessamus.  Postea  vero  in  hoc  anno  data  eis  a  Ciro  liccntia 
redeundi,  ceperunt  letari;  verum  et  nos  in  sabbato  Pasche  can- 
tamus  Alleluia,  representantes  eorum  leticiam ;  sed  quia  in  col- 
ligendo  sarcinulas  et  in  apparatu  redditus  multum  labora- 
verunt,  et  nos  post  AUeluia  statim  subjungimus  tractum,  scil. 
Laudate  Dominum  ,  qui  laborem  significat.  Illi  cum  leticia 
redeuntes  itineris  gravabantur  labore  ;  et  nos  per  totam  septi- 
manam  paschalem  graduale  cum  AUeluia  cantamus,  per  gradale 

1.  S.  ent,  si.  —  2.  Seplimana.  —  3.  Sexagesima.  —  4-.  Lire  finitur.  ~  5.  Quadra- 
gesima.  —  6.-4  notei'  iout  ce  qtd  sttit  stir  le  aywbolisvie  du  teinps  de  la  Sep' 
Juag^sune, 


I 


110  ORDINARIUS   AD   USUM 

laborera,  per  Alleluia  leticiam  designantes.  Sabbato  quo  termina- 
tur  LXX*,  cantantur  duo  Alleluia,  quia,  cum,  finito  tempore 
nostri  exilii,  ventum  erit  ad  patrium,  tunc  utraque  decorabimur 
stola,  cum  corpus  et  anima  glorificiibuntur,  quod  significatur 
per  duo  Alleluia  quod  *  in  fine  LXX*  cantantur. 

Sabbato  dimittitur  Alleluia  \ 

Sabbato  proximo  ante  LXX™,  art  vesporas  super  quinque 
psalmos  canilur  Alleluia  allehiia  alleluia  de  hac  ant.  Benedicius 
Dominus  Deus  meiis,  Capilulum  vero,  liymnus  et  jf  alleluiaius 
non  mutantur.  Ad  Magnifical  AUeluia  aUcluia  de  hac  ant.  Puo' 
Jhesus  proliciebat.  Coiisuetudinis  nosirc  ost,  ipso  die,  vesperas 
et  in  noctc  sequentc  matutinas  dc  beata  Maria  pretermitti.  Ipsa 
nocte,  ad  completorium  super  pi-imos  psalinos  aptatur  AUcluia 
de  hac  ant.  Misei^ci^c  michi  Domine.  Hymnus  non  mutatur  ; 
f,  scil.  Cusiodi  ms  Domine,  non  allduiatur.  Ad  Nunc  dimittis 
dicitur  hec  ant.  AUeluia  Nu7ic  dimiiiis  Domine  allcluia  Servum 
luum  inpace  aUeluia  aileluia. 

Ad  raatutinas,  pro  invitatorio  AUeluia  aUehtia  de  hoc  hivita- 
torio  Adoi^emus  Dominum  qui  fecii  nos.  In  i''  et  ii*'  et  iii®  noc- 
turno,  super  psalmos  solito  morc  expcnduntur  AUchiia.  Historia 
mutatur  et  incipit  liber  (lenesis ;  i^  voro  ncquaquam  inutantur  ; 
f  finiuntur  cum  [v*^]  Alleiuia,  non  soliun  trrs  primi,  sed  etiam 
ultimus  Dominus  regnaoii  decorem  aUcluia  oUeluia  alleluia.  Ipsa 
nocte  canitur  Te  Dcum  laudomus,  sed  al)  liinc  non  canitur  anto 
Pascha,  nisi  fuerit  festum  alicujus  sancli  ix  lcctionum. 

In  matutinis  laudibus  supei'  tros  psalmos  dicitur  Allcluia  de 
hac  ant.  Dico  vobis  gaudium  esi  in  celo,  etfinitur  ante  Benedi- 
ciie  cum  tono  ;  super  Benediciie  auteiu  dicilur  hec  ant.  Bcne- 
dicat  iei^^a  Dominum;  ipse  etiam  psahnus  cum  dupplici  tono 
decurritur,  videlicet  quod  primus  vorsus  canitur  de  quarto  tono, 
secundus  et  tercius  fiunt  de  icrrio  toiio,  quartus  de  quarto,  et 
alii  duo  de  tcrcio,  et  sic  usque  ad  finem ;  duo  autem  ultimi  vcr- 
sus  de  quarto  tono  fiunt,  et  postea  ;ini.  repoLitur  et  finitur  cum 
tono.  Psalmus  Laudaie  Dominum  de  ccfis  hoc  modo  decurritur  : 
unus  ex  presbiteris  incipit  antiphonam  et  totam  cantat  ita  :  Lau- 
daie  Dominum  de  celis  alleluia,  primus  chorus  respondet  Laudate 
eum  in  excelsis  alleluia ;  alter  cliorus  respondet  cum  duplici  Alle- 
luia  sic :  Laudaie  eum  omnes  angcii  cjus  laudaieeum  omnes  viriutes 
ejus  alleluia  alleluia  ;  item  prinms  chorus  cum  triplici  aUeluia, 

1.  Lire  que.  —  2.  f^  adieux  d  TAIleluia  se  faiaaietU  aussi  mais  un  peu  pius 
sitnplemem,  dana  Vandenne  liturgie  laonnaise. 


REMENSIS   ECCLESIE.  111 

Laudate  eum  sol  et  luna  laiidate  eum  stelle  et  lumen  allcluia  alle- 
luia  alleluia ;  alter  chorus  quartum  versuni  canit  cum  simplici 
Alleluia,  Laudate  eum  celi  celorum ;  quintus  vei^sus  cum  dupplici 
Alleluia  canitur,  et  sextus  cum  tripiici  Alleluia,  et  sic  usque  in 
finem ;  in  line  autem  Sicui  erat  in  principio  et  nunc  et  semper  et 
in  secula  secido7^m  amen  alleluia  alleluia  alleluia^  cum  triplici 
alleluia  finitur  et  cum  tono,  nec  antiphona  repetitur.  Scienduni 
quod  ant.  ad  Benedictus  *  et  tota  die  dicuntur. 

Ipso  die  ad  processionem  canitur  ant.  Ecce  kaHssimi ;  in 
intruitu  autem  ecclesie  Salvator  mundi,  vel  ant.  de  evangelio 
Simile  est  regnum.  Hac  die,  si  festum  triuin  lectionum  acciderit, 
nichil  inde*agitur,  nisi  tantummodo  commemoratio  ad  missam. 

In  DiE  DOMiNiCA.  —  Ab  hac  die  dominica,  que  est  iniciuin 
Septuagesime,  incipimus  post  sextam  cantare  missam  et  post 
IX""*  prandere  et  [11]  tribus  diebus  in  ebdomada  iiurere  vigiliam 
pro  defunctis,  scil.  II^  et  II 11^^  et  VI"  feria  usque  ad  XL"'" ,  et 
in  cra.stino  xv  psalmos  post  primam  cum  precibus  et  collcctis 
dicere,  nisi  hoc  aliqua  festivitas  ix  lectionum  exceperit. 

Sl   PUKIFICATIO  BEATE  MaRIE  IN  LXX'*  INCIDERIT. 

Hac  die,  si  Purificatio  beate  Marie  contingat,  totum  omnino 
de  ipsa  festivitate  agitur,  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas  ; 
ad  primum  tamen  completorium  super  psalmos  primos  Alleluia 
de  hac  ant.  Miserere  canitur.  Hymnus  Jhesu  redcmpior,  Ad 
hymnum  sancti  Symeonis,  scil.  ad  Nunc  dimittis,  dicitur  hec 
ant.  AUeluia  Nunc  dimiitis  Domine  alleluia  scrvum  tuum  in 
pace  alleluia, 

Invitatorium  quod  est  proprium  non  mutatur,  scil.  Ecce  venit 
ad  templum.  In  fine  singularum  antiphonarum  Alleluia  compe- 
tenter  adaptatur,  sed  non  in  fine  responsorum.  Evangelium 
dominice  non  ipso  die,  sed  postero  die  pronunciatur.  Laudaie 
Dominum  de  celis  modo  prius  assignato  decurritur  :  primus 
versus  cum  uno  solo  Alleluia  cantatur,  secundus  cuin  duobus 
Alleluia,  tercius  cum  tribus  Allcluia,  quartus  ut  primus.  quintus 
ut  secundus,sextus  ut  tercius,  et  sic  usque  in  finem ;  quo  decurso, 
v*  antiphona  de  matutinis  laudibus  adhibetur,  scilicet  Optule- 
runt  ^  pro  eo  cum  Alleluia,  Versiculi  finiuntur  cum  Alleluia,  non 
solum  tres  primi,  sed  eiiam  ultimus,  scilicet  Nunc  dimittis 
Domine.  Matutine  cum  una  sola  oratione  finiuntur. 

Ad  missam  loco  Alleluia  canitur  tractus  Diffusa  est  gratia, 

i.  Scil.  Simile  est  regnutn  ccloi-um,  sine  AUeUiia  cantatur.  Ad  primam  resti- 
mimtur  hore  de  beala  Maria  (ms.  327  Jo  U).  —  2.  \n  die  (ms.  327,  fo  14  vo) ;  le 
fu$.  328  (fo  26  vo)  donne  la  le^n  dn  texte.  —  3.  Lire  Obtulernnt. 


112  ORUINARIUS    AU    USUM 

absqae  sequencia,  quia  tractus  et  sequencia  non  currunt  simul ; 
nec  tamen  propter  hoc  omittuntur  Te  Deum  laudamtcs,  et  Gloria 
in  excelsis,  Credo  in  unum  et  prefacio  Quia  j^ei"  incamati, 

Si  autem  sabbato  precedente  LXX"*^  acciderit  hoc  festum 
beate  Marie,  sabbato  ad  vesperas  repetitur  ant.  *  de  matutinis 
laudibus  et  alleluiantur  ;  i  etiam  ^,  ant.  que  ad  Magniticat 
canitur,  alleluiantur.  Ad  completorium  canitur  sicut  [v°]  pre- 
dictum  est. 

In  Conversione  sancti  Pauli  apostoli. 

Hac  eadem  die,  si  Conversio  sancti  Pauli  acciderit,  omni 
eodem  modo  fit  sicut  de  Purificatione  beate  Marie  prediximus, 
excepto  quod  evangelium  dominice  pronunciatur,  atquc  ex  eo 
ant.  post  matutinas  infertur  cum  coUccta  dominice.  Invitatorium, 
antiphone,  lectiones,  i^\  t,  omnia  hec  in  ordine  aguntur  de 
apostolo.  Lavdaic  Dominum  de  celis  modo  supradicto  decurritur 
et,  eo  decurso,  quinta  ant.  dc  matutinislaudibusreplicatur,  scil. 
Damasci,  adaptato  in  fine  Allehiia. 

Si  autem  acciderit  hoc  festum  sancti  Pauli  sabbato  precodente 
LXX*™ ,  sabbato  ad  vesperas  super  psalmos  de  apostolis  canitur 
Alleluia  de  hac  SLUt.Dixil  Dominus;  y  etant.  ad  Magnificat,  que 
est  de  apostolo,  alleluiantur. 

Catheura  .sancti  Petri  apostoli. 

Eodera  modo  faciendum  cst  si  festivitas  Cathedre  sancti  Petri 
in  hac  die  occurrerit,  vel  sabbato  precedente  LXX""™. 

Sciendum  est  quod.  si  infra  Septuagesimam  accidcrit  in  die 
dominica  festum  alicujus  sancti  iii  lectionum.  vel  in  XL*  qua- 
cumque  die,  sicut  beate  Brigide,  vel  sancte  Helene,  vel  sancti 
Valentini,  vel  alterius  sancti,  nichil  inde  agitur  nisi  solummodo 
commemoratio  in  missa.  Reliquis  vero  diebus  LXX^  usque  ad 
matutinas  quarte  ferie  que  est  caput  jejunii,  agitur  de  quolibet 
festo  III  lectionum,  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas  et  ad 
missam. 

Item  in  Sexaqesima. 

In  LX*^  incipiuntur  i^  de  Eptatico  ^,  scil.  in  primo  nocturno 
Fecil  Deus.  Super  psalmos  habentur  novem  ant.,  scil.  Pro  fidei 
meintis  et  alie  sequentes  usque  ad  Pascha. 

Ad  laudes  matutinas  proprie  antiphone  habentur,  et  mutantur 
duo  primi  psalmi,  nam  loco  istorum  Dominu^  regnavit,  Jubilate 
Deo  omnis  ten^i,  dicuntur  Misei^ere  mei  et  Confiiemini  Domino; 
f  ante  Benedictus  Dominus  regnavit  exultet  iei^^a. 

1.  11  faut  lire  probablefnent  repetnnlur  antiphone.  —  2.  Probahleftieni  et.  — 
3.  Heptateuchus,  les  sept  premiers  livres  de  VAncien  Testament. 


y  ^ 


^  ««  •V 


REMBNSIS   ECCLESIS.  113 

Ad  primam,  loco  hujus  psalmi  Confitemini  dicitur  Dominus 
7'egnavit  decorem,  [12|  ct  eodem  modo  fit  usque  ad  Pascha. 

Ad  processionem  unum  ex  responsis  historie  cantatur  Immisit 
Dominus  vel  aliud. 

In  hac  ebdomada  leguntur  tria  evangelia,  primum  die  domi- 
nica,  secundum  feria  lllP,  tercium  leria  sexta. 

Pueri  et  presbiteri  tenentur  esse  rasi. 

Iri  Quinquagesima,  ant.  et  i^  et  y  ad  lioras  diei,  et  hymni  ad 
vesperas  non  mutantur,  nec  ipsa  die  dominica,  nec  in  tota  septi- 
raanailla.  Ad  processionem  i^  canitur  Dum  staret  Abraham  vel 
aliud  quod  magis  ydoneum  fuerit. 

Feria  quarta.  —  Feria  siquidem  IIIP,  mox  prima  fiuita, 
inchoatur  Psalterium,  atque  in  ipsis  iiii"''  diebus  dicuntur  con- 
tum  psalmi ;  reliqui  quinquaginta  psalmi  exsolvuntur  secunda  el 
tercia  feria  ultime  et  majoris  septimane. 

Eadem  IIIl*^  feria  post  IX*'^"*,  cantata  vigilia  pro  defunctis, 
dom.  archiepiscopus  sive  alius  presbiter,  indutus  capa  serica  et 
stola,  benedicit  cineres  et  aspergit  aqua  benedicta ;  postea  incipit 
cantor  ant.  Exawli  nos  Domine,  et  interim  dantur  cineres  supcr 
capita  hominum.  Si  autem,  absente  archiepiscopo,  presbiter 
noster  benedicat  cineres,  benedictis  cineribus,  capam  sericam 
exuit  et  dispergit  cineres,  postea  capam  lineam  induit.  Qua 
aniiphona  decursa  cum  p.salmo  ct  Gloria  Patri,  atquc  iterum 
repetita  ant.  et  datis  cineribus,  incipit  cantor  ant.  Imitemur  *,  et 
hanc  decantantes  ordinatc  procedunt  in  capellam  archiepiscopi 
inferiorem,  scilicet  in  oratoriuni  Sancti  l^etri  ^,  subdyacono 
ebdoniadario  alba  induto  processionem  precedente  et  inter 
manus  suas  Collectarium  forente.  In  introitu  capelle  canitur  ant. 
a  cantore  Tu  es  pustor;  qua  finita,  procumbunt  ad  orationom 
quousque  tacite  decurrerint  vii  psalmos  penitentiales  ;  quibus 
finitis,  presbiter  dicit  El  ne  nos  indncas  [v"J  et  pi'eces  que  secun- 
tur,  et  ad  ultimum  >^  de  apostolo,  scilicet  Solve  jubente  Deo, 
postea  dicit  orationem  de  sancto  Petro  ;  qua  finita,  canitur  a 
cantore  in  reditu  hec  ant.  Quodcumt^ue  tigaveris,  post  quam 
statim  canitur  alia  ant.,  scilicet  Jtucta  cestibulum  ct  altare,  et  sic 
intrant  ecclesiam.  Pulsatis  campanis,  missa  canitur.  Ad  missarn 
Flectamus  diritur,  et  in  fine  missc  ante  orationein  super  populuin 
dicitur  a  dyacono  Ilwniliate  capita  restra  Dco,  Ipsa  die  ot  pei* 
totam  XL'""  dicitur  ad  missain  prefacio  (iui  corporali  jcjunio. 


1.  ProbdtHeuxeut  Immutemnr.  —  2.  Ln  chapelle  hasse  du  pntah  nrchiipiscopal, 
90U8  le  vocable  de  St-Pierre,  qu^eJle  avuit  lidrit^  (Vum  chapvUe  existaut  d^ja  d 
r^poque  carolitigienne. 

VII  8 


>«*'^»'      Vi    *< 


114  ORDINARIUS   AD    USUM 

nisi  fuerit  dies  dominica  vel  fescivitas  aliqua  ix  lectionum,  et 
cantatur  tractus,  scil.  Domine  non  secundnm  peccata,  tribus 
diebus  in  ebdomada,  scilicet  secunda,  II II*  et  VI  feria. 

In  hiis  quatuor  diebus  et  per  totam  XL^"*,  quacumque  die 
occurrerit  festivitas  iii  lectionum,  sicut  festivitas  sancti  Valen- 
tini,  vel  sancte  Helene  vel  alterius  sancti,  nichil  inde  fieri 
omnino  debet  preter  commemorationem  in  missa.  Sciendum 
etiam  quod  si  infra  XL**™  acciderit  in  die  dominica  festivitatem 
IX  lectionum,  sicut  festum  beati  Gregorii  vel  beati  Benedicti, 
vel  etiam  Annunciacio  beate  Marie,  deferri  ^  debet  usque  in 
secundam  feriam  sequentem,  ut  sic  et  dies  dominica  et  ipsa  fes- 
tivitas  sancti  plenam  et  integram  habeant  servicii  sui  celebrita- 
tem  ;  nam  si  aliter  fiat,  multa  continget  protermitti  de  servicio 
diei  dominice,  sicut  scrmonem  qui  legitur  ad  matutinas,  et 
antiphonas  de  matutinis  laudibus,  et  missam  in  die,  queper  totam 
septimanam  non  possent  recuperari,  cura  unaqueque  dies  in 
XL^  propriam  missam  ct  proprium  servicium  habeat. 

In  Quadragesima  post  primam. 
In  XL*^  post  primam  statim  cotidie  dicuntur  xx^v**"®  psalmi  de 
Psalterio,  cum  letania  et  precibus  et  orationibus  consuetis.  Post 
terciam  cotidie  dicuntur  xv  psalmi  pro  defunctis,  sed  tunc 
so[I3Jlummodo  quando  in  hesterna  die  dicta  est  vigilia  pro 
defunctis.  Post  xv  psalinos  missa  canitur  ad  crucifixum.  Post 
IX"™  vigilia  pro  defunctis  canitur,  et  statim  sequitur  missa  de 
die;  et  hoc  ita  fit  cotidie,  si  non  fuerit  dies  dominica,  nam  in 
dielms  dominicis  consuctus  ordo  non  mutatur. 

De  prima  dominica  Quadragesime. 
Sabbato  proximo  antc  XL""\  ad  vesperas  mutantur  hymnus, 
capitulum  et  it  :  capituluni  Ecce  nnnc  tempns  acceptabile  ;  hym- 
nus  Ex  more  docti ;  ^  Angclis  snis  Deus,  Ad  completorium 
legitur  Dyalogus  Gregorii  ;  et  per  totam  XL""*  ad  matutinas 
similiter  mutabuntur  y  :  in  i*^  nocturno,  ir  Dicet  Domino  Suscep- 
tor  meus  es  tu  ;  in  11°  noct.,  Ipse  liberavit  me  ;  in  iii**  noct., 
Scapulis  suis  obumbrabit,  In  matutinis  laudibus,  f  Scuto  circum' 
dabit.  Hymnus  Snmme  largitor,  et  dicitur  cotidie  ad  matutinas 
laudes  usque  ad  quartam  feriam  septimane  majoris,  nisi  fuerit 
festivitas  alicujus  sancti  ix  lectionum;  et  etiam  in  Ramis  palma- 
rum  i^  canitur,  scil.  Eccc  nunc  tempus.  Ad  horas  die  *  antiphone 
de  evangelio  canuntur,  et  similiter  in  aliis  diebus  dominicis.  Ad 
111**°  canitur  1$  Participem  me  fac,  Ad  VI^ ,  Ab  omni  via  mala. 
Ad  IX**"^,  Declam  super  nos. 

1.  Lire  difFerri.  —  1  Diei. 


RBMENSIS^ECCLESIB.  1 15 

Ab  hac  die  dominica  post  priinam  et  capitiilum  vadimus  ad 
mandatum  pauperum  in  hospicium  per  totam  Xl/™ .  In  eundo 
canitur  ps.  Vei^ba  mea  ;  ad  processionem  circa  claustrum  canitur 
ant.  Cufn  sederit  Filius  hominis^  et  ea  die  tantum,  et  alia  ant. 
in  introitu  ccclesie  Cum  vidcrit '  nudum,  que  similiter  canitur 
aliis  diebus  dominicis. 

De  PERiALiBUS  XL''.  —  Secuiula  feria  canitur  invitatorium 
Venite  exultemus ;  tercia  fcria,  Jubilcmus  Domim ;  reliquis  feriis 
more  solito  canuntur  invitatoria,  et  eodem  modo  in  aliis  septi- 
manis  XL*"  invitatoria  ordiuantur. 

Eadem  II''  FERiA  \bis\,  facta  in  refectorio  benedictione  more 
solito,  [v°J  et  positis  super  principaiem  mensam  x  cutellis,  con- 
veiiiunt  fratres  ante  eandem  monsam  cantantes  ps.  Levavi  oculos 
mcos  et  Pdter  noster,  et  prcces  cuin  collecta  pro  auima  Odalrici 
propositi,  qui  dedii  redditus  ad  emcndos  cuteilos  *. 

De  prlmis  XV  DiEBUs.  —  lu  primis  xv  diebus  XL*'  ad  horas 
diei  canuntur  i^  :  ad  III"'"  Participcm  me  /ac,  ad  VP""  A6  omni 
via  mala,  ad  IX*""  Dcclaru  supcr  nos,  Ad  easdam  horas  ant.  et 
f  sunt  hi  :  ad  terciam,  ant.  Admiwrunt  nobis,  jr  Dicct  Domino 
Susceptor  mcus  es  fu  ;  ad  sextam,  ant.  Pcr  arma  justicie,  y  Ipsc 
libcravit  mc ;  ad  IX'"",  ant.  Commendcmus,  y  Scapulis  suis, 
Sed  ad  primam  consuete  antiphone  nequaquam  per  totam  XL^"* 
mutantur,  scil.  Dominus  regit  mc  et  Beuti  qui  ambulant. 

De  jejunio  primi  mensis. 

In  prima  septimana  XL*"  cclebrantur  jejunia  mi*"  temporum, 
sed  nec  IIirMeria,  nec  Vr*,  nec  VII'^  pronunciatur  evangelium 
ad  matutinas.  III I*^  feria,  ad  missam  ante  primam  orationem 
dicitur  Dominus  vobiscum  et  Ficctamus  genna.  Statim  post 
lectionem  puer  cantat  gradale.  Nota :  quando  puer  cantat  ^  post 
lectionem,  chorus  non  reincipit  i^  inceptum,  nec  etiam  post 
versum  repetitur  i^  ;  ad  secundam  orationem  non  dicitur  Domi- 
nus  vobiscum,  secundum  usum  Kcclesie  nostn^  sed  (Ji^emus  ot 
Flectamus  gcniui.  Post  epistolam  duo  puori  cantant  ante  altaro 
tractum,  scil.  De  neccssitatibus  meis;  in  fine  y  primi  cantat 
chorus  communiter  Bt  dimitte  omnia  prccafa  :  hoc  idem  repetit 
chorus  pust  secundum  versum.  Finito  ultimo  versu,  repctit 
chorus  totum  primum  vorsum,  S(!il.  De  necessitafibus  ;  (juo  tinito, 
canitur  tractus  Domine  mn, 

De  sabbato  et  ordinibus. 
Septima  feria,  scilicet  sabbato  ante  Rcminisccre ,  ad  missam 

1.  Probablenient  videria.  —  ±   llsage  paiiicnlier  a  notor.  Odulric,  prevoi  ile 
l'4gli8e  de  Beiins,  nwrt  en  1075  (Gailia  christiaua,  t  IX,  r,  160). 


'.*      1, ►,«•■,.•■  »-  i^ t.. . * rwv j,^4-*»f^«Mr«.#»*#i-i-. .  *';i-il--rfi^ -.<  .^.«1«  •  «    ..  ,..*■.  ,   .^  "**% 


110  ORDINAKIUS    AD    USUM 

ante  priraam  orationem  dicitur  [14]  Dominm  vobiscum,  sed  ad 
nuUam  aliarum  orationum,  et  Flectamus  geniut  dicitur  ad  omnes 
lectiones,  et  ad  epistolam  ante  rollectas  ;  post  primam  orationem 
ante  lectionem  ordinantur  sine  interrupcione  hostiarii,  lectores, 
exorciste,  acoliti;  deinde  leguntur  lectioncs  et  alie  orationes,et  ^ 
gradale  cantant  pueri  per  se  ante  faciem  altaris ;  hyranum  trium 
puerorum,  scilicet  Bencdicile  Domino,  qui  dicitur  post  lectionem 
Danyelis  prophete,  cantat  diaconus  vel  subdyaconus  ibidem, 
indutus  capa  serica.  Post  orationem  que  est  ante  epistolam,  ante- 
quam  legatur  epistola,  vocantur  ab  archidyacono  qui  ordinandi 
sunt  subdyaconi,  et  tunc  ordinantur.  Quibus  ordinatis,  legitur 
epistola  ab  uno  eorum,  si  fucrit  noster,  vel  Sancti  Simphoriani 
canonicus  vel  monachus  Sancti  Remigii.  Tractum  post  epistolam, 
scil.  Loudate  Dominum,  cantat  ante  altare  unus  subdiaconus 
capa  serica  indutus.  Post  tractum  ante  ovangelium,  vocantur 
similiter  qui  ordinandi  sunt  dyaconi  et  presbiteri,  et  tunc  canta- 
tur  ex  ordine  letania.  Qua  finita,  dicitur  ab  archidiacono  : 
Recedant  qui  ordinandi  sunt  presbitevi  et  rema7ieant  qui  ordi- 
nandi  sunt  dyaconi.  Quibus  ordinatis,  legitur  evangelium  ab 
uno  eorum,  si  fuerit  noster,  vel  Sancti  Symphoriani  canonicus 
velmonachus  SanctiReraigii.  Lecto  evangelio.  recedunt  dyaconi, 
et  qui  ordinandi  sunt  presbiteri,  vocantur  et  ordinantur.  Illis 
ordinatis,  missa  celebraiur,  et  licet  multe  orationes  ante  lectio- 
nes  et  epistolam  premisse  fuerint,  tamen  una  sola  secreta  et  una 
sola  postcommunio  respondent  omnibus  illis,  nisi  forte  aliqua 
suffragia  superaddita  fuerint,  que  non  pertineant  ad  diem;  nec 
dicitur  eo  die  Humiliate  capita  vestra  Deo,  nec  oratio  super 
populum,  quia  inter  alias  orationes  quinto  loco  [v®]  dicta  fuit 
ante  epistolam,  scil.  Adesto  Domine  supplicationibus  nostris  xU 
esse  te  largientc^  (itc. 

DOMINICA  II"    IN    QUADRAGESIMA. 

Dominica  ii*  in  XL**  qua  cantatur  Reminiscei^e,  ad  proces- 
sionem  canitur  i^  Si  Dominus  Deus  meus,  et  in  introitu  ecclesie 
Cum  videris  nudum,  et  similiter  in  aliis  diebus  dominicis  XL*. 
Ad  missam  canitur  primus  tractus  a  duobus  subdyaconis,  scilicet 
De  necessitatibus  meis,  continue  et  sine  repeticione ;  quo  finito, 
repetitur  tantum  primus  versus  in  choro  ;  postea  duo  dyaconi 
cantant  alium  tractum,  scil.  Confitemini. 

III**   DOMINICA   XL*. 

Dominica  iii*  ad  processionem  canitur  v^  Videns  Jacob  vesti- 
menta,  et  in  introitu  ecclesie  Cum  videiHs  nudum.  In  hiis  xv 
diebus  cotidie  canitur  ad  vcsperas  hymnus  Audi  benigne  condi- 


REMENSIS   ECCLESIE.  117 

i09\  nisi  hoc  festivitas  alicujus  sancti  ix  lectionum  excipiat ;  ot 
ad  horas  mutantur  i^  que  sunt  hec  :  ad  III'*™,  Bonuui  michi; 
ad  VI**"^,  Servus  luus  cgo ;  ad  IX^™,  Seplics  m  dic.  Prcdicte 
tamen  antiphone  et  predicta  versoria  per  totum  primum  menscm 
non  mutantur. 

IIIl**  DOMINICA  XL°. 

Dominica  iiii*,  quando  cantatur  Lctare  Jhanisalem,  ad  pro- 
cessionem  canitur  i^  Attdi  Israel  pwepfa  Domini,  Ipso  die  ad 
vesperas  dicitur  hec  collecta  Deu^s  qui  in  descrti  regione,  que 
nec  ad  matutinas  nec  ad  missam  dicitur. 

Feria  quarta.  —  Sequenti  feria  IIII^,  nd  missam  anto  epis- 
tolam  legitur  lectio  Ezechiolis  prophete;  post  quam,  statiin  ante 
epistolam,  canitur  i^  Vcnite  filii, 

De  sabbato  et  ordinibus.  —  Proximo  sabbato,  quando  can- 
tatur  Sicientes,  non  inseruntur  lcctiones  ad  missam,  etiam  si 
fiant  ordines;  sed  cantato  introitu  misse,  postquam  per  archi- 
diaconum  vocati  et  presentati  fuerint  archiepiscopo  qtii  ordi- 
nandi  sunt,  dicitur  collecta  Fiat  [15]  qucsumus  Dominc  ]')Cr  (p^a- 
tiam.  tuam.  ()ua  finita,  ordinantur  sine  interruptione  hostiarii, 
lectores,  exorciste,  acoliti,  postca  subdyaconi,  deindo  vero  sequi- 
tur  epistola  et  i^;  deinde  ordinantur  dyaconi.  Quo  facto,  legitur 
evangeliuni.  Deinde  sequitur  consecratio  sacerdotum.  Quibus 
ordinatis,  incipit  arfchiepiscopus  alta  voce  Credo  in  unum  Deum, 
et  sic  missa  finitur. 

De  processione  ad  Sanctam  Trinitatem  *. 

Decimo  kalondas  aprilis,  post  sextam  procedunt  domini  cano- 
nici  ad  Sanctam  Trinitatem.  Cum  autem  exeunt  de  (^horo  Beate 
Marie,  signa  non  pulsantur,  nec  ante  processionem  crux  defertur ; 
in  eundo  autem  vigiliam  trium  lectionum  pro  defunctis  fidelibus 
decurrunt.  Intrantes  ecclesiam  Sancte  Trinitatis  prosequuntur 
vigiliam  usque  ad  finem,  et  interim  sacerdos  ebdomadarius,  et 
levita  et  subdyaconus,  et  precentor  et  pueri  preparant  se  ad 
oflScium  misse.  Duo  pueri  cantant  gradale  et  duo  dyaconi  trac- 
tum.  Cantata  missa  pro  anima  domini  (-onstancii  decani  *  et  pro 
ceteris  fidelibus  defunctis,  canonici  in  rcditu  cantant  xv  psalmos 
pro  defunctis.  De  isto  anniversario  dantur  canonicis  xiii  solidi 
llcmonsis  monete,  quorum  ix  solidos  et  dimidium  solvit  cu.stos 
hospicii,  et  rosiduum  dapifcr  noster.  Nota:si  processio  istaacci- 
derit  in  sabbato  vel  in  dominica,  potorit  fieri  ante  vel  post,  sicut 
melius  videbitur. 

1.  T/tff/lise  (hi  Temjile,  sous  le  vftcahle  de  la  Ste^Trinite.  —  2.  CniiRiauce,  doifcn 
dc  rOylise  de  lieims  en  tOS4  et  1043  (Gallia  christ.,  /.  IX,  c.  171). 


^.,<v  .  ..M^***  ,0fm^.^0n-^*mtm'^"  u»mi*^^m^«tmn»'^4^j^*f>^'  wi-»xA.>  v   ,  «  -i^,^:  -^--*wm   >-''*^  -•"■'   •^''*' 


118  ORDINARIUS   AD   USUM 

DOMINICA  QUINTA. 

Dominica  quinta,  quando  cimtatur  Judica  me  Deus,  in  matu-, 
tutinis  ad  invitatorium  quidcm  canitur  Gloria  PatH,  ad  i^  autem 
nequaquam  canitur,  sed  per  singulos  nocturnos  tercium  i$  repe- 
titur,  et  similiter  faciendum  est  sequentibus  ejusdem  septimane 
feriis.  Matutine  et  alio  hore  de  beata  Maria  dicuntur.  Item  ad 
introitum  [v^]  misse  Gloria  Pairi  de  cetero  non  dicitur  usque  ad 
Pascha,  neque  ad  horas  diei  canitur  GloiHa  Pairi  post  versum 
responsi,  sed  totum  i^  repctitur  tam  prima  feria  quam  reliquis 
feriis.  Ad  processionem  canitur  i^^  Isti  sunt  dies,  quod  non  repe- 
titur  in  feriis  sequentibus,  sed  tantum  in  dominica  die  cantatur. 
Ad  horas  diei  dominice  canuntur  ant.  de  evangelio.^  mutantur : 
ad  111®"" ,  1$  Eime  a  framea,  f  Dc  ore  leonis ;  ad  sextam,  ant.  ' 
De  ore  leonis,  f  Nc  pei^das  cvm  impiis  ;  ad  IX^"*,  i§  Principes 
p€7*seciUi,  f  Quoniam  alieni ;  et  cantantur  per  totam  septimanam 
usque  ad  quartam  feriam  majoris  ebdomade,  et  etiam  ipsa  IIII^ 
feria.  In  feriis  sequentibus  ad  horas  mutantur  antiphone  :  ad 
III*"",  ant.  Invocabo;  ad  VP'",  Tibi  revelavi;  ad  IX'^'",  Infir- 
mata  est. 

Sabbato  in  Ramis  palmarum. 

Proximo  sabbato  anle  dominicam  in  Ramis  palmaruni,  ad 
vesperas  ix  candelabra  coram  altari  disponuntur.  Duppliciter 
pulsatur;  non  duppliciter  canitur.  i^  a  duobus  dyaconis  cnnta- 
tur  Circumdedeimnt  me ;  f  post  hymnum  Dedcf^uni  in  escam 
meam  fel,  quod  tamen  die  dominica  sequente  vel  alia  die  non 
dicitur,  nisi  IIII*  feria  ad  vesperas,  quando  similiter  cantatur 
i^  Cif^cumdederunt  me.  Vespere  et  alie  hore  de  beata  Maria  usque 
ad  octavas  Pasche  tacentur. 

DOMINICA  IN  RaMIS  PALMARUM. 

Dominica  in  Ramis  palmarum,  ad  invitatorium  et  i^  matu- 
tinarum  Gloi^ia  PaiiH  non  dicitur,  et  per  singulos  nocturnos 
tercium  i^  repetitur.  rJ  a  binis  non  cantatur,  nec  per  singulos 
nocturnos  incensntur,  sicut  fieri  solet  in  nliis  festivitatibus  ix 
candelabrorum . 

Ipso  die  dicitur  ad  primam  Deus  in  adjutoHwn  meum, 
Hymnus  cantatur  Jam  lucis  orto  sydere,  Ad  psalmos  Gloria 
Patri  solito  more  dicitur.  Ant.  Dominus  regit  me  cantatur,  et 
penitus  decurritur  prima  sicut  solet.  Succentor  non  ser^^nt  can- 


tum,  nisi  ad  missam.  Pueri 


16]  tenentur  esse  rasi. 


Eodem  die  post  aquam  benedictam  factam  et  aspersam,  et 


1.  lArt  k. 


\\ 


REMENSIS   ECCLESIE.  119 

dicto  Aspe7*ges  mc  Domine^  oxeiint  de  choro  et  de  c.cclesia 
canonici,  Jicoliti,  tantum  aqua  benedicta  prcccdentc  et  suhdya- 
cono  ebdomadario  induto  alba(m),  tt^xtum  feronie,  ct  ordinate 
procedentes  per  claustrum  nicliil  cantant  usque  duni  veniant 
ad  ecclesiam  wSancti  iVtri  ad  moniales  '  ;  custodos  •  nutem 
precedere  debent  seorsum  et  separati  cunj  duabus  crucibus 
et  palmis  ad  Sanctum  Petrum ;  et  interiin  major  crux  dcbet 
portari  a  quodam  vicario  per  aliam  viam  ad  Sunctum  Mauri- 
cium  '\  ut  ibi  preparata  sit.  Quando  processio  venerit  in  introitu 
ecclesie  Sancti  Petri,  incipit  cantor  \t  tkilvAon.  me  fac  Deus.  (iuo 
finilo,  subdiaconus  legit  lectionem  In  ilichus  illis  rene^noU  /Uii 
Israel  in  Helym  tcbi  erani  Xll^^*^^  fonies  aquarum,  usque  ad  illum 
locum  Ei  ecce  gloiHa  Domini  ajiparnii  in  nube,  Deindo  dom. 
archiepiscopus,  capa  serica  et  stola  indutus,  benedicit  palmas  (^t 
frondes.  Quibus  benedictis  et  deporlaiis  per  sinjrulos,  canior 
incipit  ant.  Pitein  Hebreorum  ioUoiies  7'amos  olivarum.  (^ua 
finita,  iterum  incipitur  ant.  a  cantore  CoUe(jeruni ;  duc  autem 
moniales  cnnlnnl  y,  ei  debet  eis  predici  a  caniore  IJnus  auicm 
ex  ipsis.  Quo  tinito,  canonici  finem  antiphone  repeientes,  scil. 
Ne  forie  t^ciu  ^,  exeunt  de  choro  cum  crucibus  ei  signis,  subdia- 
cono  textum  ferente  e(  acolilo  cum  aqua  benedicia  precodenie. 
Egressi  doniini  canonici  de  monaslerio  Sancli  Poiri,  caniant 
anl.  Cum  apivjnnqtuirei  Ikmnnus,  quam  incipil  canioj*;  deinde 
ali.am  ant.  (Jum  auUissci  poimlus,  et  post  hanc  a|v"|liam  ijjcipit 
caiJior  Ccjicruni  omnes  iftrbe.  Poslquain  auiem  ad  Sanctuju  Mau- 
ricium  pervenei-ijjl,  incipiiur  ant.  a  cantore  Occur^nmi  iurbe,  et 
lunc  ordinajiiur  cajjojiici  cx  una  parie  et  monachi  ex  alia,  et, 
facio  silcjicio,  crintor  iiicipit  i{  Cu-cunuiederuni  mc.  (ino  decan- 
tato  cum  vei*su,  cantor  incipii  ajjl.  Pueri  Hcbrcorum  iollenies 
raiuos,  deinde  ex  ahej\'i  pajte  monachi  Pucri  Ilcbrcorum  vesii' 
wenia  ;  \\e\n  canior  jjosier  ani.  Turba  midia,  ex  altei*a  parte 
monachi  Osanna  filio  David  ;  et  iujjc  iterum  cantor  nosler  Cum 
angelis  et  pucris^  et  inlerim  dyaconus,  accijjctus  casula  et  pjepa- 
ratus  ad  legendum  evajjgclium,pi'ocedit  in  medium  ;  unus  autem 
ex  monachis  debet  defeire  thui-ibulum  cum  incenso,  et  alius latei*- 
nam  cura  igne.  Post  evangelium  dominus  archipj*esul,  vel  alius 
cui  injunctum  fuerit,  facit  sermonein  ad  populum.(iuo  facto.cano- 
nici  revertentes  ad  suam  ecclesiauj,  in  reditu  caniant  ant.  Anic 
quinque  dies ;  post  hanc  sequitur  hymnus  Magno  saiidis  gaudio. 


1.  Vif^ise  abbatiale  de  Saint-Pierre-Us-Dames.  —  2.  Les  custodcs.  sacristahis. 
—  3.  Veglise  paroissiale  de  Saint^Mauricc,  oii  se  trmivait  atissi  nn  chomr  poHr 
tiu  prieur4  ben4didin  de  ce  nom,  —  4.  Lirc  probablemeni  veulreui. 


120 


ORDINARIUS   AD   USUM 


Cum  autem  perventum  fuerit  ante  ecclesiam  Sancti  Dyonisii  \ 
ibi  paj'umper  subsistitur,  et  dicitur  oratio  :  Dominus  vobiscum, 
Ch^emus  Deus  qui  Filium  tiium  Dominum  nostrnm  Jhesum  Xfiis- 
taum  in  hunc  mundum  pro  nosira  salute ;  et  interim  pueri  cano- 
nici  debent  preire  et  in  veterem  turrim  ascendere,  ut  ibi  cantent 
Gloria  laus.  Et,  dicta  oratione  ante  Sanctum  Dyonisium,  domini 
canonici  ingredientes  civitatem,  cantant  i^  Ingrediente  Domino 
cum  t,  et  incipitur  a  cantore.  Venientes  autem  in  atrium  ante 
ecclesiam,  sedent  ibi  in  sedibus  j^reparatis,  et  tunc  cantatur  a 
pueris  GloHa  laus ;  post  singulos  versus  respondent  canonici 
Gloria  laus,  Quo  finito,  intrant  ecclesiam  cantantes  i^  Ingre- 
diente  Domino  cum  jr\  postea  dom.  archiepiscopus  sive  cantor 
ante  crucifixum  [17]  incipit  ant.  Are  rex  nostei^ ;  qua  finita, 
cantor  incipit  i^  Conclusit  vias  meas,  quod  dum  cantatur,  pro- 
cessio  more  solito  circa  claustrum  execuntur  *  cum  duabus  cru- 
cibus  et  texto.  In  introitu  ecclesie  cantant  i^  Ingrediente  Domino 
sine  versu,  et  incipitur  a  cantore.  Deinde,  regressis  illis  in 
chorum,  sacerdos  dicit  consuetam  orationem,  et  postea  inchoatur 
tercia  ita  :  Deus  in  adjutorium,  ctc. ;  hyninus  autem  non  dicitur, 
sed  psalmi  sine  ant.  inchoantur  ;  quibus  decursis  cum  Gloria 
Patri,  sequitnr  Laus  tihi  Domine  rex  eieime  glorie;  et  canitur 
Ingrediente  Domino  sine  jt ;  quo  dicto,  dicitur  Dominus  vobiscum 
et  coUecta,  solito  more,  et  sic  tercia  finitur.  Eodem  ordine 
percurruntur  VI*  et  IX".  Ad  vesperas  non  canitur  i^.  Ad  com- 
pletorium  non  agitur  commemoratio  defunctorum  propter  ix  can- 
delabra  ^. 

De  tribus  feriis  sequentibus.  —  In  tribus  feriis  sequentibus, 
videlicet  IP,  III"  et  1111**  feria,  pene  idem  fit.  Ad  invitntorium 
Gloria  Pa/ri  pretermittitur.  Ad  nocturnos  tria  i^  repetuntur.  Ad 
horas  diurnas  hymni  et  supradicte  ant.  canuntur  cum  precibus 
consuetis.  Ad  missam  non  dicuntur  orationes  de  beata  Maria 
vel  alia  suffragia  de  sriuctis. 

De  II*  ET  III*  FERiA.  —  In  secunda  et  III*  feria  dicuntur 
quinquaginta  psalmi,  qui  supererant  de  psalterio  in  capite 
jejunii  inchoato*. 

De  Ilir*'  FERiA.  —  Quarta  feria,  mox  finita  prima,  itur  in 
Capitulum.  Inde  regressi  domini  incipiunt  psalterium,  quasi  pro 
tota  septimana,  et  cantant  in  choro  primos  l  psalmos.  Quibus 
finitis,  surgunt  et  alios  quinquaginta  psalmos,  antequam  ingre- 


1.  Viglise  dbhaliale  et  paroisaicUe  de  SairU-Denis.  —  2.  lAre  exequitur.  — 
3.  Lea  neuf  chandeliera  inaiquaietd  un  office  solennel.  —  4.  Addition  du  ins.328 : 
ot  dicuntur  panre  yigilie  ante  missam  (fo  33). 


w    ■' 


REMENSIS    ECCLESIE.  121 

diantur  ecclesiam  Sancii  Remigii ',  in  sua^percurrunt,  et  intro- 
gressi  in  oratione  se  prosternunl,  vii  psalmos  ponitentiales 
privatim  et  sub  silencio  decurrentes.  Defv^^Jinde  egressi  de 
ecclesia  tercios  quinquaginta  psalmos  incipiunt,  quos  in  choro 
Beate  Marie  cum  letania  et  precibus  consuetis  finiunt. 

Annunciacio  beate  Marie. 

Si  autem  Annunciacio  beate  Marie  in  hac  IIIl'^  feria  occur- 
rerit,  poterit  hec  processio  ad  Sanctum  Rcmigium  fieri  prece- 
dente  IIP  feria,  et  l^  psalmi  in  serunda  feria  similiter  persol- 
ventur. 

Ipso  die  ad  missam.  —  Ipso  die,  scil.  quarta  feria,  ad  missam 
lertio  premittitur  epistole  ;  inter  lcctionom  ct  opistolam  canitur 
i<!  a  puero  ;  post  epistolam  duo  subdiaconi  induti  albis,  quibus 
ad  matutinas  injunctum  fuoi*it,  cantant  tiactum,  scil.  Domine 
exaudi  orationem,  et  post  quemlibet  vcrsum  chorus  repctit  Et 
clamor  meus ;  ^mio  tractu,  chorus  repetit  totnm  primuin  ver- 
.sum  ;  postea  sequitur  tractus  Dominc  non  sennulum  pcccata. 

Ad  vesperas  vii  oandelabra  anlo  majus  nltare  disponuniur  ; 
\i  canitur  Circnmdedcrunt  ;  hvmnus  Ve.villa  ;  v  Dcderunt  in 
escam  meam  ;  et  sic  vespere  stando  finiuntur  sine  precibus. 
Completorium  solito  more  decurritur  et  procibus  non  inseritur 
psalmus  Miserere  mei  Detts. 

In  Cena  Domini. 

In  Cena  Domini  ad  matutinas  protermittuntur  omnino  Dem 
in  adjutorium,  invitatorium  et  Gloria  Patri,  sed  ant.  Zelus 
domus  tue  statim  incipitur,  et  excelse  inchoatur  ps.  Satcum  me 
fac  Deus  ;  quo  finito  sine  Gloria  Patri,  repctitur  antiphona  et 
finitur  sino  tono  :  simili  modo  et  alii  ps.  ot  alie  ant.  cantantur. 
t  Exurge  Domine  et  judica  causam.  meam.  Ad  leclionos  bene- 
dictiones  non  dantur,  neo  etiam  post  Pater  noster  a  j)rosl)itoro 
dicitur  Et  ne  nos  inducas.  Similiter  fit  in  aliis  nocturnis,  nisi 
quod  versiculi  mutantur  :  in  ii"  nooturno  y  Deus  meus  e7*ipe  me 
de  manu  peccatoris  ;  in  iii**  nocluinf)  y  Ilomn  pacis  mec  iu  quo 
spei^avi,  (i)  Magnificarit  advcisum  me  sujrplantutionem.  In  sin- 
gulis  autom  noc 

\Ms.  327,  /"^20]...  Benodictiones  non  danlur,  nec  diciiur  a 
presbitero  post  Pater  noster,  Et  ve  nos  inducas.  In  antiphonis 
toni  non  finiuntur  ;  una  tamen  collecta  d(»  j^assione  dioitur, 
scilicot  Respice  quesumus  Domine  super  hanc  /amiliam,  absque 

1.  L*^gli8e  ahbnliale  de  Saint'Remi,  aujwirdlmi  eglise  parois.^'ale,Mffpe  en 
baailique  minctiro  var  Pie  IX  le  28  juin  J870. —  2.  Lirc  via  {voir  m8.327. 
/0  19  vo). 


112  0RUINARIU8    Al)    USUM 

absque  sequencia,  quia  tractus  et  sequencia  non  currunt  simul ; 
nec  tamen  propter  hoc  omittuntur  Te  Deum  Uiudamus,  et  Gloria 
in  excelsis,  Credo  in  unum  et  prefacio  Quia  jier  incamaii. 

Si  autem  sabbato  precedente  LXX"™  acciderit  hoc  festum 
beate  Marie,  sabbato  ad  vesperas  repetitur  ant.  *  de  matutinis 
laudibus  et  alleluiantur  ;  i  etiam  ',  ant.  que  ad  Magniticat 
canitur,  alleluiantur.  Ad  completorium  canitur  sicut  [v°]  pre- 
dictum  est. 

In  Conversionk  sancti  Pauli  apostoli. 

Hac  eadem  die,  si  Conversio  sancti  Pauli  acciderit,  omni 
eodem  modo  fit  sicut  de  Purificatione  beate  Marie  prediximus, 
excepto  quod  evangelium  dominice  pronunciatur,  atquc  gx  eo 
ant.  post  matutinas  infertur  cum  coUccta  dominico.  Invitatorium, 
antiphone,  lectiones,  15',  ^,  omnia  hec  in  ordine  aguntur  de 
apostolo.  Lavdatc  Doininum  de  celis  modo  supradicto  decurritur 
et,  eo  decurso,  quinta  ant.  de  matutinis  laudil)us  replicatur,  scil. 
Damasci,  adaptato  in  fine  Allehtia. 

Si  autem  acciderit  hoc  festum  sancti  Pauli  sabbato  precedente 
LXX*"™ ,  sabbato  ad  vesperas  super  psalmos  de  apostolis  canitur 
Alleluia  de  hac  ant.Dixit  Dominus;  y  etant.  ad  Magnificat,  que 
est  de  apostolo,  alleluiantur. 

Cathedra  sancti  Petri  apostoh. 

Eodera  modo  faciendum  cst  si  festivitas  Cathedre  sancti  Petri 
in  hac  die  occurrerit,  vel  sabbato  preccdentc  LXX"*". 

Sciendum  est  quod,  si  infra  Septuagesimam  accidcrit  in  die 
dominica  festum  alicujus  sancti  in  lectionum,  vel  in  XL*  qua- 
cumque  die,  sicut  beate  Brigide,  vel  sancte  Helene,  vel  sancti 
Valentini,  vel  alterius  sancti,  nichil  inde  agitur  nisi  solummodo 
commemoratio  in  missa.  Reliquis  vero  diebus  LXX°  usque  ad 
matutinas  quarte  ferie  que  est  caput  jejunii,  agitur  de  quolibet 
festo  III  lectionum,  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas  et  ad 
missam . 

Item  in  Sexagesima. 

In  LX*  incipiuntur  ^  de  Eptatico  ^,  scil.  in  primo  nocturno 
Fecit  Deus.  Super  psalmos  habentur  novem  ant,,  scil.  Pro  fidei 
meiniis  et  alie  sequentes  usque  ad  Pascha. 

Ad  laudes  matutinas  proprie  antiphone  habentur,  et  mutantur 
duo  primi  psalmi,  nam  loco  istorum  Domivus  regnavii,  Jubilaie 
Deo  omnis  ien*a,  dicuntur  Mise^^eix  mei  et  Confitemini  Domino; 
f  ante  Benedictus  Dominus  regnavit  exultei  iei^^a. 

\.  11  faut  lire  probaldemerU  repetnnlur  antiphone.  —  2.  ProbablemerU  et.  — 
3.  Heptateuchus,  ies  septpremiers  liwres  de  VAncien  TeslamefU. 


•*-*«■ 


REMENSIS   ECCLESIB.  113 

Ad  primara,  loco  hujus  psalmi  Con/Uemmi  dicitur  Dominus 
i^cynavit  decorem,  [12J  ct  eortcm  modo  fit  usque  ad  Pascha. 

Ad  processionem  unum  ex  i-esponsis  historie  cantatur  Immisit 
Dominus  vel  aliud. 

In  hac  ebdomada  leguntur  tria  cvangelia,  primum  die  domi- 
nica,  secundum  feria  1111*',  tercium  feria  sexta. 

Pueri  et  presbiteri  tenentur  esse  rasi. 

Iri  Quinquagesima,  ant.  et  i$  et  y  ad  horas  diei,  et  hymni  ad 
vesperas  non  mutantur,  nec  ipsa  die  dominica,  nec  in  tota  septi- 
raanailla.  Ad  processioneni  i^  canitur  Dum  staret  xXbraham  vel 
aliud  quod  magis  ydoneum  fuerit. 

Fbria  quarta.  —  Feria  siquidem  IIII*^,  mox  prima  fiuita, 
inchoatur  Psalterium,  atque  in  ipsis  iiii'''^  diebus  dicuntur  cen- 
tum  psalmi ;  reliqui  quinquaginta  psalmi  exsolvuntur  secunda  et 
tercia  feria  ultime  et  majoris  septimane. 

Eadem  111 1*'  feria  post  IX^"*,  cantata  vigilia  pro  defunctis, 
dom.  archiepiscopus  sive  alius  presbiter,  indutus  capa  serica  et 
stola,  benedicit  cineres  et  aspergit  aqua  benedicta ;  postea  incipit 
cantor  ant.  Exawti  nos  Domine,  et  interim  dantur  cineres  super 
capita  hominum.  Si  autem,  absente  archiepiscopo,  presbiter 
noster  benedicat  cineres,  benedictis  cineribus,  capam  sericara 
exuit  et  dispergit  cineres,  postea  capam  lineam  induit.  Qua 
aniiphona  decursa  cum  p.salmo  ct  Gloria  Patri,  atquc  iterum 
repetita  ant.  et  datis  cineribus,  incipit  cantor  ant.  Imitem.Hr  *,  et 
hanc  decantantes  ordinate  procedunt  in  capellam  archiepiscopi 
inferiorem,  scalicet  in  oratorium  Sancti  Peiri  ^,  subdvacono 
ebcJomadario  alba  incluto  procossionem  precedente  et  inter 
manus  suas  CoUectarium  ferente.  In  introitu  capelle  canitur  ant. 
a  cantore  Tn  es  pustor;  qua  finita,  procumbunt  ad  orationem 
quousque  tacite  decurrerint  vii  psalmos  penitentiales  ;  quibus 
finitis,  presbiter  dicit  /s7  ne  nos  inducas  [v"J  et  preces  que  secun- 
tur,  et  ad  ultimum  i^  de  apostolo,  scilicet  Solve  jubenfe  Deo, 
posten  dicit  orationem  de  sancto  Petro  ;  qua  tinita,  canitur  a 
cantore  in  reditu  hec  ant.  Quodcumgue  ligat^eris,  post  quam 
statim  canitur  alia  ant.,  scilicet  Jtccfa  vestibulum  ct  altare,  ct  sic 
intrant  ecclesiam.  Pulsatis  cainpanis,  missa  canitur.  Ad  missam 
Flectamus  dicitur,  et  in  finc  nus.sc  antc  orationem  super  populum 
dicitur  a  dyacono  Ilwniliate  capita  restra  Deo.  Ipsa  die  et  pci* 
totam  XL**'"  dicitur  ad  missam  prefacio  Qui  co)-])orali  Jejunio, 


1.  Proballeinetit  Immutemiir.  —2.  La  chapeUe  hasse  dn  pnlais  archi^pfscopal, 
9oushvocable  de  St-Pierre,  qi4'eile  avuii  herit4  d'mu\  chapvtle  existaiit  ddjd  d 
npoque  car(dingienne. 

▼u  8 


124  ORDINARIUS   AD   USUM 

tainen  dicitur  Pax  Domini  sit  semper  vobiscum  ;  pax  autem  nec 
mutuo  datur  nec  mu[mA-.  326,  r]  flSjtuo  accipitur.  Post  per- 
ceptionem  Eucharistie  chorus  cantat  cominunionem  Dominus 
Jhesus,T\i\\c  unus  ex  diaconis  Corpus  Domini,  quod  reservandum 
est  usque  in  diem  Parasceves,  accipit  in  sindone  munda,  de  (q) 
cujus  manibus  recipit  illud  poniifex,  et  conversus  ad  populum, 
incipit  alta  voce  Hoc  coi^pus  quod  ptv  vobis  (radiiur,  choro  ean- 
dem  communionem  cantante  et  usque  ad  finem  prosequente. 
Diaconus  vero  idem  Corpus  Domini  involutum  alte  deportat  et 
in  sacro  et  mundissimo  loco  deponit,  et  usque  in  crastinum 
rcservat ;  Sanguis  vero  non  reseryatur,  sed  eo  die  totus  hauritur. 

Post  hoc  dom.  pontifex  residet  in  sede  sua,  et  tunc  archidia- 
coni,  cantor  et  succentor,  et  omnes  presbiteri  canonici  casulis 
induti,  diaconi  et  subdiaconi,  et  acoliti  qui  ininistraverunt  in 
missa,  vadunt  in  sacrarium,  ut  inde  ordinate  et  cum  omni  decore 
oleum  crismale  et  oleum  cathecuminorum  ct  neophitorum  usque 
in  ecclesiam  ante  archiepiscopum  deferant ;  ibidem  parati  sunt 
presbiteri  casuales,  casnlis  soUempniter  induti  et  cum  aliis  pro- 
cessuri.  Duas  ampullas,  que  ad  oleum  cathecuminorum  et  ad 
crisma  consecrari  debent,  accipiunt  duo  acoliti  sindonibus  ab 
humeris  dependentibus  involutas  K 

Processio  in  hunc  modum  rite  et  devote  ordinatur  :  primo 
procedunt  duo  pueri  in  laudem  ejusdem  ministerii  concinentes 
hos  versus  0  Redemptor  etc. ;  post  pueros  subdyaconi,  deinde 
diaconi  procedentes  congruum  ordinem  observant;  post  illos 
secuntur  duo  acoliti  cuni  candelabris  et  cereis  accensis ;  deinde 
ab  aliis  acolitis  ferun[v°jtur  duo  thuribula  cum  incenso,  et  inter 
illa  medium  portatur  oleum  cathecuminorum  ;  postea  portantur 
due  cruces,  et  inter  alias  '  inedium  est  olcum  crismale ;  deinde 
diaconus  portat  evangclium,  ut  impleatur  omne  bonum;  unus 
vero  ex  sacerdotibus  vel  major  archidiaconus  fert  balsamum, 
pallio  extento  desuper  et  a  presbiteris  parrocliialibus  cum  lan- 
ceis  ^  alte  deportato  ;  ])ost  hos  bini  ct  bini  scquuntur  presbiteri 
testcs  et  cooperatores  ejusdem  sacrosancti  crisniatis. 

QUOMODO  SE  HAREANT  IN  CHORO  ET  ANTE  PRESULEM.   — VenieU- 

tibus  illis  eodcm  ordine  in  chorum  et  stantibus  ante  altare,  post 
i  finitos  ordinantur  circa  episcopum  hinc  indo  presbiteri  testes 
et  coadjutores  ejusdem  ministerii,  dyaconi  et  alii,  candelabra, 
cruccs  et  thuribula  et  evangelium,  ita  ut  diaconi  stant  post  dor- 


1.  A  Ldon  la  bSnddidiw  des  sainies  huUea  se  faisait  avec  un  c4r^moni€U  d 
pen  pris  setnhlable,  mais  eJle  avait  lieu  ioute  entiere  pendant  la  messef  avani  le 
Paler  (p.  110),  -  2.  Lire  mas.  —  Z.Le  dais. 


-«.•«.afj»!'-,**-:  w',1.'.    .   .       ,.     .•»*,>%  <A    ..;.   ^    '•♦>''••  *'•* 


REMENSIS   ECCLESIE.  125 

sum  archiepiscopi,  presbiteri  vero  a  dextris  et  a  sinistris,  cruces 
vero  et  cetera  utrimque  inter  illos  media,  subdiaconi,  lectores, 
hostiarii,  acoliti  stant  in  ordine  suo  sccunduin  eorum  gradum, 
ita  ut  subdiaconus  septimus  sit  in  eminenciori  loco  et  juxta  eum 
archidiaconus  qui  legit ;  continuo  duo  acoliti  toncntes  duas  am- 
pullas  involutas,  projectis  sindonibus  super  scapulam  sinistram, 
ita  ut  pertingant  scapulam  dextram,  discooperiunt  eas  in  parte, 
ita  ut  videri  possint  a  medio.  Hiis  itaque  statutis,  archiepiscopus, 
convertens  faciem  versus  chorum,  incipit  consecrationem  cris- 
matis,  et  otferente  ei  archidiacono  vasculum  cum  balsamo,  per- 
miscet  balsamum  cum  oleo  dicens  Ilec  commixiio  liquoi^m  ficU 
omnibus  perunctis  p^opiciacio  et  custodia  salutaris  in  secula 
seculo^nim  Amen.  Deinde,  antequam  benedicatur,  halat  ter  super 
ipsam  ampuUam  et  dicit  lenta  voce  exorcismum  cris[19Jmatis. 
Finita  benedictione  crismatis,  dom.  archipresul  salutat  crisma 
nudum,  dicens  Ave  sanctum  ctnsma  :  similiter  omiies  qui  juxta 
eum  sunt,  salutant  dicentes  Ave  sanctum  crisma.  Tunc  descendat 
ampulla  et  deferatur  omnibus  ad  salutandum.  Descendente  am- 
pulla  crismatis,  statim  alia  cum  oleo  cathecuminorum  cooperta 
ascendat  ante  archiepiscopum ;  ipse  autem  halat  ter  in  ipsam 
sicut  in  priorem,  et  in  primis  facit  exorcismum  et  benedicit  eam 
quasi  legens  lectionem.  Qua  expleta,  ipse  archiepiscopus  et  qui 
juxta  eum  sunt  salutant  eum  dicentes  Avc  sanctwn  oleum,  Tunc 
descendat  ampulla  illa  sicut  alia,  et  deferatur  omnibus  ad  salu- 
tandum. 

De  vesperis.  —  Hiis  itaque  peractis,  cum  honore  referuntur 
ambe  ampuUe  in  sacrarium.  Dominus  vero  archiepiscopus  lavat 
inanus,et  cantor  incipit  ant.  Calicem  salutaris,  ps.  Credidi ;  ant. 
Cum  hiis  qui  oderunt,  ps.  Ad  Dominum  ciim  tribidarer ;  ant.  Ab 
hominibus,  ps.  Ejnpe  me  Domine;  ant.  Custodi  me,  ps.  Domine 
clamavt ;  ant.  Considerabam ,  ^^.Vocemea.  Capitulum  et  hymnus 
pretermittuntur.  Ant.  ad  Magnificat  Cenantibus  autem,  et  a  can- 
tore  portatur  archiepiscoj»o  ut  eam  incipiat ;  postea  dicitur  oratio 
Refecti  vitalibus  aliinentis,  et  sequitur  Ite  missa  est. 

De  lavando  altari  ^  —  Descendit  itaque  pontifex  in  sacra- 
rium  et  deponit  sacra  vestimenta,  et  alia  alba  induitur  non  tam 
bona;  cum  eo  duo  alii  sacerdotes  induuntur  albis  similiter,  ut 
sunul  cum  dom.  archiepiscopo  abluant  altaria.  Interim  denuda- 
tur  majus  altare,  et  preparantur  ad  abluendum  aqua  et  vinum 
et  pigmentum.  Tunc  veniens  pontifex  cum  predictis  [v**]  sacer- 


iei^(p.  126).  Voir  les  mimes  c4r4monies  dans  VOrdinaire  de  Laon  (p.  111). 


126  ORDIKARIUS   AD    USUM 

dotibus,  spongiam  accipit  et,  infusa  a([ua  cum  vino  et  pigmento, 
abluit  altare,  Inttunm  cantatur  i^  Ciy^cumdedevunt  me,  et  anl. 
Sancia  Maria,  cuni  hac  ant.  Sdlvalor  mundi,  deinde  subjungitur 
oratio  dc  beata  Maria  ct  omnibus  sanctis. 

Ad  completorium  psalmi  privatim  decurruntur,  scil.  Cum 
invocarem,  In  te  Domine,  Qui  habitat,  Ecce  nunc,  Nunc  dimittis, 
pretermissis  Convcrte  nos,  et  Deus  in  adjutorium,  et  Oloria  Patn 
et  Laus  tibi  Domine ;  sequitur  i^  et  Kyrieleison  et  Pater  noster 
cum  precibus;  hiis  dictis  usque  Domine  cxaudi  orationcm,  dica- 
tur  collecta  Respice. 

De  mandato  facikndo  '.  —  Post  prandium  dom.  pontifex 
vadit  in  Capitulum  nostrum  ad  (aciendum  mandatum.  Ibi  cantor 
incipit  alta  voce  ant.  Mandatum  noimm  cum  ps.  Beati  immacu- 
lati.  Interim  repetitur  illa  ant.  scilicet  Mandaium  novum,  deindc 
alia  ant.  In  hoc  cognosceni  omnes,  item  alia  ant.  Diligamus 
nos  invicem,  postea  i^  Felix  Maria  cum  ant.  Mixtum  rorcm, 
item  alia  ant.  Ante  diem  festum  Pasche,  Qua  flnita,  veniunt 
acoliti  in  albis  nudisque  pedibus,  ei  cantant  liymnum  istum  in 
medio  Capitulo  Tellus  ac  ethra  jubilent,  et  post  singulos  vereus 
chorus  primum  vereum  repetit,  scil.  Tellus  ac  ethra.  Diaconus 
interim  paratur  ad  legendum  evangelium,  nudis  pedibus,  dal- 
matica  indutus  sicut  in  festivis  diebus,  precedentibus  duobus 
acolitis  cum  candelabris  et  duobus  aliis  cum  thuribtdis,  et 
[hi)  veniens  petit  benedictionem  ab  archiepiscopo,  et  legit  evan- 
gelium  in  modum  lectionis,  scil.  An^e  diem  festum  Pasche  usque 
ad  locum  ilium  Ut  dilectio  qua  dilexisii  me  in  ipsis  sii  et  ego  in 
ipsis. 

K  —  Istud  autem  prenotandum  est  quod  mox  ut  a  cantore 
fuerit  incepta  prima  ant.,  scil.  Mandatum  yiovum,  surgit  dom. 
arclii[20]episcopus  a  sede  sua,  ct  precinctus  linteo,  lavat  pedes 
archidiaconorum  scilicet  *,  prepositi  et  decaiii  et  personarum ; 
postea  residens  in  sede  sua  prebet  decano  pedes  suos  ad  lavan- 
dum  ;  decanus  autem  et  ceteri  sacerdotes  lavant  pedes  aliorum 
canonicorum  in  ordine  ;  et  interim.  canuntur  que  supradiximu.^, 
et  legitur  lectio  post  ablucionem  pediim ;  cum  vero  ventum  cst 
usque  ad  locum  illum  lectionis  Surgite  eamus  hinc,  surgunt 
dapiferi  nostri  cum  aliquot  de  subdiaconis,  et  vinum  preparatum 
extra  Capitulum  de  cellario  dom.  archiepiscopi,  deferunt  dom. 
archiepiscopo  primum  et  postea  omnibus  qui  in  Capitulo  sunt. 

1.  TUreeffac^,  —  i,  PeutMre  la  lettre  s  etUre  deiix  points,  qui  dans  le  priseiU 
manuscrU  siqnifie  constamtnent  scilicet,  a4^le,  par  une  erreur  du  copiste,  pris 
la  place  du  s^fne  qui  se  traduU  par  et 


RBMENSIS   BCCLESIE.  127 

De  biSTRiBUciONE  DBNARioRUM.  —  Dominus  aiitom  archiepis- 
copus  ex  caritate  et  tameii  ex  cousuetudine  facit  distribui  uni- 
cuique  pei^sonarum,  Siicerdotum  et  leclori  duos  solidos,  dyaconis 
XVIII  denarios,  subdiaconis  xii  denarios,  acolitis  viii  denarios; 
post  finem  lectionis  dom.  archiepiscopus,  aut  decanus  aut  aliquis 
ex  sacerdotibus  dicit  has  preces  Sicscepimus  Deus  misericordiam 
ttiam,  Tu  mandasii  mandata  tua,  Tu  lavasfi  pcdes ;  deinde 
sequitur  oratio  (h^emus  Adesio  Domine  officio  nostre  servittitis, 
etc,  et  sic  finitur  mandatum. 

De  Parasceve. 

In  Parasceve,  sicut  in  Cena  Domini,  niatutine  prorsus  eodem 
modo  celebrantur,  excepto  quod  cum  precibus  et  prostratim 
finiuntur.  Prima  et  relique  horc  diei  sine  Deus  in  udjutoiHum  et 
Glo7na  Patri,  secreto  et  singulaiiter  dicuntur  et  cuin  precibus 
et  prostratim  finiuntur.  Ad  singulas  horas  unum  i^  de  matutinis 
dicitur;  coUecta  per  singulas  horas  liespice  Domine  quesumus, 
In  hac  die  et  in  Sabbato  sancto  non  caniUir  missa  pro  defunctis, 
nisi  corpus  defuncti  prcsens  fuerit. 

De  officio' loco  misse.  —  Post  IX^'",  loco  misse  agitur 
officium  hoc  modo  :  procedit  dom.  pontifex  de  sacrario  quasi 
preparatus  ad  missam  sine  pal[v**]lio,  sine  tunica  et  dalmatica, 
cum  uno  dyacono  planeta  induto  et  sine  evangelio  :  neque  enim 
textus  neque  cereus  aut  thuribulum  ante  ipsum  defertur.  Solus 
orat  coram  altari,  nec  pacem  dat  dyacono  ;  non  ipse  aut  dia- 
conus  nudis  pedibus  incedit,  eo  quod  non  licet  presbitero,  aut 
diacono  vel  alicui  alii  *  nudis  pedibus  ministrare  ad  altare. 

De  PRiNCiPio  OFPicn.  —  Post  orationem  suara  stans  pontifex 
secus  altare,  dicit  Oremus  absquo  Dominus  vobiscum  ;  dyaconus 
autem  dicit  Flectamus  genua,  Levate  ;  sequitur  oratio  Deu^  a 
quo  Judas;  deinde  legitur  lectio  sine  titulo  In  tinbulacione  sua 
9nan€  consurgent  ad  me,  Post  Uctionem  duo  subdiaconi  cantant 
tractum  Domine  audivi ;  post  quemlibet  i  chorus  repetit  Consi- 
deravi  opera  iua  ;  finito  autem  tractu,  cliorus  repetit  totum 
primum  f.  Hoc  finito,  iterum  dicit  archiepiscopus  Oremus,  et 
diaconus  Flectamus  genua  ;  oratio  Dem  qui  peccati  v^eteris  ; 
sequitur  lectio  sine  titulo  Dixit  Dominus  ad  Mnysen  el  Aaron. 
Deinde  duo  subdiaconi  ct  diaconi  cantant  tractum  Eripe  me, 
primum  y  diaconus,  et  subdiaconus  ii"™  ^,  alter  diaconus  et 
alter  subdiaconus,  et  sic  usquc  in  finem,  excepto  quod  princi- 
pium  primi  versus  et  finem  ultimi  cantant  insimul  illi  quatuor. 

1.  Irtre  alio. 


.•>rf     *  •* 


128  ORDINARIUS   AD    USUM 

Quo  finito,  legltur  passio  ante  altare  supor  pulpitum,  nec  libro 
supponitur  facisterculum  *.  Cum  autem  ventum  fuerit  ad  locum 
ubi  dicit  evangelista  Parliti  sunt  vestimenia  mea,  duo  diaconi, 
casulis  induti,  detrahunt  ab  altari  in  modum  furencium  linthca- 
mina  ad  hoc  apposita  et  secum  auferunt.  Lecta  passione,  non 
dicitur  Dominus  oobiscum  ;  pontifex  autem  dicit  orationes  sol- 
lempnes,  diacono  pronunciante  per  singulos  Oremus  cum  cantu 
dictos  Flectamus  genua,  [21]  excepto  quando  pro  Judeis  oratur. 
Finitis  orationibus,  erunt  duo  presbiteri  rctro  altare,  ubi  major 
crux  est  parata,  et  stant  ante  eam,  induti  purpureis  casulis,  et 
cantant  Popule  meus.  Duo  diaconi,  similiter  induti  casulis,  res- 
pondent  Agyos  ;  chorus  autem  respondet  Sanctus  Deus  ;  hoc 
autem  iit  ter.  Tunc  veniunt  duo  acoliti  sagis  lineis  induti  et 
deferunt  crucem,  et  ad  altare  paulatim  et  lento  passu  accedunt ; 
archiepiscopus  discooperit  (?am  et  incipit  hanc  ant.  Ecce  lignum 
anicis ;  sequitur  ps,  lieati  immaculati^  iterum  Ecce  lignum ;  y 
Beati  qui  scrutantur,  iterum  Ecce  lignum  ;  jf  Non  enim  qui  ope- 
rantw\  iterum  Eccc  lignuui.  Tunc  statiin  omnes,  ut  viderint 
crucem  discooperiri  a  presule,  prosternant  se  ad  terram  et  iterum 
erigantur.  Finita  ant.  cum  ^  et  per  singulos  versus  repetita, 
ascendunt  duo  dyaconi  ad  dextram  altaris  vel  gradus  (vel)  versus 
altare,  et  incipiunt  hymnum  Ci*iuc  fidelis,  nec  mutant  habitum 
et  post  singulos  versus  chorus  repetit  primum  jr.  Interim  clerus 
et  populus  adorant  crucem.  Qua  adorata,  accepit  eam  pontifex 
et  elevatam  ponit  cam  in  locum  suum  cantando  hanc  ant.  Super 
omnia  ligna  cedrorum^  et  tunc,  si  placet  ei,  dicto  jf  Adoramus 
te  Xoiste,  dicit  orationem  de  cruce. 

4 

De  perceptione  Eucharistie  [bis].  —  Hoc  facto,  Corpus 
Domini  reservatum  a  die  hesterna,  defert  a  sacrario  quidam 
presbiter  canonicus  super  altare,  et  alius  presbiter  vinum  non 
consecratum  ;  sunt  autem  ambo  presbiteri  casulis  induti.  Post 
hoc  pontifex  inchoat  alta  voce  Oremus  Preceptis  salxUaHbus 
moniti  etc.  usque  Pej"  omnia  secula  secutorum.  Cum  vero  res- 
ponsum  fuerit  Amen,  nequaquam  dicitur  Pax  Domini  sit  semper 
vobiscum  [v**]  neque  Agnus  Dei,  nec  pax  mutuo  datur  ;  commu- 
nicat  autem  solus  episcopus.  Postea  ab  utraque  parte  chori 
vespere  canuntur  :  ant.  Calicem,  etc,  ut  in  Cena  Domini,  et 
psalmi  idem,  excepto  quod  cum  precibus  ct  prosternatim  vespere 
liniuntur.  Completorium  modo  supradicto  dicitur,  excepto  quod, 
precibus  flnitis,  additur  Miserere  et  jr  de  passione,  postea  sequi- 
tur  oratio  Respice  guesumus  Domine. 

1.  Piiee  dT^ioffe^  couasin. 


1  .-■.f^-.j«_-'  ♦     .^     ..^^Mi..  .       *>'•♦.- 


kbmensis  bcclesie.  129 

[De  Sabbato  sancto]. 

Sabbato  sancto  Pasche,  tam  matutine  quam  alie  hore  diei 
supradicto  more  exsolvuntur.  Hac  die  fiunt  ordines,  si  necesse 
fuerit ;  et  dicitur  Flectamm  genua  solummodo  dum  fiunt  ordines, 
nam  sirailiter  diceretur  etiam  die  dominica,  si  ordines  fierent. 

Hora  ix"  ingreditur  pontifex  sacrarium,   et  induitur  sacris 
vestibus  non  tam  bonis,  et  sic  veniens  ad  altare  residet  in  sede 
sua.  Diaconus  vero,  sollempni  dalmatica  indutus,  incipit  bene- 
dictionem  cerei.  Quo  bonedicto,  illuminantur  ab  eodem  cerei,  et 
de  ipso  novo  et  benedicto  igne  debet  in  omni  domo  ignis  accendi, 
quia  omnis  ignis  anterior,  qui  nunc  ardebat,  extingui  d(^bet. 
Deinde  magister  scolaris  aut  alius  subdiaconus,   si    inagister 
presens  non   fuerit,  legit  lectionem  hanc   In  pnncipio  creavii 
Deus  oi  sine  titulo,  non  (mim  dicitur  Lcctio  libri  Gniesis,  et 
ante  hanc  lectionem  non  premittitur  oratio    nec   tituhis  ;  sed 
ant(?  alias  lectiones  orationes  dicuntur  et  tituli  non  j^ronuncian- 
tur.  Eadem  lectione  tinita,  dicit  episcopus  Ch^emus  absque  Doini- 
nns  cobiscum,  et  non  dicitur  Fleciamus  genua,  oratio  Deus  qm 
mi7'abiliier  creasii  hominem.  Alter  vero  subdiaconus  legit  lectio- 
nem  secundam  Factum  est  in  vigilia  maiutina  ;  solus  acolitus 
cantat  tractum  Cantemus  Domino  ;  sequitur  oratio  Deics  cnjus 
aniiqiuL  miracula.  Deinde  tercius  diaconus  terciaiil  legit  lectio- 
nem  Apprehcndent  VII  muliei^es  ;  acolitus  tractum  Vinea  facia 
esi;  item  oratio  Deus  qui  ad  celebi^andum,  [2£]  Quartus  subdia- 
conus  quartam  lectionem  Hec  esi  enim  heredilas;  sequitur  oratio 
Dous  qui  ecclesiam  tuam ;  acolitus  tractum  Sicut  cerrus  ;  sequitur 
oratio   Concede  quesumus  omnipotens  Deus  ut  qtii  paschal.,,, 
iiem  alia  oratio  Omnipoiens  sempiieimc  Deus  respice  prnpicius 
ad  dcvocionem  populi,   Interim  dum  lectiones  leguntur,  pn^sbi- 
teri  parrochiales  cathezizant  '  infantes  qui  debent  baptizari. 
Expletis  lectionibus,   dum  tercius  tractus  canitur,   voniunt   a 
sacrario  duo  acoliti  tenentes  singulas  ampullas,  unam  d<^  sancto 
crismate  et  aliam  de  oleo  sancto,  et  habont  sindones  in  scapulis 
dexiris  aut  sinistris  ;  veniunt  autem  et  cum  eis  duo  subdiaconi 
ferentes  cruces,  et  duo  acoliti  cum  cereis  benedictis  qui  dcbent 
(^sse  librarum  octo.  Acoliti  vero  qui  tenent  sanctificatas  ampul- 
las,  stant  in  medio  ante  altare  et  ante  candelabrum  mai>nuni,  et, 
completis  orationibus  ultimis,  statim  duo  sacerdotes  incipiunt 
in  medio  chori  letaniam  septenam.  Deinde  procedit  pontifex  nd 
fontes,  qui  *  precedunt  duo  acoliti  ferentes  ampullas,   ci    duo 


1,  Pour  cateobizaDt  —  2.  Lire  quem. 
VII  9 


130 


ORDINARIUS   AD    USUM 


subdiaconi  ferentes  cruces,  et  duo  acoliti  ferentes  cereos  ;  et 
omnis  chorus  et  scala  *  procedunt  bini  ei    bini  processionem 
lacientes  ;  predicti  vero  cerei  et  cruces  ipso  die  seniper  ante 
ipsum  archiepiscopum  precedunt  usque  dum  omnia  fuerint  finita. 
De  benedictionb  foncium.  —  Expleta  letania  septena,  ad 
fontes  astante  omni  clero  et  populo  in  circuitu  foncium,  facto 
silencio,  pontifex  benedicturus  fontes,  ut  mos  est,  dicit  Dominus 
vobiscum,  quia  nunquamalias  in  hoc  officio  dicit;  sequitur  oratio 
(hnnipotens  sempitame  Deus  adesio  magne  pieiatis,   et  cetera 
que  secuntur.  Completa  foncium  benedictione,  ipse  pontifex  bap- 
tizat  unum,  si  paratus  est ;  [v°J  reliquos  vero,  si  plures  fuerint, 
baptizant  presbiteri  parrocliiales,  et  confirmat  eos  dom.  pontifex  ; 
hoc  enim  omnino  precavendura  est  ut  non  negligatur  conlirma- 
cio,  quia  tunc  omne  baptismuin  legitimum  nostre  Xpistianitatis 
nomine  conflrmatur.   Quibus  expletis,   regreditur  processio  a 
fontibus,  et  duo  diaconi  faciunt  letaniam  quinam  in  medio  choro. 
Qua  expleta,  a  duobus  subdiaconis,  in  medio  choro  stantibus, 
letania  terna  expletur.  Interim  pontifex  in  sacrarium  descendens, 
deponit  vestimenta  sua,  et  preparat  so  soUempniter  ad  missam, 
sandalis  et  aliis  melioribus  oinamentis  induius,  pallioque  orna- 
tus.  Postquam  autem  letania  terna  complela  fuerit  us(iue  ad 
Xpiste  a%uli  nos  ter  repetitum,  egrediente  archiepiscopo  de  sacra- 
rio  cum  processione,   cantor  habens  candelam   supcr  viigam, 
accendit    lignum    expansum   super    craticulam    ante    hostium 
sacrnrii,  et  dicit  alta  voce  Accendile^ ;  et,  hoc  facto,  precenlor 
ebdomadarius  statim  incipit  alta  voce  festivum  KyHeleison.  Tunc 
dom.  archiepiscopus  ingreditur  chorum  cum  quinque  diaconis 
procedentibus  ei  quinque  subdiaconis,   e  quibus  duo  portant 
cruces,  et  cum  ceroferariis  et  acolitis  .cereos  et  thuribula  feren- 
tibus.  Finito  Kyrieleison,  pontifex  incipit  GloHa  in  excelsis,  et 
tam  diu  pulsantur  campane   usquedum  finiatur.  Postea  dicit 
pontifex  Pax  vobis,  Sequitur  oratio  Detis  qui  hanc  sacratissimam 
noclem.  Post  collectam  secunturordines,  si  fieri  debent.  Deinde 
lecta  epistola  in  ambone,  acolitus  ibidem  cantat  Alleluia  Confi- 
temini^  subdiaconus  vero  tractum  Laudaie  Dominum  omnes  gen- 
tes.    Ante   ewangelium   non  portantur  candelabra  nec   cerei, 
propter  auctoritatem  et  presenciam  majoris  luminis,  scilicet  cerei 
eodem  die  benedicti,  sed  tantum  [23]  thuribula  cum  incenso  ; 
legitur  autem  ewangelium  in  ambone,  et  pulpitum  (fast)  facis- 
lerculo  cooperitur.   Lecto   ewangelio,  dicitur  Credo  in  unum 


1.  Four  scola.  schola.  —  2.  Usage  patiicidier  d  noter. 


REMENSIS    ECCLESIE.  131 

propier  fontes  consecratos  et  piieros  bapiizatos.  Post  lioc  dicitur 
Dominiis  vobiscian  et  (h^emiis,  nec  tamen  oflerenda  ^  dicitur, 
sed  statim  calices  cum  oblatis  et  vino  deferuntur  ad  alrare.  Ipso 
die  non  dicitur  Agnus  Dei  nec  communio,  sed  Sanclus  sdnclus 
dicitur.  Pax  Domini  sit  sempei'  cobiscum  dicitur,  nec  tamen  pax 
mutuo  datur  vel  accipitur. 

Vespere  sancti  sabbati.  —  Poslquam  vero  episcopus  com- 
municatus  fuerit,  et  qui  cum  eo  voluerint,  incipiat  cantor  AUe- 
luia  ;  sequitur  ps.  Lnudate  Dominum  omnes  gentes ;  et,  repoli(o 
Alleluia,  portai  cantor  episcopo  hanc  ant.  Vespere  autem  sabbati, 
ps.  Magni/icat.  Sequitur  oratio  Dominus  vobiscum,  scil.  Spiri- 
tum  7iobis  Dotniyic,  deinde  Itc  missa  est.  Tnnc  d(»sc-endit  jiontifex 
iii  sacrarium  cum  processione,  cum  rrucibus  et  cercMS,  et  deponii 
s;icra  vostimonta. 

Canonicis  autem  in  refeclorium  euiiiibus,  ipso  cum  orucibus 
et  cereis  in  pabu-ium  deducitur;  eodem  modo  p(»r  reliquos  iiii'"' 
dies  a  paUicio  in  occlosiam  ot  ab  ecclosia  in  palaoium,  ilomciu*' 
per  ecclesias  ad  quas  procossiones  tium,  sollompniior  proc^odii  ; 
subdiaconi  vero  crucos  forontes  ot  acoliti  ceroos  poriantos  sunt 
albis  somper  induti  et  capis  soricis,  tam  ad  vosperas  quam  ad 
matutinas  et  ad  missam,  ot  habot  oos  dominus  arohiepisoopus 
cotidie  .secum  ad  mensam. 

Completorium  ipsa  nocto  usitato  more  canitur.  Supor  primos 
psalmos  Alleluia  de  hac  ant.  Miserere  michi  Domiue  dicitur  ot 
tonus  tinitur.  Ilymnus  Jhesu  reclemj)tor  sectili.  Ad  Nunc  dimittis 
ant,  Allcluia,  tonus  finitur,  et  Kyrieleison  et  j^roocs  ot  consuota 
oratio  dicuntur. 

1)e  matutinks  Pasche  ^. 

[v*"]  Die  sancto  Pasche,  ad  matutinas,  duo  sacerdotes  cantant 
invitatorium.  Socundam  antiphonam  incipit  diaconus  et  terciam 
sacerdos;  similiter  in  Penthecoste.  In  antiphonis  que  caimntui*, 
nullus  lonus  finitur,  et  incensatur  antc  evangelium,  et  in  tribus 
feriis  sequentibus ;  et  eodem  modo  fit  in  Penthecosto. 

In  matutinis  laudibus  neque  capitulum,  neque  y  dicuntur,  sed 
siatim  post  quintam  antiphonam  antiphona  ad  Benedictus  ab 
archiepiscopo  incipitur,  et,  dicta  al)  oodem  collecta,matutine  sic 
finiimtur. 

Ad  horas  diei  Pasche,  —  Ad  primam,  hymnus  non  canitur 
nec  antiphona,  sed  psalmi  consuoti  et   Confitemini  Domino  et 

1.  Uo/ferloire,  —  2.  Cet  Ordinaire  ue  fait  pas  mention  de  1a  i^rocession  de 
la  R^siirrection,  v^ritable  procession  du  St-Sacrement^mii  se  fatsait  h  Laou, 
d^s  le  Xll^  siide,  imfn4di<uement  avani  les  matines  de  P^iques  (p.  118), 


v^     #t.,  *..  ..   .'»••  1    »r    •♦••.-'   •■  .♦•»   •  ♦  "*  '  *''* 


132  0RDINAR1U8    AD   USUM 

Qutcwnque  vult.  Quo  finito  cum  Glofna  Patri,  subjungitur  Alle- 
luia  et  i^  /fec  (fie^  absque  vc-isu,  et  tonus  finitur.  Mox,  paschali 
oratione  dicta  absque  precibus,  prima  terminatur.  Deinde  in 
Capitulum  itur.  Simili  modo  canitur  tercia  et  VI*  et  VSJ^,  sine 
hymno  et  sine  antiphona,  sed  cum  Allehiia  et  ^  Hec  dies  et 
coUecta  piischali  clauduntur. 

De  processione.  —  Post  primam  matutinalera  missam  que 
canitur  ad  Sanctam  Crucem  \  fit  aqua  benedicta.  Qua  aspei^sa, 
induuntur  canonici  capis  sericis,  et  procedunt  soUempniter  cum 
omni  decore,  cum  crucibus  et  aqua  benedicta ;  subsequitur  etiam 
hos  omnes  dom.  archiepiscopus  cum  aliis  crucibus  et  cereis. 
Exeuntes  autem  dom.  canonici  de  choro  cantant  ant.  que  inci- 
pitur  a  cantore  Vidi  aquam  egrcdientem,  Deinde  clausirum  cir- 
cumeuntes  cantant  aliam  ant.  Ego  sum  alpha  et  o.,  quam  incipit 
cantor ;  et  in  introitu  ecclesie  post  collectam  incipit  cantor 
primum  i$  de  matutinis,  scil.  Angehis  Domini  descendit,  quod 
cantatur  deambulando  circa  chorum.  Quo  rtnito  cum  y,  incipit 
cantor  ant.  in  media  nave  ecclesie  Sedit  angchis,  y  autem,  scil. 
Ontcifixum  in  cavyie^  cantant  adholescentes  su[24]per  pulpitum 
altisonis  vocibus.  In  ingressu  chori  cantor  incipit  Xoistus  resur- 
gens,  Quo  finito  et  oratione  a  sacerdote  dicta  coram  altari,tercia 
canitur. 

De  missa.  —  Dominus  vero  archiepiscopus,  cum  crucibus  et 
cereis  in  sacrarium  descendens,  preparatsc  ad  missam,  sandalis 
et  aliis  sacris  ornamentis  induitur,  pallio  quoque  et  rationali 
super  humerali  etiam  ornatus,  cura  soUempni  processione  ingre- 
ditur,  videlicet  archidiaconorum  et  septem  diaconorum  et  toti- 
dem  subdiaconortim,  e  quibus  duo  cruces  ferunt,  et  cerolerariis 
et  acolitis  cereos  et  thuribula  ferentibus.  Post  introitura  niisse, 
incepto  psalmo  Domine  probasti  me.  archicpiscopus  intrat 
chorum,  et,  oraiione  facta  ante  altare,  dat  pacem  diaconibusab 
ultimo  incipiens  usque  ad  archidiaconum.  Tunc  procedit  ad 
raajorem  et  pontificalem  cathedram,  et  ibi  dicit  Gloria  in  exceU 
sis  et  primam  orationem  misse. 

De  laudibus  cantandis.  —  Qua  expleta,  procedunt  duo  pres- 
biteri  canonici  de  choro,  et  incipiunt  in  sinistra  parte  altaris.  In 
fine  laudum,  quando  dicturi  sunt  Te  pastorem  Deus  elegit,  ascen- 
dunt  gradus  usque  ante  ipsum  archiepiscopum,  ibique,  finitis 


1.  L*atUel  de  Sainte^Croix  ou  de  la  Madeleine,  en  la  catMdrale  de  Reinis. 
4iait,  au  XV !•  9i4ele,  Vatdelplaoi  dan$  Varriire<hoeur,  mais  il  n'esl  pas  certain 
qu*il  aU  iU  Itk  au  XIII^  s,  Le  ms.  328  ne  mentionne  pas  cetie  messe  c4Ubr4e  d 
VauM  de  Ste-Oroix(fo  40  vo). 


»f    <%*>        *.*^'   ♦»»     r    ..  -.<     ,  «     i.«..      -«     ,         ^  ^.  "*•*•"«    -v       •    * 


RBMENSIS   ECGLESIE.  133 

laudibus,  accedunt  et  osculantur  manum  ejus  ;  ipsc  autem  bene- 
dicit  eis,  et  de  benedictione  sua  dat  utrisque  ii  solidos,  ot 
continuo  legitur  epistola.  Qua  lecta,  accedit  subdiaconus  ad 
manum  archiepiscopi  similiter  et  humiliter  accipil  ii  solidos  ; 
similiter  et  duo  subdiaconi  qui  gradale  cantant,  et  duo  dyaconi 
qui  cantant  Allehda.  Diaconus  qui  lcgit  ewangelium  et  capcl- 
lanus  archiepiscopi,  et  cantor  et  succcntor  qui  cantum  servant, 
hii  omnes  sin[v°Jguli  accipiunt  ii  solidos  de  manu  archiepiscopi . 
Idem  quoque  fit  in  Ascensione  et  in  die  Pentecostos,  in  Assump- 
cione  beate  Marie ,  in  Nativitate  ejusdem ,  in  Dedicatione 
Remensis  ecclesie  et  in  Nativitate  Domini.  Prefacio  de  Resur- 
rectionc  canitur  Te  quidem  omni  tempore,  et  similiter  cotidie 
infra  octavas  ad  laissam  cantari  debet  ;  post  octavas  vero  ot  in 
ipsi  *  octavis  ininime.  Post  missam  dominus  ponlif(»x  vcstimenta 
sua  in  sacrario  *  ot,  il)idcm  cantata  VI",  curn  cnu-ibus  ot  cerois 
vadit  in  refectorium  de  consuctudinc,  ubi  carnes  agnorum  nssa- 
tas  benedicit  el  por  singulas  mensas  jubet  distribui.  Rc^foctione 
facta,  cum  procossione  revertuntur  in  chorum  domiiii  canonici, 
et  Deo  gratias  exsolvunt  ^. 

Sciendum  quoque  quod  sicut  in  die  Paschc»  pro(!ui*al  dom. 
archiepiscopus  canonicis  de  suis  exponsis,  \\x\  ot  in  Ascensiono, 
et  in  Pentliocoste,  ot  in  Assumpcione  boaio  Mai'io,  ot  in  Nativi- 
tatc  ipsius,  et  in  Dodicaticmc  Ecclosio,  et  in  sollcmpnitate 
Onmium  sanctorum  et  in  Nativitato  Domini. 

Ad  vespekas.  —  Ad  vosporas,  cum  processione  cum  crucibus 
et  cereis,  cum  owangolio  et  iburibulo  canonici  dcducunt  dom. 
archiepiscopum  apalacio  suo  in  ecclesiam  cantantes  ani.  XfAstiis 
7'€su7'ffens,  quam  iiicipit  cantor.  Archi(*piscopus  incipit  vesponis. 
Yespere  sino  capitulo,  sino  hymno  et  sino  vorsioulo,  hoc  inodo 
canuniur  :  tribus  psalmis  decursis  cum  AUeluia  do  antiphona 
primi  psalmi,  cantant  ii  subdiaconi,  hiidcm  scilicet  qui  ad 
missani  cantavorunt,  in  medio  chori  gradalo  Hec  dies  cum  y 
sine  repeticione.  Duo  subdiaconi^  hiidem  qui  ad  missam,  AUeluia 
Pascha  nost^nim,  secundo  vei^su  scil.  Epulemnr  rolicto,  et  rope- 
titur  AUeluia,  et  statim  ab  archiopiscopo  incipitur  ant.  de  owan- 
gelio  Et  rcspicientes,  Post  Magnificat,  repotita  eadem  ant.  et 
dicta  oratione  cum  Dominus  vobiscum  et  cum  Benedicamus 
Domino,  iterum  incipitur  a  canton»  AUelnia  de  antiphona  primi 
psalmi,  ct  quartus  psalmus,  scil.  Laudate  puein  Dominum,  can- 

1.  JArp  ipsis.  —2.  Sous^eiitftndu  deponit.  —  IJ.  Voii\  daus  VOrdhinire  de  lAton 
(ji.62et  121),  un  usage  analoffue  pourles  jonrs  de  Noel  et  de  Pflqurs.  -  h.  11 
faui  lire  diuconi  fvoir  ma  32S,fo  4J  tfj. 


1:J4  ORDINARIUS    AI)    USUM 

tatur,  ei  in  cantando  proceditur  [25]  ad  fonie.s,  et  post  psalmum, 
repetito  Alleluia,  dicitur  oratio  sine  Domimcs  vobisaan.  Iteni 
incipitur  predictum  AUeluia  ab  illo  qui  tenet  seaindum  chorum, 
et  psalmus  quintus  inchoatur,  quem  cantantes  ^  in  medio  eccle- 
sie  ante  crucifixum  ;  post  psalmum  repetitur  dictum  Alleluia  et 
semper  absque  fine  toni.  Ibi  autem  in  hunc  modum  ordinare  se 
debent  canonici  :  dom.  archiepiscopus  solus  stare  debet  in  medio 
navis  ecdesie  ab  introitu  majoris  hostii  ;  ox  utroque  proximo 
loco  post  eum  personeet  sacerdotes  ;  deinde  diaconi,  subdiaconi 
vero  ultiiui  itii  ut  sint  choro  et  crucifixo  propinquiores.  Expleta 
ibidem  oratione  cum  Dominus  robiscum,  cum  Denedicamns 
Domino,  finiuntur  vespere,  ei  dom.  archiepiscopus  facit  ibidem 
benedictionem  super  populum.  Tunc,  canonicis  procedentibus  in 
daustrum,  archiepiscopus  in  palacium  cum  crucibus  et  cereis 
vadit. 

Completorium  canitur  sicut  predicte  hore  diei  :  iin**"  enini 
psalmis  decursis  cum  Gloria  PatH  et  Siatt,  AUeluia  canitui'  ; 
1$  Hec  dics  sine  versu  et  oratio  paschalis  subsequimtur.  Nunc 
dimittis  non  dicitur.  Hoc  modo  celebrantur  hore  per  totam  ebdo- 
madam,  excepto  quod  super  tres  psalmos  ad  matutinas  ante  lec- 
tiones  cotidie  canitur  idem  et  unicum  AUeluia,  et  super  p.salmos 
in  matutinis  laudibus  canitur  AUeluia  dfe  ant.  ista  Precedam  vos 
in  Galileam. 

In  hac  paschali  ebdomada,  de  nullo  sancto  agitur,  nec  etiam 
commemoratio  fit  ad  missam ;  sed  de  Annunciacione  Dominica 
fit  commemoratio  ad  missam,  modo  non  habeat  locum,  sicut  in 
suo  festo  prediximus  '. 

'Por  hos  VI  die^,  diaconus  cantat  invitatorium  cotidie,  et  alius 
primum  et  alius  ii""^  i^  ad  matutinas,  presbiter  vero  iii"™;  est 
autem  invitatorium  per  totam  ebdomadam  Sui*i^exit  Dominns 
verc  aUeluia.  Per  hos  vi  dies,  quando  processio  fit,  non  finitur 
tonus  in  fine  Hec  dies  ad  horas  ante  prandium,  sed  post  pran- 
dium  ad  horas  finitur  ;  et  etiam  antc  prandium,  si  eontingat 
processionem  non  fieri.  Ad  pri[v°]mam  cotidie  canitur  ps.  Co7i- 
fUemini.  Ad  missam  Gloria  in  excelsis,  Credo  in  unum  et  pre- 
facio  paschalis  dicuntur.  Cotidie  tres  diaconi  et  iii  subdiaconi 
procedunt  ad  missam.  Et  ad  vesperas  cotidie  processio  fit  ad 
fontes  cum  duobus  presbiteris  qui  incensant,  capis  sericis  indu- 
tis,  quorum  primus  dicit  primam  orationem  in  choro,  alter 
secundam  ad  fontes,  et  iterum  primus  terciam  in  media  navi 

1.  Lire  probcMemefU  caniunt.  —  2.  Ce  passage  cwu:ernant  VAnnondiaiion : 
sed  de....  a  414  8upprim4  dans  les  mss.  327  et  328. 


REMENSIS   ECCLESIK.  135 

ecclesie,  et  si  dominus  archiepiscopus  presens  fuei'it,  ipse  solus 
(licet  omnes  orationes. 

De    FERIA    ir'    ET    EJCJS    PROCESSIONE. 

Fexna  II*,  missa  matutinalis  post  primam  canitur  ad  majus 
altare.  Qua  finita,  pulsatur  ad  terciam.  Cantata  tercia,  pulsan- 
tur  signa  que  ad,missam,et  tunc  procedunt  canonici  ad  Sanctum 
Remigium.  Archiepiscopus  vero  cum  crucibus  et  cereis  suhse- 
quitur  processionein ,  vel  ipse,  si  voluerit,  eques  vadit  per  aliam 
viam,  et  semper  duo  subdiaconi  cruces  ferentes,  albis  induti  et 
capis  sericis,  et  duo  acoliti  albis  induti  et  capis  sericis  cum 
cereis,  precedunt  eum.  In  processione  illa  canuntur  ant.  dc 
ewmgelio  Jhes  116  junj'i(  se,  ct  alie  antij^hone,  quam  antiphonam 
cantor  incipit,  ei  aJias  que  secuntur.  Quibus  finitis,  quutuoi*  vel 
plures  can()nici,in  niediu  proccssione,  vocibus  altisonis  docantant 
versus  Fortunati  episcopi,  scil.  Salve  fesia  dies;  et  ita  ad  eccle- 
siam  Beati  Remigii  pervenitur,  ibique  ab  abbate  ecclesic  cum 
processione  monachorum  archiepiscopo  honorific(^  recepto,  in 
introitu  ecclesie  a  cantore  nostro  incipitur  X^Astus  resu^gem,  et 
hec  eadem  antiphona  cantandu  est  per  totam  ebdomadam  in 
introitu  ecclesiaruin  ad  quas  processio  fit.  Finita  ant.,  non  dici- 
tur  Kyrieleison,  sed  Pater  noster  et  it  de  resurrectione,  scil. 
Resun^exit  Domimis,  et  oratio  paschalis ;  et  hic  ordo  per  totam 
ebdomadam  in  processione  est  observandus.  Dom.  [Afs,  327, 
t^  27  r*"]  archiepiscopus  hic  sollempniter  celebrat  missam.Sequcn- 
cia  canitur  ranr/itte  ^  celsa,  vel  Victime  paschali,  vel  Ad  cele))res. 
Pueri  nostri  a  thesaurario  ejusdem  monasterii  accipiunt  cereos 
octo  librarum,  si  presens  sit  archiepiscopus,  et  si  absens,  ii  qui- 
libet  dimidie  (et)  libre.  Post  missam  dom.  archiepiscopus  cum 
crucibus  et  cerois  processionem  subsequitur,  et  canonici  ad 
raajorem  revertuntur  ecclesiam  nichil  caniantes. 

De  paschali  septimana. 
Sciendum  autem  quod  per  totam  paschalem  ebdomadam  cano- 
nici  Sancti  Symphoriani  debent  procedere  cum  dom.  canonicis 
majoris  ecclesie ;  in  letania  autem  majore  et  in  Rogationibus 
non  solum  [281  isti,sed  etiam  canonici  Sancti  Dyonisii;  in  utra- 
que  etiam  festivitate  sancti  Remigii  et  in  Dedicatione  ccclesie 
Sancti  Remigii  debent  cum  eis  procedere  ille  duc  congregationes 
Sancti  Symphoriani  et  Sancti  Dyonisii;  et  etiam  quarta  feria 
post  Ramos  palmarum,  quando  proceditur  ad  Sanctum  Remi- 
gium  in  nomine  penitencie. 

1.  lAre  Pangite. 


136  ORDINARIUS   AD    USUM 

Feria  TERCIA. 

Feria  tercia  processio  fit  ad  Sanctura  Symphorianiiin,  et 
eiindo  cantantur  antiphone  de  ewangelio,  et  alia  ant.  Ego  sum 
alpha  et  omega,  quam  ant.  cantoi*  incipit  et  alias ;  versus  ibidem 
Gavisi  sunt  discipuli,  et  oratio  diei;  sequentia  Laudes  Salva- 
toris;  et  pueris  nostris  dantur  novi  cerei  sex  iibrarum.  si  pre- 
sens  sit  archiepiscopus  et,  si  absens,  iii  parvi  unius  libre. 

Feria  IIIP. 

Feria  quarUi  processio  fit  ad  Sanctum  Petrum  ad  raoniales. 
In  via  cantantur  ant.  de  evangelio,  quas  debet  cantor  incipere, 
et  preter  illas  ant.  Cum  rex  gloiHe ;  y  ibidera  Noli  flei^e  Maria, 
et  oratio  de  die;  scquentia  Manep^nma  sabbati,  et  pueris  dantur 
cerei  sex  librarum.  Ad  vesperas  iiii''^  scil.  duo  dyaconi  qui 
eodcm  die  processerunt  ad  missara  et  duo  subdiaconi  quibus 
injunctum  fuerit  ante  eamdem  missara,  cantant  Alleluia  Sun*exit 
Dominus  et  occui^^ens, 

In  hac  quarta  feria  post  completoriuin  et  cenam,  subdiaconi 
ferentes  cruces  et  ceroferarii  accipiunt  licenciam  ab  archiepis- 
copo,  et  accipit  subdiaconorum  uierque  duos  solidos  et  accolito- 
rum  uterque  duodecira  denarios. 

In  hiis  tribus  feriis  que  precesserunt,  cotidie  ix  candelubra 
ad  matutinas  et  ad  vesperas  deponuntur  *  ante  raajus  altare,  et 
pulsantur  *  dupliciter,  licet  non  cantetur  a  binis  ;  in  aliis  feriis 
que  secuntur,  non  pulsatur  duppliciter,  et  tantura  septem  cande- 
labra  statuuntur  ante  majus  altare,  et  duo  pueri  ad  vesperas 
cantant  gradale  et  duo  subdiaconi  Alleluia, 

Si  vero  in  hiis  tribus  feriis  que  precesserunt,  vel  in  aliqua 
earura,  propter  inundanciara  pluvie  processionera  non  posse  fieri 
contingerit,  in  raajori  ecclesia  raissa  sollerapniter  celebratur 
cura  capis  sericis,  et  duo  tenent  cantura  in  choro,  et  hoc  propter 
novein  cereos  et  quia  duppliciter  pulsatur.  In  aliia  vero  tribus 
diebus  sequentibus,  si  propter  aliquod  irapediraentura  non  fuerit 
factu  processio,  sine  capis  raissa  celebratur  in  majori  ecclesia, 
[v^^J  uno  soio  tenente  cantum.  Nota  quod  hac  ratione  succentor 
non  scrvat  chorura  ad  raissara,  uno  solo  tenente  cantura,  quia 
nec  dupliciter  pulsatur  et  tantura  septera  cerei  ante  raajus  altan^ 
disponuntur. 

Feria  quinta  proceditur  ad  ecclesiara  Sancte  Trinitatis,  et  in 
via  nichil  penitus  cantatur  ;  jr  ibidera  Surrexit  Dominus  vei^e 
et  oratio  de  die;  sequentia  Judea  ino^edula,  In  introitu  ecclesie 
cantor  incipit  Xoistus  resurgens. 

1.  IrtVe  disponuntur.  — 2.  Lire  pulsatur. 


-»»  «s    ■  V-  *  '.  * 


••.  v.»<  ^         '1  t  • 


REMENSIS   EGGLESIE.  137 

Feria  sexta  processio  tit  ad  Sanctum  Nichasium,  et  in  via 
nichil  cantatur ;  ^  ibidem  Sw^^exii  Dominiis  de  aepulchro ;  oratio 
de  die ;  sequentia  Salve  a^iix  sancta  vel  0  cvwv  Hgniun  irium' 
phale,  ^ 

Feria  septima  proceditur  ad  Sanctum  Dyonisium,  et  in  via 
nichil  cantatur ;  jr  ihidem  In  resurrcciionr  iua  X^^isie,et  oratio  de 
die.  Ad  raissam  autem,  aliquantulum  mutato  ordine,  non  cani- 
tur  gradale,  sed  geminum  AUeluia ;  sequentia  Mane  prima 
sabbati. 

Sabbato  in  Alius. 

Sabbato  igitur  quod  dicitur  in  Albis,  ad  vesperas  super  psal- 
mos  canitur  AUeluia  de  hac  ant.  Benedicius  Dominus  Deus  meus, 
et  tonus  finitur ;  similiter  fit  in  aliis  feriis  sequentibus,  scilicet 
quod  ad  vespcras  super  psalmos  colidie  canuntur  AUelnia  de 
prima  antiphona  ipsius  diei.  Capit.  XrAsius  resurgens ;  hymnus 
Corus  nove  Jheimsalem,  sed  die  dominica  cantiitur  sollempni 
cantu  Ad  ccnam  agni  in^ovidi  ;  in  diebus  vcro  profestis  canitur 
idem  hyranus,  scil.  Ad  cenam,  sed  minus  soUempniter,  et  ita  flt 
usque  ad  Ascensionem ;  f  Mane  nobiscwn  Domine  ;  et  sciendum 
quod  nunquam  hec  ant.  Mane  nobiscum  dicenda  est  ad  vespcras 
propter  concidentiam  hujus  f  Manc  nobiscum ;  ad  matutinas 
vero  potest  dici.  Ant.  ad  Magnificat  Cum  essei  sero,  et  oratio 
de  die.  Post  vesperas  ant.  de  resurrectione  subjungitur  Crucem 
sanctam  subiit,  cum  oratione  paschali.  Vespcre  et  alie  hore  de 
beata  Maria  canuntur  usque  ad  Ascensionem.  Ad  sufFragia  sanc- 
torum  dicuntur  hoc  antiphone  :  ad  vesperas  Sancii  ei  jusii  in 
Domino,  ad  matutinas  Fulgcbuni  jusii  sicui  sol ;  pi'o  pace  Da 
pacem  Domine,  Ad  comi^letorium  supcr  prinios  psalmos  canitur 
AUeluia  de  hac  ant.  Miscrere ;  hymnus  Tc  lucis  atite  terminum  ; 
ad  Nunc  dimitlis  AUeluia  aUebda  Resurre.rii  Dominus  aUcluia 
siciU  dixit  vobis  alleluia  aUcUtia  ;  i\\.  sic  usque  ad  Can(aie\ 

Postera  die,  scilicet  die  dominica  post  sabbatum  in  Albis, 
nichil  agitur  de  octavis.  Ad  ma[29]tutinas  inviiatorium  est 
AUeluia  aUeluia  de  invitatorio  Adoraniis  Dominum  qui  fecif 
nos,  quod  in  omni  die  dominica  et  in  omni  festo  ix  lectionum 
usque  ad  Ascensionem  Domini  canitur.  Super  dietam  in  primo 
nocturno  canitur  unicum  AUeluia  ;  jr  Resurrexit  Dominus ;  Actus 
apostolorum  leguntur ;  cantatur  autem  responsorium  Ma7'ia 
Magdaiene  cum  ceteris  sequentibus  per  totam  ebdomadam.  (In 
secundo  nocturno  Alleluia  de  ant.  Non  sunt  loqnele  ;  y  Surrexii 

i,  Le4«  diinaiiche  apr^s  P&ques, 


J      »i      • 


13S  ORDINARIUS   AD    USUM 

Dominiis  de  sepxilchro)  ".  In  matutinis  laudibus  super  psalmos 
Allefuia  de  anl.  Precedam  v^os  in  Galileam,  et  etiam  cotidie 
usque  ad  Miseincordia  Domini  ^ ;  post  capitulum  f  Noli  flere 
Mana  ;  ant.  ad  Benedictus  f%oinas  qui  dicitur  Didimus.  Post 
matutinas  infertur  ant.  de  resuiTectione  Surgens  Jhesiis  mane^ 
et  hec  precipue  in  diebus  dominicis  ;  in  aliis  vero  diebus  Cruci- 
fixits  sw^^exit,  Swi^exit  Xpistus  et  illuxit,  Siirrexit  Do^ninus  de 
septdchro,  cum  coUecta  de  resurrectione  :  et  sic  cotidie  fit  ad 
vesperas  et  ad  matutinas  usque  ad  Ascensionem.  Ad  primam 
canitur  Deus  Deus  meus  respice,  ct  interseritur  ps.  Confitemini 
Do)nino.  Egredientibus  canonicis  de  choro  ad  processionem, 
canitur  ant.  Vidi  aquam  ;  circa  clausfrum  canitur  ant.  Ego  sum 
alpha  et  omega  vel  hec  Sedit  angelus  ;  in  iniroitu  ccclesie  Xois- 
tus  resurgens^  deinde  Ci^ux^em  sanctam  subiit,  et,  si  opus  fuerit, 
antiphone  de  ewangelio  ejusdem  diei :  et  sic  omni  die  dominica 
faciendum  est  ad  Ascensionem.  Ad  missam  sequentia  Vzctime 
paschali  vel  Judea  imTedula,  et  similiter  in  aliis  diebus  domini- 
cis,  exceptis  illis  dominicis  in  quibus  erunt  duo  versus  in  quoli- 
bet  Alleluia  ;  prefatio  cotidiana  dicitur.  Infra  hanc  ebdomadam 
dividitur  ewangelium  hujus  dominice,  iia  quod  una  die  legitur 
prinia  pai*s  ewangelii,  scil.  Cum  sero  esset ;  altera  die  pars 
sequens,  scil.  Thomas  unus  e,r  duodecim. 

Ad  horas  dierum  cotidie  usque  ad  Ascensionem  canitur  Alle- 
luia  de  ant.  Beati  qui  ambulnnt ;  ad  terciam,  Alleluia  de  ant. 
Deduc  me  Domine;  ad  sextam,  Alleluia  de  ant.  In  cte^mwn 
Domine;  ad  nonam,  Alleluia  de  ant.  Aspice  in  me.  Ad  vesperas 
super  psalmos  Alleluia  de  ant.  Dixit  Dominus  ;  hymnus  Ad 
cenam  agni  pi^ovidi^  sicut  jam  diximus.  Ad  vesperas  feriarum 
idem  hymnus  Arf  cenam  in  cantu  minus  sollempni.  A  Quasi  modo  * 
usque  ad  Cantate  canuntur  ad  horas  ista  [v°]  responsa  :  ad  ter- 
ciam,  Resurrcxit  Dominus  alleluia  aUeluia,  etc.  ;  nam  15)  et  y 
[ms.  326,  f°  26]  debent  omnia  alleluiari  usque  ad  octavas  Pen- 
thecostes.  Ad  VI^"* ,  ^SwTcxit  Dominus  vei*e  alleluia  alleluia,  etc. 
Ad  IX®"* ,  i^  Sun^exit  Dominus  de  sepidchro  alleluia  alleluia,  etc. : 
et  hoc  usque  ad  Cantate  solummodo. 

Nota  quod  ab  octavis  Pasche  usque  ad  festum  sancte  Crucis 
cantatur  feria  VI*  hoc  Alleluia  Sw^exit  Dominus  et  apparuit 
Petro,  nec  tamen  cantatur  de  Cruce,  donec  festum  sancte  Crucis 


a.  Vacat.  In  secundo  uoctiinio  Alieluia  de  ant.  Via  jiistoriiin ;  t  Surrexit 
Domitius  vere.  In  iercio  nocturno  AUeluia  de  ant.  Non  sutii  loquele ;  f  SwrexU 
Dominns  de  sepulcro ;  V  ante  laudes  /n  resurredione  iua. 

i.  Ij€  2^  dimaficfie  apris  Pdques.  —  2.  Le  ler  dimanche  apris  Pdques. 


J/"  •«• 


REMENSIS    ECCLESIE.  139 

transierit.  Notandum  quod,  cum  post  octavas  Pasche  defocerint 
ad  Renediclus  ei  ad  Magnificat  antiphone  de  evangeliis  domi- 
nicarum,  recurrendum  est  ad  antiphonas  de  evangelio  paschalis 
ebdomade,  que  dicte  non  fuerunt,  quarum  prima  ost  Nolile 
expavesccf^e ,  secunda  Ciio  euntes  et  cetere,  et  dicende  sunt 
omnes  per  ordinem.  Sciendum  est  quod  in  profestis  dicbus  ad 
matutinas  et  ad  vesperas,  post  primam  et  principalem  orationem 
que  cantatur,  alie  coUecte  que  secuntur  legendo  dicuntur  et 
sine  y. 

De  FERiis.  — Feria  IP  posi  Quasi  modo,  et  in  aliis  feriis 
sequentibus,  invitatorium  cotuliaiuim  est  Alleluia  allcluia  alleluia 
de  hoo  invilatorio  Suvrexit  Dotninus  vc7'e,  et  similiter  in  omni 
festo  ui  lectionum  usque  ad  Ascensionem.  Super  psalmos  diete 
canitur  cotidie  unicum  et  idem  Allcluia.  Ad  vesperas  cotidie, 
hymnus  Ad  ccnam  agyii  procidi,  preterquam  in  sabbalo  :  tunc 
enim  canitur  Cho7'us  uore  Jlio^usalcm,  a  Quasi  modo  usque  ad 
Ascensionem.  Nota  quod,  a  Quasi  modo  usque  ad  Ascensionem, 
canitur  post  vesperas  de  sanctis  hoc  ant.  Sffncli  etjusti, 

De  oompletorio  fekiarum  usque  ad  Ascensionem.  —  Ad 
completorium  cotidie  usque  ad  Ascensionem  commemoracio  ^ 
agitur,  nisi  hoc  dies  dominica  vel  festivitas  ix  loctionum  exce- 
perit.  Item  per  hoc  totum  corpus  '  paschale  usque  ad  octavas 
Penthecostes  non  agitur  pro  defunctis  vigilia  iii  lectionum,  sed 
in  octavis  Penthecostes  et  festi  sancti  Johannis  restaurantur 
hujus  vigilie  tribus  diebus  in  ebdomada ;  sollempnia  autem  anni- 
versaria  ix  lectionum  nichilominus  semper,  ^  acciderint,  fiunt. 
Item  a  Pascha  usque  ad  Ascensionem,  in  diebus  [v^]  dominicis 
dicitur  ad  hvmnos  horarum  Gloria  tibi  Domine  Qui  surrcxisti  a 
moi*luis  ;  in  aliis  vero  diebus,  Presta  Pater  piissimc,  proterquam 
ad  vesperas,  quia  ad  hymnum  vcsperarum  cotidie  dicitur  Gloria 
tibi  Dominc  Qui  surrcxisti  a  mortuis.  Similitor  fit  ab  Ascensione 
usque  ad  Penthecosten  ;  tunc  enim  in  die  dominica  dicitur  ad 
hymnos  horarum  Gloria  tibi  Dominc  Qui  asccndis  ad  supcros  ; 
in  aliis  vero  diebus  Presta  Patcr  piissimCy  preterquam  ad  ves- 
peras.  Itom  a  Pascha  usque  ad  octavas  Penthecostes,  hore  coti- 
die  exsolvuntur  absque  precibus  ;  ad  missam  diaconus  et  subdia- 
conus  utuntur  dalmatica  et  tunica  ;  Tte  missa  est  cotidie  dicitur, 
pretcrquam  in  Letania  majore  et  in  Rogationibus  :  tunc  enim 
casulis  utuntur  diaconus  et  subdiaconus  ad  missam  et  Bcnedica- 
mtds  Domitfo  dicitur.  Item  per  totum  hoc  tempus  usque  ad 
octavas  Penthecostes,  non  fiunt  ad  missam  suffragia,  nisi  com- 

1.  Sous^efitendu  defunctoriiin.  —  2.  Lire  tempus.  —  3.  Ajouier  cum. 


.fc,  .Ai  j..;v  ,  ^■.>**V..^-wyi>*ft4Rl-'»r-^"-'"* 


140  ORDINARIUS    AD    USUM 

memoracio  festivitatis  alicujus,  aut  nisi  pro  pace,  imminente 
gracia,  aut  nisi  pro  amicis  egrotantibus  vel  iter  agentibus  requi- 
sid  oremus.  Item  sciendum  est  quocl  a  Qiuisimodo  usque  ad 
Cantate  leguntur  Actus  apostoiorum ;  a  Canlate  usque  ad  Ascen- 
sionem  Epistole  canonice ;  ab  Ascensione  usque  ad  Penthecosten 
legitur  Apocalipsis.  Item  a  II*  feria  Pasche  usque  ad  Afiivrtco;'- 
dia  canitur  i$  Maria  Magdalene  cum  ceteris  que  secuntur  ;  a 
Mise^Hcordia  Domini  usque  ad  Cantate  canitur  i^  Ego  sictd  vitis ; 
a  Cantate  usque  ad  Ascensionem  canitur  ^  Narrabo  nomen  ttium ; 
ab  Ascensione  usquo  ad  Penthecosten  de  octavis  Ascensionis 
canitur.  jr  ante  matutinas  laudes  /n  7*esiunrctione  taa  Xoiste  ; 
post  laudes  vero  matuiinas  ir  antc  Benedictus  Noli  flere  Maria 
restirrexii  Dominus  aUelnia,  Item  a  Qitasimodo  usque  ad  Mise- 
rico7'dia  Domini,  in  matutinis  laudibus  super  psalmos  canitur 
unicum  Alleluia  de  hac  ant.  Precedam  vos  i»  Galileam  ;  a 
Miseincordia  Domini  usque  ad  Cantate,  AUeluia  de  huc  ant. 
Surrexit  Dojninus  de  sejndav ;  [27]  a  Cantate  usque  ad  Ascen- 
sionem,  AUeluia  de  hac  ant.  Sim^exit  Xpistus  ei  iUuxii  populo 
suo.  Versiculi  ad  matutihas  et  ad  vesperas  In  resui^^eciione  tua 
Xpiste  et  Dicite  in  nacionibus. 

Sabbato.  —  Sabbato  antequam  caniatur  Cantaie  Domino,  ir  ad 
vesperas  Deus  canticnm  novum,  sed  hyninus  non  mutatur  Choinis 
nove  Jherusalon ,  Ad  completorium  super  hymnum  sancti  Symeo- 
nis  ant.  Alleluia  Nnnc  dimiiiis  Domine  aileluia  servum  tuum  in 
pace  aUeluia  aUeluia.  Infra  ebdomadam,  quando  canitur  Alleluia 
Cantate,  finis  versus  abbreviatur. 

Ad  matutinas,  in  i°  nocturno  >^  Cantate  Domino  canticum 
novum  alleluia  alleluia  aUeluia ;  in  ii°  noclurno  y  Dominus 
regnavit  exultet  terra  aUeluia  allcluia  alleluia ;  in  uf  nocturno 
jf  Jubilaie  Deo  omnis  tenn  alleluia  allcluia  alleluia.  y  ante  laudes 
matutinas  Deus  canticum.  In  matutinis  laudibus  f  Dominus 
regnavit  decorem  induit  allcluia  aUeluia  allcluia. 

Ad  III**"™,  i^  Alleluia  alleluia,  it  Caniaic  Domino  caniicum 
novum  cantate  Domino  omnis  ;  jr  Dominus  7vgnarit  extUtet  iei^rt 
alleluia  alleluia. 

Ad  VP'",  ^  Alleluiu  alleluia,  it  Dominu^  regimvit  exxdtet 
ten^a  leientur  insule  mulie  ;  jr  Jid)ilaie  Domino  omnis  te^Ta  alle- 
luia  aUeluia. 

Ad  IX**",  II)  Alleluia  alleluia,  y  Jubilaie  Deo  omnis  ieiTa  ser- 
vite  Domino  in  letitia  ;  f  Cautate  Domino  canticum  novum 
aUeluia,  Hic  ordo  continuatur  a  Cantaie  usque  ad  Ascensioneni 
Domini.  Nota  quod  a  puero  nunquam  canitur  Alleluia  SioTexit 
Dominus  et  occwTe^is. 


,.   •    ,'      ?vv'. 


REMENSIS    ECCLESIE.  141 

VII®  [kalendas  maii].  —  Septimo  kalendas  maii,  id  est  in  festo 

sancti  Marci  evangeliste,  Letania  major  celebratur,  in  qua  die 

tam  diaconus  quam  subdiaconus  utitur  casula  ad  missam,  et 

Ite  missa  est  non  dicitur,  sed  Benedicamus  Domino,  eodem  modo 

sicut  et  in  Rogationibus.  Post  capitulum,  regressis  dom.  cano- 

nicis,  cantaiur  missa  ad  altare  Sancte  Crucis  de  sancto  Marcho  ^ 

Interim,  pulsatis  duobus  signis,  dum  cantatur  missa,  ad  convo- 

candum  populum,  post  missam  dictam  ant.  Exurge  Domine  cum 

psalmo  et  GloHa  Pat^-i,  et  [v'']  dicta  oratione  a  sacerdote  Deus 

cujus propiium  est,  egrediuntur  canonici  ecclesiam,  ut  circueant 

totam  extrinsecus  civitatem  sine  stacione  in  singulis  cimiteriis, 

dicentes  antiphonas  et  orationes  de  sanctis  quorum  ibi  solet 

haberi  memoria.  Exeunt  autem  cum  duabus  crucibus  et  duobus 

fihictcriis  que  ad  cruces  religantur,  et  cum  laterna  que  a  puero 

alba  vestito  portetur  -,  et  xii  vexillis.   Egrediuntur  vero  per 

posticam  que  est  anto  Sanctum  Dyonisium,  etcnntantur  iiir"'  anti- 

phone  aut  plures,  si  opus  fuerit,  quas  incipit  cantor.  I^ostquam 

autem  pervenerint  ad  portam  Vicluleiisem  ",  ibi  caniatur  ant.  de 

sancto  Viciore,  scil.  Ik^atus  vir  qui  suffert,  quam  incipit  cantor 

et,  stantibus  illis  modicum,  diciLur  oratio  ;  qua  finita,  dicetur 

aUa   ant.    do   oodem  sancto  Ilic  esi  rir  qui  non  est  derelictv^. 

Deinde  illis  progredientibus  per  culiuram  archiepiscopi  \  duo 

sacerdotes  incipiunt  letaniam  et  cantant  cam  usquequo  expleatur 

numerus  apostolorum.   Venientibus  illis  in  cimiterium  Sancti 

Martini^,  dicitur  hec  ant.   Sanctus  Martinus,   que  incipitur  a 

cantore,  et,  dicta  oratione,  dicitur  hec  ant.   0  Ma?tine.   Post 

vero  duo  diaconi  resumunt  letaniain  ab  illo  loco  ubi  sacerdotes 

finierant  et  prosequuntur  de  martiribus.  Venientibus  illis  ad 

portam  Martis^,  ubi  est  capella  sancti  Vincencii,  dicitur  ant. 

de  eodem  sancto  Assumptus  ex  cculeo ',  et,  dicta  oratione,  dici- 

tur  alia  ant.  Egregius  Xpisti  martir,  vel  alia  statim  antiphona, 

quia  vicina  est  ecclesia   Sancti  Hylarii  ®,  sine  interposicione 

letanie  dicitur  ant.  de  sancto  Ilylario  Justum  deduxit ;  deinde 

oratio  et  iterum  dicitur  ant.  Iste  cognovit,  quam  incipit  cantor. 


1.  Lire  Marco.  — 2.  Lire  poriaiur. — 3.  La  Porte  dc  Veale ;  il  f/  avaif  en  fu  rut*,  de 
YealCtpres  de  cette  porte,  %mechapelle  de  Saint-Victor.  —  4.  La  Coutnrc  de  Var" 
dieveqnef  place  de  ta  Cotdnre,  pr^  de  Veglise  Saiiti-Jacqms  {awjonrdhm  place 
cTErlofi),  ced6e  par  Varchev^ie  Guillaume  de  Champayne,  en  1183,  aux  liabi' 
tanis  de  Reims,  ponr  p  cofislruire  des  maisons  (Marlot,  Metr.  Reiu.  liisi.,  t,  II, 
p.  419).  —  5.  Le  citnetiere  de  Saint-Pierre^lcVieil,  dans  lefntet  ^taif  nne  chapelle 
d^di4e  tt  Saini-Marlin.  —  6.  La  Poiie  de  Mars :  la  chapefte  du  chdteaii  de  /'ar- 
d^vique,  ti  la  Poiie  de  Mars,  4tait  sous  le  vocable  de  Saint'Vinccnt.  —  7.  Lire 
equuleo.  —  8.  La  cliapeUe  de  Saint-Hilaire,  situ4e  en  deliors  dcs  murs,  pres  de 
la  Porle  de  Mars. 


142  ORDINARIUS   AD    USUM 

Deinde  duo  diaconi  idem  vel  alii  repetunt  letaniau^  de  martiri- 
bus,  ab  illo  loco  ubi  ipsi  finierant.  Postquam  autem  perventum 
fuerit  retro  ecclesiam  Sancte  Trinitatis  ' ,  ubi  liabetur  memoria 
de  sancto  Remigio,  dicitur  ant.  a  cantore  de  [28]  eo  Beatus 
Remigius  vi  vidit,  et,  dicta  oratione^  dicitur  alia  ant.  Concito 
ciirsu ;  tunc  iterum  repetitur  letania  de  confessoribus,  quam 
prosequuntur  duo  subdiaconi  usquequo  perveniatur  ad  portam 
Carceris  *,  ubi  est  capella  Sanctorum  martirum  Crispini  et  Cris- 
piniani ;  tunc  dicitur  hec  ant.  Martires  sancti,  et,  dicta  oratione, 
dicitur  aliaant.  Sancti  tui  Domine ;  postea  repetitur  letania  de 
confessoribus  ab  eisdem  vel  ab  aliis  subdiaconis,  usquequo  per- 
veniatur  retro  Sanctuin  Petrum  ad  moniales^,  ubi  olim  fuit 
ecclesia  Sancte  Marie  rotunde*.  et  dicitur  liec  ant.  a  cantore 
Beata  Dei  Genitrix,  et,  dicta  oratione,  dicitur  alia  ant.  Hec  esC 
regina  seu  Regali,  sicut  placuerit  cantori.  Statim  incipitui'  a 
pueris  letania  de  virginibus  usque  ad  portam  Basilicam  ^,  ubi 
habetur  memoria  sancti  Michaelis,  et  ibi  dicitur  hec  ant.  Sancie 
Michael,  et,  dicta  oratione,  dicitur  alia  ant.  Archangele  Xpisti 
per  cantorem.  Deinde  continuatur  letania  de  virginibus  ab  eis- 
dem  vel  ab  aliis,  usquedum  perveniatur  in  porticum  sancte 
ecclesie  nostre  majoris.  Postquam  autem  letania  fucrit  decursa 
usque  Sancte  choi*us  virginwn  ora  pro  nobis,  u°  subdiaconi , 
quibus  a  cantore  fuerit  injunctum,  statim  inchoant  Omnes  sancli 
orate  pro  nobis,  et  ita  ingrediuntur  ecclesiam.  Postquam  autem 
letania  fuerit  omnino  expleta,  dicitur  oratio  de  sancta  Maria  et 
omnibus  sanctis,  et  post  orationem,  dicto  A^neii,  nichil  amplius 
adhibetur. 

Letania,  sicut  diximus,  in  hunc  modum  decantatur  :  primitus 
duo  sacerdotes  incipiunt  et  prosecuntur  usquequo  numerus  apos- 
tolorum  fuerit  expletus  ;  diaconi  vero  prosecuiitur  de  martyri- 
bus,  subdiaconi  de  confessoribus,  acoliti  de  virginibus.  Duo 
subdiaconi  ab  introitu  ecclesie  majoris  residuum  letanie  prose- 
cuntur  et  finiunt  eam. 

Hiis  itaque  peractis,  pulsatur  ad  II 1^"*,  et  cantatur  missa  de 
jejunio,  quia  nec  [v°]  et  commemoracio  fit  de  sancto,  postquam 
prior  missa  de  ipso  ad  Sanctam  Crucem  cantata  fuorit. 


1.  Voir  p.  117,  n.  1,  —  2.  La  Porte  CSreSf  pres  de  lagnelle  etait  1a  chapeUe 
de  SainUCr6pin  eJt  de  Saint^Crepinien.  —  3.  VcmV  p.  119,  n.  1,  —  4.  La  cliapeUe 
de  Sainte'Marie4a'Rotide.sUn^  derrierele  choenr  de  ViyUae  SaifU-Pierre-/ds- 
Dame^  (c/*.  i4ne  charte  de  Varciicvique  Gui  de  Chdtillon,  cit4e  dans  Marlot,  op. 
cit„  t.  II,  p.  84).  —  5.  Forte  Basie ;  an  VIII^  siicle,  dn  tentps  de  Vardieviqt*e 
s^  Rigobert,  il  u  avait  sur  le  mur,j[yris  de  ceite  porte,  un  oratoire  sous  le  vocable 
de  Saint-MicJiel  (Marlot,  op.  cit,,  t.  I,  p.  287), 


REMENSIS   EGGLESIE.  143 

Sl  LETANIA  MAJOR  EVENERIT  INFRA  PASGHALEM  EBDOMADAM.   — 

Sciendum  quoque  est  quod,  si  letania  major  evenerit  infra  pas- 
chalem  ebdomadam,  nichil  inde  agitur  in  ea,  sed  in  sequente 
septimana,  die  qua  visum  fuerit  oportunius,  restaurabitur. 

De  Rooationibus. 

In  Rogationibus  fieri  solet :  quolibet  die  Rogationum,  inscri- 
buntur  in  tabula  matriculana  *  duo  diaconi  et  duo  subdiaconi 
processionem  debentes  ex  ordine  ;  de  diaconibus  ille  qui  prior 
est  legit  ewangelium  ad  primam  stacionem,  secundus  ad  secun- 
dam.  Similiter  de  subdiaconibus,  ille  qui  prior  est  legit  episto- 
lam  ad  primam  stacionem,  secundus  ad  secundam  stacionem. 
Diaconus  ebdomadarius  lcgit  ewangclium  ct  predicti  diaconi 
ministrant  cum  eo  ;  similiter  subdiaconus  ebdomadarius  legit 
epistolam  et  predicti  subdiaconi  procedunt  cum  eo.  In  eadem 
tabula  sunt  notandi  unus  sacerdos  et  duo  diaconi,  alii  a  predic- 
tis,  qui  jaceant  in  prima  stacione  coram  altari  et  dicant  vii  psal- 
mos  penitenciales ,  dum  cantatur  lctania  ;  et  ad  secundam 
stacionem  alius  sacerdos  et  alii  diaconi,  etad  terciam  stacionem 
alius  sacerdos  et  alii  diaconi ;  et  incipiendum  est,  prima  die 
Rogationum,  a  primo  sacerdote  et  a  priniis  diaconibus,  post 
quos  assumendi  sunt  alii  per  ordinem, 

In  matutinis  non  mutatur  dominicalis  *,  sed  in  missa  ad  Sanc- 
tum  Thimotheum  ^  dicitur  collecta  de  jejunio. 

De  PRIMA  DIE  ROOATIONUM. 

Secunda  itaque  feria  Rogationum,  cantata  IU^  et  VP,  cam- 
pane  pulsantur  insimul ;  deiiule  incipitur  in  choro  a  cantore 
ant.  Exurge  Domine,  cum  ps.  Deiis  aicribus  et  cum  Gloria  Patri. 
Qua  ant.  repetita  et  cantata,  sequitur  oratio  Deics  cui  p^^opintim 
est,  moxque,  incepta  hac  ant.  a  cantore  Cum  joconditate  exibitis, 
exeunt  autein  canonici  cum  feretro  aureo  a  duobus  presbiteris 
usque  extra  majo[29Jrem  ecclesiam  deportato  cum  crucibus  et 
thuribulis  et  laterna  et  vexillis  precedentibus,  et  cantantcs  anti- 
phonas  processibnales  tantum,quoniam  eo  die  non  fit  commemo- 
ratio  de  sanctis  in  via.  Circueunt  loca  consueta,  donec  veniant 
ad  Sanctum  Hylarium  extra  niuros  ;  ibi  enim  fit  prima  stacio 
hoc  modo  :  in  introitu  illius  ecclesie,  vel  ante  si  visum  fuerit 
expediens,  duo  diaconi  quibus  injunctum  fuerit  incipiunt  leta- 
niam  Agnus  Dei,  et,  illis  procedcntibu?  et  docantantibus,  donec 
veniant  juxta  altare  sacerdos  et  ii  diaconi,  qui  ad  hoc  fuerunt 


1.  Lire  iniitricularia.  —  2.  Sous-entendu  collecla.  —  3.  I/eylise  coilegialc  et 
paroissiale  de  Saiut-TimotMe, 


144  ORDINARIUS   AD    USUM 

inbreviati  \  privatim  et  prostrati  jacent  super  stapetam  *  coram 
altari  dicentes  vii  ps.  penitentiales.  Finita  letania,  surgunt  hii 
tres  ab  oratione,  et  sacerdos  illius  loci,  tanquam  ad  missam 
preparatus,   dicit  orationem   de  sancto  ejusdem  loci.   Postea 
subdiaconus,  unus  ex  illis  qui  eo  ^  processionem  debent,  legit 
epistolam.  Acolitus  cantat  gradale.  Diaconus,  unus  ex  illis  qui 
processionem  debent,  legit  ewangeliura.  Quo  finito,  exeunt  ab 
ecclesia  cantantes  ant.  de  sancto  ejusdem  ecclesie.  Dcinde  inci- 
piunt  alias  ant.  processionales,  et  sic  proccdunt  cautando  ad 
Sanctum  Symphorianum  *,  ubi  secunda  stacio  fit  omnino  eodem 
modo  sicut  prius.  Postea  inde  exeunt  cantantes  ant.  de  sanctis 
apostolis,  in  quorum  honore  fundata  est  ecclesia  illa,  et  repe- 
tunt  antiphonas  processionales  ;    et  antequam  perveniant    ad 
Sanctum  Thimotheum,  ubi  tercia  fit  stacio,  ii  subdiaconi  inci- 
piunt  magnam  letaniam,  et  procedunt  cantando  usque  juxta 
altare  Sancti  Thimothei.  Qua  finita,  missa  soUempniter  celebra- 
tur  a  presbitero  nostro  ebdomadario,  cum  processionc  trium 
diaconorum  et  totidem   subdiaconorum  casulas  habentes  ^,  et 
totidem  ceroferariorum,  duorum  quoque  acolitorum  thuribula 
ferenciuin,  precentore  ebdomadario  servante  chorum  capa  serica 
induto  ;  duo  pueri  [v°]  cantaiit  gradale  Maledicii,  quia  iioii  est 
gradale  in  missa,  et  duo  subdiaconi  facientes  processionein  cau- 
tant   Allcliiia   Confitemim,    et   ipsi  capis   sericis   suni   induti. 
Sequencia  canitur  Tripudiet  timentium  tuvma.  Colebrata  missa, 
(\\eunt  canonici  cum  antiphona  dicenda  de  martiribus  Liix  per- 
petiia  ;  et  cum  venerint  in  directum  ecclesie  Sancti  Rcmigii, 
incipit  cantor  0  presul  Xpisti ;  postea  cantent  de  ant.  proces- 
sionalibus  que  supersunt,  si  opus  fuerit ;  et  cum  appropinqua- 
verint  civitati,  cantant  hoc  ^  Civitatem  istam  genti  peccairici 
cum  versibus,  et  iji  introitu  civitatis  has  antiphonas  Ambulate 
sancti  Dei,   Ingredimini^   Ambidate  sancti  Dei  ad  locum  ;  in 
introitu  vero  majoris  ecclesic  Hec  est  regina,  et  sequitur  oratio 
de  beata  Maria  et  omnibus  sanctis  ;  deindc  pulsatur  ad  IX**"^  et 
cantatur^. 

De  II*  DIE  ROGATIONUM. 

Tercia  feria  Rogationum,  omnino  eodem  modo  agendum  est, 
excepto  quod  omnes  exeant  canonici.  Incipit  cantor  in  choro 
Propiciiis  esio  Domine,  cuni  ps.  Deu^s  oeneinmt  gentes  et  Glona 

1.  Inscrits  sur  la  liste,  —  2.  Staplelus,  tapes,  tapis,  —  3.  SoHS^efUendu  die  ?  — 
4.  Vdglise  colUgiaXe  et  paroissiale  de  Saitu-Symphorien.  —  5.  Lire  habeiitium. 
~  6.  Addition  du  tns,  328,  fo  49  :  Vetiiunt  inouachi  Sancti  Nichasii  ad  ecclesiara 
nostrara  et  ibi  celebrant  missani. 


r-»     T*»» 


REMENSIS   ECCLESIE.  145 

Patri,  sequente  oratione  Clamancitim  ad  te  queswnus  Domine, 
et  eo  die  in  procedendo  dicuntur  antiphone  et  orationes  de 
sanctis  in  locis  in  quibus  habentur  de  illis  memorie,  ct  fit  prima 
stacio  ad  Sanctum  Petrum  veterem  \  secunda  stacio  ad  Sanctum 
Hylarium  intra  muros  * ;  et  antequam  perveniant  ad  Sanctum 
Nichasium  ^,  ubi  tercia  stacio  fit,  ii  subdiaconi  incipiant  ^  leta- 
niam  et  procedunt  cantando  usquc  juxta  altare  Beati  Nichasii. 
Qua  finita,  missa  celebraiur  sollempniler,  sicut  in  die  hesterno, 
et  cantatur  sequencia  0  crux  Itgnum  triumphale,  quod  ^  reperitur 
in  fine  hujus  sequencie  Laudes  cnccis.  In  redeundo  ad  majorem 
ecclesiam  agitur  sicut  actum  est  feria  11*^  precedente.  Et  nota 
quod  eodem  die,  quando  venitur  a  Sancto  Petro,  antequara 
veniatur  ad  Sanctum  Hylarium,  intratur  in  ecclesiam  Sancte 
Trinitatis,  nec  deponitur  feretrum,  sed  stando  cantant  Afiscro^e 
mei  Deus  et  Pater  nosfe7\  cum  precibus  et  oratioue  pro  sancto 
Constancio  et  omnibus  defunctis  ^\ 

De    III*   DIE    RoGACIONUxM. 

[30]  Quarta  feria  Rogacionum,  scilicet  vigilia  Ascensionis, 
pronunciatur  ad  matutinas  ewangelium  Sublevaiis  Jhcsus  oculis, 
quod  in  precedentibus  feriis  nequaquam  fit,  nam  iu  eis  leguntur 
Epistole  canonice.  De  responsorio  NarTabo  cantatur.  Ant.  ad 
Benedictus  repetitur  Exivi  a  Paire,  Commemoracio  de  resur- 
rectione  non  agitur.  Collecta  habetur  propria  de  vigilia,  tam  ad 
matutinas  quam  ad  missam,  Presia  quesumus  omyiipoiens  Deus 
ut  nostre  mentis,  etc. 

Matutine  et  alie  hore  do  bcata  Maria  pretermittuntur  usque 
ad  octavas  Penthecostes.  Si  autem  festivitas  alicujus  sancti  in 
vigilia  ista  evenerit,ewangelium  de  vigilia  nichilominus  legetur  ; 
^  de  sancto  canuntur.  Post  Benedictus,  dicta  ant.  et  oratione 
de  sancto,  subjungitur  ant.  de  vigilia  Bxivi  a  Patre  cum  ora- 
tione. 

Db  processione  ad  Sanctum  Remigium. 

Eodem  die,  cantata  IIP  et  VI*,  et  pulsatis  campanis,  incipit 
cantor  in  choro  Exurge  Domiuc  cum  ps.  Dcus  auribus  et  cum 
Gloria.  Patri,  et,  dicta  oratione  de  bcata  Maria  et  omnibus 
sanctis,  exeunt  canonici  sicut  precedentibus  feriis,  et  fit  prima 
stacio  ante  "  Sanctum  Dyonisium,  secunda  stacio  ad  Sanctum 
Martinum  **,  sed  obiter  in  eundo  dicuntur  ant.  et  orationes  de 

i.  UMise  paroissicUe  de  ScUtU-Pierre^le-ViBU.  —  2.  V4glise  paroissicUe  de 
SaifU-Hilaire.  —  3.  Viglise  abbaiicUe  de  SairU^Nicaise,  —  4.  Lire  incipiuDt.  — 
5.  Lire  que  ?  —  6.  Addition  du  tns.  328,  /o  49 :  Veiiiunl  moauchi  Saactl  Reiiiigii 
ad  ecdesiam  nostram  et  ibl  celebraut  missam.  —  7.  Lire  probtU^msfU  ad.  — 
du  Liffiise  pa/roissiale  de  SaifU^Marlin. 

vu  10 


*'»'-^"«'J' 


— T-J  — 


146 


ORDINARIUS   AD   USUM 


sanctis  in  locis  vel  in  directo  locorum  in  quibus  habentur  memo- 
rie  de  illis.  Tercia  stacione,  celebratur  missa  ad  Sanctum  Remi- 
gium.  A  duobus  subdiaconis,  capis  sericis  indutis,  cantatur 
Alleluia  omnes  gentes,  Sequencia  Hac  ciara  die.  Post  missam 
accipiunt  duo  presbiteri  canonici  feretrum  nostrum,  et  illis  sic 
stantibus  ante  altare  beati  Remigii,  cantor  incipit  ant.  Sancte 
Remigi  confessor,  que  tota  ibi  percurritur  cuni  i  Quia  a^edimus 
te  anie  thronum  majestatis  gloriosum  assistere^  et  sine  oratione ; 
deinde  incipitur  eadem  ant.,scil.Sr/wc/e  Remigi,  quam  cantantes 
recedunt  canonici.  Postea  cantatur  in  via  i^  0  presid  Xrjtsti, 
deinde  ^  de  beato  Nichasio  Bonus  pastor ;  in  directo  Sancti 
Mauricii  cantatur  ant.  Flagi^abat  cum  oratione  de  sancto  [v**] 
Mauricio.  Post  quod  statim  incipitur  letania  Aufer  a  nobis  a 
iiii*'''  subdiaconis  vocibus  altisonis,  prima  vice  repetitur  ab  aliis 
canonicis  totus  primus  >^  Aufer  a  nobis,  etc,  postoa  vero  non 
totus  repetitur,  sed  solummodo  Misei^ere  misere^^e.  Appropin- 
quantes  civitatem  cantant  i^  Civitatem  istam  genti  peccatrici  et 
antiphonas  Ambtdate  sancti  Dei,  Ingredimini,  Ambtdate  sancti 
Dei  ad  locum,  sicut  in  preteritis  diebus  ;  in  introitu  vero  majoris 
ecclesie  cantatur  ant.  Alma  Redcmpto7ns,  vel  prosa  Inviolata 
integ7'a,  que  incipitur  a  cantore,  sequente  oratione  de  omnibus 
sanctis.  Presbiteri  et  pueri  tenentur  esse  rasi.  * 

Db  vioilia  Ascensionis. 

Eodem  die,  scilicet  vigilia  Ascensionis,  ad  vesperas  cantantur 
ps.  de  ipso  die  cum  Alleluia  de  antiphona  consueta.  i^  canitur 
Non  conturbetur,  Hymnus  Jhesu  nostra  redempcio,  f  Ascen'^ 
dens  Xpistus  in  altum,  Ad  Magnificat  ant.  Patet'  manifestam. 
Ante  majus  altare  ix  candelabra  disponuntur. 

Ad  completorium,  super  psalmos  Alleluia  de  hac  ant.  Mise- 
re^^e.  Hymnus  Jhesu  Redemptor  seculi.  Ad  Nunc  dimittis,  Ascen- 
dens  Xfiistus  in  altum  alleluia  captivam  duxit  captivitatem  alle" 
luia  alleluia. 

Ad  matutinas  duppliciter  pulsatur  et  a  binis  cantatur.  Duo 
dyaconi  cantant  invitatorium  et  ewangelium  pronunciatur.  Nota 
quod  per  octavas  Ascensionis  dicitur  intra  sanctuarium  hec  ant. 
Non  vos  relinqtuim  orphanos,  et  per  octavas  Penthecostes  dicitur 
hec  ant.  Accipite  Spiritum, 

Db  dib  Ascbnsionis  et  procbssionb  ejusdbm. 

Ipso  die  Ascensionis,  ad  primam  dicitur  ps.  ConfUemini,  et 
post  primam,  cantata  missa  ad  Sanctam  Crucem,  statim  induun- 
tur  dom.  canonici  capis  soUempnibus,  et  duo  custodes  clerici 
accipiunt  duas  cruces,  induti  similiter  capis,  acolitus  vero  aquam 


REMENSIS   ECCLESIB.  147 

benedictam.  Deinde  cantor  incipit  i^  Ite  in  orbem  et  sic  ordi- 
nate  proficiscitur,  et  exeuntes  per  portam  sini[31]stre  porticus, 
que  est  ante  Hospitale  \  xii  vexillis  antecedentibus,  circueunt 
majus  claustrum  *  cantantes  i^  Ite  in  07^bem,  et  postea  ijl  que 
secuntur,  scil.  Omnis  pulcritudo  et  cetera  i^  per  ordinem  usque 
ad  ix""*,  et  etiam  nonum,  si  opus  fuerit,  primo  tamen  i^  obmisso ; 
f  quoque  cura  uno  i^  cantatur,  et  finis  Cujuslibet  i^  repetitur,  et 
Gloina  Patri  additur  si  opus  fuerit.  Postquam  autem  pervene- 
runt  subtus  capellam  Sancti  Michaelis,  incipit  cantor  ant.  Non 
vos  relinquam  oi^phanos,  et,  illis  introcuntibus  ecclesiam  post 
finera,  antiphona  incipitur  in  media  ecclesia  Sedit  angelus,  ver- 
sus  autem  super  pulpitum  altisonis  vocibus,  ct,  facta  repeticione, 
cantor  incipit  ant.  0  rex  glorie,  et  sic  procedunl  in  chorum. 
Statim  inchoatur  IIP. 

Sciendum  quod  non  eo  die  cantor  tenel  chorum,  sed  succontor 
et  precentor  ebdomadarius.  Si  dom.  archicpiscopus  missam  cele- 
braverit,  cum  quina  processione  diaconorum  et  subdiaconorum 
et  sine  racionabili  ^  accedet  ad  altare.  Credo  in  unum  dicitur  et 
prefacio,  scilicet  Qui  post  resw^^ectionem,  sed  eo  die  solummodo 
dicenda  est. 

Antiphone  de  matutinis  laudibus  ad  primam  et  ad  reliquas 
horas  diei  et  ad  vesperas  replicantur.  Ad  IIP"™,  VP"™  et  IX^'" 
propria  habentur  i^,  scil.  Ascendens  X^istus  in  altum  et  cetera 
que  secuntur. 

Ad  completorium  non  agitur  commemoracio  defunctorum  ab 
ipso  die  usque  ad  octavas  TVinitatis,  nisi  infra  octavas  contigerit 
fieri  soUempne  anniversarium,  vel  nisi  corpus  defuncti  presens 
fuerit. 

De  feriis  inpra  octavas  Ascensionis.  —  Sequentibus  diebus 
canitur  ad  matutinas  cotidie  ix  psalmi  de  Ascensione  cum  unica 
ant.  de  Ascensione,  et  legitur  Apocalipsis  infra  has  octavas 
Ascensionis.  Te  Deum  laudamus  et  Gloria  in  excelsis  non  cani- 
tur,  nisi  occurrat  dies  dominica.  Tria  tantum  candelabra  ante 
majus  altare  disponuntur.  Invitatorium  cotidi[v°Janum  Ascendit 
Xftistus  vei^e,  et  ad  matutinas  et  ad  vesperas  solummodo  ant.  de 
matutinis  laudibus  expenduntur.  Ad  horas  alias  cantatur  Alle- 
luia  de  cotidianis  antiphonis  que  cantantur  tempore  paschali.  Si 
autem  de  sanctis  agatur  invitatorium  est  Alleluia  alleluia,  et 
matutine  laudes  cum  aliquo  de  consuetis  Alleluia  cantantur. 

viii®  die,  licet  festum  iii  lectionum  occurrat,  tamen  cantatur 
de  Ascensione  ad  missam  et  fit  commemoracio  de  sanctis. 

1.  Uancien  HtM-IHeu,  vaisin  de  la  catMdrale.  —  2.  Le  grand  doUre  de 
Natre^Dame  (la  caiMdrale),  —  3.  Lire  Ratlonali. 


148  ordinarius  ad  usum 

De  sabbato  infra  ootavas  Ascensionis. 

Sabbato  infra  octavas  Asceusionis,  ad  vesperas  ant.ad  Magni- 
ficat  Euntes  in  mundum. 

De  dominica  infra  octavas  Ascensionis. 

Doininica  infra  octavas,  si  de  sanctis  agitur,  invitatorium  est 
Alleluia;  si  vero  de  saiictis  uon  agitur,  idem  erit  invitatorium 
quod  et  in  die  Ascensionis,  scilicet  Alleluia  Ascendem  Xyistiis 
in  alium  ;  (ant.)  t  primi  nocturni  et  f  tercii  nocturni  commu- 
tantur,  ita  quod  primus  f  est  Nimis  exaltatus  es  et  tercius  y 
Elevafa  est,  proptcr  coincidenciam  antiphonarum.  Ewangelium 
de  dominica  pronunciatur.  Ad  Benedictus  ant.,  scil.  Ascendo, 
cum  oratiope  de  Ascensione  premittitur,  et  subsecuntur  ant.  ct 
oratio  de  dominica,  nisi  actum  fuerit  de  aliquo  sancto.  Si  enim 
fuerit  festivitas  alicujus  sancti,  ut  prediximus,  invitatorium  erit 
de  sancto,  scilicet  Allefuin  aflefuia,  Tria  ultima  i^  canuntur  de 
sancto.  Ad  matutinas  laudes  canitur  unum  Affeluia  de  hac  ant. 
Tristicia ;  ant.  vero  ad  Bonedictus  Lujc  perpctua,  vel  alia  que 
competens  fuerit ;  post  orationem  de  sanctis  statim  subinfertur 
ant.  de  Ascensione  cum  collecta,  tercio  loco  subjungitur  ant. 
cum  firatione  de  ewangelio. 

Dominica  infra  octavas,  ad  missam,  de  dominica  canitur.  Post 
collectam  de  dominica  subjungitur  oratio  de  sanctis,  tercio  loco 
de  Ascensione.  Ad  primam  non  dicitur  ps.  Deiis  Deus  respice, 
quia  in  tota  septimana  illa  non  dicitur  diea  ^  Ad  processionem 
canitur  ant.  Vidi  aquam  et  i$  Ite  in  orbem ;  in  introitu  ecclesie 
ant.  0  rex  glorie;  in  introitu  vero  chori  ant.  Non  vos  retinquam. 

Ad  missam,  si  de  sanctis  non  agitur,  post  collectam  de  domi- 
nica  oratio  de  Ascensiono  subinfertur.  Ad  \Ms.  327,  f^  34  t?**] 
horas  canuntur  Atiefuia  de  cotidianis  antiphonis.  Ad  vesperas, 
ant.  Dominus  Jhesus  postquam  tocuttcs,  et,  dicta  unica  coUecta 
de  Ascensione,  finiuntur  omnino  vespere. 

Octavo  die,  licet  fcstum  trium  lectionum  occurrat,  tamen  can- 
tatur  de  Ascensione  ad  missam,  et  fit  commeiuoratio  de  sanctis. 

Sexta  feria  inter  octabas  Ascensionis  et  Penthocosten,  totum 
de  Ascensione  agitur  ;  missii  tamen  de  dominica  cantatur,  et 
coUecta  de  Ascensione  sine  hodieima  die  adhvbetur,  nisi  festum 
occurrerit,  nam  tunc  de  sanctis  agitur  et  collecta  de  Ascensione 
subinfertur. 

In  vigilia  Penthecostes. 
Vigilia  Penthecostes,  ad  matutinas  pronunciatur  ewangelium ; 

1.  Pour  dieta. 


.»•♦1^; 


*      t  y  *  •  »  •        I 


REMENSIS    ECGLESIE.  149 

1$  de  Ascensione  cantantur.  Ant.  una  de  Ascensione  in  matutinis 
laudibus  canitur  ;  ant.  ad  Benedictus  tJxjiectatc  promissum 
Pairis. 

Nota  :  si  fesiivitas  alicujus  sancti  trium  lectionum  ea  die 
acciderit,  ad  matutinas  totum  agitur  de  sancto,  excepto  quod 
ewangelium  de  vigilia  pronunciatur,  et  post  orationem  de  sancto 
subjungitur  ant.  Expectatc.  Si  autem  festum  novem  lectionum 
acciderit,  die  precedenti  poterit  celcbrai'i.  Post  primam  oratio- 
nem  de  vigilia,  scil.  Presta  queswnits,  conimemoratio  non  agitur 
de  Ascensiono ;  collecta  tamen  de  Ascensione  dicitur  ad  horas 
sine  hodiei^a  die. 

Eadcm  die,  ad  missam  agitur  sicut  in  vigilia  Kesurrectionis 
dominice.  Cantata  nona,  lectioiies  antc  missam  sine  titulis  : 
prima  lectio  Temptamt  Deiis  Ahraliam.  sine  orarionc  premissa; 
sequitur  oratio  Deas  qui  in  Ahixihc  absque  Dominus  vobiscum. 
Sequitur  altera  lectio  Sa^ipsit  Moyses  canlicum  ;  dcinde  puer 
cantat  priinum  tractura  Atterule  celiun  et  loquar  ;  post  liec  dici- 
tur  alia  oratio  Deu^  qui  pro  nohis  per  p7'0]ihetarum  ora.  Sequi- 
tur  tercia  lectio  Aj^preliemleyit  septem  mulioes  ;  deinde  puer 
cantat  secundum  tractum  Vinea  facta  est ;  posL  hec  subjungitur 
oratio  Dcus  qui  nos  ad  celehrandam  presentcm  festiritatem,  et 
rcquiritur  in  sancto  sabbato  Pasche.  Sequitur  iiii*  lectio  Audi 
Isracl  mandata  vite ;  post  quam  statim  subjungitur  oratio  Deu^ 
incommutahilis  virttts ;  deinde  puer  cantat  tercium  tractum  Sicut 
cei*vus ;  sequitur  aliu  oratio  Concedc  quesiimm  omnipotens  Deus 
xU  qui  sollonpnitatem,  Deinde  aguntur  litanie  septene,  quine  et 
torne,  et  consecrantur  fontes,  et  cetera  tiunt  sicut  in  sabbato 
sancto  Pasche.  excepto  quod  cantor  non  dicit  Accendite.  [35] 
Finitis  litaniis,  precenior  ebdomadarius,  capa  serica  indutus, 
incipit  alta  voce  Kyrieleison ;  post  festivum  Kt/rie  eJeison  dicitur 
Glojia  in  eacelsis,  et  interim  pulsantur  campane  ;  tres  diacones 
et  tres  subdiacones  procedunt ;  oratio  ad  missam  Presta  quesu- 
mus  O77inipotens  Dmis  ut  clarituHs  tue ;  post  epistohim  puer  can- 
tat  Alleluia  Confitei^iini  Domipio,  subdiaconus  tractum  Laudate 
Doini7iu7n,  que  reperiuntur  in  sabbato  sanclo  Pasclie;  ante  cwan- 
gelium  portantur  cerei,  quod  non  lit  in  vigilia  Pasche  ;  Crcdo 
in  xmu77i  Deu77i  in  vigilia  Penthecostes  et  in  vigilia  Pasche  dici- 
tur  [postj  fontes  consecratos  et  pueros  baptizatos  ;  oHerenda 
canitur.  Ipso  die  et  sequenii  die  doniinica  portantur  cruces  et 
cerei  ante  dom.  archiepiscopum,  sicut  in  I^asclia. 

Ad  ves])eras,  quando  deducitur  dom.  an^hiepiscopus  cum  pro- 
cessione  a  palacio  in  ecclesiam,  cantatur  a  cantore  ant.  Non  ros 
relinqua^n  orpha^ios ;  in  crastino  autem  ad  vesperas  cantatur 


150  ORDINARIUS   AD    USUM 

ant.  Accip[tt]e  Spiritum  Sancttm,  Ad  utrasque  vesperas  et  ad 
missam  duo  subdiaconi,  qui  cruces  portant,  et  duo  acoliti  cereos 
portantes,  capis  sericis  super  albas  indui  debent  :  similiter  in 
Natali  Domini  albis  et  capis  sericis  indui  debent  ad  utrasque 
vcspera.s  et  ad  missam.  Ad  vesperas  super  psalmos  cantatur 
Alleluia  de  hac  ant.  Benedictus  Do^ninus;  v^  canitur  Jam  non 
dicam  vos  sei^os;  hymnus  Veni  creator,  qui  etiam  quinta  [etjsexta 
feria  repetitur  ad  vesperas ;  sed  in  die  Penthecostes,  hymnus  ad 
vesperas  Beata  nobis  gaudia,  qui  etiam  secunda  et  tercia  et 
quarta  feria  cantatur. 

Ad  completorium,  super  psalmos  canitur  AUeluia  alleluia 
alleluia  allehiia ;  hymnus  Jhesu  redemptoi*  seculi,  et  in  die  Pen- 
thecostes  similiter ;  in  aliis  vero  diebus  per  octavas  nequaquam, 
quoniam  in  eis  super  psalmos  antiphona  est  Alleluia,  hymnus 
Te  lucis  ante  terminum;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Alleluia  Spiritits 
Paraclitus  [ms,  326,  f^  32^  et  eciam  cotidie  per  octavas. 

De  matutinis.  — Ad  matutinas  invitatorium  canitur  a  duol)Us 
sacerdotibus.  Nota  :  secunda  antiphona  ad  matutinas  ante  ewan- 
gelium  incipitur  a  diacono,  tercia  a  sacerdote.  Similiter  fit  in 
Pascha. 

Ad  primam,  finito  Jam  lucis  et  Sit  laus,  ps.  Confitemini  dici- 
tur,  sed  eo  die  tantum. 

Ad  VP"*  et  IX*™,  sicut  ad  terciam  canitur  hymnus  Nunc 
sancte  nobis  Spiritus  cum  ultimo  f  de  hoc  hymno  Veni  a^eatoj" 
Spiintu^,  scilicet  Per  te  sciainus  da  Patrem,  sed  eo  die  tantum, 
quoniam  in  aliis  diebus  dicuntur  ad  VP"*  Rector  potens  verax 
Deus  et  ad  IX**™  Rerum  Deus  tenax,  cum  Sit  laus. 

De  processione  in  die  Pentecostes.  —  Ad  processionem, 
quando  egrediuntur  domini  canonici  de  choro,  incipit  cantor 
ant.  Vidi  aquam ;  per  claustrum  canitur  ant.  Cum  venerit  Para- 
clitus.  Nota  :  ante  introitum  ecclesie  sacerdos  debet  dicere  ora- 
tionem,  t  premisso,  scilicet  Fundamenta  etc,  et  statim  cantor 
incipit  1$,  et  sic  debet  fieri  aliis  festis  dupplicibus  in  introitu 
ecclesie,  et  circa  chorum  i^  Jam  non  dicam  vos  se^^os,  in  medio 
navis  ecclesie  Sedit  Angelus,  f  Ci^cifixum  cantalur  super  pul- 
pitum  ;  in  introitu  chori  ant.  Auge  in  nobis  vcl  Veni  sancte  Spi- 
iHtus  sine  Allehda.  Ipso  die,  ad  VP™  et  ad  IX^™  fitcommutacio 
antiphonarum  et  i^,  quoniam  ant.  de  nona  dicitur  ad  VP™,  ot 
ant.  de  VP  ad  IX"™,  ne  accidat  ydemptitas  antiphonarum  et  15). 

De  vesperis.  —  Ad  vesperas  canuntur  ant.  de  matutinis  lau- 
dibus,  sed  loco  quarte  antiphone,  que  est  Fontes  ct  omnia,  can- 
tatur  hec  ant.  Hii  qui  Hnguis.  ^  Beata  nobis  gaxuHa,  qui  etiam 

1.  Sous-enltendu,  Hymnus. 


kvmx  wjti< «  %  I . ,       .  ^s^^^nt^r  *» V     '•>»»■-•  -^iw*?!*»*  N   j  *  •  -^  K  - 


REMEN8IS   BCCLESIE.  151 

11*^  feria,  IIP  et  II IP  cantatur.  Ad  Mngnificat  cantatur  ant. 
de  ewangelio  Audisiis  quia  dixi,  non  illa  Accipile  Spiritum 
sanctum, 

Nota  quod  per  hos  dies  Penthecostes  nichil  utcunque  agitur 
de  sanciis;  sed  si  qua  festivitas  occurrerit,  tantummodo  ad 
missam  fiet  de  sancto  vel  de  sanctis  commemoracio,  licet  festum 
sit  [v**]  IX  lectionum.  Cotidie  Te  Deum  laudavius,  et  Gloria  in 
excelsis,  et  Credo  in  unum,  et  Ite  missa  est,  ct  prefacio  Qui 
ascendens  supei"  omnes  celos  dicuntur.  Cotidie  precentor  ebdo- 
madarius  incipit  antiphonas  ad  horas,et  idem  cantat  ^  ad  easdem 
horas.  Cotidie  antiphone  de  matutinis  laudibus  expenduntur  ad 
horas,  sicut  in  ipso  die  Penthecostes. 

De  die  Penthecostes. 

Die  Penthecostes  pronunciatur  ewangelium  ad  matutinas  ; 
aliis  VI  diebus  leguntur  sermones.  Die  Penthecostes  duo  saccr- 
dotes,  induti  capis  sericis,  cantant  invitatorium  ;  aliis  sex  diebus 
acolitus  cantat  inviUitorium,  quod  est  Alleluia  alleluia,  et  idem 
vel  alius  puer  cantat  primum  i^.  Die  Penthecostes  canitur 
sequencia  Sancti  Spiritus,  feria  ll^  Ad  celebres,  feria  IIP  Re(/ine 
nunc  celoimm^  feria  II II*  Magnus  Deiis  in  universa  ;  tribus 
reliquis  diebus  sequencie  non  canuntur.  Die  Penthecostes  proce- 
dunt  diaconi  et  subdiaconi,  aliis  vcro  diebus  nequaquam  proce- 
dunt ;  precentc»r  tamen  ebdomadarius  cotidie  servat  cantum  solus 
ad  missam  et  sine  alio  secundo  \ 

Feria  II*  Penthecostes,  et  III  °  ot  IIII*  dupliciter  pulsatur  et 
IX  candelabra  ante  majus  altare  statuuntur  ;  in  aliis  diebus 
sequentibus  vii  tantum  candelabra  statuuntur,  nec  dupliciter 
pulsatur,  sed  ad  matutinas  et  ad  missam  et  ad  vesperas  cotidie 
campane  pulsantur  insimul,  et  cotidie  xx  cerei  retro  altare 
statuuntur. 

Feria  II*  Penthecostes  a  subdiacono  solo  canitur  ad  missam  * 
unicum  Alleluia,  scilicet  Veni  Spiritus,  feria  III*  Alleluia  Para- 
clitus  Spiritu^  sanvtus  similiter  a  subdiacono.  Feria  II II*,  post 
VI*™  canitur  missa,  et  cantantur  duo  Alleluia,  primum  a  puero, 
scilicet  Emitte  Spiritum  et  hoc  post  lectionem  de  jejunio,  secun- 
dum  vero  Alleluia^  scilicct  Spiritus  sanctus  procedens,  a  subdia- 
cono  post  epistolam.  Et  sciendum  quod  eadem  IIII"  feria,  licet 
due  collecte,  una  ante  lectionem  t*t  altera  ante  epistolam,  preces- 
serint,  missa  tamen  cum  una  sohi  socreta  r^t  una  postcommunio 
finitui'.  Nota   quod  Alleluia  quo  canuntur  ante  [133]  epistolam 

1.  Ou  secuudante. 


«thiK  rf*,m^;^  '0  'JDrt 


.•rfM»v*«--*r**»i*.*«**'.V-**'"' -^'   •  ••  V...-         ^  '^^.)<f  y  •     .^  .'"^TOrtc^*'. 


152  ORDINARIUS   AD   USUM 

non  repetuntur.  Feria  V^  canitur  unicum  Alleluia  Loquebaniur^ 
feria  VI*  Alleluia  Spiri/us  Domini,  sabbato  primum  Alleluia 
Emiite  Spiritum,  secundum  Alleluia  Loquebantur,  tercium  Alle- 
luia  Spiritus  sa^ictus ,  quartum  Alleluia  Paraclitus  :  hec  prima 
iiii**'  Alleluia  non  cantantur  a  pueris  ;  quintum  Alleluia,  scilicet 
Benedictus  es  Domine,  post  l^enedictionem  cantatur  a  subdiacono ; 
sextum  vero  Allcluia,  scilicet  Veni  sancte  Spirittis,  post  episto- 
lam  canitur  ;  et  hac  eadem  VII*  feria,  missa  cum  una  sola 
secreta  et  una  sola  postcommunio  finitur,  licet  plures  coUecte 
ante  epistolam  precesscrint,  nisi  forte  alique  orationes  addantur, 
(|ue  non  pertineant  ad  diem,  sicut  pro  pacc,  vel  infirmis,  vel 
iter  agentibus,  vel  pro  sanctis. 

In    HAC    SBPTIMANA    FIUNT   ORDINES   ET   SEMPER    CELEBRANTUR 

iiii*  MENSis  *.  —  In  hac  septimana  fiunt  ordinos,  et  semper  cele- 
brantur  jejunia  quarti  mensis  ;  et  hec  sunt  quc  cantari  debent  : 
III*  feria  Penthecostes,  post  III*'",  cantata  missa,  quando  cor- 
pora  sanctorum  deferuntur  ad  Sanctum  Mauricium ,  exeuntes 
canonici  de  ecclesia  Beate  Marie,  cantant  ant.  Salvator  mundi, 
et  in  procedendo  cantant  i^  Beata  veve  mtda*  cum  t,  scilicet 
Floi^ibus  ejus,  et  i^  Bonus  pastor  Nichasius  ;  deinde  i^  Sint 
lumbi  vestH  precincti  cum  yVigilate  eiujo  ;  dcinde  ant.  Sanctum 
est  verum  lumen,  Postquam  autem  corpora  sanctorum  deposita 
fuerint,  cantant  ant.  Lux  perpetua  ;  postea  logitur  evangelium 
de  die.  Quo  finito,  dom.  archiepiscopus,  vel  ille  cui  injunctum 
fuerit  ex  parte  archiepiscopi,  facit  sermonem  ad  populum.  Hoc 
facto,  rodeunt  et  in  reditu  cantant  i^  0  constancia  maiiirum 
cum  f  Nobis  ergo  etc,  et  additur  i$  Concedenobis  cura  jf  Adju- 
vent  nos,  et  hanc  antiphonam  Prepollens  XrAsti  martir.  In 
introitu  majoris  ecclesie  cantant  nnt.  Sancta  Maria  vel  hanc 
Alma  Redemptoris  matcr  ;  qua  finita,  dicitur  oratio  de  sancta 
Maria  [v°]  et  pmnibus  sanctis  ;  et  postea  cantatur  sexta. 

De  octavis  Penthecostes. 

In  octavis  Penthecostes  lotum  agitur  de  Trinitate.  Dupliciter 
pulsatur  et  cantatur. 

Sabbato  ad  vesperas,  »nnt.  proprie  de  Trinitate  super  psalmos 
expenduntur.  i^  canitur  Summe  Trinitati,  Hymnus  et  tunc  per 
totam  septimanam  seijuentem  0  hix  beata  TiHnitas.  [y]  Vc7*bo 
Domini  celi.  Ant.  ad  Magnificat  Te  Deum  Patrem.  Oratio  de 
Trinitate.  ix  candelabra  statuuntur  ante  majus  altare,  et  tunc 
et  in  crastino  pretermittuntur  hore  de  beata  Maria. 

1.  Sous-etUendu  jejunia. 


►W.>.vO  f        ,.  ,f«.K-'«««.>4*,*.»*  -  ..  ^»'**^'"',-''-'  >\*  ,'^,1  *  ■■.   ••• 


RBMBNSI8   BCCLBSIE.  153 

Ad  completorium,  ant.  (hyranus)  Qui  habitat ;  hymnus  Jhesu 
Redemptor  seculi  ;  Ad  Nunc  dimittis  ani.  Evigila,  et  tunc  et  in 
sequenti  die  :  aliis  autem  diebus  ant.  Miserere  et  Salm  nos 
Doniine. 

Ad  matutinas,  invitatorium  Deum  vefnim,  et  cantatur  a  duo- 
bus  diaconis  ;  et  nota  :  quociens  invitatorium  dicitur  a  diaconi- 
bus,  iii"  antiphona  vesperarum  incipitur  a  subdiacono  ;  quando 
vero  cantatur  a  sucerdotibus  invitatorium,  ni^  ant.  vesperarum 
incipitur  a  dyacono.  Matutine  sine  ewangelio  clauduntur.  Ant. 
de  matutinis  laudibus  tam  ad  horas  quam  ad  vesperas  die  domi- 
nica  et  per  totam  ebdomadam  expenduntur. 

Ad  processionem  incipit  cantor,  egrediendo  de  choro  Benedic 
Domine  dom..,  et  circa  claustrum  li)  Benedicat  nos  Deus  ;  tunc 
dicitur  Fundamenia  a  sacerdote  qui  focit  aquam  benedictam  ; 
in  introitu  ecclesie  i^  incipit  cantor  Honor  rirftts,  et  cantatur 
circa  chorum  ;  in  medio  ecclesie  i^  Summe  Trinifatis,  et  in 
ambone  t  cantant  adolescentes  altis  vocibus,  scilicet  Prestet 
nobis  ;  in  introitu  chori  ant.  Alma  ]iede)nploris. 

Ad  III*"^,  i^  Verbo  Domini.  Ad  ¥1*^"*,  i^  Benedicat  nos  Deus. 
Ad  IX"",  i^  Benedicamus  Pafrem  et  BVium  ;  et  alleluiantur  per 
octavas  cotidie.  Hac  die,  si  festum  iii  lectionum  acciderit,  ad 
missam  tantum  fit  commemoracio. 

Ad  missam,  sequencia  Benedicta  sancta  ;  ev[34]angelium  est 
Cum  veneint  Pa^-aclitus  ;  Credo  in  unum,  et  prefacio  Qui  cum 
unigenito  Filio  tuo  eo  die  tantum  dicitur. 

Infra  octavas  cotidie  invitatoriuni  est  Dominum  Dcum  nos- 
trum  venite  adoremus.  Hore  de  beata  Maria  dicuntur.  Tria 
tantum  candelabra  ante  majus  altare  statuuntur.  Sermones 
proprii  de  Trinitato  infra  octavas  leguntur.  et  proprium  respon- 
sorium  canitur. 

Ad  missam  non  dicitur  Glo^Ha  in  excelsis,  nec  Te  Deum  lau- 
damus.  Ad  completorium  non  dicitur  oratio  pro  defunctis.  Ant. 
de  iii**  nocturno,  scilicet  Caritas,Verax  est,  Unaagitur\]nm^ 
ad  matutinas  quam  ad  vesperas,  si  opus  fuerit,  expenduntur. 
Canonici  lincis  capis  uti  possunt.  Cotidie  missa  de  sanctaTrini- 
tate  cantatur,  nisi  aliqua  festivitas  intervenerit.  Sexla  etiam 
feria  rantatur  de  cruce  ;  et  sabbato  de  sancra  Maria.  Si  j^lacue- 
rit  dominis  canonicis,  usque  ad  kalendiis  octobris  dicitur,  sab- 
bato,  de  cruce  Adoremtcs,  Si  infra  has  octavas  accidcrit  festum 
sancti  Barnabe  apostoli,  ad  horas  diei  i^  alleluiantur  ;*ad  mis- 


1.  Lire  igltur.  —  2.  Lire  tam. 


. .    4  .-..H  ..^  ^^.*.-fc-*^i*aJM*-  — '  /jKp*ttl»-*«-.«^'  «Wi'  '%w.**^  > 


l«W  'IV  ^V  r-,.^s.w^  n»^    -ww^  ■   •  ^m»   I  II  M    lif »  ■  y« 


154  ORDINiLRIUS   AD    USUM 

sam  non  canitur  sequencia  ;  ad  vesperas  unica  ant.,  scilicet 
Juraint,  super  psalmos  de  apostolis  dicatur. 

Sabbato  in  octavis  Trinitatis,  ad  vesperas,  hymnus  Detcs 
a^eator  omnium .  fVespe^iina  orafio,  Ant.  ad  Magnificat  Loquere 
Domine.  Oratio  Deus  qui  conspicis  omni  nos  virtute  destitui  ; 
sed  ad  matutinas  dicitur  alia  oratio  de  dominica  Deus  in  te 
sperantium  fortitudo,  ct  i^  de  historia  Deu^  omnium^  tamen  tria 
ultima  i^  dicuntur  de  Trinitate  ;  nisi  agatur  de  aliquo  sancto,  in 
prima  dominica  tria  prima,  in  secunda  dominica  tria  secunda» 
in  III*  dominica  tria  ultima,  et  sic  usque  dum  canitur  i$  In  pHn- 
cipio,  quod  fit  in  prima  ebdomada  augusti.  Ad  processionem  per 
claustrum  canitur  i^  de  Trinitate,  prima  dominica  primum  i^, 
secunda  secundum,  tercia  tercium,  nisi  hoc  aliqua  festivitas  ix 
lectionum  excipiat ;  et  dicitur  ad  completorium  hymnus  Te  lucis 
ante  terminum  usque  ad  kalendas  octobris. 

Ab  octavis  Trinitatis  usque  ad  festiviiatem  sancti  Johannis, 
agitur  [v°]  vigilia  mortuorum  tribus  diebus  in  ebdomada,  nisi 
hoc  aliqua  festivitas  exceperit,  et  prima  vice  campane  pulsantur. 

A  festivitate  sancti  Johannis  usque  ad  festum  Omnium  Sancto- 
rum,  nunquam  agitiu*  vigilia  mortuorum,  nisi  in  jejuniis  iiii°' 
temporum,  et  nisi  pro  anniversariis  et  pro  presentibus  defunctis. 

Ab  octavis  sancti  Martini  usque  ad  Nativitatem  Domini,  agun- 
tur  ^dgilie  mortuorum  tribus  diebus  in  ebdomada,  nisi  aliqua 
festivitas  obstiterit. 

A  Septuagesima  usque  ad  caput  jejunii,  vigilie  mortuorum 
fiunt  ter  in  ebdomada. 

A  capite  jejunii  usquo  ad  Cenam  Domini,  assidue  et  quociens 
vigilia  mortuorum  agitur,  missa  pro  eisdem  celebratur,  die 
sequente,  et  post  primam  xv  psalmi  cum  precibus  et  coUectis 
dicuntur,  aut  post  II P"*  in  XL*. 

Notandum  quod  si  kalende  augusti  V*  feria  vel  post  intrave- 
rint,  historia  protrahitur  usque  ad  sequentem  diem  dominicam  ; 
si  autem  IIIP  feria  vel  ante  occurrerint  kalende,  precedente  die 
dominica  inchoatur  historia  ;  et  eodem  modo  fit  in  aliis  mensi- 
bus,  semper  die  dominica  propinquiore  kalendis  historia  inci- 
piatur. 

Sabbato  ad  vesperas  hymnus  Deus  Creator. 

Sabbato  itaque  ad  vesperas  hymnus  Deus  creaior  omnium, 
Ant.  ad  Magnificat  Dominus  possedit  me.  In  mense  augusti 
leguntu^  Parabole  Salomonis  et  alii  libri  Sapientie,  et  canitur  v^ 
In  pfHndpio  de  eadem  materia. 

Nota  quod  de  illo  AUeluia  Venite  adoremus  exidtemus^  non 


w»'^ ^ '.^^rf. -i  .     »<>'»nirmi  \k\f*i' .'  w'^,v*^*<WJHp  •  •  '<♦  s*f  /  •*  »•>•  •  « 


REMENSIS   ECOLBSIE.  155 

canitur  prima  die  nisi  primus  versus,  alia  vero  die  potest  dici 
secundus,  scilicet  Preoccupe^nus . 

Notandum  quod  ab  illa  die  dominica,  in  qua  legitur  evange- 
lium  Duo  homines  ascenderunt  in  templum  unus  Phariseus  etc, 
cantatur  singulis  diebus  dominicis  usque  ad  festum  sancti 
Remigii  sequencia  Sians  a  longe  qui  plurima,  exceptis  dominicis 
illis  in  quibus  cantantur  Alleluia,  que  habent  duos  versus,  nam 
versus  post  Alleluia  cantatur  lor35]co  sequencie ;  prima  tamen 
dominica,  qua  legitur  (primum)  ewangelium  predictum,  non 
obmutatur  sequencia,  (t)  etiamsi  tale  AUeluia  eo  die  acciderit, 
sicui  Leiatus  sum,  quod  duos  i  habet,  sed  secundus  i  tacetur 
ipso  die,  scilicet  Stantes  erant,  et  sequente  feria  cantatur  post 
Alleluia,  In  aliis  vero  diebus  dominicis  hoc  minime  fiat. 

In  septembri  xv  primis  diebus  de  historia  Job  legitur,  et 
cantatur  i^  Si  bona.  Reliquis  xv  diebus  de  historia  Thobie, 
Judith  et  Hester  legitur,  et  canuntur  de  eisdem  historiis,  scilicet 
Peto  Domine,  Adonai  et  Dominatm*  Domine. 

De  jejunio  septimi  mensis  inveniendo  teneto  hanc  regulam  : 
auctoritas  Ecclesie  Romanehoc  tenet  et  precipit,  ut  IIIP*  feria 
que  tercio  in  septembri  occurrit,  vel  que  post  v**  idus  septembris 
prozimo  habetur,  quod  idem  est  semper,  legitimum  jejunium 
ejusdem  mensis  celebretur,  et  hoc  semper  faciendum  est  in  plena 
ebdomada  equinocium. 

QUANDO  JEJUNIUM  SEPTIMI  MENSIS  CELEBRATUR. 

Quando  igitur  jejunium  septimi  mensis  celebratur,  feria  II IP 
post  primam  statim  ante  capitulum  cantantur  x  psalmi  peniton- 
tiales,  scilicet  Domine  ne  in  furore,  Usqitcqno  Dominr,  Ad  te 
Domine  levavi  animam  meam^  Beati  quorum,  Dominc  ne  in 
fvrore  ii,  Miserere  mei  Deus,  Domiyie  ecraudi  orationem  meam^ 
Adte  levavi  ocidos  meos,  De  profundis,  Dominc  exaudi  oratio- 
nem  meam  ii  ;  quibus  finitis,  secuntur  preces  et  orationes. 
Deinde  III*  et  VI*  canlatis,  pulsantur  omnes  campane  insimul, 
et  tunc  cantor  incipit  Exurge  Domine ;  qiio  completo  cum  Gloria 
Patri,  dicitur  oratio  de  beat<a  Maria  et  onmibus  sanctis  ;  postea 
exeunt  canonici  de  choro,  una  cruce  precedonte,  et  proredontes 
per  claustrum,  cantant  isias  ant.  Si  fecissouiis,  (h-em.us  difcc- 
fissimi,  Qui  ceJorum.  Venientes  autom  ad  vSanctum  Symphoria- 
num,  in  introitu  ecclesie  cantant  ant.  Beati  eritis.  Qua  finita, 
Kyrieleison  [v")  ter  dicitur,  et  statim  procumbunt  ad  orationom, 
ot  dicunt  singuli  vii  ps.  penitentialos  cum  silencio.  Quibus 
decursis,  presbiter  dicit  Patcr  noster,  Et  nc  nos  inducas  et  preces ; 
deinde  y  In  omnem  terram  et  orationem  de  apostolis  communem 


,  «•  >    X.  .  _ 


#  V'   '••'♦     i  i»-4.'V'»»  I  .'    '/•4^'V.i'»4rv4  «^M«r •••'.•  •'^**^-'''^  ****,*♦•.!■ 


156  ORDINARIUS    AD   U8UM 

« 

Exaudi  nos  Deus  salutnris  noster;  et,  dicto  Ament  statim  exeunt 
cantantes  ant.  istam  Isti  simt  f iri  sancti.  Qua  finita,  duo  subdia- 
coni  incipiunt  letaniam,  ct  banc  decantantes  redeunt,  nec  intrant 
per  portam  claustri,  sed  procedunt  in  circuitu  murorum  archi- 
episcopi,  donec  per  majorem  portam  ecclesic  cborum  ingredian- 
tur.  Finita  letania,  missa  cantatur. 

De  f£ria  VP.  —  Similitei'  VI^  feria,  post  primam  x  psalmi 
predicti  perrurruntur  ;  postea,  IIP  et  VP  cantxitis,  campane 
insimul  pulsantur,  et  tunc  incipit  cantor  Propicius  esto  ;  quo 
decurso  cum  psalmo  et  Gloria  Patri,  et  dicta  oratione  de  beata 
Maria  et  omnibus  sanctis,  exeunt  canonici  cantantes  ant.  Si 
fecissemus,  et  de  aliis  ant.  quantum  opus  fuerit.  Exeuntes 
auteni  de  ecclesia  non  divertunt  per  dextram  portam,  sed  per 
portam  que  est  pre  oculis  cgrediuntur,  et  procedunt  por  vetus 
forum  per  viam  que  est  juxta  muros  urbis,  usque  ad  Sanctum 
Pctrum  veterem.  Quo  pervenientes,  in  introitu  ecclesie  cantant 
ant.  Tu  es  Pastor.  Qua  finita,  Kyrieleison  ter  dicitur,  et  statim 
procumbunt  ad  orationem,  et  dictis  singulis  vii  ps.  [^eniientiali- 
bus  cum  silencio,  post  Pater  noster  dicuntur  preccs  et  jr,  scilicet 
Solve  jubente  Deo,  et  oratio  de  apostolo.  Deinde  regrediuntur 
cantantes  ant.  Quodcumque  ligaveris,  Qua  finita,  duo  subdiaconi 
incipiunt  letaniam,  et  hanc  docantando  veniunt  in  chorum  Beate 
Marie,  et  statim  post  lctaniam  missa  incipiiur. 

De  feria  VII*^.  —  Septima  feria  non  dicuntur  x  psalmi  pre- 
dicti  post  primam,  nec  processio  fit  ad  aliam  ecclesiam.  Ad 
missam  debent  fieri  or[A/A\  327,  f^  38  r^^jdines,  si  archiepis<^o- 
pus  presens  fuerit,  et  tunc,  finito  hitroitu  misse  cum  psalmo  et 
Gloria  Patri,  post  Ki/rieleison  ascendit  archidiaconus  ante  altare 
dicens  alta  voce  Accedant  omnes  clerici  qui  ordinandi  sunt ; 
dcinde  ordinantur  hostiarii,  lectores,  accoliti  et  ceteri,  quique 
loco  et  ordine  suo. 

Ao  *  Machabkis.  —  In  octobri  mutatur  hystoria,  scilicet 
dominicu  propinquiorc  kalendis,  sicut  jam  prcnotavimus.  Per 
totum  meiisem  legitur  dc  Machabeis,  ct  caiitatur  rosponsorium 
Adaperiat.  In  hoc  mensc  mutantur  hymni.  Sabl)ato  ad  vesperas 
dicitur  hymnus  0  huv  beata.  Trinitas  usquo  ad  Adventum  ;  ct 
die  dominica.dicitur  hymnus  Lucis  oxator  oplime  ;  et  aliis  die- 
bus  dicuntur  hymni  de  feria,  more  solito ;  ct  a  prima  dominica 
post  octavas  Epiphanie  usquc  ad  (hiadragesimam  dicuntur  hymni 
sicut  prodiximus.  Ad  completoriiun  dicitur  hymnus  Xr>iste  qui 
Ituc  es  usque  ad  Pascha,  nisi  festivitates  soUempnes  sanctorum 

1.  Lire  De. 


tHipppiiiiyv 


REMBNSIS   ECCLESIB.  157 

exceperint.  Nota  quod  de  illo  AUeluia  Te  decet  primo  die  cani- 
tur  tantummodo  primus  versus,  alio  die  competenti  infra  ebdo- 
madam  sequentes  versus. 

In  die  dominica  propinquiore  kalendis  novembris  legitur  Eze- 
chiel,  in  secunda  die  dominica  Daniel,  et  per  alios  quindecim 
dies  duodecim  prophetarum  libri,  et  cantatur  responsorium  Vidi 
Dominum ;  et  sciendum  quod  post  lectiones  de  Daniele  non  dici- 
tur  Hec  dicit  Dominus,  sed  Tu  aulem  Domine  misevere,  Daniel 
enim  quasi  hystoriografus  est,  et  reputatur  inter  proplietas 
solummodo  propter  visiones. 

Nota  quod  co  sabbato  quo  canitur  ant.,  scil.  Da  pacem 
Domine^  de  hystoria  Machabeorura,non  repotitur  illa  ant.,  scii. 
Da  pacem,  post  vesperas  de  beata  Maria,  cum  dicta  sit  ad  pre- 
dictas  vesperas. 

[39]  Sciendum  quod  a  kalendis  novembris  usque  ad  Adventum 
Domini,  ad  processionem  in  diebus  dominicis  cantantur  in 
introitu  ecclesie  et  chori  iste  due  ant.  Brati  estis,  0  quam  glo- 
riosum,  Item  a  kalendis  novembris  usqiie  ad  Adventum  Domini, 
in  dominicis  diebus  ad  Benedictus  eantande  sunt  hee  ant.  lYes 
in  fof^uice,  Video  virum  et  alie  sequcntes  de  hystoria  Danielis, 
et  ad  Landate  Dominum  de  celis,  Allcluia  de  hac  ant.  Dico  vobis. 
Nota  quod  ea  dominica,  qua  cantatur  Dicit  Dominus,  sunt 
quatuor  ewangelia,  et  debent  dici  inlra  obdomadam,  non  obstante 
festo  .sancti  Basoli,  quod  agitur  cum  tribus  lectionibus. 

Item  sciendum  quod  ab  octavis  sancti  Martini  usque  ad  Natale 
Domini  pulsatur  sicut  in  diebus  jejunii,  ot  post  soxtarn  cele- 
bratur  missa,  nisi  fuerit  dios  dominica  vel  sollempnitas  novem 
lectionum. 

Nota  quod  ea  dominica  qua  oanitur  S>i  itiiquitafes,  de  illo 
responsorio,  scil.  Ecce  quam  bonum,  non  dicitur  primo  die  nisi 
primus  versus,  alia  'vero  die  canitur  secundus,  scil.  Mandavit, 

Item  tribus  diebus  in  ebdomada,  scil.  secunda  feria,  quarta 
et  sexta,  fit  vigilia  pro  defunctis  post  nonam,  et  in  crastino  xv 
psalmi  post  primam,  et  missa  familiariter  pro  d(^functis  celebra- 
tur,  nisi  festivitas  ix  lectionum  hoc  excij^iat. 

Nota  quod  si  festum  alicujus  sancti,  quod  cum  quinque  can- 
delabris  agitur,  sabbato  acciderit,  ad  sccundas  vcsporas  nichil 
agitur  de  sancto,  nisi  fuerit  aposloIus,si  primas  vesperas  habue- 
rit ;  alias  secunde  vespere  erunt  de  sancto,  preterquara  in  Ad- 
ventu  et  LXX^,  sicut  patet  in  festo  sancti  Mauricii. 

Sciendum  quod  si  festivitas  alicujus  sancti  martiris,  confes- 
soris  aut  virginis,  unde  solent  agi  tantum  tres  loctiones,  die 
dominica  evenerit,  sabbato  ad  vesperas  de  sancto  nichil  agitur  ; 


.  ..*     r  •  ■  III     I    iiaiinMiiai   — i^iw^— — I   m       i     ■  — ^^^^~  -i- 


158  ORDINARIUS   AD   USUM 

« 

invitatorium  ad  matutinas  de  sancto  canitur ;  in  primis  duobus 
nocturnis,  nichil  agitur  de  eo;  post  tercium  autem  nocturnum 
dicitur  de  ipso  versiculus,  ewangelium  de  dominica  pronuncia- 
tur,  et  tria  ultima  v^  de  sancto  canuntur,  et  matutine  laudes  de 
eo  penitus  liniuntur;  post  orationem  de  sancto  sequitur  anti- 
phona  de  ewangelio,  cura  coUecta  de  dominica.  Si  vero  infra 
octavas  non  soUempnes,  die  dominica  acciderit  festum  trium 
lectionum  et  pronunciatum  fuerit  ewangelium  de  dominica,  anti- 
phona  de  ewangeUo  cum  coUecta  uUimo  dicetur.  Si  autem  infra 
octavas  [v**]  soUempnes  acciderit  festum  triura  lectionum,  de 
sancto  nichU  agitur,  nisi  tantummodo  commemoratio  ad  missam; 
de  dominica  prorsus  canitur,  et  post  coUectam  de  dominica  sub* 
jungitur  oratio  de  sancto.  In  nuUis  octavis,  sive  soUempnibus 
sive  non  soUempnibus,  flt  commemoratio  de  cruce  ad  vesperas 
vei  ad  matutinas,  nec  dicitur  ad  completorium  oratio  Fidelium 
DeuSf  nisi  ftant  exequie  presentis  mortui,  vel  anniversarium 
celebretur.  In  octavis  non  sollempnibus,  sicut  octave  sancti 
Martini,  cantor  non  incipit  ant.  ad  Magnificat  vei  ad  Benedictus. 
In  nuUo  festo  novem  candelabrorum  dicitur  oratio  pro  defunctis, 
nisi  celebrantur  ^  eo  die  exequie  presentis  mortui  vel  anniversa- 
rium,  sicut  patet  dominica  in  Ramis  palraarum.  In  nuUo  festo 
cantant  duo  pueri  Benedicamus ,  nisi  in  iUo  festo  cantetur  dupU- 
citer  vel  a  binis. 

Sciendum  quod  diaconi  et  subdiaconi  et  pueri,  qui  ministra- 
verint  ad  missam,  debent  semper  redire  cum  sacerdote  qui 
missam  celebravit,  et  ire  cum  ipso  usque  ad  sacrarium. 

Item  sciendum  quod  dyaconi  et  subdiaconi,  qui  ministrant  ad 
missam,  debent  stare  coram  altari  retro  dorsum  sacerdotis  cele- 
bratis  '  ordinate,  prout  ordo  cujusque  requirit,  statim  quod 
sacerdos  incipit  Per  omnia  ante  preiacionem/  usque  ad  Agnus 
Dei. 

Quotiens  in  missa  utitur  diaconus  dalmatica  et  subdiaconus 
tunica,  in  fine  misse  subdiaconus  bajulans  calicem,et  pueri  por- 
tantes  patenam  et  cereum,  non  debent  recedere  ab  altari  donec  ' 
post  ultimam  coUectam  finitam,  et  tunc  dicitur  Ile  missa  est. 
Quando  vero  diaconus  et  subdiaconus  utuntur  casulis,  statim 
recedunt  iUi,  scU.  subdiaconus  et  pueri,  post  primam  orationem, 
nisi  fuerit  dies  dominica,  tunc  dicitur  Benedicamus  Domino,  vel 
festum  IX  lectionum,  et  tunc  dicitur  Ite  ^nissa  est. 


1.  Lire  celebrentur.  —  2.  Ltre  celebr&ntls.  —  d.  Bmr  nisi. 


1    ■ 


»»' 


.-r^iie^xt.  J-    .    .i     •   .   ' .- H.    ,"'.A     ».    ,^y»^'l^''»-«''fc*  •■•»•*. 


REMEN8IS   ECGLESIB.  159 

A  Nativitate  Domini  usqub  ad  Ypapanti  *. 

A  Nativitate  Domini  usquead  festum  Ypapaiiti,  ad  matutinas 
et  ad  vesperas  vicissim  canuntur  hee  antiphone  de  sancta  Maria, 
cum  opus  fuerit,  Virgo  verbo  concepif,  Nesciens  matey,  Virgo 
Dei  genibHx^  Caste  parentis. 

A  kalendis  octobris,  si  fuerint  die  dominica,  vel  a  die  domi- 
nica  propinquiore  kaiendis  octobris,  omni  sabbato  canitur  hymnus 
ad  vesperas  0  lux  beata  Trinitas  usque  ad  proximum  sabbatum 
ante  Quadragesimam,excepto  Adventu.  Die  dominicanon  muta- 
tur  hymnus  Lucis  creator  optime,  et  per  ebdomadam  alii  hymni 
feriales,  et  ad  completorium  cotidie  usque  ad  Pascha  canitur 
hymnus  Xpiste  qui  liix  es,  [40]  nisi  hec  *  aliqua  festivitas  exci- 
piat ;  ad  vesperas  enim  quinque  canuntur  hymni  de  sanctis,  et 
ad  completorium  in  magnis  sollempnitatibus  hymnus  Jhesu 
redemptor  seculi  Vef^bum, 

In  omni  vigilia  qua  jejunatur,  canitur  meridies  '^  ante  missam. 

In  omni  festo  quo  cantatur  dupliciter,  fit  processio  in  cir- 
cuitu  chori  et  *  pulpito  canitur  i^,  si  fuerit  dominica  dies. 


1.  Sou$-entendu  festum.  Ypapanti  pour  Hvpapanti,  la  fite  de  la  PurificcUion 
de  la  «te  Vierge  et  de  laJMsenlaiion  deN,'S.  au  temple,  2f4vrier>  —■  2.  lAre  hoc. 
—  3.  Voffice  ae  Seaete,  —  4.  Sous^-entendu  in. 


^l 


[Afs.  5Ptf,  r  36]  l^E  FESTIVITATIBUS  SANCTORUM  ET  PRIMO 

DB  BEATO  AnDREA. 

Sanctorum  festivitates  seorsam  et  separatim  iractantes,  a 
beato  Andrea  incipimus,  cujus  festivitas  infra  Adventuni  quan- 
doque  occurrit,  et  quandoque  precedit  Adventum.  Ex  hac  festi- 
vitate  certam  colligimus  regulam  de  inicio  Adventus.  Semper 
considerandi  sunt  tres  dies  proximi  ante  festum  sancti  Andree, 
et  tres  dies  proximi  post  festum  sancti  Andree,  et  ipse  dies 
sancti  Andree  ;  ex  biis  septem  diebus  iUa  dies  dominica  erit 
prima  et  inicialis  in  Adventu  Domini.  Versus  memoriales  : 

Tres  precedentes  Andream,  tresque  sequentes, 
A[n]dreeque  dies,  Adventus  sunt  tibi  iimes. 

Habet  autem  festivitas  sancti  Andree  vigiliam  et  jejunium,  et 
cum  VII  candelabris  agitur  ante  majus  altare  dispositis. 

In  matutinis  vigilie  pronunciatur  evangelium  Siabat  Jofiannes, 
et  cantatur  de  sancto  Saturnino  martire.  Ipso  die  cantatur  missa 
de  vigilia.  sed  post  collectam  de  sancto  Andrea  subinferiur  col- 
lecta  de  sancto  Saturnino. 

Ad  vesperas,  ps.  et  feriales  ant,  ;  hymnus  Gaude  saci^ata, 

In  matutinis  sancti  Andree,  invitatoriura  est  Xpistum  regem 
regiim.  Lectiones  de  ipso.  i^  et  ea  que  cantantur  vel  leguntur  in 
missa  in  locis  suis  in  ordine  reperiuntur.  Te  Deum  laudamus  et 
Gloria  in  excelsis  canuntur,  etiam  si  infra  Adventum  hoc  festum 
acciderit.  Ad  missam  canitur  sequencia  Clare  sanctorum. 

Sciendum  autem  quod  si  festum  sancti  Andree  occurrerit 
proximo  sabbato  ante  primam  dominicam  Adventus,  ad  vesperas 
sabbati  nichil  omnino  agitur  de  apostolo,  sed  de  Adventu.  Si 
vero  die  dominica  acciderit,  differtur  usque  in  secundam  feriam 
sequentem  et  canitur  tunc  de  vigilia,  et  pronunciatur  ewange- 
lium,  ut  utraque  festiviUis  dici,  scilicet  dominice  et  [v°]  apostoli, 
plenam  et  integram  habeat  sui  servicii  celebritatem  ;  et  tunc 
die  dominica  ad  vesperas  totum  agitur  de  apostolo,excepto  quod 
post  collectam  de  apostolo  subinfertur  ant.  et  collecta  de 
Adventu. 

Db  sangto  Eliqio,  episcopo  et  confbssore. 

Kalendis  decerabris  agitur  festura  de  sancto  Eligio,  episcopo 
et  confessore,  cura  v  candelabris  ante  raajus  altare  dispositis  et 
IX  lectionibus.  Ad  secundas  vesperas,  post  collectam  de  sancto 


RBMEN8I8  EGGLBSIE.  161 

Andrea,  statim  subinfertur  ant.  cuin  collecta   de   confessore, 
postea  de  Adventu. 

Ad  raatutinas, invitatorium  liegem  con/ essor um,  Ani.  et  f^  unius 
confessoris  cantantur.  Legitur  autem  de  Omeliario  sanctorum 
de  quodam  sermone  qui  sic  incipit  Ad  sancti  ac  hcatissimi  pairis 
nostri  (Eligii)  frat^^es^  etc. 

Ad  missam  puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Allehiia. 

Et  nota  quod  sicut  festivitas  beati  Andree,  si  die  dominica 
acciderit,  transfertur  in  secundam  feriam  propter  primam  domi- 
nicam  Adventus,  ita  et  festum  beati  Eligii  transfertur  usque  in 
terciam  feriam  propter  festum  beati  Andree,  quod  celebratur  eo 
die  in  quo  deberet  celebrari  festum  beati  Eligii,  ut  quelibet 
harum  festivitatum,  diei  scilicct  dominice  et  beati  Andree  et 
beati  Eligii,  plenam  et  integram  habeat  servicii  sui  celebritatem. 
Si  autem  festum  beati  Andree  sabbato  acciderit,  festum  beati 
Eiigii  transfertur  usque  in  secundam  feriam. 

De  sancto  Nicholao. 

In  festo  beati  Nicholai  dupliciter  pulsatur,  sed  non  dupliciter 
cantatur.  ix  candelabra  ante  majus  altare  statuuntur. 

Ad  vesperas  i^  canitur  BiC  ejus  tumba,  cum  prosa  Sospitati ; 
illam  itaque  prosam  debet  cantor  incipere  in  dextra  parte  chori, 
finito  Glof^ia  post  versum,  et  debet  ibi  stare  donec  tota  prosa 
cantetur;  et  ad  matutinas  similiter  hymnus  fsic  confessor.  llore 
de  beata  Maria  et  tunc  et  tota  die  soquente  tacentur.  (Et)  post 
collectam  de  beato  Nicholao,  ct  tunc  ad  matutinas  et  atl  vesperas 
diei,  subinfertur  ant.  cum  collecta  de  Adventu  ;  sed  ad  missam 
non  onquam  non  premittitur.  Ant.  ad  completorium,  ant.  Mise- 
rere;  hymnus  Xoiste  qui  lux  es, 

Ad  matutinas  dyaconus  cantat  invitatorium.  Te  Deum  lauda- 
miis  et  Gloria  in  excelsis  canuntur,  et  de  munificentia  Rogeri 
Junioris  de  Porta  Carceris  *  concanonicis  nostris  distribuuntur, 
[37J  singulis  annis,  xl  solidi  hiis  qui  matutinis  et  servicio  misse 
interfuerint,  preter  alios  denarios  qui  cotidie  in  matutinis  distri- 
buuntur  et  in  missa,  de  cujus  etiam  dono  habemus  xl  solidos 
in  festo  beate  Marie  Magdalene  eodem  modo  distribuendos. 

Ad  missam  succentor  et  cantor  ebdomadarius  servant  cantum. 
Sequencia  Congaudentes . 

Ad  vesperas  diei,  ant.  de  matutinis  laudibus  replicantur  super 
psalmos. 

Si  festivitas  ista  die  sabbati  acciderit,  ad  vesperas  sabbati 

1.  Bogerde  Porie  Ghacre  le  Jeune  (Voir  au  Calendrier,  p.  89,  n.  ij. 
▼u  11 


.^.i^^.itmim^  >»^iU^>^^i>ciM»i>fry^h^^-^»*->tf-*'^:^<-«*i^>*  *  ' '     ■'   ^'  » 


^  t      *^    •  t  <    •    '        ..•-.«••        ,  ..'  -    ■*   !'• '  -»-•-.•  .•   •  T^* 


\ 

i 


162  ORDINARIUS   AJ>   USUM 

totum  fit  de  confessore,  ideo  quod  cum  ix  candelabris  agitur  hoc 
festum,  et  post  orationem  de  sancto  repetuntur  ant.  et  coUecta 
de  Adventu.  Si  autem  die  dominica  acciderit,  non  mutatur,  sed 
eo  die  agitur,  et  ewangelium  de  dominica  pronunciatur,  et  ez 
eo  ant.  cum  oratione  post  orationem  de  sancto.  In  die  ad  pro- 
cessionem  circa  claustrum  i^  Beaius  Nicholaus  canitur  ;  circa 
chorum  Ex  ejus  iumba ;  in  introitu  chori  ant.  Hec  est  regina  ; 
laudes  *  antiphone  de  dominica  restaurantur  die  sequenti. 

De  Conceptione  beate  Marie  virginis. 

Sexto  idus  decembris  celebratur  Conceptio  beate  Marie  vir- 
ginis,  in  qua  dupliciter  pulsatur  et  dupliciter  cantatur,  et  totum 
agitur  sicut  de  Nativitate  ejusdem,  hoc  excepto  quod  propria 
legcnda  habetur,et  ewangelium  non  pronunciatur,  et  hoc  excepto 
quod  ubi  in  Nativitate  ejusdem  habetur  Nativitas  vel  ortv^  dici- 
\MV  conceptio  vel  conceptus.  Post  II*"  vesperas  fit  commemoracio 
sive  memoria  de  sancta  Barbara. 

Db  sancta  Barbara. 

Quinto  idus  (sep.)  decembris  agitur  festum  beate  Barbare 
virginis,  cum  v  candelabris  et  ix  lectionibus. 

Ad  matutinas  passio  ipsius  legitur ;  sex  prima  ^  de  communi 
virginum,  vii"™  vero  f^  Vidisti  Domine,  octavum  i^  Beata  Bar- 
bara  ingressa,  ix°^  i^  Gaudeamus;  ista  tria  i^  sumuntur  in  festo 
beate  Agathe  virginis,  mutato  nomine.  Ad  Benediotus  ant.  Afedt- 
dnam  ca^malem.  Ad  missam,  sicut  in  festo  beate  Lucie.Ad  II^ 
vesperas,  ant.  ad  Magnificat  Qui  me  dignatus  est. 

Si  vero  die  dominica  acciderit,  differtur  usque  in  secundam 
feriam  *. 

De  sanctis  martiribus  Fusciano,  Gentiano  et  Victorico  can- 
tatur  invitatorium  ad  matutinas  et  tria  i$  de  [v®]  (de)  communi 
responsorio  martirum,  et  ^  matutinas  laudes  legitur  ant.  de 
Ysa  *.  Post  coUectam  de  martiribus  subinfertur  ant.  cum  coUecta 
de  Adventu.  Ita  fit  utique,  si  non  fuerit  dies  dominica,  nam  si 
die  dominica  in  Adventu  acciderit  festum  vel  aliud  festum  trium 
lectionum,  nichil  inde  fit  preter  commemoracionera  in  missa. 

De  beata  Lucia,  viroine. 

De  beata  Lucia  agitur  cum  tribus  lectionibus  tantum  et  de  ea 
cantatur,  (quia)  et  quia  ^  proprias  lectiones  habet  hec  festivitas 

1.  Lire  probcMefnetU  laudum.  —  ^LBma.  328  (fci.  60  f^)  ajaut€ :  propter  v  can* 
delabra  tantum.  Ad  utrasque  vespera»,  ad  matutinas  et  ad  misaam  ftt  memoria 
de  Adventu.  Similiter  ftt  in  aliis  festis  quinque  candelabrorum.  —  3.  iSbw«-en- 
iendre  ad.  —  4.  Pour  Isaia.  ~  5.  M$.  328,  fol.  61 :  agitur  cum  novem  lectioni- 
bus  et  quinque  candelabris,  et 


^  . 


•  "♦■ 


REMBNSIS  ECGLESIE.  163 

et  propria  i^,  et  proprias  antiphonas  ad  matutinas  laudee,  si 
acciderit  die  dominica,  celebrari  debet  sabbato  precedente,  ut 
de  suo  servicio  nichil  perdat,  nec  aliquid  auferat  de  servicio  diei 
dominice  :  ditferri  enim  non  posset  in  secundam  feriam  propter 
festum  beati  Nichasii,  quod  tunc  feria  secunda  occurreret. 

NlOHASII,  MARTIRIS. 

In  festo  beati  Nichasii,  ad  vesperas,  psalmi  de  feria  utroque 
sero  dicuntur.  Ad  primas  vesperas  i$  canitur  Bontis  pastov ; 
hymnus  Gaudeat  ecclesia,  Vespere  et  alie  hore  de  beata  Maria 
pretermittuntur.  Dupliciter  pulsatur ;  ix  candelabra  in  prospectu 
altaris  disponuntur.  Ad  completorium,  prima  ant.  Qiii  habitat ; 
hymxiMS  Jhesxi  redemptor  seculi ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Evigila 
super  nos.  Ad  matutinas  duo  diaconi  cantant  invitatorium ;  r)  a 
binis  canuntur.  Te  Deum  laudamus,  Gloria  in  excelsis  et  Credo 
in  unum  propter  eminentiam  sollempnitatis  et  inaxirae  propter 
presentiam  sanctorum  corporum  dicuntur.  Ad  l"'"  Confitcmini 
non  dicitur.  Ad  missam,  si  dorainus  archiepiscopus  cantaverit, 
quini  procedunt  diaconi,  subdiaconi,  alioquin  terni ;  sequencia 
Gaude  eya.  Ant.  de  matutinis  laudibus  non  solum  ad  horas  diei, 
verum  etiam  ad  vesperas  repetuntur.  i^  ad  horas  alleluiantur. 
Ad  utrasque  vesperas  et  ad  matutinas,  sed  non  ad  raissam,  post 
coUectam  de  martiribus  subjungiturant.curacollecta  de  Adventu. 

Si  hoc  festura  die  dorainica  occurrerit,  non  rautatur  propter 
presentiara  sanctorura  corporura,  et  ewangeliura  de  dorainica 
pronunciatur,  de  quo  canitur  ant.  cura  coliecta  post  coUectara 
de  martiribus ;  antiphone  de  matutinis  laudibus  restituuntur 
tercia  feria  ante  Natale.  Et  habemus  eo  die  generalem  refectio- 
nem  de  re  publica  nostra,  nobis  et  congregationibus  nostris. 

Thomb,  apostoli. 

[38]  In  festo  sancti  Thorae,  apostoli,  vii  candelabra  statuun- 
tur  ante  majus  altare  K  Ad  vesperas,  hymnus  Exultet  celum 
laudibus  canitur,  et  post  orationem  de  apostolo  subjungitur  hec 
ant.  de  Adventu  Nolite  timere  cum  collecta  de  Adventu.  Ad  mis- 
sam  Gloi*ia  in  excelsis  et  Credo  in  unum  dicuntur  ;  sequencia 
Clare  sanctorum.  Tres  diaconi  procedunt  ot  tres  subdiar:oni, 
quorum  duo  cantant  gradale.etduo  diaconi  procedentes  AUcluia, 

Si  sabbato  acciderit  hoc  festum,  ad  vesperas  snbbati  totura 
agitur  de  beato  Thoraa,  quia  apostolus  esi,  excepto  quod  post 
orationem  de  apostolo  subjungitur  ant.  cum  collecta  de  Adventu  ; 


1.  Mss.  327  (fo  42)eiB28(f'*  61  v^)  :  iiovem  candelabra  staUiUQtur  ante  majus 
altare ;  dupliciter  puisatur. 


'.     « , «  V ^  J»iV\ «  >*flU  I  'itKi 


»|iW  0kU  «* '*      *M 


♦^;.^ 


'•  >v>^  • » ' . 


«  » 


■A«<»v*Tpkyc 


164 


ORDINARIUS  AD   U8UM 


et  si  die  dominica  acciderit,  non  mutatur,  sed  eo  die  agitur;  ad 
matutinas  tamen  pronunciatur  ewangelium,  de  quo  canitur  ant. 
post  matutinas  de  apostolo. 

De  TRIBUS  FESTIS  ^  NaTIVITATIS. 

In  festo  beatoruin  Stephani,  Johannis  et  Innocentium  duppli- 
citer  pulsatur,  sed  non  dupliciter  cantatur.  ix  candelabni  ante 
majus  altare  disponuntur  ;  et  ad  I*""  Confiiemini  dicitur.  In  festo 
beati  Stephani  et  beati  Johannis  Te  iJeiim  laudamiis  et  Gloria 
in  ejccelsis  et  Credo  in  unum  dicuntur.  Tres  diaconi  et  tres  sub- 
diaconi  procedunt  ad  missam.  Post  matutinas  de  beato  Stephano 
ant.  de  Nativitate  Domini  recapitulatur  cum  oratione  ;  similiter 
iit  ad  missam.  Et  sciendum  quod  infra  octavas  istas,  iste  sole 
ant.  de  matutinis  commemorantur  que  incipiunt  per  Hodie,  vel 
in  quibus  continetur  Hodie,  ut  Hodie  Xpistus  7iaius,  Virgo  hodie 
fidelis,  etc.  Ad  vesperas  de  beato  Stephano,  ps.  de  Nativitate 
dicuntur  cum  ant.  de  matutinis  laudibus,  lui*  ant.  est  ant.  ad 
vesperas  Slephanus  servus  Dei,  loco  istius  Ecce  video.  Post  ves- 
peras  de  beato  Stephano  sequitur  ant.  de  sancto  Johanne  Valde 
honorandus  est  cum  collecta,  deinde  ant.  de  Natali  cum  collecta; 
simiiiter  fit  ad  missam.  Post  vesperas  de  sancto  Johanne  sequi- 
tur  ant.  cum  collecta  de  sanctis  Innocentibus,  postea  de  Natali, 
deinde  de  beato  Stephano  commemoracio  replicatur. 

De  Innocentibus. 

In  festo  sanctorum  Innocentium  dupliciter  pulsatur  sed  a(b) 
binis  non  cantatur.  Ad  matutinas,  invitatorium  Auctorem.  Te 
Deum  laudamus  non  dicitur  ;  nec  ad  missam  dicitur  Glo^na  in 
excelsis^  licet  sit  dies  dominica.  Credo  in  unwn  dicitur.  Alleluia 
non  canitur,  sed  Laudemus  eya,  Unus  tantum  dyaconus  et  unus 
subdiaconus  ministrant  [v'']  ad  missam  induti  casulis,  et  non 
dicitur /temma  est,%e^  Benedica^nus  Z)omfwo.  Notatamen  quod 
a  Nativitate  Domini  usque  ad  octavas  Epiphanie  i^  et  y  ad  horas 
cotidie  alleluiantur  ;  in  hoc  tamen  festo  simpliciter  et  sine  Alle- 
luia  cantantur,  quia,  sicut  scriptum  est,  dies  ista  quasi  lugubris 
et  in  tristicia  ducitur  propter  matres  de  morte  filiorum  incon- 
solabiliter  lugentes.  Ad  missam,  post  collectam  de  Innocentibus, 
de  Natali  Domini  et  de  premissis  sanctis  memoria  replicatur  ; 
siniiliter  cotidie  fit  ad  matutinas  et  ad  missam  et  ad  vesperas 
usque  ad  Natale'  Domini.  Et  sciendum  quod  tam  ad  matutinas 
quam  ad  vesperas  in  suffragiis  sanctorum  dicuntur  antiphone  de 


1.  Bfa/id  soM«-en^endre  iafra  octavas.  —%  II  favd  sans  dovdt  lir^  ad  octavas 
NataUs. 


,A  - »  ...  .-•»,«•  *«►  u.  *'  .    ■     '     .'••:•*•'"»•» 


REMBNSIS   ECCLESIE.  1G5 

noctiirnis  ct  ant.  de  laudibus,  et  debent  in  ordine  repeti,  cxcepto 
quod  premittitur  *  una  ant.  de  sancto  Johanne,  scilicet  OccwnHt, 
que  repetitur  in  festo  sancti  Thome  martiris,  et  etiani  preter- 
missa  una  ant.  de  Innocentibus,  scilicet  Fulgcbnnt,  que  dicitur 
ad  vesperas  in  fcsto  sancti  Silvestri.  Ad  vesperas,  tres  prime 
antiphone  de  matutinis  iaudibus  replicantur  super  psalmos, 
1111*^  ant.  est  Sub  tvono,  v^  Songuis  sanctorum  ;  hymnus  Sancto- 
rum  meiniis ;  post  collectam  de  Innocentibus  subinfertur  ant. 
de  beato  Thoma,  Cantuariensi  archiepiscopo  et  martire,  scilicet 
Hicest  vir  qui  non  est  de....  cum  coUecta  ;  deinde  secuntur  alie 
commemoraciones . 

ThOME,  EPISCOPI  ET  MARTIRIS. 

Ad  matutinas  de  beato  Thoma,  invitatorium  Regem  martirum. 
Per  singiilos  nocturnos  dicuntur  unice  antiphone  unius  martiris 
propter  octavas,  maxime  cum  non  habeamus  proprium  ^  de 
sancto  Thonia ;  legimus  tamen  propriam  passionem  ipsius,  quam 
habemus.  Ad  Bencdictus  ant.  Occtnint  beato  Thome,  que  reperi- 
tur  in  responsorio  beati  Johannis  evangeliste.  In  hoc  die(c)  et 
etiam  cotidie  usque  ad  octavum  diem  Nativitatis  vii  candelabra 
statuuntur  ante  majus  altare  propter  sollempnes  octavas,  et 
lamen  puer  ad  missam  cantat  gradale  et  subdiaconus  Alleluia. 
Cotidie  Te  IJeum  laudnmus,  Gloina  in  excelsis  et  Credo  m  unum 
canuntur.  Ipso  die  ad  vesperas,  super  psalmos  de  Nativitate 
unica  ant.  Tecum  principium  ;  hyranus  Ma^iir  Dei ;  ad  Magni- 
ficat  ant.  Beatus  vir  qui  suffert  vel  alia  [39]  de  uno  martire  ; 
post  collectam  de  beato  Thoma  replicanlur  consuete  commemo- 
raciones  de  Natali  et  octavis  sanctorum. 

Si  hoc  festum  die  dominica  acciderit  et  tempus  fuerit,  evan- 
gelium  debet  pronunciari,  .scilicet  iiVa^  puei*  Jhesus  et  mater,  et 
de  eo  dici  antiphona  cum  collecta,  scilicet  Omnipotens  sempi- 
terne  Deus^  post  commemorationes  factas  de  Natali  et  octavis 
sanctorum. 

SlLVESTRI,  PAPE. 

Dc  sanctis  Silvestro,  Basilio  et  Columba  agitur  in  hunc 
modum.  Ad  vesperas,  super  psalmos  unica  ant.  Tecum  pnnci- 
pium  ;  hymnus  Rex  gloriose  prcsulum  ;  f  Letamini  in  Domino  ; 
ad  Magnificat  ant.  Fulgebunt ;  collocta  Deus  qui  nos  concedis  ; 
postea  de  Nativitate  et  de  octavis  s«'iii(*torum  recolitur.  Ad  matu- 
tinas,  invitatorium  Venite  adoremus  Dominwn  qui  in  sanctis 
gloriosu^  cst.    In  i°  nocturno,   ant.   unica  Sccu^  decursm,  ps. 

1.  Lire  preteriniititur. 


,       ^<W.      «.x.''"*^-!'        .     f'         ••*'•*?•• 


166  ORDINARIUS   AO   USUM 

Beaius  vir,  Quare  fremuei^nt,  Cum  invocarem  ;  f  Specie  tua; 
(hc)  post  hoc  leguntur  tres  lectiones  de  sancta  Columba,  et  tria 
1$  canuntur  Diffusa  est,  Propier  veritatem,  Dilexisti.  In  ii**  noc- 
turno,  ant.  Scuto  bone,  ps.  Vei^ba  mea,  Domine  Dominus  noster, 
Domine  quis  habitabit ;  f  Exultent  justi ;  deinde  de  sancto  Sil- 
vestro  totum  legitur  ;  i^  Lvx  pei^petua,  Sancti  mei,  Vidi  conjunc- 
tos,  In  III®  noctumo,  ant.  Sanctis  qui  in  ten^a,  ps.  Domini  est 
ter9*a,  Te  decet,  Conservu  me  ;  f  Justi  inpet^petuum  ;  ^  Isti  sunt 
vifH,  Fulgebunt  justi,  Sint  lumbi.  In  matutinis  laudibus,  ant. 
unica  Fulgebunt  justi  ;  f  Ju^torum  anime  ;  ad  Benedictus  ant. 
Sancti  tui  Domine  ;  oratio  Deus  qui  nos  concedis  ;  deinde  subjun- 
gitur  ant.  de  sancia  Columba  Hec  virgo  sancta  cum  oratione  de 
(sancta)  ipsa,  post  de  Nativitate  et  de  octavis  sanctorum.  Ad 
horas  diei,  ant.  Fulgebuntjusti,  Dabo  sanctis  et  alie.  Ad  mis- 
sam,  tres  collecte  de  sanctis  Silvestro,  Basilio  et  Columba  cum 
uno  Per  omnia  concluduntur,  deinde  de  octavis  secuntur  alie 
collecte. 

Db  OOTAVIS  SANOTI  SXEPHANI. 

Inter  octavas  Nativitatis  Domini  et  Stephani  *  quatuor  dies 
interponuntur. 

Primo  eorum  die,  ad  matutinas  ix  psalmi  qui  pridie  sunt 
evoluti,  cum  prima  antiphona  dicuntur,  scii.  Dominus  dixit  ad. 
De  octavis  sancii  Stephani  legitur  sermo  qui  sic  incipit  Lectio 
Actuum  Apostolo^nim  quam  modo,  etc,  [v*^]  et  reperitur  in  Ome- 
liario  hyemali,  et  canitur.  Tria  candelahra  tantum  ante  majus 
altare  statuuntur.  Invitatorium  Regem  martii^on,  (i^)  f  Gloria 
et  honore.  i^  Intuens,  Patefacte,  Lapides  tojv^entis.  In  matutinis 
laudibus,  unica  ant.  Lapitlavcrunt ;  f  Jusfus  ut  palma  ;  ant.  ad 
Benedictus  Interpellante  beaio  Stephano  ;  oratio  prima  de  (beato) 
Stephani  octavis  Beati  Sicpliani  dicitur  ;  postea  ant.  Vv^go  et 
similes  (?)  cum  oratione  deNativitate,scil.Z)fW5  qui  sahitis  eteime ; 
deinde  de  sancto  Johanne  et  Innocentibus  subinfertur.  Ad  mis- 
sam  idem  ordo  servatur.  Te  Deum  lauda^nus  non  dicitur,  nec 
Gloria  in  excelsis,  nec  prefacio  nisi  cotidiana.  Supradicte  ant., 
scil.  0  admirabile  et  cetere,  ad  honis  diei  replicantur,  et  prima 
earum  ad  vesperas.  Gloi^ia  tibi  Dominc  non  dicitur  ad  horas  in 
fine  hymni,  nisi  fuerit  dies  Dominica  vel  festum  ix  lectionum. 

Ipso  die,  ad  vesperas  agitur  de  sancta  Genovepa.  Post  vespe- 
ras  ant.  primo  de  octavis  sancti  Johannis  que  imminent  recoli- 


1.  Hfaui  Utb  et  Epiphanie ;  e'eff^  BfUre  Voctave  de  Noel  et  l'6piphanieqn'U  y  a 
4  jours,  ei  non  etttre  Vodave  de  No^l  et  ceUe  de  S.  Mienne. 


REMENSIS    ECCLESIE.  167 

tur,  deinde  de  Nativitate,  demum  de  Innocentibus  dicitur.  Ad 
matutinas  ix  supradicti  ps.  recitantur.  Invitatoriura  tamen,  ver- 
sus,  lectiones  cum  i^  et  anliphona,  que  in  mututinis  laudibus  unica 
dicitur,  ant.  ad  Benedictus  cum  oratione  prima,  de  virgine 
expcnduntur  ;  deinde  de  octavis  sancti  Johannis,  postea  de 
Natali,  postremo  de  Innocentibus  dicitur.  Ad  missam  collecte 
simili  modo  ordinantur. 

In  hiis  diebus  qui  sunt  inter  octavas  Natalis  et  Epiphaniam, 
cotidie  post  principalem  et  primam  orationem,  que  cantando 
dicitur,  alie  orationes  que  secuntur,  de  octavis,  quasi  legendo 
et  sine  versoriis  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas  dicuntur. 

Notandum  etiam  (et)  hoc  quod  si  octave  Nativitatis  Dominice 
VI*  feria  evenerint,  in  crastino,  scilicet  sabbato,  ad  vesperas  de 
Natali  prorsus  agitur.  Post  vecperas  ant.  de  octavis  sancti  Johan- 
nis,  que  iraminent;  postea  de  Innocentibus  subjungitur. 

Dominica  sequente,  ad  matutinas  de  Nativitate  legitur  et 
canitur.  Invitatorium  vero  et  tria  ultima  r^  cum  versorio  tercii 
nocturni,  et  ant.  que  in  matntinis  laudibus  super  v  psalmos 
unica  canitur,  et  ant.  ad  Benedictus  cum  oratione  prima  de 
virgine  dicuntur  ;  post  matutinas  primo  de  octavis  sancti 
Johannis  que  [40]  imminent,  secundo  de  Natali,  tercio  de  sanctis 
Innocentibus  recolitur.  In  die  ad  missam  Dominus  dixit  ad  me 
canitur,  et  totum  officium  sicut  in  nocte  Nativitatis  Dominice  ; 
evangelium  est  Pastores  loquebantur .  Post  primam  coUectam  de 
virgine  submittitur,  deinde  de  octavis  sancti  Johannis  et  postea 
de  Innocentibus.  Prememorate  antiphone,  scil.  Oadmirabile  cum 
ceteris,  ad  horas  diei  repetuntur,  ct  prima  earuin  ad  vesperas. 
Notandum  (a)  quod  si  tempus  breve  fuerit,  ad  matutinas  pro- 
nunciabitur  evangelium  Cum  factus  esset  Jhesus ;  et  in  die  ad 
missam  cantabitur  /n  excelso  trono,  et  legitur  ewangelium  Cum 
factus  esset  Jhesus. 

Sancti  Rigoberti. 

Ipso  die  agitur  ad  vesperas  de  sancto  Rigoberto,  et  super 
psalmos  de  Nativitate  unica  antiphona  dicitur,  scilicet  0  admi- 
rabile.  ix  candelabra  ante  majus  altare  disponuntur.  i^,  scilicet 
Sancte  Rigoberte,  canitur  ad  vcsperas.  Dupliciter  pulsatur  et  a 
binis  cantatur.  Post  vesperas  de  confessore  pontifice,  de  octavis 
Innocentium  que  imminent,  deindo  de  Nativitate  commemoracio 
repetitur,  forte  modo  (?)  pretermittuntur  hujusmodi  commemora- 
ciones  propter  duplum.  Ad  completorium,  ant.  Qui  hnbitat ; 
hymnus  Jhesu  Redemptor,  etc.  Ad  matutinas,  invitntorium,  anii- 
phone  cum  psalmis  unice,  lectioncs  cum  i^,  et  ant.  in  matutinis 


168  ORDINARIUS   AD   USUM 

laudibus  unica  et  oratio  prima  de  confessore  replicantur.  Post 
matutinas  de  aliis  modo  proxime  dicto  recapitulatur.  Ad  missam 
non  dissimiliter  fit ;  sequentia  canitur  Glotnosa  dies,  et  Credo  in 
unum  propter  presentiam  sancti  confessoris.  Ad  horas  diei,  ant. 
de  matutinis  laudibus  repetuntur,  sed  non  ad  vesperas;  nam 
ipso  die  ad  vesperas,  super  psalmos  ant.  unica  canitur,  scil.  0 
admirabile ;  capitulum  vero  et  hymnus  et  ant.  ad  Magnificat, 
scilicet  Confessor  Domini  Rigobeiie,  cum  oratione  de  sancto 
Rigoberto  dicuntur,  post  hoc  de  Nativitate  memoria  recolitur, 
nisi  pretermittatur  propter  dupplum. 

Notandum  quod  si  fcstivitas  sancti  Rigoberti  die  dominica 
evenerit,  propter  angustiam  temporis  et  paucitatem  dierum  a 
Nativitate  Domini  usque  ad  Septuagesimam,  ewangeliuni  de 
dominica  hac  die  pronunciari  compulerit  ^ ;  ant.  ad  Benedictus 
et  prima  oratio  erunt  de  confessore,  secunda  ant.  et  secunda 
oratio  de  Innocentibus  quorum  imminent  octave,  tercio  loco 
ant.  de  Nativitate,  quarto  [v*^]  et  ad  ultimum  ant.  cum  coUecta 
de  evangelio  subsequatur.  Ad  missam,  quia  corpus  sancti  con- 
fessoris  presens  est,  de  ipso  agitur,  et  post  orationem  de  sancto 
replicatur,  sicut  dictum  est,  de  octavis  et  ultimo  oratio  dominice 
subinfertur,  et  tunc  in  aliquo  dierum  sequentium  totum  oflScium 
dominicale,  scilicet  In  excelso  troiw,  cum  ewangelio  congrue 
poterit  repeti. 

Db  vigilia  SANCii  Remigii. 

Vigilia  sancti  Remigii,  que  est  de  natalicio  ipsius,  pulsatur 
post  nonam  ter  vel  quater  aut  pluries  cum  parvulis  campanis 
ad  convocandum  fratres.  Congregatis  autem  illis,  procedunt  ordi- 
nate  et  reverenter  bini  et  bini  ad  Sanctum  Remigium,  Quos  cum 
summo  honore  monachi  iilius  ecclesie,  egressi  ecclesiam,  si 
dominus  archiepiscopus  presens  affuerit,  suscipiunt ;  aliter  vero 
noster  cantor  in  introitu  ecclesie  inchoat  ant.,  scil.  Confessor 
Domini,  et  sic  psallendo  usque  in  medium  chorum  procodunt. 
Finita  antiphona,  Kirieleiso)!  ter  dicitur  ct  Vata^  noster  cum  y 
Ch^a  pro  nobis  beate  Remigi,  deinde  sequilur  oratio  Concede  nobis 
questanus  omyiipotens  Deus  tit  beati  ncmigii,  Postea  sollempni 
more  cantantur  vespere,  et  ex  parte  nostra  prinia  incipitur  ant. 
0  qtuim  venerandus.  Succentor  noster  et  cantor  monachorum 
provideht  cantum  in  choro ;  et  similiter  in  crastino  nd  missam. 
Monachi  cantant  rI  0  p^esid  ;  quo  dicto  cum  Gloria  Patri,  can- 


1.  il  faMJt  hVe  compeUitur,  ou  mieux  mppl4er  le  mot  necessitas.  qiii  se  irouve 
dans  les  manuacrits  327  et  328  (f^  65)  :  pronunciare  necessitas  compulerit. 


» 


REMBNSIS   EGCLESIE.  169 

tore  absente  vel  succentore,  procurator  ejus  incipit  i^  0  presid 
et  Kirieletson.  Post  vesperas  ant.  de  octavis  Epiphanie  dicitur 
ibidem,  scilicet  Fontes  aquarum,  cum  oratione  Detts  cujtis  Uni- 
genitus,  Inde  regressi  in  chorum  Beate  Marie  cantant  vesperas, 
psalmos  quidem  eosdem  qui  per  xx  dies  transactos  cantari  solcnt, 
cum  prima  ant.  de  matutinis  laudibus,  scil.  Veterein  hominem; 
cetera  vero  aguntur  de  sancto  Remigio  ;  vespere  tamen  sine 
hymno  finiuntur;  capitulum  vero  et  t  dicuntur;  ant.  ad  Magni- 
ficat  Iste  est  qiii  ante^  sine  versu ;  post  vesperas  autem  repetitur 
ant.  de  octavis  Epiphanie  Fontes  aqua7*um  cum  collecta.  Si 
autem  ob  aliquam  causam  non  itur  ad  Sanctum  Remigium,  super 
psalmos  de  feria  [41]  cnnuntur  antiphone  0  quam  venerdnditSy 
etc.  Post  vesperas  autem  sequitur  ant.  de  oclavis  Fontes  aqua- 
rum.  Nota  quod  post  utramque  orationem,  que  a  prcsbitoro 
debet  cantando  dici,  dicitur  a  soio  puero  Benedicamus  Domino, 
Ad  completorium,  ant.  Qui  habitat ;  hymnus  Jhesu  rednnptor 
seculi ;  ad  (Nunc  dimittis)  hymnum  sancti  Syrneonis  ant.  Evigila. 
Ad  matutinas,  invitatorium  a  duobus  diaconis,  et  i^  a  binis  can- 
tantur.  Dupliciter  pulsatur.  Nota  quod  nostri  pueri  tantuin  et 
non  alii  tenentur  osse  albis  induti  ad  processionem  et  ad  missam. 
In  unaquaque  festivitate  beati  Remigii  ix  candelabra  ante  majus 
altare  disponuntur.  In  i*  nocturno  et  ii®  et  iii®  nocturno  altare  a 
duobus  presbiteris  incensatur. 

Ipsa  die,  post  primam  statim  missa  canitur  ad  majus  altare. 
Post  coUectam  de  beato  Remigio,  coUecta  de  sancto  Ilylario 
adhibetur.  Tercia  pulsatur  et  canitur,  et,  pulsatis  insimul  cam- 
panis,  processio  agitur  sicut  in  soro  hestcrno.  In  introitu  (Bcati) 
ecclesie  Beati  Remigii  cantor  incipit  i^  Iste  (confessirr)  est  de 
sublimibus.  Ad  processionem  primum  n)  incipit  in  choro  cantor 
noster  Sancte  Remigi,  deinde  in  rlaustro  incipit  i^  Gloriasus, 
postea  in  navi  ecclesie  i^  0  p^esul  XfAsti  Remigi;  in  introitu 
autem  c[h]ori  ant.  Confessoi*  Domini  vel  li  Iste  est  de  sublimibus. 
Ad  missam  subdyaconus  nostor  lcgit  epistolnm ;  duo  subdiaconi 
cantant  gradale,  quorum  unus  tnntum  proccdit  cum  epislola  ; 
dyaconus  monacus  legit  ewangelium,  cum  quo  procedunt  duo 
diaconi  nostri,  ebdomadarius  scilicet  et  prirnus  corum  qui  pro- 
cedere  debent  eadem  die,si  tamen  archiepiscopus  presensfuerit, 
aliter  vero  non  ;  subdiaconus  autem  noster  debct  portare  coram 
ewangelio  facisterculuni  ;  quatuor  monachi  cantant  Alieluia  ; 
sequencia  canitur  ^ya  simul  vel  I^tabundus;  Ci^edo  iyi  unum 
dicitur,  sicut  de  apostolo.  Ad  vesperas  agitur  i>icut  do  apostolo  : 
super  psalmos  de  apostolo  dicuntur  ant.  Jurarit,  CoUocct  et  alie, 
et  hoc  tantum  in  die  festivitatis  ;  nam  in  aliis  diebus  sequen- 


V  ,  ■ 


.*»•,  *>•<»      »^»**     »^  .  •*-- 


) 


170  ORDINARIUS   AD   USUM 

tibus  per  octaTas,  cotidie  ad  vesperas  super  psalmos  de  feria 
ant.  canitur  unica  de  matutinis  laudibus  [v'']  Reinigius  vel  alia. 
Ad  Benedictus  autem  et  ad  Magnificat  per  octavas  repetuntur 
quinque  antipbone  que  in  vigilia  dicuntur  super  psalmos  ad 
vesperas,  scil.  0  quam  venerandus,  Amavit  eum  et  alie,  et 
quarta  de  matutinis  laudibus  que  non  dicuntur  ^  ad  horas  diei, 
et,  si  opus  fuerit,  antiphone  de  nocturnis,  exceptis  prima  et 
quarta  et  vii*,  que  repetuntur  unice  super  nocturnos  in  vii"  die, 
quando  complentur  octave.  Ad  completorium  per  octavas  non 
fit  memoria  defunctorum,  nisi  presens  corpus  fuerit  mortui,  vel 
fiat  anniversarium  pro  defunctis.  Idem  observandum  est  in  altera 
festivitate  sancti  Remigii. 

Db  sancto  Fblicb,  confbssore. 

In  crastino  sancti  Remigii,  ad  matutinas  de  sancto  Felice, 
confessore,  cantantur  tria  i^  Euge  serve,  Justus  germinabit,  Isie 
cognovii,  Epistole  Pauli  leguntur.  Ant.  ad  matutinas  laudes 
Jusium  deduxit ;  cetera  vero,  scil.  psalmi,  ant.,  lectiones  et 
prima  ant.  super  eosdem  psalmos  aguntur  de  beato  Remigio ; 
post  primam  coUectam  de  sancto  Felice  subjungitur  ant.  cum 
coUecta  de  octavis  sancti  Remigii.  Hore  de  beata  Maria  repe- 
tuntur.  Cotidie  per  octavas  i^  et  antiphone  dicuntur  ad  matuti- 
nas  et  ad  horas  diei  de  proprio  responsorio  sancti  Remigii  et 
proprius  hymnus,  scilicet  Remigius  p^esul  meriiis. 

Sancti  Marcelli,  pape  et  martiris. 

Vigilia  sancti  Marcelli,  ad  vesperas,  super  psalmos  de  feria 
canitur  prima  ant.  de  matutinis  laudibus  sancti  Remigii,  scilicet 
Remigius  sanctus  et  hec  unica ;  hymnus  Martyr  Dei ;  ant.  ad 
Magnificat  Hic  est  vir  qui  non  est  dei*eliclus  ;  post  vesperas 
sequitur  ant.  cum  collecta  de  beato  Remigio.  Eodem  modo  ad 
matutinas  et  ad  missam  et  ad  vesperas  in  die.  Post  collectam  de 
sancto  Marcello  replicatur  memoria  de  octavis  sancti  Remigii. 
Ad  completorium,  ant.  Miserere,  etc.  In  festo  sancti  Marcelli 
nec  duppliciter  pulsatur,  nec  a  binis  cantatur,  nec  i^  canitur  ad 
vesperas.  ix  candelabra  ante  majus  altare  statuuntur.  Ad  matu- 
tinas,  invitatorium  Regem  sempiteimum  ;  ^  canitur  Iste  sanctus, 
eic.  ;  nonum  autem  i$  est  Vir  iste  in  propHo  suo  ;  per  singulos 
nocturnos  singule  ant.  unius  martiris  dicuntur  propter  octavas 
maxime,  cum  non  habeatur  proprium  i^  de  sancto  Marcello.  Ad 
missam  canitur  [42]  sequencia  G/o;mva  dies,  Ad  vesperas  in 
die{s)  super  psalmos  (ad  vesperas)  ant.  Remigius  sanctus  ;  capi- 

1  Lire  didtur. 


*w^^  **'Vy«i*/««>  «  V*  'ty 


REMBNSIS   BCCLESIB.  171 

tulum  et  hymnus,  etc.  sicut  de  sancto  Marcello  ad  primas  ves- 
peras  debere  fieri  diximus  * . 

Priscb,  virqinis. 

Infra  has  octavas  occurrit  festum  sancte  Prisce  virginis,  de 
qua  canuntur  ad  matutinas  tria  x^  et  ant.  unica  ad  matutinas 
laudes,  et  proprium  officium  habetur  ad  missam. 

Fabiani  et  Sebastiani  ". 

Septimo  die  complemus  octavas  sancti  Remigii  propter  festi- 
vitatem  sanctorum  Fabiani  et  Sebastiani.  que  in  viii**  die  occur- 
rit.  vu*  itaque  die  agitur  de  beato  Remigio,  cum  v  candelabris 
dispositis  ante  majus  altare,  et  legitur  et  cantatur  de  proprio  ; 
proprium  i$  cum  invitatorio  repetitur  ;  per  singulos  autem  noc- 
turnos  unice  antiphone  expenduntur.  Ad  missam  neque  sequencia, 
neque  Credo  dicuntur. 

Fabiani  et  Sebastiani. 

De  sanctis  Fabiano  et  Sebastiano  aguntur  ix  lectiones  cum 
V  candelabris.  Ad  vesperas  in  vigiliacanuntur  ant.  et  psabni  de 
feria  ;  capit.  et  hymnus  et  cetera  de  sanctis,  et  agitur  dc  eis 
cum  una  coUecta,  hac  scil.  Infirmiiate^yi  nostram  respice  omni- 
potens  Deus,  Ad  missam  autem  dicuntur  due  coUecte  divisim 
sub  una  conclusione  et  sub  uno  Per  omnia  secula  sectilortwi, 
Nota  quod  si  festum  sanctorum  Fabiani  et  Sebastiani,  vel  sancte 
Agnetis,  vel  sannti  Vincentii,  vel  sancti  Juliani,  vel  sancte 
Agathe,  vel  Cathedre  sancti  Petri  acciderit  sabbato  ante  LXX^°* , 
vel  ipso  die  LXX**,  eodem  modo  faciendum  est  sicut  prediximus 
de  Conversione  sancti  Pauli  *,  hoc  excepto  quod  dc  prodictis 
festis  nichil  agetur  ad  secundas  vesperas,  si  eo  sabbato  accide- 
rint. 

De  apostolis.  —  Dc  apostolis  autem  fict,  sicut  prediximus, 
ipso  die  LXX®. 

AoNETIS,  VIRGINIS,  ET  VlNCENTII,  MARTIRIS. 

Similiter  de  beatis  Aghete  et  Vincentio  agitur  cum  v  candela- 
bris  ad  vesperas  et  ix  lectioncs.  Que  autem  leguntur  et  cantantur 
de  eis  ad  matutinas  et  ad  missam  et  ad  vesperas,  in  suis  locis 
manifeste  reporiuntur.  Nota  quod  in  quacumque  die  <^ven(irit 
festum  sancti  Vincentii,  preterquam  in  sabbato,  pulsatis  insimul 
campanis,  post  vesperas  fit  vigilia  pro  anniversario  archiepisco- 


a,  Le  vrai  titre  de  cet  alin4a  est :  De  octavts  sancti  Remigit. 

1.  Dans  le  ms.  328,  f*  67,  ou  Ut  au  bas  de  la  page  ces  lififies  ajout^es  d  la  r4dac- 
ticfi  f>rhnitive  :  Anfnonii  confessoris,  ix  lectiones,  v  cerui ;  quere  legendafm] 
propria[m]  in  lU)ro  B  et  in  principio  Ubri.  —  2.  Voir  fol,  11  vo  (p,  ii2). 


.  4r.«|i>''*  fc«  *■■•*  *> * Vw4>*k* 


Kft0^M'P'*  «^* '»<»>-»"  '♦  " 


,^»it»#- 


172 


ORDINARIUS    AD  USUM 


porum  nostrorum  Renaldi  *  el  Adalberonis  *,  et  decurritur  usque 
ad  raatutinas  laudes,  et  tunc,  adjuncto  Kvie  cum  precibus  et 
orationibus  consuetis,  finiuntur  matutine  pro  [v°]  defunctis, 
Sequenti  vero  nocte,  finitis  matutinis  de  die  et  omissis  raatutinis 
de  beata  Maria,  factaque  commemoracione  de  beata  Maria  de 
hac  ant.  In  prolc  maiei\  cum  coUecta  Deitn  qui  saliUis  ete^^ne 
vel  alia,  scilicet  quam  tompus  reciuirit,  et  de  omnibus  sanctis  et 
de  pace  cum  antiphonis  et  orationibus  consuoiis,  iterum  pulsan- 
tur  campane  insimul  et  exsolvunlur  matutine  laudes  mortuo- 
rum.  Simili  modo  fit  in  aliis  annivcrsariis  archiepiscoporum 
nostrorum,  quorum  corpora  infra  ecclesiam  nostram  sepulta 
sunt.  Si  autem  sabbato  evenerit  fostum  sancti  Vincentii,  difier- 
tur  servitium  anniversarii  usquo  in  crastinum  post  vosperas, 
propter  diem  dominicum.  In  die  hujus  annivcrsarii  pascuntur 
XII  pauperes  clerici  in  refectorio. 

Emerentiane,  virginis,  et  Macharii,  martiris. 

In  crastino  sancti  Vincentii  agitur  de  sanctis  Emerentiana 
virgine  et  Machario  martire.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem 
martirum  i^  Abstei-get  Deus  cum  aliis  duobus.  In  laudibus  ant. 
Sancti  omnes,  etc. 

Ue  Conversione  sancti  Pauli. 

In  Conversione  sancti  Pauli,  v  candelabra  ^  ante  majus  altare 
disponuntur.  Ad  vesperas  hymnus  Exultet  celum  ;  ant.  ad  Magni- 
ficat  In  regeneratione  ;  sed  ad  matutinas  proprium  i^  canitur,  et 
legitur  sermo  qui  sic  incipit  In  Icctione  Actuum  aposfoloi^m 
fratrcs  karissimi,  et  reperitur  in  fine  Omeliarii  hyemalis  ;  et 
ewangelium  pronunciatur,  scil.  Respondcns  Sijmon  Pctrus  dixit 
ad  Jhesum  Ecce  nos  rcliquimus  omnia,  iii  logitur  ad  missam. 
Post  coUectam  de  sancto  Paulo  fit  commomoratio  tantum  de 
sancto  Prejecto  martire  ;  iiec  sequoncia  canitur.  Ad  vesperas 
ant.  Juravit,  etc.  ;  ad  Magnificat  ant.  Tradcnt  cnim  vos, 

JULIANI,  EPISCOPI  ET  CONFESSORIS. 

Sexto  kalendas  februarii  agitur  de  beato  Juliimo,  episcopo  et 
confessore,  cum  ix  lectionibus  et  v  candelabris  ante  majus  altare 
dispositis,  de  quo  ])roprias  lectiones  et  proi^rium  v^  liabemus. 
Cetera  per  se  satis  nota  sunt. 

Si  hoc  festum  acciderit  sabbnto  precediMiU^  LXX""™  vel  ipso 
die  LXX*,  vel  Purificatio  beatc  Marie  vol  fcstum  Cathedre 
sancti  Petri,  faciendum  est  sicut  prediximus,  ipso  scilicet  die 
LXX^ 


1.  Rainaud  dn  BeUatf  (voir  p.  73,  n,  5).  —  t2.  Adalh^rou,  archeviqiie  de  Reims 
en  969,  mart  le  24  janvier  988.  —  3.  M8,328,  fo  68 :  Novem  candelabra. 


REMENSIS   ECCLESIE.  173 

De  SANCTA  [43 1  AONKTE  SECUNDO. 

In  crustino  agilur  de  beala  Agnetc  secundo,  cuni  tribus  lec- 
tionibus  ;  tria  i^cantantur  de  coinnmni  responsorio  virginuni,  et 
legitur  vel  de  epistolis  Pauli  vcl  de  Penthateco  '  Moysi,  sicut 
in  aliis  feriis,  scilicet  si  hoc  festum  sii  in  LXX*^  In  niatutinis 
iaudibus  antij^hone  super  psahnos  Hec  est  viryo  sapmis  et  alic 
sequentes  ;  ant.  ad  Benedictus  Confjaiidefe  uieaan,  que  est  v^ 
ant.  in  matutinis  iaudibus  de  proprio  rcsponsorio  beate  Agnetis. 

BrIGIDE,  VIRGINIS. 

Kalendas  februarii  agitur  de  sancta  Brigida  et  cantatur  ad 
matutinas  de  communi  responsorio  virginum.  Ad  missam  collec- 
tamque  et  omnia  alia  in  fosto  boate  Lucie  virginis. 

VlGlLIA  PURIFICATIONIS. 

Vigilia  i^uriiicationis  beate  Marie,  ad  vesperas,  quando  dedu- 

citur  doininus  archiepiscopus  cum  processione  a  palatio  in  eccle- 

siam,  incipit  cantor  ant.   Virgo  Dei  geuilrix,  sicut  in  crastino 

hanc  ant.  Ciun  indacerent.  Ad  vesperas  itaque  in  vigilia  Purifi- 

cationis,  succentor  et  cantor  ebdomadarius  tenent  cantum  in 

choro  cum  capis  vSericis,  et  canuntur  hcc  ant.  Virgo  verho  con- 

cepit,  Virgo  Dci  godtrix^  Caste  parentis,  Nesciens  mater,  liabum 

qtiem  vide^at,  super  psalmos  Letatas  sum,  Ad  te  levavi,  Nisi 

Domimis  edificarciHt,  Bcati  omnes,  Domine  non  cst  exaltatum,  ^ 

canitur  Gaud<*  Ma^ia,  et  post  Gloria  Patri  prosa  Inviolata  inte- 

gra  diligentissime  cantatur,  quani  iucipii  cantor  descendens  in 

dextra  parte  chori,  et  stans  ilji  donec  penitus  finiatur  :  similiter 

tii  ad  matutin.is ;  posi  Gloria  Patri  de  ix"  i^  resumitur  ista  prosa, 

et  incipitur  a  cantore.  Ad  Magnilicat  ant.  Cnm  inducerent  pue- 

rum.  Collecta  Erudi  quesuhius  Domifie  plebem.  Ad  completo- 

rium,  ant.  Qui  habitat ;  hyinnus  Jhesu  redemptor  seculi^  etc. 

Dupliciter  pulsatur  et  cantatur.  Duo  sacerdotes  ad  matutinas 

c^ntant  invitatorium. 

In  die,  ad  primam,  ps.  Confitcmini  Domino  canitur.  Post 
primam,  cantata  missa  ad  (yrucifixum,  dom.  archiepiscopus,  si 
presens  fuerit,  vel  alius  presbiter,  indutus  capa  serica  et  stola, 
ascendit  pulpitum  et  benedicit  cereos,  aspei*gens  eos  aqua  bene- 
dicta ;  deinde  presbiter  capam  sericam  [v"J  exuit,  et  capa  sua 
linea  indutus,  processionem  scquitur,  nisi  fuerit  dies  dominica  : 
tunc  enim  post  aquam  benedictam  et  aspersam,  capa  serica 
indutus  benedicit  cereos  ;  quibus  benedictis ,  capam  sericam 
exuit  et,  aiba  et  stola  tantummodo  indutus,  sequitur  processio- 

1.  lArt  Pentateueho. 


174  ORDINARIUS  iJ>   U8UM 

nem,  sicut  in  aliis  diebus  dominLcLs.  Postquam  autem  accensi 
fuerint  cerei,  statim  cantor  incipit  Lumen  ad  revelcUtonem,  et 
decurso  ps.  Nunc  dimittis  cum  predicta  antiphona,  egredienti- 
bus  canonicis  ad  processionem,  incipit  cantor  ant.  Ave  Maria, 
et  procedentibus  illis  ordinate  per  claustrum,  consequenter 
incipit  aliam  antipbonam,  scil.  Adoma  thalamiim;  quam  dum 
cantant,  subsistunt  modicum  in  solita  parte  claustri,  et,  eadem 
decursa  usque  ad  locum  illum  Quem  accipiens  Symeon,  iterum 
procedunt.  In  introitu  ecclesie  incipit  cantor  15)  Videte  miracu- 
lum  et  canitur  circa  chorum,  deinde,  si  necesse  fuerit,  aliud  i^ 
Gaude  Maria.  Cum  autem  ventum  fuerit  in  media  navi  ecclesie, 
cantor  incipit  ^  Responsum  accepit ;  f,  scil.  Hodie  beata  virgo, 
cantant  adolescehtes  altissonis  vocibus  super  pulpitum.  In 
introitu  (ecclesie)  chori,  dicta  repeticione  antiphone  \  cantatur 
ant.  Cum  inducerent  a  cantore. 

Ad  missam,  si  dom.  archiepiscopus  presens  fuerit,  vii  dya- 
coni  et  vii  subdiaconi  procedunt ;  si  vero  non  fuerit  presens, 
tres  dyaconi  et  tres  subdiaconi  tantum.  Sequentia  canitur  Eya 
simul  vel  Hac  clara  die.Credo  in  unum  dicitur,  et  prefacio  Quia 
per  incamati. 

Ad  vesperas,  psalmi  subscripti  cum  antiphonis  de  matutinis 
laudibus  repetuntur.  Post  vesperas  fit  memoria  de  sancto  Basi- 
lio  *  de  consuetudine.  Ad  completorium  in  die,  finito  capitulo 
post  hymnum  et  finito  t  Custodi  nos  Domine,  cantor  incipit  alta 
voce  ant.  Responsum  accepit  Symeon  ;  qua  sollempniter  cantata 
usque  ad  locum  illum  Nunc  dimittis  Domine,  incipitur  idem 
psalmus,  scil.  Nunc  dimittis  servum  tuum  Domine,  et  cantatur 
in  quarto  tono  propter  hanc  ant.  Evigila  super  nos,  que  est 
quarti  toni,  et  statim  post  psalmum  illum  repetitur  ant.  pre- 
dicta,  scil.  Evigila. 

Si  vero  hec  festivitas  beate  Marie  in  LX*  vel  in  L*  acciderit, 
ipso  die  [44]  de  festivitate  presenti  agitur.  Evangelium  de  festo 
legitur  et  cetera  de  dominica  penitus  reticentur.  Die  autem  com- 
petenti  infra  ebdomadam,  legitur  ewangelium  de  dominica  et 
cantatur  de  dominica. 

De  sancto  "Basilio  *. 

In  crastino  Purificationis  aguntur  ix  lectiones  de  sancto  Basi- 
lio  martire  '.  Passio  ipsius  legitur.  i^  et  antiphone  de  communi 
cantantur.  Officium  misse  sicut  de  beato  Vincentio,  sed  Alleluia 


1.  Gs  mdl  dait  Ure  remplac^pcir  responsi.  —  2.  llfatd  lire  Blasio,  h  3  Fiwrier 
Hofd  la  fUe,  non  de  saitU  Basile,  mais  de  saint  Blaise,  —  3.  Ms.  328,  fo  69  vo  : 
Cum  quinqQe  candelabris. 


^,aM».«»<^<««^«to*>fc*<*  ■•«•»'•  «•  •«•*<.     •,  -; .  -sj*.*  »■'•»»   »>>•:"•'.- 


1 


RBMBNSIS   BCCLBSIB.  175 

est  Beatus  vir  qui  suffert  propter  ix  lectiones,  vel  tractus  Desi- 
derium ;  in  festis  autem  trium  lectionum  Beatus  vir  qui  timet. 

AgATHE,  VIRQINIS. 

De  beata  Agatha  agitur  cum  v  candelabris  et  ix  lectionibus 
de  passione  ipsius.  Que  canuntur  et  leguntur  de  ipsa  (sicut) 
manifesta  habentur. 

Hblenb,  regine. 

Septimo  idus  februarii,  de  sancta  Helena  agitur  cum  tribus 
lectionibus.  Ad  vesperas  hymnus  Preclaris  Helene,  Ad  Magni- 
ficat  Simile  est  regnum  celorum  sagene,  Ad  matutinas,  invitato- 
rium  Regem  continentium ,  v^  Diffusa  est  gratia  et  alia  duo 
sequencia.  In  matutinis  laudibus  hee  antiphone  super  psalmos 
dicuntur  Domine  Deus  meus  exaltasti  et  cetere  per  ordinem.  Ad 
Benedictus  ant.  Simile  est  regnum  celorum. 

Sangtorum  Zodigi  S  Jaoinoti,  Hbrbnbi,  martirum,  bt  Sotheris, 

virqinis. 

Quarto  idus  februarii,  agitur  -  sanctorum  Zodici,  Jacincti, 
Hyrenei  et  sancte  Sotheris.  Ad  vesperjis,  hymnus  Rex  gloriose 
martinim,  et  tunc  agitur  de  illis  simul  cum  una  |collecta.  In 
crastino  autem  ad  missam  due  coliecte  dicuntur  de  illis  divisim 
sub  una  conclusione,id  est  sub  uno  Per  omyiia  secula  sectUofnim. 

Valentini,  Vitalis,  Felicule  et  Zezonis  ^. 

Sexto  decimo  kalendas  februarii  \  agitur  eodem  modo  de 
sanctis  martiribus  Valentino,  Vitale,  Felicula  et  Zenone,  scilicet 
ad  vesperas  sub  una  coUecta,  ad  missam  duabus  simul  conclusis 
sub  uno  Per  omnia  secula  seculorum. 

JULIANE,  VIROINIS.     ' 

De  sancta  Juliana  agitur  xiiii''  kalendas  marcii. 

De  Cathedra  sancti  Petri. 

Festivitas  Cathedre  sancti  Petri  cum  v  cereis  agitur.  Ad 
vesperas,  hymnus  Exultet  celum,  Ant.  ad  Magnificat  Tu  es 
pastor.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem  apostoloimm.  Super 
(psalmos)  noctumos  ant.  In  plateis  et  alie  sequentes.  Sermo 
legitur  Oaudeo  dilectissimi,  et  non  pronunciatur  evangelium.  i$ 
canitur  Symon  Petrus  ;  duo  i^,  [v®J  scil.  vii"™  et  nonum  sumun- 
tur  de  festo  sancti  Petri  quod  est  in  augusto,  scilicet  Solve 
jubente  et  Qui  regni  claves,  Te  Deum  lavdamus  et  Gloria  in 
excelsis  dicuntur,  Hoc  idem  dicimus  de  omni  festivitate  ix  lec- 


1.  Lire  Zoxici.  —  2.  Sous^etUendre  festum.  —  3.  Lire  Zenonis.  —  4.  Par  erreur 
poNriiiartiL 


•■i^..-^Wt»<».»1iPi»liHllJWIW'lWf^^^'*^" ^:'"    '    ''  ■ 


176  ORDINARIUS    AD   USUM 

tionum  que  infra  XL*™  acciderit,  ut  scilicet  in  ea  dicantur  Te 
Deum  laudamits  et  Gloria  in  excelsis,  et  hoc  secunduin  usum 
Romane  Ecclesie.  Ad  matutinas  laudes  antiphone  Tu  es  Petrus 
et  alie  sequentes  ;  ant.  ad  Benedictus  Quodcumque  ligaveris,  In 
introitu  misse  Michi  aiitem ;  puer  cantat  gradale,  scii.  Consii' 
tues  eos ;  duo  subdiaconi  tractum  Tu  es  Petrus ;  epistola  Petrus 
apostolics  Jhesu  Xpisti  electis  advenis ;  evangelium  Venit  Jhesus 
in  partes  Cesaree  Philippi ;  Credo  in  unwn  dicitur  et  prefacio 
Te  Domine  suppliciter  exorare  ;  offertorium  In  omnem  terram  ; 
postcommunio  Vos  qui  secuti  estis  me.  Ad  vesperas  in  die,  ant. 
super  ps.  de  apostolis  Juravit  Dominus  et  alie  sequentes  ;  ant. 
ad  Magnificat  Co7iside7*a  oves  tuas, 

Et  nota  quod  in  omni  festivitate  ix  lectionum  que  infra  XL*™ 
acciderit,  ad  utrasque  vesperas  et  ad  matutinas,  post  orationem 
de  sancto  subinfertur  ant,  de  XL**  cum  collecta.  In  hoc  festo 
pulsatur  in  turre  ad  completorium  et  ad  primam,  quod  non  fit 
in  aliquo  alio  festo  quinque  candelabrorum,  preterquam  in  festo 
sancti  Mathie  apostoli. 

Mathie,  apostoli. 

Scxto  kalendas  marcii  agitur  fcstum  sancti  Mathie  apostoli, 
cum  V  cereis  *  et  ix  lectionibus.  Ad  vesperas,  hymnus  Exultet 
celum;  ad  Magnificat  Tradent  enim  vos.  Ad  matutinas,  invita- 
torium  liegem  apostolorum ;  sex  lectiones  dicuntur  de  hac  omilia 
Ilec  }nando  vobis  ;  evangelium  pronunciatur  IIoc  est  preceptum 
mcum,  cujus  omilia  est  Cum  cuncta  saa*a  eloquia;  i^  JScce  ego 
mitto  vos;  antiphone  tantum  tercii  nocturni  de  responsorio  ewan- 
gelistarum  sumuntur,  que  sunt  hee  Electi  sunt  in  Xoisto,  Sapien- 
tia,  Placentes  Deo.  Te  Deum  latuiamus  et  Gloria  in  excelsis  non 
debent  premitti  *.  Ad  missam  puer  cantat  gradale  ;  duo  subdia- 
coni  tractum.  Ad  vesperas  in  die,  antiphone  super  psalmos  de 
apostolis  Ju7'avit  Dominus,  etc. 

In  hoc  die  solet  accidere  bissextus,  non  singulis  annis,  sed  in 
quarto  anno  tantum,  et  dicitur  bissextus,  quia  bis  idem  dies  per  * 
duos  dies  in  capitulo  pronunciatur  [45]  Sexto  kalendas  marcii. 
Quotiens  autem  acciderit  bissextus,  posteriore  die  celebrantur 
festa  Mathie.  Si  tamen  ille  dies  posteri6r  fuerit  dies  dominica, 
celebratur  festum  istud  priore  die,  scilicet  sabbato  precedente, 
ne  servicium  hujus  festivitatis  impediat  servitium  dominice. 

MaCRB,  VIRQINIS. 

Sexto  (kalendas)  nonas  marcii  agitur  festum  sancte  Macre 

1.  M§B.  327  (fo  48  vo)  et  328  (fo  70  vo) :  cum  novem  cereis. — 2.  Lire  pretermitti. 


,ii%^^y>r-r^  »  •    •    •     -   *  •■     ■  ■  •■  ■         ' ' 


•^MfifiKr^  *»*♦•   V  *-  ♦■*'"  ■  "^'  '      ' 


»ik!'* 


RBMENSIS   ECCLBSIE.  177 

virginis,  cum  ix  lectionibus  et  v  cereis.  Ad  vesperas,  hymnus 
Virginis  prolcs ;  f  Specie  tua ;  ant.  ad  Magnificat  Incliia  sancte 
virginis,  que  ost  in  festo  sanctc  Kathcrine  virginis.  Cetera  tam 
ad  matutinas  quam  ad  horas  require  in  communi  virginum, 
excepto  quod  in  tercio  nocturno  dicuntur  tria  i^,  scii.  Vidisti 
Domine,  ^  Beata  Machra  ingressa,  i^  Gaiuleamus ;  et  ad  Bene- 
dictus  ant.  Mcdicinam  cai^alcm.  Ad.  IP^  vesperas,  ad  Magni- 
ficat  ant.  Qui  me  dignatus  est.  Hec  omnia  require  de  sancta 
Agatha,  nomine  mutato. 

Perpetub  et  Feligitatis, 

Nonas  marcii  festum  occurrit  Perpetue  et  Felicitatis,  de  qui- 
bus  fit  commemoracio  in  missa  tantum,  nisi  extra  XL^"*  acci- 
derit ;  tunc  enim  agitur  festum  cum  tribus  lectionibus. 

1)e  SANCTis  Gregorio  et  Benedicto. 

Festivitas  sancti  Gregorii  et  sancti  Benedicti  aguntur  cum  v 
cereis  et  ix  lectionibus.  Utraque  festivitas  habet  propriam  legen- 
dam,  sed  commune  habent  responsorium  Eiige  serve  bone  ^ 

Si  festum  beati  Benedicti  vel  Marie  Egyptiace  in  Ramis  pal- 
marum  seu  in  qualibet  die  ipsius  ebdomade  evenerit,  in  sabba- 
tum  precedens  celebratur.  Si  vero  festum  sancte  Marie  Egyptiace 
in  die  Pasche  vel  in  qualibet  die  octavarum  Pasche  acciderit,  in 
crastino  Quasi  modo  celebratur. 

Benedicti,  abbatis. 

In  festo  tamen  sancti  Benedicti,  secundum  et  tercium  i$ 
sumuntur  de  responsorio  martiris,  scil.  Jxistus  germinabit,  Iste 
cognovit  justiciam.  Te  Deum  laudamus  et  Gloria  in  excelcis  in 
utraque  dicuntur  festivitate.  Puer  in  pulpito  cantat  gradale,  et 
duo  subdiaconi  tractum. 

De  Annunciacione  Dominica. 

In  Annunciatione  beat^  Marie,  ix  candelabra  coram  altari 
disponuniur.  Cortine  in  circuitu  chori  levantur,  quod  non  fit  in 
alio  festo  sanctorum  in  XL^\  nisi  tantum  in  diebus  dominicis  et 
in  festo  beate  Marie  Egyptiace.  Ad  vesperas,  super  psalmos  de 
feria  antiphone  de  feria  eadem  expenduntur  ;  [v**]  capitulum 
Egrcdietur  virga  ;  i^  cantant  duo  dyaconi  Ecce  dics  veniunt ; 

1.  Dans  les  mss,  327  (f-  49)  d  32S  (f^  71)  on  lU  :  Festivitas  sancli  Gre- 

Sorii  agitur  cuin  novem  cereis,  dupliciter  pulsatur  et  habet  nropriam  legen* 
am,  sed  commune  responsoriuni,  scil.  Euge  serve  bone.  Duo  suDdiaconi  canlant 
gradale,  duo  diacuiii  tractum. 

Festivitas  sancti  BenedicU  agitur  cuin  quinque  cereis  et  novem  lectionibus, 
et  habet  propriam  iegendam,  sed  commune  babet  responsorium,  scii.  Euge 
serve  bone. 

vn  12 


.i  t^  'i^t^i  **  ■»  -"  '  ••'*'  ■-     ♦'•>«   i*  •»•-*''   •    «•••.^  *    si".'»-  '    «V»»-!  i   i.#y.T-     r  *•*    ■4'»fy«^ 


178  ORDINARIUS   AD   USUM 

hymnus  Ave  maris  stella ;  ant.  ad  Magnificat  Ingressus  angelus. 
Ad  completorium,  ant.  Miserere  ;  hymnus  Xpiste  qui  lux  es  et 
dies.  Ad  matutinas,  duo  diaconi  cantant  invitatorium  ;  i^  a  binis 
cantantur  ;  sermo  legitur  qui  reperitur  in  fine  Omeliarii  domi- 
nicarum  hyemalium,  scil.  Descendens  angelus;  evangelium  pro- 
nunciatur  Missv^  est  angelus;  Te  Deum  laxidamus  dicitur.  Ad 
!•" ,  ps.  ConfUemini  canitur,  et  post  primam  statim  xxv  psalmi 
cum  letania  et  precibus  consuetis.  Ad  primam  missam  que  est 
de  festivitate,  procedunt  v  diaconi  et  v  subdiaconi,  si  dom. 
archiepiscopus  presens  fuerit ;  duo  de  subdiaconis  procedentibus 
cantant  gradale,  duo  dyaconi  et  duo  subdiaconi  tractum  ;  Gloria 
in  excelsis  et  Credo  in  unum  dicuntur  et  prefacio  Quia  per 
inca^mati  Verbi.  Ad  horas  diei,  capitula  et  i^  de  Adventu  Domini 
expenduntur,  scil.  :  ad  terciam  Veni  ad  liberandum  nos,  f  Ex 
Syon  species ;  ad  VI*"*  Ostetide  nobis,  f  Egredietur  Dominus  de 
loco  sancto  suo;  ad  IX*"  Super  te  Jherusalem,  f  Egredietur 
virga.  Ad  vesperas  in  die,  ant.  de  matutinis  laudibus  super 
psalmos  de  feria  replicantur,  et,  sicut  jam  diximus  de  aliis  festi- 
vitatibus,  ad  utrasque  vesperas  et  ad  matutinas  post  orationem 
de  sancto  ^  subjungitur  ant.  de  XL**  cum  collecta. 

Si  hec  festivitas  Annunciationis  beate  Marie  infra  xv  dies 
dominice  Passionis  evenerit,  ad  matutinas  super  singula  i^ 
Gloria  Patri  more  solito  dicitur,  et  ad  horas  diei  similiter,  et 
lA  nunquam  repetuntur.  Hoc  idem  dicimus  de  festo  beati  Bene- 
dicti. 

Item  si  hec  eadem  festivitas  in  Ramis  palmarum  contingat, 
transfertur  ad  precedens  sabbatum  et  illic  agitur ;  in  quo  sabbato 
ad  vesperas  ix  candelabra  ante  altare  disponuntur,  non  propter 
hanc  festivitatera  que  tunc  jam  preterita  est,  sed  propter  diem 
dominicam  sequentem,  de  qua  totum  agitur  ad  vesperas  et  nichil 
de  Annunciatione.  Et  si  festivitas  ist^quarta  feria  majoris  ebdo- 
made  acciderit,  a  vespera  quidem  usque  ad  vesperam  totum 
agitur  de  Annunciatione,  videl.  vespere,  matutine,  prima,  ter- 
cia,  post  terciam  missa  sollempnis,  post  missam  VP,  IX*  de 
festo  canuntur  ;  post  IX*"  autem  missa  de  XL*  celebratur.  [46] 
Ad  vesperas,  vii  tantum  candelabra  coram  altari  statuuntur, 
quia  sequenti  diei  competit  et  vespere  de  feria  solummodo 
dicuntur.  In  hac  autem  die,  scilicet  quarta  feria  majoris  ebdo- 
made,  si  Annunciatio  beate  Marie  acciderit,  processio  tit  ad 
Sanctum  Remigium  tercia  feria  precedente,  et  tunc  iii  II*  feria 
L  psalmi  persolvuntur.  Amplius  si  Annunciatio  beate  Marie  V* 

1. 11  faui  lire  de  pr4ference  festo. 


»»T1'     ♦    «r-    -^»    V»*-     •••  -t-^*^    /1,    f»-v     *         '    ♦     «.«.jH>»^»«»''**«^#*«»-.. 


if  »» 


REMENSIS   ECCLESIE.  179 

vel  VI*  vel  VII*  feria  majoris  ebdoinade  contigerit,  in  terciam 
feriam  ejusdem  septimane  retrofertur,  et  ibi  agitur  et  feriatur  a 
populo.  Si  autem  in  Paschali  septimana  acciderit,  in  terciam 
feriain  majoris  ebdomade  retrofertur,  et  ibi  agitur  et  a  populo 
feriatur. 

Marie  Egyptiacb. 

De  beata  Maria  Egyptiaca  \  ad  vesperas  ant.  de  feria  dicun- 
tur  ;  hymnus  Hujits  obientu  ;  jr  Specie  tua  ;  ad  Magniflcat  ant. 
Simile  est  regnum  celorum  sagene  misse  in  mari.  Ad  matutinas, 
invitatorium  Kegem  eleciarum.  In  i®  nocturno,  ant.  Hec  est 
electa  sapiens,  ps.  Domine  Dominu^  nosier ;  alia  ant.  Hec  est 
electa  sapiens,  ps.  Celi  ena^vmU  ;  alia  ant.  Veni  electa  Xpisti, 
ps.  Domini  est  ten*a;  f  Specie  tiui ;  i^  primum  Diffusa  est  gratia, 
secundum  Proptcr  veritatem,  tercium  [Propter  vei^iiaiem)  Dile- 
xisti  justiciam .  In  ii®  nocturno,  ant.  Specie  tiui,  ps.  Eructavit 
eam  * ;  secunda  Adjxcoabit  eam,  ps.  Deus  noster  ;  tercia  Dignare 
me,  ps.  Fundamenta  ;  ^  Adjuvabit  eam  \  i^  Regnum  mundi, 
Veni  electa  mea,  Beata  es  Maria  que  piamm  etc.  In  iii**  noc- 
turno,  ant.  Totapulchra  es,  ps.  Cantate  i ;  alia  ant.  Sicut  lilium, 
ps.  Dominus  regnavit  i  ;  alia  ant.  Hec  electa  sayicta,  ps.  Can- 
iate  n  \  jr  Elegit  eam  Deus  ;  i^  Induit  me  Dominus  j/ido^a  facie, 
Gaudeamus.  In  laudibus,  ant.  Domine  Deus  meus  cum  ceteris 
de  continentibus  hic  dicuntur,  et  ibi  invenies  ;  ad  Benedictus 
ant.  0  Xpisti  electa.  Ad  II^  vesperas,  ant.  delaudibus  non  repe- 
tuntur  ;  hymnus  et  f  et  capit.  ut  supra,  in  ewangelio  Simile 
est  regnum  celorum  homini  negotiato7*i.  Introitus  misse  Gaudea- 
7nus  omnes  ;  epistola  Mulierem  fortem ;  i^  Propter  veiHlaiem 
vel  tractus  Qui  seminant ;  offertorium  Diffusa  est  gracia  ;  com- 
munio  Simile  est  regnum  celorum. 

Si  vero  istud  festum  tempore  paschali  ^,  invitatorium  et  anti- 
phone  de  nocturnis  in  festo  sanctorum  Philippi  et  Jacobi  requi- 
runtur  ;  i^  et  t  ut  supra,  sed  tamen  alleluiantur.  Ad  [v®]  laudes, 
ant.  Alleluia  de  hac  autiphona  Tristicia  ;  ad  Benedictus  ant. 
0  Xpisti  elecia,  que  in  fine  alleluiatur,  et  reperitur  in  festo 
sancti  Martini  hyemali  supra  Benedictus,  mutato  nomine.  Ad 
missam  Gaudeamus  est  introitus  ;  duo  Alleluia  cantantur,  pri- 

mum  Diffusa,  secundum  Sun'exit  Dojninus  et  occurr Ad 

horas  diei  dicuntur  Alleluia  de  cotidianis  ant.  ;  ^  et  t  de  com- 
muni  virginum,  que  etiam  alleluiantur.   Ad  utrasque  vesperas. 


1.  Ms.  328,  f^  72  vo :  cum  noTem  cereis  agitur.  ~  2.  Lire  cor  meum.  —  3.  Saus* 
0fUendu  acciderit 


Hy\t        «►  < 


, '       ^' 


*^^  ^rmn>i^>*i^i^»iVif^»H^M^^ 


«s«/^  ■ 


.V»  f*.t»- 


'  ^^    .Jv'  ■> 


«  «.#  »• 


180 


ORDINARIUS   AD   USUM 


ps.  de  feria  dicuntur  et  unica  ant.  super  psalmos,  scil.  AUeluia 
de  ant.  primi  psalmi  K 

Sancti  Ambrosu,  bpiscopi  et  confessoris. 

Nonis  aprilis  agitur  fcstum  sancti  Ambrosii  episcopi,  cum 
tribus  lectionibus  *. 

Leonis,  papb  et  confessoris. 

Tercio  idus  aprilis  agitur  de  sancto  Leone,  papa  et  confes- 
sore.  Ad  vesperas,  hymnus.  Iste  confessor ;  ad  MagnificAt  ant. 
Amavit  eum  sive  Jicsium  dcduxit,  sive  alia  de  confessoribus.  Ad 
matutinas,  si  hoc  festum  post  oclavas  Pasche  acciderit,  invita- 
torium  est  Alleluia  alleluia  alleluia ;  i^  Beatus  vir  qui,  Letabitur 
justus,  Juravit.  Si  autem  in  die  dominica  acciderit  hoc  festum, 
eadem  tria  i^  cantantur  ultima.  Ad  matutinas  laudes,  super 
psalmos  AUeluia  de  hac  antiphona  TfHsticia  implevit ;  f  et  ant. 
ad  Benedictus  et  prima  collecta  dicuntur  de  confessore,  seijuenti 
loco  de  ewangelio,  deinde  subinfertur  ant.  de  resurrectione  cum 
collecta. 

EUFEMIE,  VIRGINIS. 

De  sancta  Eufemia  nichil  omnino  agitur,  preter  commemora- 
cionem  in  missa.  Hoc  idem  dicimus  de  sanctis  Bova  et  Doda,  et 
de  qualibet  sancta  cujus  festum  acciderit  in  paschali  tempore 
usque  octavas  Penthecostes. 


) 


1.  Dana  le  ms.  328,  /o  73,  on  lU  d  cei  mdroU :  Nota :  In  omni  vigilia  qua 
jejunatur,  canitur  mendies  ante  miasam.  Nota :  In  omni  festo  quo  cantatur 
dupliciter,  fit  processio  in  circuitu  chori,  et  in  pulpito  canitur  ^,  si  fuerit 
dominica  dies.  —  2.  Dana  les  tnsa,  327  (fo  50)  et  328  (fo  73}  cette  ruhrique  eat 
ainsi  d4velopp4e :  A^itur  festum  sancti  Amnrosii  cum  novem  lectionious  et 
novem  cerels;  duphdter  pulsatur.  Ad  vesperas,  ps.  et  ant  de  feria;  capit 
MagnificavU:  hymnus  Iste  confessor;  versus  Ecce  sacerdos;  ad  Magnificat  ant 
Iste  est  qui  ante ;  collecta  sicut  de  beato  Juliano  Cenomanensi,  scil.  Deus  qui 
ecdesie  tue.  Invitatorium  AUeluia  aUeluia ;  in  primo  nocturno  super  ps.  qua- 
tuor  AUeluia  de  hac  ant  Ego  sum  via ;  ps.  unius  confessoris ;  versus  primus 
Voce  tnea ;  propria  legeuda  habetur ;  H  primum  Beatus  vir,  secundum  Ecce 
sacerdos,  tercium  JuravU.  In  secundo  noctumo,  ix  AUeluia  de  hac  ant  Tris- 
ticia;  f  AmavU  eum;  ii,  quartum  LetabUur,  quintum  Iste  est,  sextum  Isie 
homo  a6  adolescentia.  In  tercio  noctumo,  quinque  AUeluia  de  hac  ant.  Non 
sutU  loquele ;  f  Justum  deduxU ;  h  septimum  De  ore  prudentis,  octavum  Isie 
homoperfecU,  nonum  Saticte  Ambrost  Xdsti  presul;  Te  Deum.  Ant  ad  laudes 
IX  AUeluia  de  ant  Si  manserUis;  ant.  ad  Benedictus  0  quam  venerandus  es; 
cpllecta  ut  supra.  Ad  horas  AUeluia  de  cotidianis  antiphonis ;  k  unius  confesso- 
ris  et  versus  alleluiantur.  Ad  missam  sicut  de  beato  Nycolao,  sed  duo  AUeluia 
dicuntur,  primum  Justtis  germinabU,  secundum  Juravit;  coUecta  ut  supra.  Ad 
secundas  vesperas,  AUeiuia  et  ps.,  capit.,  hymnus  et  versus  ut  supra ;  ant.  ad 
Ma^nificat  Confessor  Dotnini  Ambrosi;  coliecta  ut  supra;  k  et  antipnone,  versi- 
culi  predicti  alleluiantur :  et  hoc  modo,  si  tempore  Paschali ;  si  vero  in  Quadra- 
gesima^  acdderit  totum  fit  de  uno  confessore  episcopo,  excepto  nono  r,  loco 
cm'us  dicitur  Saticte  Atttbrosi,  et  loco  AUeluia  dicitur  tractus  Beatus  vir. 


»• 


•  ^^W.Wrf-*.ty«\,.  «^^i»»  «  .^«^^•''^••'•«••■W»**»-»;.  .i^<»   I.,   ,  j  ," 


remensis  ecclesie.  181 

Tyburcii  et  Valeriani  et  Maximi,  martirum. 

De  sanctis  Tyburcio,  Valeriano  et  Maxirao  hoc  modo  agitur  ^  : 
A(l  vesperas,  hymnus  Rex  gloriose  marthncm',  ad  Magnificat  ant. 
Ltix  pei-petna.  Ad  matutinas,  i$  Tristicia,  Preciosa,  L%ur  per- 
pcttia,  Ad  matutinas  laudes,  super  ps.  Alleluia  de  hac  ant.  JW^- 
ticia  ;  ant.  ad  Benedictus  Sancii  ttii  Domine.  Si  autem  dominica 
die  acciderit  hec  festivitas,  eadem  tria  i$  canuntur  ultima,  etc, 
sicut  de  sancto  Leone. 

Sancti  Georgii,  martiris  *. 

De  sancto  Georgio  agitur  ^  modo  :  Ad  vesperas,  hymnus  Mar- 
tir  Dei ;  [47]  ant.  ad  Magnificat  Filie  Jheimsalem.  i^  ad  matuti- 
nas  Dcatus  rir,  Letabitiir  et  Filie  Jlierasalipn,  Ad  matutinas 
laudes,  AUelma  de  hac  ant.  Ttnsticia  implevit ;  ant.  ad  Bene- 
dictus  Hic  est  vir  qui  non  est  de^^elictus.  Si  autem  die  dominica 
acciderit,  etc,  sicut  de  aliis  proxime  diximus. 

Sanctarum  Dode  et  Bove. 

Octavo  kalendas  maii  agitur  festum  sanctarum  Dode  et  Bove, 
de  quibus  tit  tantum  commemoracio  in  missa,  sicut  proxime 
diximus  in  festo  sancte  Eufemie  virginis. 

Sancti  Marci,  evangeliste. 

Septimo  kalendas  maii  agitur  festum  beati  Marci  ewangeliste, 
cum  IX  lectionibus  et  v  cereis^  Ad  vesperas,  hymnus  Ecrultet 
celum  ;  f  In  omne^n  ten^am  ;  ant.  ad  Magnificat  Ecce  ego  Johan- 
ncs.  In  1°  et  ir  et  iii°  nocturno,  Alleluia  tria  super  psalmos  qui 
cantantur  in  festo  apostolorum  Philippi  et  Jacobi  ;  similiier  et 
y  ;  passio  ipsius  legitur  ;  in  i^  nocturno  i^  Beatus  vir,  Letabitur, 
Filie  Jhei^alem  ;  in  u**  nocturno  i^  Virtule,  Isti  sunt  agni,  De 
ore  prudentis  ;  in  iii''  nocturno  i^  Candidi  facti  sunt,  Ego  sum 
vitis,  In  medio  ecclesie.  Ipso  die,  ad  missam  introitus  Ego  autem 
sicut  oliva  ;  epistola  Qui  timet  Deum  faciet  bona  ;  primum  A/te- 
liiia^  Beatus  vir  qui  sufferH,  secundum  In  omncm  teiTam  ; 
evangelium  Ego  sum  vitis  rei^a  ;  offertorium  Confitebuntur ; 
communio  Ego  sum  vitis.  Ad  sccundas  vesperas,  ant.  ad  Magni- 
ficat  In  medio  et  in  circuitu. 

SaNCTI   VlTALlS,  MARTIRIS. 

De  beato  Vitali  martire  agitur  in  hunc  modum,  sicut  de  beato 
deorgio. 

t  Ms.  328,  /o  74 :  cum  tribus  lectionibus.  —  2.  Ms.  328,  fo  74,  note  tnarginale : 
Pulsatur  et  cantatur  dupliciter.  Ad  vesperas,  ant.  AUeluia;  ps.  feriales ;  k  Exnr- 
gat...  ut  in  libro.  —  3.  Le  mot  hoc  est  effac^.  —  4.  Mss.  327  (f^  60  v*»)  et  328  (fo  74) : 
et  novem  cereis ;  dupliciter  pulsatur. 


^vi^.*^  .j^.wfim^tnwmif^t^t^ 


r^i^>  t^ 


«'X. 


AWtfftf.- 


182 


ORSINARIUS   AD  USmi 


I 


Philippi  bt  Jacobi,  apostolorum. 

Kalendas  maii  agitur  festum  de  sanctis  Philippo  et  Jacobo^ 
Ad  primas  vesperas  cantantur  psalmi  de  feria,  cum  Alleluia  de 
antiphona  ejusdem  diei ;  hymnus  Exultet  celum ;  f  Gavisi  sunt 
discipuli  ;  ant.  ad  Magnificat  Si  cognovissetis  me.  Cetera  que  ad  ' 
matutinas  cantantur,  plane  reperiuntur  in  Antiphonario  ;  diaco- 
nus  cantat  invitatorium  ;  evangelium  pronuntiatur  Non  turhetnr 
C01'  vestinim,  quod  reperitur  inOmeliario  dominicali  ante  Roga- 
tiones.  Ad  missam  canitur  primum  Alleluia  a  duobus  subdiaco- 
nis,  et  a  duobus  diaconis  secundum  Alleluia,  et  ad  missam  sunt 
procedentes  tres  dyaconi  et  tres  subdiaconi ;  sequencia  canitur 
Clare  sanctorum.  Ad  vesperas,  ipso  die,  [y®]  super  psalmos 
canitur  Alleluia  de  hac  ant.  Dixit  Dominus,  cum  psalmis  de 
apostolo. 

Sciendum  autem  quod  si  hec  festivitas  apostolorum  Philippi 
et  Jacobi  evenerit  in  aliqua  feria  Rogationum,  mane  pulsatur 
ad  primam,  et  post  primam  ad  terciam  ;  post  terciam  missa  de 
apostolis  canitur  ad  majus  altare,  et  postea,  cantata  VI^,  cano- 
nici  processionem  faciant  cum  crucibus,  etc.  Idem  diciraus  de 
Inventione  sancte  Crucis,  si  occurrerit  in  aliqua  feria  Rogatio- 
num  ;  ad  altare  Sancte  Crucis  missa  soUempniter  celebratur 
antequam  ad  cruces  procedatur. 

De  Invengione  sancte  Crucis. 

In  Inventione  sancte  Crucis,  ad  vesperas  super  psalmos  ferie 
cantatur  Alleluia  de  antiphona  ejusdem  ferie  ;  hymnus  Signum 
cjmcis  mirabile  ;  f  Surrexit  Dominus  de  sepida^o ;  ant.  ad  Magni- 
ficat  0  cnjLX  benedicta  ;  post  collectain  de  Cruce  non  subjungitur 
de  Resurrectione.  Hore  de  beata  Maria  et  tunc  et  tota  die  subti- 
centur  sequente,  quia  disponuntur  ante  majus  altare  ix  cande- 
labra.  Ad  matutinas  dyaconus  cantat  invitatorium.  In  i*"  nocturno 
cantantur  psalmi  de  martiribus  Beatus  vir,  Quare  fretmierunt , 
Cum  inx>ocarem,  cum  Alleluia  de  hac  ant.  Tinsticia;  f  Letamini 
in  Domino ;  tria  priraa  15)  DHsticia^  Preciosa,  Lux  pei^petua ; 
omnes  autem  lectiones  et  cetera  1$,  que  omnia  debent  alleluiari, 
et  psalrai  et  antiphone  et  f,  qui  etiam  debent  alleluiari,  sunt  de 
Cruce,  sicut  in  Antiphonario  plane  reperitur.  In  matutinis  laudi- 
bus,  post  collectam  de  Cruce  subinfertur  ant.  de  martiribus, 
scilicet  Alexandro,  Eventio  et  Theodolo*,  scil.  Liuv  perpetua 
cum  collecta,  et  nichil  amplius.  Ad  horas  diei  replicantur  anti- 
phone  de  matutinis  laudibus,  et  ad  vesperas  sirailiter.  Ad  mis- 


1.  M&s,  327  (f'^  61)  et  328  (f^*  74  ty*) :  cuin  novem  cereis ;  dupHciter  pulsatur.  — 
1  Xrtre  Theodulo. 


REMEN8IS   ECCLB8IB.  183 

sam  induuntur  canonici  capis  soUempnibus  ;  Alleluia  ultima 
cantatur  Dulce  lignum  ;  post  collectam  de  Cruce  fit  commemo- 
racio  de  predictis  martiribus  ;  sequentia  canitur  Landes  crucis  ; 
Credo  in  unum  dicitur,  et  prefacio  de  Cruce,  scil.  Qvi  salutem 
genei^is  humani, 

Si  bec  festivitas  dominica  die  acciderit,  ad  matutinas  totum 
de  Cruce  agitur,  exceptis  tribus  primis  i$  de  martiribus  et  tribus 
psalmis,  sicut  prediximus,  et  excepto  ewangelio  dominice  quod 
in  fine  pronunciatur,  et  in  matutinis  laudibus  post  collectam  de 
Cruce  [48]  subjungitur  ant.  de  martiribus  cum  collecta,  postea 
ant.  de  evangelio  dominice  cum  coUecta.  Si  hoc  festum  acciderit 
in  die  Ascensionis,  quod  aliquando  fit,  differtur  usque  in  cras- 
tinum,  et  tunc  post  vesperas  de  Ascensione  canitur  ant.  de  Cruce 
cum  coUecta. 

De  sancto  Johanne  ante  portam  latinam. 

In  festivitate  sancti  Johannis  anto  portam  latinam,  que  agilur 
cum  IX  lectionibus  et  v  cereis,  simili  modo  cantatur  quod  ordi- 
natum  est  in  festo  sancti  Marci  ewangeliste,  excepto  quod  ad 
Benedictus  dicetur  hec  ant.  In  fei^eniis,  et  in  secundis  vesperis 
ad  Magnificat  cnntabitur  hec  ant.  In  medio  ecclesie ;  in  primis 
dicetur  hec  ant.  Ecce  ego  Johannes,  et  in  utroque  festo  Credo  in 
unum  et  prefatio  dicitur. 

De  sanctis  martiribus  Gordiano  et  Epimacho. 

Sexto  ydus  maii  agitur  de  martiribus  Gordiano  et  Epimaco, 
eodem  modo  quo  diximus  de  beatis  Tyburcio,  Valeriano  et 
Maximo,  etiam  si  festum  eorum  occurrerit  infra  octavas  Ascen- 
sionis. 

Nerei,  Achillei  et  Pancracii,  martirum. 

Hoc  idem  dicimus  de  martiribus  Nerei,  Achillei  et  Pancra- 
cii  \  martiribus,  quorum  festivitas  occurrit  quarto  idus  maii. 

Octavo  kalendas  junii  Urbani,  pape  et  martiris,  festum  agitur 
cum  tribus  lectionibus. 

Kalendas  junii  Nichomedis,  martiris,  cum  tribus  lectionibus. 

Quarto  nonas  junii  agitur  de  sanctis  martiribus  Marcellino 
et  Petro.  Hymnus  Rex  gloriose  martiintm  ;  f  Leiamini ;  ant. 
ad  Magnificat  Appaincit.  Ad  laudes  matutinas  proprie  antiphone 
Pch-us  exorcista  et  alie  que  sequuntur,  et  habentur  propric  lec- 
tiones  de  eis. 

Nonas  junii  agitur  festum  Bonkfacii  *,  martiris,  cum  tribus 
lectionibus. 

L  Lire  Nereo,  Achilleo  et  Pancratio.  —  2.  Lir^  Bonifacii. 


g.^.  ^tA-t 


184  ORDINARIUS   AD   USUM 

MbDARDI  ET  GiLDARDI,  IIARTIRIBUS  ^ 

Sezto  idus  jimii  Medardi  et  Gildardi  (mai-tiiiiin)  confessorum . 
Hjmnos  Rex  gloriose  (martirun^)  ^  presulum  ;  ant.  ad  Magnificat 
Sini  lumbi  vel  Fulgehuiii  justi  ;  B^  tria  ad  matutinas  In  circuitu^ 
etc.  ;  ant.  super  Benedicite  Sacerdotes  Dei,  si  hoc  festura  extra 
octavas  Trinitatis  acciderit ;  aliter  vero  non,  quia  solum  Alleluia 
sufficit  in  matutinis  laudibus. 

In  crastino,  Primi  et  Feliciani,  martirum. 

Barnabe,  apostoli. 

Tercio  idus  junii,  de  sancto  Bamaba  apostolo,  ix  lectiones 
aguntur,  v  cerei  '  [v**]  ante  majus  altare  statuuntur.  Sermo 
legitur  Hec  mando  vobis.  Cantatur  ant.  de  communi  apostolo- 
iiim.  Ad  missam  puer  cantat  gradale,  subdiaconi  Alleluia ; 
sequentia  non  canitur ;  Credo  in  unwn  et  prefacio  apostolorura 
dicuntur.  Ad  vesperas,  sicut  de  apostolo  fit. 

Basilidis,  Cirini,  Naboris  bt  Nazarii,  martirum. 

In  crastino  autem,  Basilidis,  Cirini,  Naboris  oi  Nazarii,  mar- 
tirum  *. 

RlGOBERTI. 

Octavo  decimo  kalendas  julii  agitur  de  translatione  sancti 
Rigoberti.  ix  cerei  ante  majus  altare  disponuntur.  Antiphone  et 
1$  unius  confessoris  cantaritur,  nonum  taraen  i^  est  Sancte  Rigo- 
berte;  et  propria  legenda  habetur  de  ipso.  Hore  de  beata  Maria 
pretermittuntur.  Grosse  campane  pulsantur  in  turre,  et  non 
dupliciter  pulsatur  vel  cantatur.  Sequencia  in  die  ad  missam 
Gloriosa  dies  vel  Nostram  musicam.  Canonici  capis  sericis 
induuntur.  Et  si  forte  infra  octavas  Trinitatis  festum  istum  ^ 
evenerit,  ad  primas  vesperas  super  psahnos  canitur  una  ant.  de 
Trinitate ;  ad  matutinas  super  singulos  nocturnos  et  ad  laudes 
unice  antiphone  unius  confessoris  cantantur ;  et  tunc  ad  horas  i^ 
et  non  versiculi  alleluiantur.  Si  autera  acciderit  ipso  die  Trini- 
tatis  hoc  festum,  sequenti  dic  restauratur  ;  post  vesperas  autera 
secundas  de  Trinitate  sequitur  antiphona  de  sancto  Rigoberto ; 
ad  matutinas  autera  et  in  die  ogitur  sicut  prcdictum. 

Septimo  decimo  kalendas  julii,  Viti,  martiris. 

Quarto  decimo  kalendas  julii,  Marci  et  Marcelliani,  mar- 
tiris  ®. 

1.  Lire  martirum.  Ce  tUre  de  mariyr,  aUrib\%6  d  ^af  if^  M6dard  et  d  saitit 
Gildard  et  reproduit  d  la  ligfie  suivanie,  y  a  it6  corri^  el  reinnlace  par  cdui 
de  confessorum  :  ces  deux  saints  n^ofU  pas  4i4  martyrs.  —  2.  Mot  suppt-imS  et 
remplc^  par  presulum.  —  3.  Mss.  327  (f^  62  i/')  et  328  (7«  76) :  diipliciter 
pulsatur ;  Dovem  cerei...  —  4.  Ms.  328  (f^  76  v^) :  cum  tribus  lectionibus.  — - 
0.  Lire  istud.  —  6.  Lire  martirum. 


t9 


rebfensis  ecclesie.  185 

[De  sanctis]  Gervasio  et  Prothasio. 

In  crastino  aguntur  ix  lectiones  de  beatis  martiribus  Gervasio 
et  Prothasio,  cum  quinque  candelabris.  Puer  cantat  gradale  ad 
missam,  subdiaconus  A//e/Mm.Proprialegenda  de  ipsis  habetur. 
fJ  Absterget.  Ad  laudes,  ant.  Fulgebtint  jtisti  et  sequentes,  si 
hoc  festum  non  acciderit  in  octavis  alicujus  sancti,  (i)  scilicet  Tri- 
nitatis  ^  quia  tunc  sufficit  unica  ;  ant.  ad  Benedictus  Sancti  tui 
Domine.  Ad  vesperas,  hymnus  Sanctonim  meiHtis, 

Vigilia  sancti  Johannis  Baptiste.  —  Tenentur  esse  rasi. 

Vigilia  sancti  Johannis  Baptiste,  ad  matutinas,  ewangelium 
proprium  de  vigilia  [49]  pronunciatur  et  propria  collectH  de 
vigilia  dicitur  cum  ^  ante  collectam,  scilicet  Ftiit  homo  missus 
a  Dco,  nisi  forte  die  dominica  acciderit  hec  vigilia;  nam  si  hoc 
accideret,  nec  ad  matutinas  pronunciareturewangelium  de  vigilia 
sancti  Johannis,  nec  ad  missam  cantaretur  officium  de  vigilia, 
sed  totum  ageretur  de  die  dominica.  Nota  :  si  infra  octavas 
Trinitatis  acciderit  hec  vigilia,  ad  Bonedictus  ant.  erit  de 
octavis  ct  oratio  de  vigilia  ;  hoc  idem  dicimus  de  vigilia  apos- 
tolorum  Petri  et  Pauli,  si  in  die  dominica  acciderit. 

In  festo  beati  Johannis,  ix  candelabra- coram  altari  disponun- 
tur,  dupliciter  pulsatur  et  a  binis  cantatur.  Ad  primas  vespcras, 
i^  {Missus  est)  GahHel  angelus,  et  cantatur  a  duobus  diaconis  ; 
hymnus  Ut  qucant  la^is  ;  t  Fuit  homo  missus ;  ant.  ad  Magnificat 
Ingvesso  ZachaHa.  Hore  de  beata  Maria  pretermittuntur.  Ad 
utrumque  completorium ,  ant.  Qui  habitat ;  hymnus  Jhesu  re- 
demjUor  seculi  ;  ad  Nunc  dimittis  Evigila,  Ad  Benedictus  ant., 
scil.  Apertum  est  os,  que  cantatur  usque  ad  dicois,  et  post  into- 
natur  ipse  psalmus.  In  die  ad  missam,  canonici  capis  sericis 
utuntur  ;  sequoncia  GloHosa  dies ;  Credo  in  unum  non  dicitur. 
Ipso  die  ad  vcsperas,  super  psalmos  do  feria  cantantur  ant.  de 
matutinis  laudibus. 

Si  die  dominica  occurrerit  hcc  festivitas,  nichilominus  cwan- 
gelium  de  isto  festo  pronuntiatur  ad  matutinas  ;  cvangclium 
autem  de  dominica  sequenti  die  competentor  pronuntiatur. 

Festivitas  ista  habet  octavas,  que  non  sunt  sollompnes.  In  hiis 
octavis  ad  matutinas,  cotidianum  invitatorium  est  Regem.  prc- 
curso7ns  Dominum  venite  adoj^Dins,  Tria  tantum  candelabra  ante 
majus  altare  ponuntur.  Te  Dcum  laudainus  et  Gloria  in  Circelsis 
non  dicuntur,  licet  dyaconus  et  subdiaconus  utantur  tunica  et 
dalmatica.  Puer  cantat  gradale  ad  missam,  et  alius  pucr  Alle- 
bcia..  Ad  Benedictus  et  ad  Magnificat  repetuntur  antiplione  quc 

1.  Ma.  327 :  nisi  hoc  festum^^acciderit  infra  octavas  Trinitatls. 


186  ORDINARIUS   AD   USUM 

dicuntur  in  die  festivitatis  supcr  noctumos,  transactis  tamen 
prima  et  quarta  et  septima,  nam  et  ipse  repetuntur  dominica 
infra  octavas  ad  matutinas.  In  hiis  octavis  i^  non  alleluiantur  ad 
horas,  preterquam  ipso  die  festivitatis.  In  hiis  octavis  nunquam 
[v**]  commemoracio  fit  de  Cruce  ;  non  dicitur  ad  completorium 
Fidelium  Deus,  nisi  eo  die  celebrentur  exequie  presentis  mortui 
vel  anniversarium.  Cantor  vero  incipit  ant.  ad  Magnificat  vel  ad 
Benedictus.  Infra  octavas  canitur  hymnus  Ui  queant  laxis  ;  jr 
finitur  Fuit  hoino  missus  et  i^  canitur  propriuin ;  sermones  autem 
qui  proj^rii  habentur  de  festo,  reperiuntur  in  Omeliario  sancto- 
rum  et  leguntur  per  octavas.  Salbato  *  infra  octavas  ad  vesperas 
dicitur  ant.  ad  Magnificat  Ingresso  ZachaHa.  Die  dominica  ad 
matutinas  canitur  invitatorium  Veniie  adoremus.  De  fine  autem 
ewangelii,  quod  legitur  in  die  festivitatis  ejusdem,  leguntur  vi 
lectiones  vel  ix,  si  necesse  fuerit  ut  ewangelium  de  dominica 
usque  ad  alteram  dominicam  difiTeratur.  Ant.  ad  Benedictus 
Apei^ium  est,  ad  vesperas  ad  Magnificat  Fo)  uiero.  * 

De  sancto  Johanne  et  Paulo. 

Sexto  kalendas  julii  agitur  de  beatis  martiribus  Johanne  et 
Paulo  ^.  Ad  Magniticat  ant.  Asiitefnint  jusii.  Proprie  lectiones 
tres  et  propria  i$,  et  proprie  antiphone  ad  matutinas  laudes 
habentur  de  ipsis.  Ad  missam  canitur  i^  Ecce  quam  bonum,  sed 
t,  scil.  Mandavit  Dominus,  non  dicitur,  reservatur  autem  usque 
ad  dominicam  illam  Si  iniquiiates  *. 

De  vioi^ia  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauli  agitur  de  sancto  Leone, 
piipa  et  confessore.  Ad  matutinas,  ewangeliuni  de  vigilia  pro- 
nuntiatur,  scil.  Dixit  Dominus  Jhesus  Symoni  Peiro  Symon 
Johannis  diligis  me ;  sed  i^  ad  matutinas  canuntur  de  sancto 
Leone,  nisi  forte  die  dominica  acciderit  hec  vigilia  ;  nam  si  hoc 
acciderit^,  nec  ad  niatutinas  pronunciaretur  ewangelium  de  vigi- 
lia,  nec  cantaretur  ad  missam  de  vigilia,  sed  totum  agerotur  de 
dominica.  Post  coUcclam  autem  de  sancto  Leone  subjungitur 
ant.  de  sancto  Johanne  cum  collecta.  Ad  missam,  post  collectam 


1.  Lire  Sabbato.  —  2.  Ms.  .328,  /o  78  :  De  rrato  Eligio.  In  crastino  sancti 
Johinnis  agantur  novein  lectituies  cum  novein  cereis  de  beato  £li^o.  Ant.,  ps., 
V  et  k  iinius  confessoris  episeopi,  exccpto  nono  r  quod  est  San^ie  jSligi,  ct  pro- 
pria  legenda  de  ipso  habetur.  In  quobbet  nocturno  ct  iii  laudibus  sumcit  unica 
ant.  propter  octavas.  Hore  de  beata  Maria  pretermittuntur.  Ad  missam  et  ad 
boras.  sicut  unius  coniessoris  pontificis.  Ad  II"*  vesperas,  ant.  uuica  de  octavis, 
scil.  ElUabet,  super  psalmos  de  feria ;  cetera  sicut  unius  ronfessoris  pontilicis: 

J^ostca  sequitur  ant.  curo  collecta  de  oclavis.  ~  3.  3fs.  5i?^,  ^"  75:cuin  tribus 
ecUonibus.  —  4.  Le  22^  dimanche  apr^  la  Pentecdte.  —  h.  Lire  accidereL 


•>w««*n •*•**-»         .  ''ifA   rim»»t  .»«1^   .ij  «•'t**At'>r  «* 


REMBNSIS  ECCLESIE.  187 

de  apostolis  subjungitur  coUeota  de  sancto  Leone,  postea  de 
octavis  sancti  Johannis.  Ad  vesperas,  super  psalmos  de  feria 
proprie  ant.  canuntur  Beaius  Peirus,  IntelleoHt ,  Tunc  convei^sus, 
Considera,  Ilec  sacra;  i^  canitur  a  duobus  dynconis,  scil.  Corne- 
lius ;  hymnus  Aio^ea  luce  ;  t  Beatus  es  Symon  Bai^ona  ;  ad 
Magnificat  ant.  Tu  es  pastor,  et  oratio  repetitur  que  dicta  est 
ad  missam.  ix  candelabra  ante  majus  altare  disponuntur.  Hore 
de  beata  Maria  subticentur.  Ad  completorium,  ant.  Qid  hdbitat; 
hymnus  Jhesu  [50]  redemptor ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Evigila, 
Dupliciter  pulsatur  et  cantatur. 

In  die  ad  missam,  de  Alleluia  hujus  diei  canitur  solummodo 
primus  ^  Tu  es  Petrus ;  infra  octavas  potest  dici  secundus  f  ; 
sequentia  CVar^  sancto7*wn,  Capis  sollempnibus  induuntur  cano- 
nici.  Ad  vesperas,  super  psalmos  de  apostolis  canitur  ant. 
Juravit  Dominus  cum  aliis  ant.  sequentibus  ;  hymnus  iterum 
Aurea  luce ;  y  In  omnem  tei^^arn ;  ad  Magnificat  ant.  Gloriosi 
principes,  et  sic  cum  una  sola  oratione  vespere  clauduntur. 

Si  die  dominica  hec  festivitas  acciderit,  ad  matutinas  ewan- 
gelium  de  dominica  pronunciatur  et  post,  ad  Benedictus,  dicta 
oratione  de  festo,  sequitur  ant.  de  ewangelio  cum  coUecta  de 
dominica.  Si  vero  alia  die  evenerit  hec  festivitas,  ewangelium 
de  festo  pronunciatur  ad  matutinas. 

De  sancto  Paulo. 

Sequenti  nocte  ad  matutinas  totum  agitur  de  sancto  Paulo. 
v  candelabra  ^  ante  niajus  altare  disponuntur.  Ewangelium  ad 
matutinas  pronuntiatur,  scil.  Rcspondens  ^ymon  Petrus  dixit  ad 
Jliesum  Ecce  nos  reliquimus  omnia,  nisi  fuerit  dies  dominica  : 
tunc  enim  pronunciatur  ewangelium  de  dominica,  nisi  oporteat 
illud  parcere  ;  et  per  singulos  nocturnos  dicitur  ant.  unica  sine 
versu  ;  et  ad  matutinas  laudes,  una  sola  aul.  propter  octavas  : 
tota  enim  proprietas,  et  antiphone  cum  vcrsibus  integre  dicuntur 
iu  Conversione  sancti  Pauli.  Post  Benedictus,  dicta  oratione  de 
sancto  Paulo,  dicitur  antiphona  cum  coUecta  de  sancto  Johanne ; 
postea  dicitur  hec  ant.  de  sancto  Pctro  Beatus  Peiinis  a])Ostohis, 
cum  oratione  Deits  qui  apostolo  tuo  Petro,  Ad  horas  diei  dicun- 
tur  proprie  antiphone  de  beato  Paulo.  Ad  missam  similiter  post 
oration(»m  de  sancto  Paulo  subjungitur  oratio  de  octavis  sancti 
Johannis,  postea  de  sancto  Petro  ;  puer  cantat  gradale,  subdia- 
conus  Alleluia;  sequencia  non  canitur.  Ipso  die  ad  vesj^eras,  ps. 
de  apostolis  Duvit  Dominus  et  alii  cum  hac  sola  ant.  Juravit 

1.  M88, 327  (f^  54,  addUion)  et  328  (f^  7H  v*)  :  dnpliciler  pulsalur;  novem  can- 
delabra. 


•  \ 


•.  .•.•;.aJ-r.*i-»^   .wt ri'^-^ •  »-i>*rf<i>^<M»»^ 'ff«i»>< 


) 


188  ORDINARIUS   AD   USUM 

Dominus ;  hyxnnus  Doctor  egregie,  scil.  dimidia  pars  de  hoc 
hymno  Aurea  hice ;  it  In  omnein  tefTam  ;  ad  Magnificat  ant.  In 
regenei'atione ;  post  orationom  de  sancto  Paulo  dicitur  hec  ant. 
de  sancto  Theodorico  Jvstum  deduxit  cum  collecta,  postea  de 
octavis  sancti  Johannis,  dicitur  hec  ant.  (Justwn)  de  sancto 
Theodorico  Justum  dedtixit  cum  [v**]  collecta,  postea  de  sancto 
Petro  hec  ant.  InteUexit  cum  collecta,  et  sic  vespere  finiuntur. 

De  sancto  Theodorico. 

Sequenti  nocte  totum  agitur  de  sancto  Theodorico.  In  uno- 
quoque  nocturno  suflficit  una  sola  antiphona  propter  octavas. 
Matutine  laudes  cum  una  sola  ant.,  hac  scil.  Justum,  deduxit, 
cantantur  ;  post  orationem  de  sancto  Theodorico  subjungitur 
ant.  de  octavis  sancti  Johannis,  scil.  ApeiHum  est,  cum  coUecta; 
postea  vero  subinfertur  ant.  de  octavis  apostolorum  communiter, 
una  quelibet  de  istis  ant.  Beati  eritis,  Tradent  enim,  Dum  stete- 
riiis^  Pet7*us  apostolus  et  Paulus,  In  regeneratione ,  Isti  suni  viri 
sancti.  Ad  missam  similiter,  post  collectam  de  sancto  Theodorico 
dicitur  una  coUecta  de  octavis  sancti  Johannis  ;  postea  recolitur 
de  octavis  apostolorum.  Ipso  die  ad  vesperas,  psalmi  v  de  apos- 
tolis  cum  hac  ant.  Juravit  Dominus  expenduntur ;  capitulum  de 
confessore,  hymnus  Istc  confessw*^  f  Amavit  eum  ;  ad  Magnificat 
ant.  aliqua  dicitur  de  uno  confessore  ;  post  orationem  de  sancto 
Theodorico  subinfertur  de  octavis. 

Sancti  Martialis. 

Sexto  nonas  julii  agitur  festum  sancti  Martialis  cum  ix  cereis. 
Ad  primas  vesperas,  ant.  et  ps.  de  octavis  apostolorum  ;  capit. 
de  uno  confessore  episcopo  ;  hymnus  Iste  confessor ;  f  Ecce 
sacei^dos ;  ant.  ad  Magnificat  Iste  est,  vel  propria  quc  de  ipso 
habetur.  Ad  matutinas  jiropria  legenda  habetur  et  canitur  de 
communi  unius  confessoris  pontificis.  Ad  singulos  nocturnos  et 
ad  laudes  sufficit  una  ant.  proptcr  octavas  ;  ;id  Benedictus  ant. 
Similabo  ewn,  vel  propria  que  de  ipso  habetur  ;  post  collcctara 
de  sancto  fit  memoria  dc  octavis.  Ad  horas  diei  fit  sicut  de  com- 
muni  unius  confessoris  pontificis.  Officium  misse  Statuit,  cum 
toto  officio  quod  reperitur  in  festo  beati  Nicholai,  excepto 
e^vangelio,  quod  dicitur  in  festo  Nichola  ^  scil.  Acccsserunt  ad 
Jhcstim  discipuli  dicentes  Quis  putas,  etc,  et  fit  memoria  de 
martiribus  Processo  ct  Martiniano.  Ad  vesperas  agitur  de  trans- 
latione  beati  Thome  apostoli,  si  processio  fiat  ad  ecclesiam 
Sancti  Hylarii,  que  fundata  est  in  honore  beati  Thome  apostoli. 

1.  Lire  sancti  Nicholai. 


•^^•^■^•i»^*»^^^»  «» .-f**-*^  fc  ■  <^.««^;f-rMl|-<«jikL-»,..    .•  11  «.**** -T '«"-•  « 


REMENSIS    EGGLESIE.  189 

Inde  vero  [51J  regressi  dom.  canonici  in  majorem  ecclesiam, 
transcurrendo  et  integre  dicunt  vesperas  de  beato  Martiale.  Si 
tamen  ob  aliquam  causam  processio  non  fiat  ad  Sanctum  Hyla- 
rium,  soUempniter  debent  dici  vespere  in  majori  ecclesia  de 
sancto  Martiali,  cum  ant.  Juravit  et  ps.  de  apostolis,  et  post 
vesperas  fit  memoria  de  beato  Thoma  apostolo  et  postea  de 
octavis  apostolorum. 

Progessi  et  Martiniani. 

Eodem  die,  festum  Processi  et  Martiniani,  de  quibus  fit  tan- 
tum  memoria  in  missa,  licet  ante  institutionem  festi  sancti 
Martialis  cum  tribus  lectionibus  ageretur. 

De  translatione  beati  Thome,  apostoli. 

Ipso  die,  ad  vesperas  procedunt  canonici  ad  ecclesiam  Sancti 
Hylarii,  que  fundata  est  in  honore  sancti  Thome  apostoli.  In 
introitu  ecclesie  canitur  una  ant.  de  apostolis,  scil.  Beati  evitis, 
que  incipitur  a  cantore,  vel  alia  ;  qua  finita,  Kirieleison  ter 
dicitur,  Pater  noster,  f  de  apostolis  et  oratio  de  sancto  Thoma . 
Postea  inchoantur  vespere  ;  psalmi  vero  de  apostolis  cum  una 
sola  ant.  expenduntur,  hac  scil.  Juravit  Dominus ;  hymnus 
EoovUet  celum  ;  f  In  omnem  tei^am ;  ad  Magnificat  ant.  Tradent 
enim  vos  ;  finita  oratione,  statim  de  octavis  subinfertur  hec  ant. 
Gloriosi principes  vel  alia  cum  collecta.  Deinde  reversi  canonici 
ad  majorem  ecclesiam  cantant  vesperas  de  sancto  Marciali  et 
non  de  beata  Maria,  tum  propter  ix  candelabra,  tum  etiam 
propter  hoc  quod  sanctus  Marcialis  non  habuit  vesperas. 

Sequente  nocte  ad  matutinas,  totum  agitur  de  sancto  Thoma, 
apostolo,  (su)  cum  vii  candelabris  ante  majus  altare  dispositis. 
Quod  ea  nocte  legitur  de  sancto  Thoma  sic  incipit  Cu7n  cxisset 
fama  heati  Thome  pe9*  Indos,  et  rcperitur  ante  legendam  beate 
Marie  Magdalene,  post  legendam  ejusdem  apostoli  Thome 
que  legitur  ante  Nativitatem  Domini.  In  unoquoque  nocturno 
sufficit  una  sola  ant.  propter  octavas  :  in  i**  nocturno  dicitur 
ista  ant.  hi  omnem  terram  ;  jt  Dedisti  hei^editatem  primo  loco 
dicitur.  ne  sit  concidentia  vel  idemptitas  ant.  et  ^  ;  i$  Ecce  ego 
mitto,  etc,  Matutine  laudes  cum  una  sola  ant.  expenduntur,  hac 
scil.  Hoc  est  preceptwn  meum  ;  ad  Benedictus  [v"J  ant.  Dum 
steleritis ;  qua  finita  et  oratione  dicta,  consequenter  ant.  et 
oratio  de  octavis  subjungitur.  Ipsa  die,  post  primam  statim 
cantatur  (majus  ad)  missa  ad  majus  altare.  Qua  finita,  tercia 
pulsatur  et  canitur,  et,  hoc  facto,  canonici  proccdunt  ad  Sanc- 
tum  Hylarium.  In  introitu  ecclesie  canitur  ant.  Dum  stete^itis, 
et  incipitur  a  cantore.  Kirieleison  ter  dicitur,  etc,  sicut  sero 


I 


190  ORDINARIUS   AD    USUM 

precedente.  Dum  autem  sacerdos  et  ceteri  preparant  se  ad  mis- 
sam,  alii  cantant  terciam.  Duo  subdiaconi  cantant  gradale  et 
duo  diaconi  Alleluia  ;  sequencia  Clare  sanctw^um.  Cantata  missa, 
dum  sacerdos  et  ceteri  qui  ministraverint  deponunt  sacras 
vestes,  alii  cantant  sextam  ab '  apostolo  tantum  ;  et  hic  ordo 
observandus  est  ad  Sanctum  Petrum  veterem  et  ad  Sanctum 
Martinum.  Reversi  autem  canonici  ad  majorem  ecclesiam»  ite- 
rum  cantant  utramque  sextam.  Ipsa  die,  ad  vesperas  psalmi  de 
apostolis  expenduntur  cum  hac  sola  ant.  Juravit ;  hymnus 
ExuUet ;  ad  Magnificat  ant.  In  regenei^aiione  ;  post  orationem 
de  sancto  Thoma  subjungitur  de  octavis. 

De  translatione  sancti  Martini. 

Infra  octavas  apostolorum  agitur  de  translatione  beati  Mar- 
tini,  cum  tribus  candelabris  tantum.  Ad  matutinas  invitatorium 
Regem  confessorum ;  ix  psalmi  de  apostolis  cum  una  sola  ant. 
de  apostolis  dicuntur  ;  f  Amavit.  In  matutinis  laudibus  una  sola 
ant.  premittitur,  hec  scil.  Ecce  sacerdos  ;  post  (orationem)  Bene- 
dictus,  dicta  oratione  de  sancto  Martino,  subinfertur  de  octavis 
apostolorum  :  ad  missam  fit  similiter.  Ipso  die,  ad  vesperas 
hymnus  Eandtet  celum,  etc.  Ad  matutinas  canuntur  tria  ultima 
15)  de  Ecce  ego  mitto  vos,  nisi  fuerit  dies  dominica.  Si  vero  die 
dominica  acciderit  hoc  festum  beati  Martini,  invitatorium  est 
Regem  (confessorum)  "  Dominum  ;  ix  psalmi  de  apostolis  cum 
sola  antiphona  in  quolibet  nocturno  dicuntur ;  (sex  priraa)  f^ 
canuntur  de  Ecce  ego  mitto  vos,  (tria  ultiina  i^  de  Euge  serve), 
et  ant.  sola  in  matutinis  laudibus  cum  ant.  ad  Benedictus  et 
oratione  de  (sancto)  *  ;  sex  prime  lectiones  leguntur  de  quodam 
sermone  apostolorum,  tres  ultime  de  ewangelio  dominice,  de 
quo  canitur  antiphona  post  [52]  ^  orationem  de  octavis ,  que 
secundo  loco  canitur  (post  orationem  de  sancto  Martino).  Eodem 
modo  fit  si  festum  sanctorum  Processi  et  Martiniani  die  domi- 
nica  acciderit.  Si  autem  in  crastino  sancti  Martini  acciderit  dies 
dominica,  totum  agitur  de  apostolis  in  hunc  modum  communi- 
ter  :  Salbato  *  ad  vesperas,  hymnus  Aurea  ;  f  In  omnem  ter- 
ram ;  ant.  ad  Magnificat  Isii  sunt  viri  sancti  vel  alia.  Ad  matu- 
tinas  invitatoriuni  Regem  apostoloi^m ;  de  communi  responsorio 
apostolorum  canuntur  antiphone,  psalmi  et  i^  ;  sex  lectiones 
leguntur  de  quodam  sermone  de  apostolis  ;  ewaiigelium  pronun- 


a.  AposMorufn,  —  b,  ApostoJis.  -—cAu  haui  dt  la  page  an  lU  cette  nole :  Si 
hoc  festiim  siincti  Martini  die  dominica  acciderit,  flet  feria  secunda  ad  matntinas 
tanlum. 

1.  Lire  de.  —  2.  Lire  Sabbato. 


»—*»*» ij*«>*«!»u-y   •  r    ^-v.  4-^:^  .V  *•  'j..      .  ^  .' ' »;• 


il.#»  > « 


REMENSIS   EGCLESIE.  191 

ciatur  ;  ex  eo  (autem)  ant.  cum  oratione  post  coUectam  de  apos- 
tolis.  Ad  missam  caniturMcAi  aiUem,  etc,  vel  de  dominica,  si 
melius  visum  fuerit.  Si  vero  in  (dominica)  crastino  beati  Martini 
dominica  non  acciderit,  invitatorium  est  Regem  apostolorum 
Dominum  ;  legitur  de  apostolis,  et  tria  i^  canuntur  de  Ecce  ego 
mitto  vos  ;  totum  agitur  de  apostolis  communiter,  et  ad  matuti- 
nas  et  ad  missam. 

De  octavis  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Septima  die  ad  vesperas,  v  candelabra  ante  majus  altare  dis- 
ponuntur  ;  una  sola  ant.  dicitur  super  psalmos,  scil.  Juravit ; 
hymnus  Aio^ea  luce ;  f  In  omnem  teiTa^n;  ant.  ad  Magnificat 
Isti  sunt  due  olive,  et,  dicta  communi  oratione  de  aj)Ostolis,  ves- 
pere  finiuntur.  Ad  matutinas,  invitatorium  liegem  apostolorum. 
In  unoquoque  nocturno  dicitur  unica  unt.  de  communibus  anti- 
phonis  apostolorum  ;  dc  quodam  sermone  leguntur  ix  lectiones ; 
•1$  sex  cantantur  de  communi  responsorio  JScce  ego  mitto,  vii  i^ 
est  Solve  jubente ,  viii  Sancic  Paule,  ix  Isti  sunt  due  olive.  Ad 
matutinas  laudes  suflScit  hec  ant.  Hoc  est  preceptum  meum ;  ant. 
ad  Benedictus  Inseparabilis  fides.  Ad  missam  communiter  agi- 
tur  de  apostolis ;  puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Alleluia.  Ad 
vesperas  ejusdem  diei  psalmi  de  apostolis  replicantur  cum  una 
ant.  Juravit ;  hymnus,  ut  supra,  Aurea  luce  ;  ant.  ad  Magnificat 
Glofnosi  principes. 

Sciendum  autem  quod  per  octavas  istas  non  dicitur  ad  com- 
pletorium  oratio  pro  defunctis  ;  et  ad  missam  cotidie,  si  cantant 
de  apostolis,  Michi  autem  yiimis  dicitur,  preterquam  in  octavo 
die  :  tunc  enim  cantatur  Sapieyitiam  sancfoimm,  et  non  dicitur 
Credo  in  unum^  [v^]  nec  prefacio  nec  sequencia. 

Sanctorum  Rbmensium  ARCH1EI>ISC0P0RUM. 

Nonas  julii  agitur  festum  sanctorum  archiepiscoporum  Remen- 
sium  cum  ix  lectionibus  ;  ix  candelabra  statuuntur  ante  majus 
altare,  nec  duppliciter  pulsatur  nec  a  binis  canitur.  ijj  non  cani- 
tur  ad  vesperas  ;  ant.  et  ps.  de  feria  dicuntur  ;  hymnus  Rex 
glofnose  (martirum)  presulum  ;  f  Letamini  in  Domino  ;  ant.  ad 
Magnificat  Sint  lumbi,  Hore  de  boata  Maria  subticentur.  Ad 
completorium  ,  super  psalmos  dicitur  Misoere.  Ad  secundas 
vesperas  similiter  dicuntur  psalmi  et  antiphone  de  feria  ;  ad 
Magnificat  ant.  FiUgebuntjusti,  et  sic  secunde  vespere  finiuntur 
cum  una  collccta.  Ad  matutinas  invitatorium  a  dyacono  canitur 
Regem  regum  Dominum  venite  adoremns  quia  ipse  est  corona 
sanctorum  p^^estdum ;  i^  canitur  cum  ps.  et  ant.  In  circuitu,  etc.  ; 
sermo  legitur  qui  sic  incipit  Elevatis  Jhesus  ocidis  et  reperitur 


..  ♦Hm^'-.*'*«vW«.^  **;•.«•• 


•^rf^^C*"-^  »#■■ 


192  ORDINARIUS   AD   USUM 

in  Omeliario.  In  matutinis  laudibus,  ant.  Fidgebunt  justi  cum 
ceteris  ;  super  Benedicite  dicitur  ant.  Saccrdotes  Dei ;  ant.  ad 
Benedictus  Sancti  tui  Domine.  Ad  horas  diei,  ant.  Fulgebunt 
justi,  etc.  Ad  terciam,  i$  Letamini  in  Domino,  etc.  Ad  miss*im 
canonici  capis  sericis  utuntur ;  introitus  misse  cst  Gaudeauim 
omnes^  f  Extdtate  justi ;  epistola  Plures  facti  sunt  saceriiotes; 
Bj>  Sacerdotes  ;  alleluia  Justi  epidentur;  sequentia  Fratenm  gra- 
tanter ;  evangelium  Si^it  Iwnbi  precincti ;  otFertorium  Letamini 
in  Domino  ;  communio  Sint  lumbi  vestH. 

Septsm  pratrum. 

Sexto  idus  julii,  vii  Fratrum  martirum.  Ant.  ad  Maguificat 
Absterget  Deus. 

De  translatione  sancti  Benedicti. 

Quinto  idus  julii,  translatio  sancti  Benedicti  cum  tribus  lec- 
tionibus  agitur. 

Sancti  Alexii,  confessoris. 

Decimo  septimo  kalendas  augusti,  sancti  Alexii,  confessoris, 
cum  tribus  lectionibus  agitur. 

Sangti  Arnulphi,  martiris. 

Sancti  Arnulphi,  martiris  et  pontificis,  ad  Magnificat  ant. 
Hic  est  vere  martyr. 

Sancte  Margarete»  virginis. 

[53]  Tercio  decimo  kalendas  augusti,  sancte  Margarete,  vir- 
ginis. 

Uno  decimo  kalendas  austusti  ^  Praxbdis,  virginis. 

Beate  Marie  Magdalene. 

In  festo  beate  Marie  Magdalene  duppliciter  pulsatur,  sed  non* 
duppliciter  cantatur.  Ad  primas  vesperas  cantatur  a  duobus 
diaconis  responsorium  Felix  Maria  ;  hymnus  Sydtcs  solare  ;  ver- 
sus  Specie  tua  et  puJantudine  tua  ;  ant.  ad  Magnificat  GloHosa. 
Cum  novem  candelabris  agitur  hoc  festum.  Hore  de  beata  Vir- 
gine  Maria  et  tunc  et  tota  die  sequente  subticentur.  Invitatorium 
canitur  a  diacono  ;  ant.,  lectiones.  i^  et  cetera  que  in  matutinis 
cantantur  de  ea,  in  suis  locis  reperietis  per  ordinem  ;  ewange- 
lium  pronunciatur  Rogabat  Jhesum  quidam  phariseus,  licet  hoc 
festum  eveniat  die  dominica  :  ewangelium  auteni  de  dominica 
pronunciatur  die  competenti  infra  ebdomadam ;  Te  Deum  laudcf' 
mus  canitur.  Ad  missam  Gloria  in  excelsis  et  Credo  in  unwn 

1.  Lire  aagusti.  —  ±  Qes  deux  tnots  otU  iU  effaces  ei  reniul<ic4s  par  et  dans  le 


I  ' 


^"    -^^ 


REMENSIS   ECOLESIE.  193 

dicuntur,  quia  ipsa  fuit  apostolorum  apostola.  Canonici  capis 
sericis  induuntur.  Sequentia  Mane  j)^^ii^^(f'  ^sabbaii.  Ad  missam 
duo  servant  cantum  in  choro,  scilicet  succentor  ct  cantor  ebdo- 
madarius. 

De  dono  junioris  Rogeri  de  Porta  Carceris  *  concanonicis 
nostris  [distribuuntur],  singulis  annis,  xl  solidi  hiis  qui  matu- 
tinis  et  servicio  misse  interfuerint,  preter  denarios  illos  qui 
cotidie  distribuuntur  in  matutihis  et  in  missa. 

Ad  II^  vesperas  repetuntur  antiphone  de  matutinis  laudibus 
super  psalmos  diei ;  capit.  de  martiribus  Nichasio  et  sociis  ejus. 
Hec  festivitas  habet  octavas,  sed  non  sollempnes,  in  quibus  can- 
tatur  proprium  i^.  Dominica  infra  octavas  le^itur  residuum  de 
o^v^^Jmelia  que  legitur  in  ipso  festo,  scilicet  lioyabat  Jhcsaui  ; 
octava  die  residuum  de  legenda  ipsius  ;  aliis  diebus  de  temporo 
legitur;  et  invitatorium  cst  Regem  contviencium.  Dominica  infra 
octavas  et  octava  die,  ad  missani  Allehiia  Di//usa  eat  giritia, 
secundum  Leiabiiuv ;  aliis  diebus  Alleltiia  Di//\usa,  secundum 
Osiende  nobis.  Cotidie  ad  vesperas  hymnus  Sgdus  sohuw 

De  TK^SLACIONE  SANCTI  NiCHASII  SOCIORUMQUE  EJIS. 

In  translacione  beati  Nichasii  sociorumque  ejus,  ix  candohibra 
disponuntur  ante  majus  altare  :  dupliciter  pulsatur  et  cantatur. 
l^ymnws  Sanctofum  meritis ;  ant.  ad  Magnificat  Gloviosics  viciov ; 
i^  canitur  ad  vesperas  Bonus  pasiov.  Vespere  et  hore  de  beata 
Maria  pretormittuntur.  Post  collectam  de  martiribus  subjungitur 
ant.  cum  coliecta  de  boata  Maria  Magdalena.propter  duplex  fes- 
tum.  Ad  utrumque  completorium,  super  psalmos  ant.  (jui  habitat ; 
hymnus  J/iesu  vedempiov  ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  ost  Vigila.  Ad 
matutinas  duo  diaconi  cantant  invitatorium,  scilicet  Jubilemus 
Deo  beatovum  ;  sermo  legitur  super  psalmum  qui  cantatur  ; 
evangelium  de  martiribus  pronunciatur  Ciim  audievitis  pi^elia  ; 
et  si  forte  occurrerit  istud  festum  die  dominica,  ewangelium  de 
dominica  pronunciatur  ;  et  ex  eo  antiphona  post  colloctam  de 
martiribus  cum  coUecta  cantatur  die  dominica  ;  i^  proprium 
canitur  ;  ad  Benedictus  ant.  Hic  est  almus.  Ad  matutinas  nichii 
agitur  de  octavis  nec  tota  die  sequente  propter  duplex  festum, 
sicut  in  octava  die  Natalis  nichil  agitur  de  octavis  sanctorum, 
nec  in  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli  de  octavis  sancti  Johan- 
nis.  Ad  missam  canonici  capis  sericis  utuntur  ;  post  collectam 
de  beatis  martiribus  Nichasio  et  sociis  ejus  iit  commemoratio  dc 


i.  Vair  au  Calendrier,  p.  89,  n,  l,etd  la  fite  de  saint  Nicolas,  6  Diccmbre, 
p.  161,  n.  1. 

VII  13 


.\r*''  .V»  >  *«.«* 


f>^  ....\M  jjOiUiJW *iiin|fnr ^rn-'   ^^--^— ^-^~ .^ r/. w u^^tmiifitti^ ^^  >*4^7?^«i^r ww^ ^ 


) 


194  ORDINAUIUS   AD   USUM 

sancto  Apollinare,  martire  ntque  pontifice  ;  et  in  inissa  tantum 
sequentia  canitur  Fra/e>7ia.Advesperas,  ant.de  laudibus  canun- 
tur  ;  ipso  die  ad  Magnificat  ant.  Prepollens  Xoisti  martyr ;  post 
vesperas  fit  memoria  de  sancta  Xpistina. 

XpISTlNE,  VIRGINIS. 

[54]  Nono  kalendas  augusti  agitur  (post)  festum  beate  Xpistine 
virginis,  cum  ix  lectionibus  et  v  cereis.  Post  vesperas  de  beato 
Nichasio  dicitur  ant.  Hec  virgo  vel  Incliia  cum  collecta.  Ad 
matutinas  passio  ipsius  legitur,  et  cantatur  totum  de  virginibus : 
require  in  communi  usque  in  iii*  nocturno,  excepto  quod  per 
singulos  nocturnos  sufficit  sola  ant.  propter  octavas  ;  in  ui**  vero 
nocturno  dicuntur  tria  i^,  scilicet  Vidisii  Domine,  Beaia  Xcis- 
tina,  Gamleamus.  In  laudibus,  una  ant.  Hec  est  virgo  sapiens ; 
ant.  ad  Benedictus  Medicinam ;  post  matutinas  fit  commemora- 
tio  de  octavis  beate  Marie  Magdalene.  Ad  horas,  sicut  de  virgi- 
nibus  :  require  in  communi ;  officium  misse  de  beata  Lucia.  Ad 
secundas  vesperas  nichil  agitur  de  ipsa,  propter  festum  beati 
Jacobi. 

Db  festo  sangti  Jacobi,  apostoli. 

Octavo  kalendas  augusti,  festivitas  sancti  Jacobi  apostoli  celc- 
bratur,  cujus  nec  vigiliam  agere  consuevimus  nec  jejunare.  In  ea 
duplicitur  pulsatur,  sed  non  dupliciter  cantatur.  Cum  ix  cande- 
labris  agitur  hoc  festum.  Hore  de  beata  Maria  tacentur.  Post 
vesperas  de  sancto  Jacobo  sequitur  ant.  et  oratio  de  octavis. 
Diaconus  cantat  invitatorium.  In  unoquoque  nocturno  sufficit 
una  sola  ant.,  propter  octavas  :  prima  ant.  /n  omnem  terram, 
f  Dedisti  hereditate^n  propter  coincidenciam  ;  in  ii*  nocturno, 
f  In  omneni  ie)^*am ;  passio  ipsius  legitur  ;  ad  matutinas  i^  Ecce 
ego  mitto  vos.  Ad  missam  canonici  capis  sericis  utuntur ;  post 
orationem  de  sancto  Jacobo  subjungitur  collecta  de  beato  Xpris- 
toforo,  cujus  passio  debet  ad^  missamin  refectorium  legi,  deinde 
de  octavis  ;  sequentia  Clare  sanctorum  ;  Credo  in  unum  dicitur 
et  nrefacio  apostolorum.  Ad  vesperas,  sola  ant.  super  psalmos, 
scilicet  Juravit. 

Eodem  die,  de  munificencia  bone  memorie  Alexandri,  archi- 
diaconi  nostri  ',  distribuuntur,  singulis  annis,  canonicis  qui 
matutinis  et  servicio  interfuerunt  xl  solidi,  preter  cotidianos 
denarios  d6  matutinis  et  missa. 

De  beata  Anna. 

[v^j  Septimo  kalendas  augusti,  fit  festum  beate  Anne  cum  ix 

1.  11  faut  probablemeni  lire  post  —  1  Vair  au  Calendrier,  p.  90,  n.  7. 


^ttttuf*'»»  <m*ft.  •«#  >rf^ 


,-fr-.      •.,♦   ,-4^,^-.w«v<.-.t.*<H-W-  <     ,   •*.    '-'t.i 


REMENSIS   ECCLESIE.  195 

cereis.  Post  vesperas  de  sancto  Jacobo  dicitur  ant.  Simile  esi 
cum  coUecta  de  beata  Anna.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regeni 
eleciai^m.  In  primo  nocturno  ant.  unica  dicitur,  scilicet  Hec 
elecia  sapiens  ;  primum  i^  Diffusa  est  graiia,  ii  i^  Dilexisii,  [iii] 
^  Propier  veriiaiem.  In  ii"*  nocturno  ant.  Specie  iua  sola  ;  lui  i$ 
Regnum  mundi,  v  ^  Veni  elecia,  vi  i^  Pulo^a  facie.  In  iii  noc- 
turno  ant.  sola  Toia  pula^a  ;  vii  i^  Cumjocundiiaie,  viii  i^  *,  ix 
i^  Stirps  Jesse.  In  laudibus,  ant.  sola  Domine  Deus  ;  ad  Bene- 
dictus  ant.  0  Xoisti  electa  :  invenitur  ad  Benedictus  in  festo 
sancti  Martini.  Post  matutinas  sequitur  ant.  cum  collecta  de 
octavis.  Ad  horas  diei  expenduntur  antiphone  de  continentibus 
et  ^  de  virginibus.  Officium  misse  Gaudea^nus  ;  epistola  Mulie- 
rem  foriem  ;  i^  Propier  veiHiaiem ;  A  Ueluia  Diffusa  est  vel  Veni 
elecia  ;  evangelium  Liber  gene^^acionis ;  offertorium  Filie  7'egum ; 
communio  Simile  esi  vel  Diffusa.  Ad  secundas  vesperas,  super 
psalmos  de  feria  unica  ant.  de  octavis,  scilicet  Laudibus ;  capit. 
Muliei*  iimens  Deiim  ;  hymnus  Hujus  obieniu ;  ad  Magnificat 
ant.  Simile  est  regnum  celorum  homini  negotiaioH ;  sequitur 
memoria  de  octavis. 

OCTAVE  BEATE  MaRIE  MaGDALENE. 

Quarto  kalendas  augusti  fiunt  octave  beate  Marie  Magdalene, 
cum  IX  lectionibus  et  v  cereis.  Residuum  legende  ipsius  legitur, 
et  1$  cantatur.  Antiphone  ad  Magnificat  et  ad  Benedictus  sicut 
in  festo  dicuntur.  Ad  missam,  de  sanctis  Felice,  Supplicio  *, 
Faustlno  et  Beatrice  concluduntur  due  prime  coUecte  sub  uno 
Pei'  omnia  secula  secuiorum,  una  de  sancto  Felice,  altera  de 
sanctis  Supplicio,  Faustino  et  Beatrice,  de  quibus  fit  tantum 
commemoracio  in  missa. 

AbDON  ET  SbRBNIS  '^,  MARTIRUM,  GeRMANI,  AuTISIODORENSIS 

EPISCOPI  BT  CONFESSORIS. 

[55]  In  crastino,  Abdon  et  Serenis  ^  martiris  ^ 
Pridie  kalendas  augusti,  beati  Germani  Autissiodorensis  agi- 
tur  festum  cum  ix  lectionibus  et  vii  cereis.  Ad  primas  vesperas 
[ant.]  Germanus  vir  apostolicus.  v^  canitur  Eugeserve;  iii,  vi  et 
IX"  ^  de  ipso  propria  habentur.  Ad  Benedictus  ant.  Apparuit 
Dominus.  Officium  misse  sicut  de  beato  Nicholao,  sed  dicitur 
Alleluia  Justus  germinabit ;  Credo  in  unum,  prefatio  et  sequen- 
cia  non  dicuntur.  Ad  secundas  vesperas  nichil  agitur  de  ipso, 
propter  festum  sancti  Petri. 

1.  A  laplace  de  VincipU  du  8^  ripona,  tm  avait  6crii  en  rougt  un  iiirt  qui 
a  iU  enauite  campUtemetU  effaoi.  —  2.  Lire  Sim PLiao.  —  3.  Irtra  SEHifEN.  — 
4.  Lire  martirum. 


.jv"^*-":  ;jL*'.«  vii*^^*«^ 


196 


ORDINARIUS   AD   USUM 


In  pesto  sancti  Petri  ad  Vincula. 

In  festo  beati  Petri  ad  Vincula  procedunt  canonici  post  IX"  ad 
Sanctum  Petrum  veterem,  ut  ibi  cantent  vesperas.  In  introitu 
ecclesie  canitur  hec  ant.  a  cantore  Quodcujnque  ligaverts,  Kyri- 
eleison  ter  dicitur,  Pater  noster,  f  Solve  jubente  Deo,  coUecta 
Detis  qui  beatum  Petinim  apostolum;  deinde,  cantatis  ibi  vesperis 
de  apostolo,  revertuntur ;  et  in  majore  ecclesia  cantarit  vesperas 
de  beata  Maria.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem  apostolorum. 
Sermo  legitur  Fxultemus  in  Domino  dileciissimi,  qui  reperitur 
in  fine  Passionarii  estivalis,  et  pronunciatur  ewangelium  Hoc  est 
pvceptwn  meum,  quod  reperitur  in  Omeliario  sanctorum,  omelia 
Cicm  cuncta  saa^a  eloquia,  i$  canitur  Symon  Petre,  tria  tamen 
ultima  i^  mutantur,  septimum  est  Surge  Petre, y\i\  Solvejubente, 
IX  Qui  regni  claves,  etc.  In  crastino,  cantata  missa  post  primam 
ad  majus  altare,  et  pulsata  tercia  et  cantata,  proceduut  ad 
Sanctum  Petrum  veterem  canonici.  In  introitu  ecclesie  canitur 
ant.  Tu  es  pasior  ovium,  quam  incipit  cantor;  Kyineleison  ter 
dicitur,  Pater  noster,  etc. ;  et  ibi  cantatur  iterum  tercia.  Ad 
missam,  post  collectam  de  apostolo  subjungitur  oratio  de  Macha- 
beis  ;  nota  de  Alleluia  :  tantummodo  [v**]  primus  versus  dicitur 
in  hoc  festo  ;  sequencia  Clare  sancioi^m ;  et  in  hac  festivitate 
VII  candelabra  statuuntur  ante  majus  altare  ;  a  duobus  subdia- 
conibus  cantatur  gradale  eta  duobus  diaconibus  Alleluia.  Finita 
missa,  cantatur  sexta  de  apostolo  tantum,  dum  sacerdos  et  alii 
qui  ministraverunt  deponunt  sacras  vestes.  Postea  canonici 
reversi  ad  majorem  ecclesiam,  utramque  sextam  cantant.  Ad 
vespei*as  super  psalmos  ant.  Juravit  Dominus ;  ad  Magnificat 
ant.  Considera  oves. 

Sequente  die,  de  sancto  Stephano,  papa  et  martire,  agitur^ 
ad  matutinas  et  ad  missam. 

De  inybncione  sancti  Stephani,  prothomartiris. 

In  invencione  sancti  Stephani  prothomartiris,  ix  candelabra 
ante  majus  altare  statuuntur ;  dupliciter  pulsatur,  sed  non 
dupliciter  cantatur.  Ad  primas  vesperas,  a  duobus  diaconis 
cantatur  i$  Ecce  jam  coram  te  ;  capitulum  plurimorum  marti- 
rum  ;  hymnus  Sancte  Dei  preciose  ;  f  Letamini ;  ant.  ad  Magni- 
ficat  Ostendit ;  collecta  Deus  qui  es  sanctorum  tuorum.  Hore  de 
beata  Maria  et  tunc  et  tota  die  subticentur.  Invitatorium  canitur 
a  dyacono  Supplici  corde.  Antiphone,  lectiones  et  i^,  que  in 
matutinis  et  horis  cantantur  vel  leguntur,  suis  in  locis  reperiun- 
tur  per  ordinem  ;  Te  Deum  laudamus  dicitur  ;  collecta  propria 

1.  Ms.  328,  fo  85 :  cum  tribus  lectionibus. 


'  1 »^^isi»iii*i.^  . 


.l^,,^v,'k  V-?J!*^f^''*'^*'***"*'''"''*''^"'"   *'••        ' 


..»».. u»*  •••»       »  *" 


REMENSIS   ECCLESIE. 


197 


dicitur  Detis  qui  es  sanctorum  tuorum,  Ad  horas  repetuntur 
antiphone  de  laudibus.  Ad  missam  canitur  introitus  misse  Gau- 
deainus,  f  Exidtate  justi  ;  GloHa  in  excelsis  canitur  ;  epistola 
Exspectacio  justoimm  letitia  ;  i^  Glof^iosus  Deus  ;  Alleluia  Fulge- 
buntjusti ;  scquencia  Fratei^na  ;  ewangelium  Simile  est  regnum 
C€lo9*um  thesauro ;  offertorium  Letamini ;  communio  Jitsioi^um 
anime,  Canonici  ad  missam  capis  sericis  utuntur.  Ad  horas  diei 
repetuntur  ant.  de  matutinis  laudibus.  In  die  ad  vesperas,  super 
psalmos  de  feria  canuntur  antiphone  de  matutinis  [50]  laudibus ; 
capitulum,  hymnus  et  i,  ut  supra  ;  ant.  ad  Magnificat  Ilodie 
sanctus  Johannes  ;  coUecta,  ut  supra.  Notandum  quod  si*festivi- 
tas  ista  die  sabbati  evenerit,  post  collectam  de  sancto  Stephano 
subjungitur  ant.  de  hystoria  Dominus  possedit  me,  (collecta  de) 
cum  coUecta  de  dominica.  Et  si  die  dominica  acciderit  festum 
istud,  sabbato  precedente,  post  vesperas  de  sancto  Stcphano, 
subjungitur  ant.  de  historia  Dominus  possedit  me,  cum  collecta 
de  dominica  ;  ad  matutinas  ewangelium  dominice  dicitur,  ct 
post  matutinas  de  beato  Stephano,  dicta  oratione  de  sanctis 
Gamaliele  atque  Abibone,  sequitur  ant.  de  ewangelio  de  domi- 
nica  cum  coUecta  ;  in  die  ad  missam,  prima  dicitur  coUccta  de 
beato  Stephano,  postea  de  sanctis,  tercia  de  dominica. 

Db  beato  Memmio,  episcopo. 

De  beato  Memniio,  Cathalaunensi  episcopo  et  confessore, 
agitur  cum  ix  lectionibus  et  v  candelabris  ante  majus  altare  dis- 
positis.  Propria  legenda  habetur  de  ipso  ;  cantatur  autem  de 
tempore  communi,  scilicet  Euge,  etc.  Puer  cantat  gradale  ad 
missam,  subdiaconus  Allcluia.  ^ 

De  martiribus  Sixto,  Felicissimo  et  Agapito. 

De  sanctis  martiribus  Syxto,  Felicissimo  et  Agapito  agitur 
cum  tribus  lectionibus  propriis  de  sancto  Sixto,  et  de  ipso  etiam 
canitur  propria  ant.  ad  Benedictus,  scilicet  Beatv^^pa  Sixtus. 
Ad  missam  due  prime  coUecte,  una  de  sancto  Sixto,  altera  de 
sanctis  Agapito  et  Felicissimo,  sub  una  conclusione  dicuntur*. 

DONATI,  EPISCOPI  ET  MARTIRIS.  ^ 

Septimo  ydus  augusti  agitur  festivitas  Donati,  episcopi  et 
martiris. 


1.  M8.  3^  f'^  8o  vo,  au  haut  de  la  page»  note  ajoutde  apres  cMtp :  In  festo 
beate  Marie  ud  Nives,  quere  servicium  in  Antiphonario ;  ud  inissain  oinnino 
sicut  clie  sabbati  ad  roellam,  pretor  epistolam,  que  est  Ab  inicio.  —  "1.  Ms.  328, 
p  S6  :  Eodem  die  benedicuntur  racemi  post   illa  verba  canonis  iSed  venie 

S4e8umu8  largitor  admitte  per  X-istum  Dominum  nostrum  amen;  et,  )>enedic> 
one  facta,  sequitur  Per  quem  hec  omnia  Domine  semper  hona  creas.  —  3.  M8. 
328,  f''  86 :  Ipso  die,  de  sancto  Memmio,  cum  ix  lectionibus  et  commemoratio  ad 
missam  de  sancto  Donato. 


198  ordinarius  ad  usum 

De  martiribus  Cyriaco  et  Smaragdo  et  Largo. 

In  crastino,  de  sanctis  martyribus  Cyriaco,  Largo  et  Smaragdo 
pluraliter. 

In  vigilia  sancti  Laurencii. 

In  vigilia  beati  Laurencii,  non  pronunciatur  ewangeliuni  ad 
matutinas  ;  jejunatur  autem,  et  propria  missa  canitur  de  vigilia. 

Festum  [v°]  istud  agitur  cum  vii  candelabris  '  ante  majus 
altare  dispositis.  Invitatorium  est  liegem  scmpiieimwn  ;  anti- 
phone,  lectiones,  i^  propria  de  martyre  cantaniur.  Ad  missam 
procedunt  tres  dyaconi  et  tres  subdiaconi;  sequencia  caiiitur 
Gloriosa  dies,  vel  ipsa  que  de  ipso  hal)eiur  propria.  Ad  vesi-eras 
super  psalmos  replicantur  antiphonc  de  maiutinis  laudibus  ; 
capitulum  et  liymnus  et  cetera  dicuntur  de  sancto  Calixto, 
excepto  quod  post  vesperas  de  sancto  Calixlo  repetitur  ant.  de 
sancto  Laurencio,  scilicet  Beatics  Laurencius  dum  in  a^aficula, 
cum  oratione  de  ipso. 

De  hac  festivitate  et  festivitate  sancti  Bartholomei  dicitur 
quod,  si  sabbato  evenerit,  de  sanctis  agitur  ad  vesperas,  nec 
antiphona  de  hystoria  post  vosperas  inemoratur,  cum  ab  iiiicio 
mensis  prima  antiphona  cantata  sit,  et  historia  incepta  sit  et 
prelibata. 

Calixti,  pape  et  martiris. 

In  translacione  sancti  Calixti,  pape  et  niartiris,  ix  candelabra 
statuuntur  ante  mnjus  altare  ;  nec  dupliciter  pulsatur,  nec  can- 
tatur  dupliciter.  Capit.,  hymnus  et  f  de  uno  martire  ;  ant.  ad 
Magnificat  Hic  esi  vir  qui  non  est  dei^eHcitts  ;  post  vesperas  de 
sancto  Calixto  subjungitur  ant.  de  beato  Laurencio,  scil.  Beatus 
Laurencius  dum  in  ayiiicula,  cum  collecta  de  ipso.  Hore  de 
beata  Maria  subticentur.  Ad  matutinas  caniiur  invitatorium  a 
diacono,  scilicet  Uegem  sempiiaiium  ;  antiphone  et  ^  unius 
martiris  cantantur,  scil.  Isie  sancius,  sed  ix  i^  est  Vir  isie  in 
pojmlo  ;  iii  loctiones  prime  leguntur  de  sancto  Tyburcio,  vi 
ultinio  do  qiiodam  sermone  qui  sic  incipit  Si  consideranus  fra- 
irvs  ;  Te  Dcum  laudamns  canitur.  Ant.  ad  Benedictus  0  Calixie; 
post  collcctam  vero  de  sancto  f'alixto  subjungitur  ant.  de  sancto 
Thil)urcio,  sciL  Incliius  mariir  Tyburcius,  cum  roUecta  de  ipso; 
et  si  forte  festum  istud  die  dominica  evonerit,  ad  matutinas  j)ro- 
nunciaiur  owangelium  [oTj  doininice,  et  ex  eo  canitur  ant.  cum 

1.  Ikiiis  lc  uis.  327,  f'  rjOfCoHo.  fOtc  est  metitionnde  avec  1n  rubnqm  ciim  vix 
cercis;  viais  uue  correction,  plac^e  axi  bas  de  la  paae,  hHliqiie  qH*eUe  a  6t4 
elev<fe  a  hh  riie  SHperienr :  cuin  ix  cereis.  —  Ms.SSSt  f' 86 :  ciim  ix  coreis  ; 
dupliciler  pulsatur,  sed  non  cantatur. 


f-^ti^t^M        •  >«t».i^^**<f,<***wi,**v<^-4,rf»*j^f!H^.'*'*f'>^.f''t;'  •»^e>  */-,:«, 


REMBNSIS  EQCLBSIE.  199 

collecta  de  dominica  post  orationem  de  sancto  Tyburcio,  et  ad 
missam  similiter.  In  die  ad  missam  canonici  capis  sericis  utun- 
tur;  sequencia  canitur  Gloviosa  dies.  Ipso  die,  ad  vespcras  super 
psalmos  de  feria  canuntur  antiphone  de  feria  ;  ant.  ad  Magnificat 
Beatus  vir  qiii  sufferi  vel  alia  de  uno  martyre. 

Ypoliti  sociorumque  ejus. 

De  sancto  Ypolito  sociisque  ejus  ix  lectiones  leguntur  cum 
quinque  candelabris.  Rymrwis  Sanctorum  meiniis;  ant.  adMagni- 
ficat  Gaiidetti  in  celis.  Ad  missam  puer  cantat  gradale,  subdia- 
conus  Alleluia.  Ipso  die  ad  vesperas,  ant.  ad  Magnificat  Ftdge- 
bunl  justi. 

VlOILIA  ASSUMPCIONIS  BEATE  MaRIE. 

NuUa  festivitas  sancte  Maiie  virginis  habet  jejunium  aut 
vigiliam,  nisi  Assumpcio  ipsius. 

In  vigilia  Assumpcionis,  ad  matutinas  de  sancto  confessore 
Eusebio  atque  presbitero  cantatur,  et  de  libro  Sapientie  legitur. 

Ipso  die  vigilie,  ad  missam  totum  agitur  de  sancta  Maria,  sed 
de  beato  Eusebio  post  primam  coUectam  commj3nioratio  tit ; 
ewangelium  Missus  est  Gabriel. 

Ad  vesperas,  quando  dom.  archiepiscopus  deducitur  cuni  pro- 
cessione  a  palacio  in  ecclesiam,  canitur  hec  ant.  Hecestregim  ; 
in  crastino  autem  hec  ant.  Beata  Dei  Genitrix.  Ad  vesperas, 
super  psalmos  habentur  proprie  antiphone,  scil.  Vidi  speciosam 
et  cetere  ;  psalmi  qui  tunc  dicuntur,  scil.  Letatus  sum  et  alii, 
sequenti  dio  et  per  totas  octavas  repetuntur  ;  ad  vesperas  i^ 
canitur  Felur  namque  es  ;  ant.  ad  Magnificat  Paradisi  porta. 
Ad  completorium  ant.  Qui  hahitat ;  hymnus  Jhesa  redemptor 
secidi ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Evigila  :  et  hoc  totum  in  vigilia 
et  in  die  sequente,  in  aliis  vero  diebus  per  octavas  nequaquam. 

In  hoc  festo  dupliciter  pulsatur  et  a  binis  in  matutinis  [v°] 
canitur.  Inviiatorium  cantatur  a  duobus  presbiteris  ;  ewangelium 
non  pronunciatur  ;  ad  matutinas  in  iii**  nocturno  i  Diffusa  est 
gratia,  et  ante  Benedictus  y  est  Elegit  cam  Deu^ ;  et  hec  ideo 
mutacio  fit,  quia  f  est  *  antiphona  que  canitur  ad  Laudate  Domi- 
num  est  Diffusa  est  gratia,  et  turpe  esset  idem  coniinue  bis 
proferri.  Ad  primam,  ps.  Confitemini  canitur.  In  die  ad  proces- 
sionem  canitur  circa  claustrum  i^  Vidi  speciosam  ;  in  introitu 
ecclesie  et  circa  chorum  aliud*,  et  postea  aliud,  si  opus  fuerit ; 
in  medio  ecclesie  aliud  i^  Felix  namque  ;  in  introitu  chori  Abna 
Redemptoris  matei^  vel  prosa  Inviolata. 

1.  (Are  et.  —  2.  Sous^entendu  fi. 


200  OKDINARIUS    AD    USUM 

Ad  missam  laudes  dicuntur  coram  dom.  archiepiscopo,  si 
presens  fuerit ;  cantor  servat  cantum  in  choro,  archiepiscopo 
presentc.  Nota  quod  si  archiepiscopus  fecerit  (^elebrare  alium 
episcopum  pro  sc,  cantor  debet  servare  cantum,  et  dcbent  fieri 
Inudos  ad  raissam,  et  procedere  vii  diaconi  ct  totidcm  subdiaconi; 
aliter  non.  Sequencia  canitur  Atirea  *  rirga. 

Ad  horas  et  ad  vesperas  ropetuntur  antipliono  de  matutinis 
laudibus. 

In  hiis  octavis  soUcmpnibus  cantantur  Te  Dcxim  landamics, 
Gloria  in  excelsis,  Credo  in  umim  et  prefacio,  scilicct  Ki  ic  in 
Assumpcionc,  Cotidie  ccrei  vii  ante  majus  altare  statuuntur. 
Invitatorium  cotidianum  infra  octavas  ost  Ave  Afai^ia,  ct  debet 
cantari  apuero.  Puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Alleluia, 

Sabbato  infra  octavns,  ant.  ad  Magnificat  Paradisi  jioria.  In 
niatutinis  invitatoriuni  Veneranies,  Ant.  ad  Henedictus  Uodie 
Maina,  Ad  vesperas  dominice,  ant.  ad  Magnificat  Quc  csi  isia, 
sicut  in  die  festivitatis,  et  eodem  dic  •  fil  in  octavo  dio. 

QUID  FIAT  INFRA  OiriAVAS  ASSUMPCIONIS. 

Sci«m(lum  tamcn  qu(Kl  infni  octavas  istas  nirhil  agitur  de  ali- 
ijuo  snncto,  neque  de  sancto  Arnulpho,  noque  dc  sancto  Agapito, 
ncque  de  sancto  Magno,  i^rctcr  commciuoracioncni  in  missa,  nisi 
sohuumodo  de  oclavis  beali  Lau[5S]rcncii,  dc  quibus  sic  agitur  : 
ad  vosj)eras,  ant.  una  do  octavis  boatc  Maric  supcr  (qs)  psaluK^s 
consuoios  de  octavis  ;  capit.  do  sancto  Laurencio  ;  hymnus 
Ma)'ij/r  Dei ;  Gloiia  iibi  Domine  dicilur  pro  Deo  Pairi;  y  GJoria 
ei  honore  ;  ant.  ad  Magnificat  Hic  esi  rir  ;  post  colU^.ctam  de 
l)oato  Laurcncio  scquitur  ant.  cum  collecta  de  octavis  ^.  Ad 
malutinas  invitatorium  Regem  mariirum;  ant.prima  et  psalnii  de 
octavis boate Marie ;  y  GJoria  ei  honore ;  i^ primum  Posuii co)'onam, 
K  II  llic  esi  vir  qui  non  csi,  i^  iii  Bcaius  vir  Ijiurencius  ;  sermo 
logilur  (jui  sic  incipit  Sancium  csi  ftaires  ac  Deo  pJaciium,  Ad 
laudos,  ant.  unica  Qui  me  confessus;  ant.  ad  Bencdictus  Ilic  csi 
rir  despicicns  mundnm,  quc  proprie  convc^nit  huic  sancto.  In 
die  ad  missam  canitur  proprium  officium  de  ipso,  scil.  Probasii 
7ne^  etc,  nisi  dics  viii"^  sancti  Laurencii  acciderit  in  sabbato  : 
tunc  enim  cantarotur  do  octavis,  sicut  consuolum  ost  in  aliis 
sabbatis  cantare  de  uoata  Maria,  non  obstante  f(^sto  ni  lectionum. 
Si  dios  iste  viii"'^  sancti  Laurencii  evenorit  dio  dominica,  invi- 
taiorium  Regem  mariiru)n  ;  antiphone  (.'t  psalmi  dicuntur  de 
ociavis  beato  Marie,  et  vi  prima  i^;  in  iii°  nocturno,  y  GJo)'ia  ei 

1.  Lire  A  rea.  —  2.  Lire  probablemriit  inndo.  —  3.  L^octaro  de  VAssowption. 


REMENSIS   ECOI.ESIE.  201 

honoi^e,  et  iii  ultima  i$,  que  prelibata  sunt,  dicuntur  de  beato 
Laurencio  ;  ewangelium  de  dominica  pronunciatur.  Ant.  ad 
laudes  unica  Qiii  me  cm/csstis;  prima  oratio  est  de  snncto  Lau- 
rencio,  ii*  de  octavis,  iii**  de  dominica.  Missa  tamcn  in  die  de 
octavis  beate  Marie  dicitur;  post  coUcctam  de  beata  Maria 
sequitur  collecta  de  beato  Laurencio,  et  tunc  ad  neutras  vesperas 
dicetur  aliquid  de  ipso  ;  ultima  coUecta  est  de  dominica. 

De  sancto  Symphoriano. 

Septima  die  -procedunt  canonici  ad  Sanctum  Symphorianum. 
In  introitu  ecclesie  dicitur  hec  ani, Beaius  vir  qui  siiffert ;  qua 
finita  Kyvielcison  iii  dicitur,  et  ^  de  mariire  et  oratio.  Postea 
inchoantur  vespere  ;  dccursis  psalmis  et  antiphonis  dc  feria,  i^ 
canitur  Sancie  iSyjw[v°]/;/jori«nc ;  hymnus  Martyr  Dei ;  f  GloiHa 
et  honore;  ant.  ad  Magnificat  Felicis  gubeiTiacidi,  In  ecdesia 
Sancti  Symplioriani  ct  in  ecclcsia  Sancti  Timothoi  non  servat 
cantum  succentor,  nisi  solummodo  ad  missam.  Reversi  autein 
canonici  ad  majorem  ecclesiam  cantant  vesperas  de  octavis  beate 
Marie  :  psalmi  cum  una  antiphona  expcnduntur ;  hymnus  cam- 
tur  0  qwim  glotnfica  ;  f  Post  jiartum;  ad  Magnificat  ant.  Para- 
disi  porta.  Sequente  nocte  ad  matutinas  cum  ix  lectionibus 
aguntur  ;  totum  agitur  dc  octavis,  subjungitur  hcc  ant.  Sancti 
iui  Domine,  cum  oratione  dc  sancto  Mauro  ct  sociis  ejus,  ot  sic 
finiuntur  matutine.  Ipsa  die  post  primam,  missa  cantatur  ad 
majus  altare  de  octavis,  in  qua  post  collectam  de  beata  Maria 
orationes  de  sanctis  subinferuntur  hoc  ordine  :  primo  de  sancto 
Mauro  et  sociis  cjus,  post  de  sancto  Timolheo,  tandein  rle  sancto 
S3'mphoriano.  Post  hoc,  cantata  tercia,  proccdimus  ad  Sanctum 
Symphorianum.  In  introitu  ecclesie  dicitur  hec  ant.  0  bcate 
Symphoinane  magna  est  fides  tiia  ;  post,  dicto  iii  Kyrielcison 
cum  versu  et  oratione  de  martire,  canitur  missa,  in  qua  iii  dia- 
coni  et  ui  subdiaconi  procedunt ;  sequencia  Ilac  clara  die  propter 
octavas.  Reversi  autem  ad  majorem  ecclcsiam,  sextam  cantant 
dc  octavis. 

De  sancto  Thimotheo. 

Ipso  die  fit  ad  Sanctum  Thimotheum  j^rocessio  ad  vesperas. 
Si  autem  ob  aliquam  causam  non  fiat  proccssio,  supcr  psalmos 
canitur  ant.,  scil.  Assumpta  est  Maria  ;  capit.,  hymnus,  scil. 
Sanctorum  me7*itis,  et  t,  et  ant.  ad  Magnificat,  scil.  Fidgcbunt 
jtisti,  et  collecta  de  martiribus  dicuntur  ;  postea  sequitur  ant., 
scil.  Que  est  ista,  cum  coUecta  de  beata  Maria.  In  introitu  ecclesie 
canitur  hec  ant.  Sancti  tui  Domine,  et,  dicto  ter  Kyrieldson,  Patei* 
noster  cum  versu  ct  oratione  de  martiribus,  inchoantur  vcspere ; 


z.^  ^*-c**   .-,»'♦'-    >^    ...-.•../>  t  ^^ 


202  ORDINARIUS    AD    USUM 

i^  canitur  Egvegii  cives  ;  hymnus  Sanctoruui  metHtis ;  ad  Magni- 
ficat  ant.  Jocnndare,  RevcM^si  ad  ecclcsiani  nostram  canimus  [50] 
vesperas  de  octavis  boate  Marie.  Ad  matulinas,  vii  cerei  anto 
luajus  altare  disponuntur,  et  similiter  fit  quocienscumque  pro- 
cessionem  facimus  ad  aliam  ecclesiam  ;  vi  lectiones  leguntur  de 
passione  sanctorum  Thimothei  et  ApoUinaris,  et  pronunciatur 
ewangelium,  scil.  Cum  andicintis  p'cli((  ;  i^  canitur  Abstergef 
Deus,  etc.  Ant.  ad  Benedictus  Sanctus  Tlmnotheus  et  Apollinaris, 
Hore  de  beata  Maria  rcsumuntur.  Ipso  die,  cantata  missa  post 
primam  et  cantata  tercia,  procedimus  ad  Sanctum  Thimotheum. 
In  introitu  ecclesie  dicitur  ant.  Sanctiis  Thimotheus,  et,  dicto  ui 
KyHeleison  cum  >^  et  oratione,  missa  cantatur.  Ad  missam  cani- 
tur  ewangeiium  Dcscendcns  Jhesus  de  moyde  sedit  in  loco  ;  tres 
diaconi  et  iii  subdiaconi  procedunt ;  sequencia  Frcftei^na  canitur. 
Reversi  vero  canimus  VI""*  in  majori  ecclesia. 

De  saxcto  Bartholomeo. 

Ipso  die  agitur  ad  vesperas  de  sancto  Bartholomeo.  Ant.  ad 
Magnificat  T)*adent  enim,  etc.  Oninia  dicuntur  sicut  de  uno 
apostolo.  Passio  ipsius  legitur,  et  nolandum  quod  in  festo  isto 
VII  cerei  ante  majus  altare  disponuntur  ',  et  ad  missam  procc- 
dunt  III  diaconi  et  ui  subdiaconi,  quorum  duo  cantant  gradale 
et  II  diaconi  Alleluia;  sequencia  Clare  sanctoinim.  * 

De  sancto  Memmete,  martihe. 

Ipso  die,  ad  vesperas  dicuntur  ant.  et  ps.  de  apostolo,  et  post 
suppletur   de  sancto    Memmete  martire;   capit.    Iste  sanctus  ; 

1.  Mss.  327  (fo  61)  et  32H  (/«  8ih  :  Novein  cerei  iiiite  allaro  tlispoiumliir,  iliipli- 
citer  piilsatiir.  — 2.  Sancti  Ludovici,  coxfessohis. 

Octavo  kalendns  septcinbris  agitur  fesliim  beati  Ludovici.  Fraucorum  regis, 
cum  iiovcm  eereis. 

Ad  vosperas.  antipbonc  et  ps.  de  aposlolo,  scil.  Juravit  et  celera;  (capit. 
Beueilicins  Jhtminuii  Deus ;  ii  canitur  Cum  essrt ;  hynmws  Gaude  utnter)  [ms. 
328,f*^H9  t'» ;  C.etera  de  apostolo ;  ant.  ad  commeinorationem  post  vusperas 
Mayuificdt  gcsta\ ;  anl.  ad  Maj:nillcat  Ma(/nipcat  fjcsfa ;  collecta  Deus  qux  bea- 
tum  Ln(/ot'/c»m ;  meinoria  de  saiicto  Barlbolomeo  i)i(m.  stetcritis,cvu\\  collecta. 

Ad  matiitinas,  iuvitatoriuin,  antipbone,  psalmi  et  cetera  suis  in  hicis  plene 
reperiuntur,  que  omnia  babeutur  nropria  de  ipso. 

Ad  boras,  anL  de  malutinis  lauilibus  replicantur,  h  \ms.  328 autipboue!]  et  ver- 
siculi  unius  confessoris. 

Ad  inissam  Gaudeamus  omueSy  ps.  Domiue  iu  virtute  tua,  epistola  Beo- 
tus  vir  qui  inventus  est ;  k  Domiue  preveuisti ;  Alleluia  Felix  coroua;  sequentia 
Ifeyem  regum ;  ewangeiium  Cousiderate  tilia  a(jri,  c^iiod  reperitur  dominica 
Dona  post  octabas  Pentecostes,  in  ewangelio  Matbei  qiiod  sic  incipit  Neuto 
potesf  duobus  dofninis  et  reperitur  circa  medium  ;  ofTertorium  Filie  Syon  ;com- 
munio  Justum  dediixit, 

Ad  secundas  vesperas,  ns.  de  feria  cuin  ant.  dc  laudiluis  et  (posl  agitur  de 
sancto  Mammete  martire)  [note  iH«r«ii*.;Totuni  rcsiduum  de  sancto  Ludovico]. 

Ipso  die,  ad  vesperas  [cii  marge  m  memoria]  dc  sancto  Mammete  martyre 
(capit.  Iste  sandtis;  hymnus  Martir  Dei; ant.  ad  Magniricat)  Hic  est  i;ir;(deinde 
sequitur  anL  et  oratio  de  sancto  Ludovico). 


1 


REMENSIS   ECCLESIB.  203 

hymnus  J/a^JFfant.  acl  Magnificat  Hic  est  vir  ;  deinde  sequitur 
ant.  et  oratio  de  apostolo.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem 
sempitemum  ;  ultimum  i$  Vir  inclittcs,  Ant.  ad  Benedictus  0 
beate ;  et  sic  cum  ix  cereis  et  propria  legenda  de  ipso  habetur. 

RUFFINI,  MARTIRIS. 

Sexto  kalendas  septembris,  Ruffi  martiris. 

AUGUSTINI,  EPISCOPI. 

In  festivitate  sanctorum  Augustini,  episcopi  et  confessoris, 
Hermetis  et:  Juliani  martiris,  quinque  cerei  ante  majus  altare 
disponuntur  ^  [v°]  Ad  vesperas,  hymnus  Rex  gloriose  p^esulum  ; 
y  Ijetaminiin  ;  ant.  ad  MagnificsLt  Fulgebuntjusti,  Admatutinas, 
invitatorium  Vcnite  adorcmus  Dominum  qui  in  sanctis  suis  glo- 
9H0SUS  est ;  antiphone  super  nocturnos  Secus  decursm  aqKwmm, 
etc.  ;  lectiones  ix  de  sancto  Augustino  leguntur  ;  i^  Absterget 
Deus,  etc.  :  ix  tamen  i^  Fulgebunt  justi  cantatur.  In  matutinis 
laudibus,  ant.  Fulgebuntjusti,  etc.  ;  ad  Benedictus  Sancti  tui 
Domine.  In  die  ad  missam  hujusmodi  ordo  servandus  est  in  col- 
lectis  dicendis,  ut  prius  de  sancto  Hermete,  deinde  de  sancto 
Juliano,  et  tandem  de  sancto  Augustino  sub  una  conclusione 
dicantur ;  ad  missam  puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Allcluia, 
nisi  fuerit  dies  dominica. 

De  decollacione  sancti  Johannis  Bapiiste. 

Festum  decollationis  beati  Johannis  Baptiste  cum  v  candela- 
bris  agitur.  Ad  vesperas,  hymnus  Martyr  Dei;  ant.  ad  Magni- 
ficat  ArguebcU  Herodem ;  de  sancta  Sabina  nichil  agitur  ad 
vesperas.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem  martiriim ;  anti- 
phone  super  nocturnos  In  lege  Domini,  etc.  ;  post  primum  noc- 
turnum,  i  Sjjecie  tfia  et  pulchritudine ;  lu*  prima  i^  dicuntur  de 
sancta  Sabina,  scil.  Difficsa  est,  Proptci^  verHtatem,  Dilexisti ; 
cetera  vero  ex  toto  leguntur  et  cantaiitur  de  sancto  Johanne  ; 
ewangelium  pronunciatur  A  udivit  Ilei^odes  (tre)  tctrarcha  f\amam\ 

1.  Cet  office,  contmun  axix  trois  saints  AHOHstin,  Hermis  et  Julien,  est  rem- 
pktc^  dans le  ni8,3^8,fo  90,par  Voffice  propre ae  S.  Au{fU8tin,avec siinple  mihnoire 
des  deux  autres  saifUs :  In  festiv.  sancti  An^ustiui,  episc.  et  contes.,  novein 
cer.  an.  maj.  a)t.  dispon. ;  dupliciter  pulsutur.  Ad  vesperas,  ant.  et  ps.  de  feria; 
capit.,  hyinnu.s  et  v  unius  confessoris  pontiticis ;  ant.  ad  Magniflcat  Istc  cst ;  col- 
lecla  Deus  qni  heatnm  Augustinnm.  Ad  matutiuas.  invit.,  ns.  et  ant.  ot  ceteni 
omuia  unius  confessoris  pontificis :  nonum  tamen  11  est  oancte  Awjustine,  et 
suniitur  io  festo  sancli  Rigoherti ;  ant.  ad  Benedictus  O  quam  oenerandns  es; 
coUecta  ut  supra;  sequitur  memoria  de  sanctis  martiribus  Hermete  ot  .hiliano, 
anL  Sancti  tui  Domine.  coUecta  Deus  qui  nos  concedis.  Ad  missam  totum  agl- 
tur  sicut  de  beato  Nicholao,  et  fit  menioria  de  sanctis  martvribus.  Ad  horas. 
anL  de  luudibus  et  cetera  sicut  unius  confessoris  pontificis.  Ad  secundas  ves- 
peras,  ant.  et  ps.  de  feria ;  aut.  ad  Magnificat  Confessor  Domini ;  collecta  ut 
supra ;  coramemoratio  de  sancto  Johanne ... 


204  ORDINAUIUS    AD    USUM 

licet  ewangelium  aliud  legatur  ad  missam,  scil.  Misii  Heroiles 
ct  iemni  Jofiannem.  Post  matiitinas  dicitur  nnt.  Similc  csi  i-egnwn 
cclornm  sagene,  cum  coUccta  de  sancUi  Saljina.  In  die  ad  mis- 
sam  cantntur  de  martire,  et  post  collectam  de  ipso  oratio  de 
sancui  Sabina  [Ms,  327,  f^  ^-^  *  subinlcrtur.  Ad  vespcras,  ps. 
et  ant.  de  feria;  ant.  ad  Magnificat  Peipciuis  nos  Domine  ;  de 
sancia  Sabina]  nichil  agitur.  In  iesto  sunt  xl  solidi. 

I)e  SANCTIS  FeLICK  ET  AuDACTO,  MAUTlRlbUS. 

In  crastino  de  sanctis  martiribus  Felice  et  Audacto  cum  iii 
lectionibus  agitur. 

SyXTI,  SyNICII  ET  NlVAKDI. 

Kalendas  septembris  agitur  de  beatis  confessoribus  Syxto,[GO] 
Synicio,  Nivardo,  cum  ix  cereis,  nec  tamen  duplicitor  pulsatur 
nec  a  binis  cantatur.  Et  notandum  quod  si  kalende  septembris 
sabbaio  evenerint,  post  vesperas  de  confessoril)us  subjungitur 
ant.  de  historia  Job,  scil.  Cum  aiulissci  Job,  cum  collocta  de 
dominica.  Et  si  die  dominica  predicte  kalende  septembris  eve- 
nerint,  sabbato  ad  vespcM-as  de  confessoribus  totum  agitur  ;  post 
vesperas  de  historia  Job  subjungitur  ant.  Ctun  aufiissri  Job, 
cum  collecta  de  dominica.  Vespere  et  alie  hore  de  beata  Maria 
et  tunc  et  in  crastino  i^rctcrmittuntur.  Ad  matutinas  de  confes- 
soribus  totum  agitur,  excepto  quod  ewangelium  dominice  pro- 
imnciatur  (excepto  quod);  invitatorium  Rcycm  regum;  \i  canitur 
In  cvcuiiu,  ultimum  i^  Sint  hunbi  i^estri,  Post  mauitinas  canitur 
ant.  dc  e^vangelio,  sequente  collecta  dc  dominica.  In  die  ad 
missam,  canonici  capis  sericis  induuntur  ;  cantus  servatur  a 
duobus  in  choro  ;  post  collectam  de  confessoribus  sequitur  ora- 
tio  de  sancto  Prisco  martire,  deinde  oratio  de  beato  Egidio, 
abbate  ct  confessore,  scil.  Tntcrccssio  nos  quesumus  Iknninc, 
deinde  (•ollccta  de  dominica,  si  dics  dominica  fueril  ;  MHjuencia 
Fraterna, 

In   Vir.ILlA    nEATE  MaKIE  VIROINIS. 

In  vigilia  beate  Nativitatis  Marie,  de  sanctoVivENCio,  archie- 
])iscopo  Remensi  et  confossore,  agitur  ^  Ad  matutinas  de  ipso 
canilur,  ct  legitur  de  libro  Job.  Ad  missam  agitur  sicut  de  uno 
confessore  et  episcopo  Statuit  et  cetera. 

Ad  vesperas,  quaiulo  deducitur  dom.  archiepiscopus  a  i^alacio 
in  ecclesiam,  canitur  hcc  ant.  Toia  pulcra  cs  ;  in  crastino  ant. 
Hec  est  regina  virginum.  Ad  vesperas  itaquo  dicuntur  ant.  Ortus 
conclusus  cs  et  alie  que  secuntur,  super  psalmos  Letatiis  sum, 

1.  Ms,  328,  f**  90  v"* :  cuni  ix  lectiouihus  et  v  cereis. 


1  44 1  O^i^WU  mliiiiiii  M  I  i|  ifii  I  <•>•   '    ■'•«fi^iuj^t  >•  -««/x 


.,  >^  .,*******•**'  '*>***  '*  •*"*** 


•»".♦•♦ 


REMENSIS   ECCLESIE.  205 

Ad  te  levavi,  etc.  ;  i^  Stirps  Jesse  cantatur  a  duobus  diaconis  ; 
hymnus  Qiiem  terra  pontus  ethe^^a  ;  ant.  ad  Magnificat  Scmcta 
MaHa.  Ad  completorium,  super  psalmos  ant.  Qui  habitat ;  hym- 
nus  Jhesu  redemptor  ;  ad  Nunc  dimittis  Fvigila. 

Dupliciter  [v°]  pulsatur,  et  ad  matutinas  a  binis  cantatur. 
Invitatorium  a  duobus  presbiteris  canitur,  et  incipitur  iii^  anti- 
phona  a  diacono  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas,  et  in 
laudibus  similiter  canuntur  Cantica  canticorum.  Inicium  sancti 
ewangelii  Liber  generacionis  pronunciatui*.  Ad  primam  ps. 
Confitemini  Domino  dicitur.  Ad  missam  dicuntur  laudes  coram 
dom.  archiepiscopo,  si  presens  fuerit  ;  sequencia  Hac  cUtra  dic; 
ewangelium  legitur,  scil.  Liber  generacionis ,  sed  eo  die  tantum  : 
in  aliis  enim  diebus  legitur  evangclium  Exurgcns  Maria,  Inte- 
gra  procuracio  debetur  nobis  et  congregacionibus  a  dom.  archic- 
piscopo  in  refectorio,  et  ibi  debet  legi  passio  sancti  Adriani.  Ad 
vesperas  replicantur  ant.  de  matutinis  laudibus  super  ps.  Leta- 
tussum  et  alios  ;  ant.  ad  Magnificat  Nativitas  tua. 

In  hiis  octavis  sollempnibus,  quas  habemus  de  institucione 
domini  Guillelmi,  venerabilis  Remensis  archiepiscopi  *,  ct  de 
consensu  tocius  Capituli,  cantantur  cotidie  Te  Deum  laudamus, 
Gloria  in  excelsis,  Credo  in  unum  et  prefacio  Et  ie  in  Natimtate ; 
VII  cerei  cotidie  ante  majus  altare  statuuntur.  Invitatorium 
cotidianum  est  Ave  Maria,  et  cantari  debet  a  puero  ;  sermones 
leguntur  de  beata  Nativitate  Marie  virginis.  Puer  cantat  gra- 
dale,  subdiaconus  Alleluia.  Ad  horas  r^  et  ^  alleluiantur. 

Scito  autem  quod  si  festivitas  beate  Marie  die  dominica  eve- 
nerit,  ad  matutinas  et  ad  missam  et  tota  dic,  dominica  *  prorsus 
tacetur  ;  secunda  vero  feria  vel  alia  competenti,  pronunciatur 
ewangelium  dominice,  et  ad  ultimum  ant.  et  oratio  dominice 
dicitur,  nisi  visum  fuerit  melius  parcendum,  si  superhabundave- 
rint  septimane  supra  dominicales  missas. 

De  sancto  Maurilio,  episcofo. 

Infra  has  octavas  agitur  de  bcato  Maurilio,  episcopo  Andega- 
vensi  et  confessore,  cum  ix  cereis.  Ad  vcsperas,  ant.  Nativitas 
gloriose  [61)  super  ps.  Letatus  sum,  etc,  et  hoc  propter  octavas ; 
capit.  de  confessore  ;  hymnus  Iste  con/essor ;  ant.  ad  Magnificat 
ExtUta  satis  ;  post  orationem  de  beato  Maurilio  subjungitur  ant. 
cum  coUecta  de  octavis  :  non  enim  cantantur  alie  hore  de  beata 
Maria  ;  non  pulsatur  dupliciter,  sed  grosse  campane  pulsantur 


* 


1.  n  ^CLQit  de  QuxUaume  de  Champcigne,  archev4que  de  Reims  de  1176  d  1202, 
oupetd^ire  de  GuiUaume  de  JoinvtUe,  archevSqtie  de  1219  d  1226.  —  l,L'office  > 

du  dimanche.  ' ' 


i 


;.  .  >'«?--. «a«»-.  ''■    .**  »  ,^-.:i*.«»*^r-?Vi^*y^vv  .  ,    * 


^  ■*  ■  •  A     l'^*»  T!i.Y 


206  ORDINARIUS   AD    USUM 

in  turre.  Ad  nocturnos  dicuntur  oranes  antiphone,  licet  octave 
sint,  et  hoc  ideo  quia  proprium  habet  hec  festivitas  i$  ^  Post 
matutinas  subinfertur  ant.  de  octavis  cum  coUecta,  et  sic  finiun- 
tur  matutine.  In  die  ad  missam,  duo  servant  cantum  in  choro  ; 
canonici  capis  sericis  utuntur  ;  sequencia  Gloriosa  dies  ;  Credo 
in  xmwn  et  prefacio  de  octavis  dicuntur.  Ad  horas  ijl  et  t 
alleluiantur. 

Si  festivitas  ista  sabbato  vcl  die  dominica  evenerit,  post  ves- 
peras  de  confessore  dicitur  de  octavis  cum  coUecta,  deinde  de 
historia  Thobie  Ne  reminiscaris  cum  coUecta  dominicali. 

De  Exaltacione  sancte  Crucis. 

Eodem  die,  ad  vesperas  agitur  de  Exultacione  sancte  Crucis 
cum  IX  candelabris  et  tunc  et  in  crastino  ante  majus  altare  dis- 
positis  ;  ant.  Nativitas  gloiHose  super  psalmos,  etc.  ;  capitulum 
de  cruce  ;  hymnus  Signum  a^cis  ;  ant.  ad  Magnificat  Oncx 
fidelis ;  post  collectam  de  Cruce  sequitur  ant.  de  octavis  cum 
collecta.  Si  festivitas  ista  sabbato  vel  die  dominica  acciderit, 
subinferenda  est  de  historia  Thobie  ant.  Ne  reminiscaHs  post 
coUectam  de  octavis,  sicut  dictum  est  de  festo  sancti  Maurilii ; 
de  sanctis  vero  martiribus  Cornelio  et  Cipriano,  nil  agitur  ad 
vesperas.  In  primo  vero  nocturno  ad  raatutinas,  totum  agitur  de 
eisdem  martiribus  ;  ant.  iii  dicuntur,  licet  infra  octavas,  quia, 
cum  in  singulis  nocturnis  de  Cruce  dicantur  iii  ant.  propter 
proprietatem  responsorii,  (inse)  inconsequens  esset  dicere  unam 
solam  ant.  in  i**[v**]  nocturno;  lectiones  iii  leguntur  de  martiribus, 
que  rej)eriuntur  post  legendam  de  Nativitate  beate  Marie,  et  sic 
incipiunt  Sancti  Cypriani  festivitatem  ;  iii*  prima  i$  Abstei^get, 
etc.  ;  alia  vero  omnia  de  Cruce  subduntur,  scilicet  vi  lectiones 
sine  ewangelio,  que  reperiuntur  ante  passionem  sancti  Mathei ; 
sex  1$  propria  et  vi  ant.  proprie  et  laudes  proprie  habentur  de 
Cruce.  Ipsa  nocte  illuminatur  corona  ante  crucifixum  ex  veteri 
Ordinario  ;  et  si  fuerit  dies  dominica,  ewangelium  de  dominica 
continue  potest  pronunciari.  Post  orationem  de  Cruce  dicitur 
ant.  et  oratio  de  martiribus,  postea  ant.  cum  coUecta  de  octavis, 
deinde  ant.  cum  coUecta  de  dominica.  In  die  ad  missam,  totum 
agitur  de  Cruce,  excepto  quod  in  missa  fiunt  commemoraciones 
de  raartiribus ,  de  octavis,  de  dominica ;  canonici  capis  sericis 
induuntur ;  sequencia  Laudes  crucis  ;  Credo  in  unum  canitur 
quacumque  die  eveniat  festivitas  ista,  et  prefacio  dicitur  de 
Cruce.  Ad  horas  i$  et  :^  alleluiantur.  Ad  vesperas  non  repetuntur 

1.  Responsorium. 


VI*         •. 


REMENSIS    ECCLESIE.  207 

ant.  de  matutinis  laudibus,  sod  <ant.  de  octavis,  scil.  NadrUds 
gloriose,  dicitur  unica  super  psalraos ;  capitulum  dc  Cruce  ; 
hymnus  Sigmim  anicis  ;  post  vesperas  dc  Cruce  subjunjj^itur  ant. 
cum  coUecta  de  octavis,  et  non  fit  aliqua  commemoracio  de 
sanctis.  Quando  octave  iste  accidunt  IIII'''  feria  de  jejunio  vii' 
menvsis,  prima  missa  cantatur  de  octavis,  et  dicitur  Olovia  in 
eircelsis.et  Crrdo  in  nnum,  et  prefacio  de  octavis,  et  ffe  missa 
est,  et  precentor  servat  cantum  ;  secunda  vero  raissa  canitur  de 
jejunio,  absque  uUa  commemoracione  de  ocfcnvis  et  sine  precen- 
tore. 

Nocte  sequente,  fiunt  ix  lectiones  de  octavis,  et  in  unoqnoque 
nocturno  dicitur  una  sola  ant.  propter  octavas,  ot  logitur  ad 
matutinas  scrmo  Fulberti,  Carnotcnsis  episcopi,  Approba/e  con- 
snciiidinis ,  qui  reperitur  in  fine  Omeliarii  hyemalis.  In  dio  [02 1 
ad  missam,  puer  cantat  gradalo,  sul)diaconus  A/le/uia  ;  post 
collectam  de  octavis  fit  commemoracio  de  sancto  Nichomede 
martire. 

Sexto  decimo  kalendas  octobris,  festum  agitur  sanctorum 
LuciE  et  Geminiani  et  sancto  Eufemie,  virginis  et  martiris  \  it 
Absierget  Deus,  Ad  missam  due  orationes  sub  una  conclusiono 
concluduntur,  una  scil.  do  sanctis  Lucia  et  Geminiano  et  altera 
per  se  de  sancta  Eufemia. 

In  crastino,  sancti  Lamherti,  episcopi  et  marliris  \ 

De  vigilia  SANCTi  Mathei,  apostoli. 

In  vigilia  sancti  Mathoi  apostoli  jejunatur.  Ad  missam  introi- 
tus  est  Kgo  an/em  ;  ewangelium  Si  vos  mnnsn-i/is  in  seinnone. 

Festivitas  isra  cum  vii  cereis  agatur  -.  Ad  matutinas  proimn- 
ciatur  e^^angeWMvaVidit  Jhcsus  hominem,  licotaliud  ewangelium 
legatur  ad  missam.  Procedunt  diaconi  et  iii  subdiaconi ;  subdia- 
coni  cantant  gradale  et  dyaconi  Atlehiia  ;  sequencia  C/arc  sanc- 
iofncni,  Et  si  sabbato  evenerit  liec  festivitas  sancti  Mathei,  ad 
vesperas  in  die  agitur  de  apostolo  ;  post  vosperas  autem  dicuntur 
ant.  et  oratio  de  sancto  Mauricio,  deindo  ant.  de  historia  Judith 
dicitur,  scil.  Adonay,  ct  oratio  dominice  subinfcrtiu*.  Si  vero 
hec  festivitas  de  dicto  acciderit  sabbato,post  vesporas  do  apostolo 
ant.  de  historia  Judith  canitur,  scil.  Adonay  Domine,  ot  soquitur 
oratio  dominicalis  ;  ot  tunc  ad  matutinas  ewangolium  doiuinico 
pronunciatur,  et  post  collectam  de  apostolo  coUecta  do  doininica 
subjungitur.  Ad  missam  similiter  oratio  de  dominica  post  col- 


1.  Mb.  328,  /"•  92  tf» :  cum  tribus  lectionibus.  —  2.  Mss.  527  (f^  63  v^)  et  328 
(^  93)  :  cum  novein  cereis  ngitur;  dupliciter  pulsatur. 


.. .   .  A     ,< 


208  ORDINARIUS   AD    USUM 

lectam  de  apostolo  subinfertur.  Tunc  ad  vesperas  totum  agitur 
de  apostolo,  et  post  vesperas  ant.  et  oratio  de  sancto  Mauricio 
dicuntur. 

])e  sancto  Mauricio. 

De  sancto  Mauricio  agitur  cum  v  candelabris.  Passio  ipsius 
legitur;  i$vi  prima  cantantur  de  communi  responsorio [v^]  Absier* 
get,  tria  propria  ultinia  cantantur,  scil.  Maiuicius,  Sancta legio, 
Sancio)nim  corpoi^m ;  et  proprie  laudcs,  etc.  Ad  missam  puer 
cantat  gradale,  subdiaconus  Alleluia.  Ad  secundas  vesperas, 
hymnus  Sanciof^m  mcj*iiis. 

Nota  :  statutum  est  quod  si  fcstum  sancti  Mauricii  v(?l  aliud 
festum,  quod  agitur  cum  v  candelabris,  sabbaio  evenerit  et  pri- 
mas  vesperas  non  habuorit\  ultime  vespere  ipsius  festi  erunt 
de  sancto,  preterquam  in  Adventu  et  in  LXX*^ 

SaNCTI  FiUMINI,  EPISCOPI  ET  MARTYRIS. 

Septimo  kalendas  octobris  agitur  festum  sancti  Firmini,  epis- 
copi  et  martiris,  cum  ix  candelabris  et  ix  loctionibus.  Invitat. 
Regem  sempiiei^xiim  ;  i^  canitur  cum  psalinis  et  ant.  Isie  tancius, 
etc.  ;  IX  ^  Vir  incliiiis  Firminiis  ;  passio  ipsius  legitur  ;  et  ad 
Benedictus  ant.  0  beaie  Firmine.  Ad  missani  canitur  scjuencia 
Gloriosa  dies  ;  canonici  capis  sericis  utuntur.  Ad  secundas  vos- 
peras,  ant.  Beaius  vir  qui  sufferi. 

Sanctf:  Justine,  virginis. 

Sexto  kalendas  octobris  agitur  •  sancte  Justinc  virginis,  cum 
IX  leciionibus  et  v  cereis.  vii  i^  Pulcra  facH\  viii^^  Induii^  que 
11°^  i^  inveniuntur  in  festo  sancte  Agnetis;  ix  i(i  Gaudeamus,  et 
rcperitur  in  festo  sancte  Agathe  virginis.  Cetera  de  communi 
virginum. 

COSME  ET  DaMIANI,  MARTIRUM. 

Quinto  kalendas  octobris,  Cosme  et  Damiani  martirum.  Ad 
vesperas,  ant.  ad  Magnificat  Absiei^gei.  Passio  ipsorum  legitur  ; 
cantatur  autem  de  communi  i^  Absiergei,  elc.  Ad  laudes  matuti- 
nas,  ant.  de  martiribus  canuntur  ;  ad  Benedictus  ant.  Cosma  ct 
Damianus. 

In  vigilia  sancti  Michaelis. 

Vigilia  sancti  Michaelis,  postquam  pulsatum  fuerit  ad  vespo- 
ras,  procedunt  canonici  ad  San[63)ctum  Michaelem*  solummodo 
cum  cruce  precendentc  ;  et,  antequam  ingrediantur  ecclesiam, 
in  primis  gradibus  cantor  incipit  Archangcle   Xoisii  vel  hoc 

1.  Lire  habuerit.  —  2.  Sons-entendre  feslum.  —  3.  Lire  iluo.  —  4.  L^iglise  de 
Saint'Micfiel  dans  le  cloitre  de  Notre-Dame  (la  catliidrale).  , 


REMENSIS    ECCLESIE.  2()9 

ewangelium  *  FedeZw  sermo  ;  et,  dicto  Ktjric.lcison  iii,  Paicr 
noster  et  jr  In  conspectu  angelointm  psallam  fibi,  sequitur  oratio 
de  sancto  Michaele.  Deinde  cantantur  vespere,  in  quibus  psalmi 
de  feria  cantantur  et  antiphone.  Si  sabbato  contigerit  hec  vigilia, 
post  vesperas  de  angelis  repetitur  ant.  de  historia  cum  coUocta. 
Si  vero  die  dominica  acciderit,  sabbato  precedente  post  ves- 
peras  de  angelis  repetitur  ant.  de  historia  cum  coUecta,  et  ad 
matutinas  legitur  ewangelium  de  dominica,  et  ex  eo  canitur 
ant.  cum  coUecta  post  orationem  de  angelis.  Regressi  cano- 
nici  in  chorum  Beate  Marie  cantant,  vesperas  de  beata  Maria. 
Ad  matutinas,  nec  cantatur  nec  pulsatur  dupliciter,  sed  ix  can- 
dehihra  ante  majus  altare  staiuuntur  ;  vi  lcciiones  leguntur 
primo  que  sic  incipiunt  Angelorum  quippc  ct  hominum  naticrtnn  ; 
sumuntur  autem  de  omolia  que  sic  inripit  Estivum  tcmpus  quod 
corpori  mco,  ct  hoc  de  ewangelio  (|Uod  legitur  xxir^  dominica 
posi  l'enthe(.'ost(»n,  quod  est  Accesscrunt  ad  Jhcswn  jnib/icani  ct 
jicccatores  nt  audirent  cum,  versus  finem  libri ;  cwangelium  pro- 
nunciatur  Accesserunt  ad  Jhesum  discipidi  cjus  diccntcs  (juis 
putas  est  major  in  regno  cclorum,  et  reperitur  in  Omeliario 
sanciorum.  Ipso  die,cantata  missa  post  primam,  et  cantata  IIl**, 
pulsutis  insimul  campanis,  procedunt  iterum  canonici  ad  Sanc- 
tum  Michaelem.  In  introitu  ecclesie  cantant  ant.  Sancte  Michacl 
archangele,  et,  dicto  iii  Kyrieleison ,  Patcr  nostcr  cum  ir  et  ora- 
tione  de  ang(»lis,  cantatur  missacum  iii  diaconi^v^^Jbus  et  iii  sub- 
diaconis  procedentibus.  In  missa  ad  Sanctum  Michaelem  pre^^en- 
tor  ebdoinadarius  tenet  cliorum  solus  ;  canonici  capis  sericis 
induuntur  ;  soquencia  Ad  cclebres;  Crcdo  in  unum  dicitur.  Ad 
vesperas,  ant.  de  matutinis  laudibus  super  psalmos  diei  repiican- 
tur ',  et  post  vesperas  de  angelis  subjungitur  ant.  de  beato  Jero- 
nimo  confessore,  scil.  Justum  deduxit  Dominus  cum  collecta. 

De  beato  Iheronimo. 

Nocte  sequente,  de  beato  Iheronimo  cum  ix  lectionibus  et  v 
cereis  agitur.  Lectiones  habentur  de  ipso  proprie  ;  \t  commune 
canitur,  scil.  Euge  servc  bone.  Ad  missam  puer  cantat  gradale, 
subdiaconus  Alleluia  ^. 


1.  Lire  proftahhment  hec  nntiphona  de  ewaiiRelio.  —  2.  .Vs.  32H,  fo  94  if» ; 
Deindo  seqiiilur  de  liealo  Iheroniino;  capit.,  hyminis  et  v  uniiis  conressoris 
Don  pontificis;anl.  ad  Magnifirat  Iste  cst  qui  antc,  et  postea  inetnoria  de  an^eh's 
iiii|.  Sancte  Midmel.  —  3.  Mss.  327  (f^  04  v")  et  32fi  (fo  U4  v^>):  et  novein  coreis 
agitur;  diipliciter  piilsatiir...  Tria  priina  k  caniintiir.  scii.  Kiuje  scrve  bone,  Justiis 
germinabit,  Isie  coynovit ;  cetera  de  coniinuni  unius  conre.ssoris  non  pnntitici.s. 
Ad  rnissam  duo  subdiaconi  cantaut  gradale  et  diio  diaconi  AUeluya.  Canonici 
capis  scricis  uluntur. 

VII  14 


210  ordinarius  aii  usum 

De  translacione  beati  Remigii. 

In  utraque  festivitate  sancti  Reraigii,  presbiteri  et  pueri  de 
Sancto  Syinphoriano,  de  Sancto  Dyonisio  et  de  Sancta  Nutrice  * 
tenentur  esse  rasi. 

Pridie  kalendas  octobris,  in  translacione  sancti  Remigii, 
quando  canonici  processuri  sunt  ad  Sanctum  Remigium,  i>ulsa- 
tur  ad  vesperas  ex  toto  more  solito,  scil.  dupliciter.  Sequitur 
KyHeletson,  Pate^*  noste7\  f  et  oratio  de  confessore.  Ad  vesperas, 
super  psalmos  ant.  dicuntur  0  quam  venei^andus  es  et  cetere 
.sequentes,  monachi  cantant  v^  ;  quo  dicto  cum  Gloria  Pafri, 
tunc  incipit  succentor  noster  ipsum  i$,  et  totus  canitur  ;  postmo- 
dum  hymnus  Presul  Remigius  ;  f  Ecce  sacerdos  magnus  canta- 
tur  a  canonico  nostro.  Inde  regressi  canonici  in  chorum  Beate 
Marie,  cantantur  vespere  de  ipsa  soUempnitate  beati  Remigii 
cum  una  sola  ant.  super  psalmos,  cum  hac  scil.  0  quam  vene- 
randus,  et  Rine  hymno  ;  capit.  vero  Ecce  sacerdos  magnus  ;  i 
tamen  dicitur  et  ant.  ad  Magnificat  Iste  est  qui  ante  Deum  sine 
versu  ;  post  orationem  autem  que  a  presbitero  debet  cantando 
dici,  dicitur  a  solo  puero  Benedicamus  Domino.  Vcspere  et  \7ns. 
327,  f^  65]  alie  hore  de  beata  Maria  subticentur  omnino.  Ad 
completorium  prima  ant.  Qui  habitat ;  hymhus  Jhesu  redemp- 
tor  ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Evigila. 

Ad  matutinas  dupliciter  pulsatur  et  cantatur  ;  duo  diaconi 
invitatorium  ;  omnia  habentur  propria  de  ipso,  sicut  in  alio 
festo  :  quintum  tamen  i^  est  Pe^'  beatum,  sextum  etiara  0  beaii 
riri ;  ewangelium  pronunciatur  Sint  lumbi  vestri  precincti,  licet 
aliud  ewangelium  legitur  ad  missam,  scilicet  Vigilate. 

Ipso  die,  statim  post  capitulum,  cantatur  missa  ad  majus 
altare.  i$  ad  horas  alleluiantur.  Deinde,  cantata  tercia  et  pulsa- 
tis  campanis  insimul,  procedunt  canonici  ad  Sanctum  Remigium 
nichil  cantantes,  sed  in  introitu  ecclesie  incipit  cantor  i^  Iste  esf 
dc  sublimibus  ;  quo  finito,  dicitur  ter  Kyrieleison,  Pater  noster, 
i  cum  oratione  de  sancto  Remigio.  Ad  processionem  per  claus- 
trum,  primum  i^  incipit  in  choro  cantor  noster,  scil.  Sancte 
Remigi  ;  deinde  in  claustro  aliud  ^  0  presul  Xpisti ;  in  introitu 
chori  canitur  i^  Iste  est  de  sublimibus.  Ad  mis.sam  succentor  nos- 
ter  tenet  cantum  in  choro  cum  cantore  illius  ecclesie  ;  subdia- 
conus  noster  legit  epistolam,  cum  quo  alius  subdiaconus  [v°] 
noster  procedit ;  duo  subdiaconi  nostri  cantant  gradale,  et  mona- 
chi  Alleluia  ;  sequentia  canitur  Ad  celebi*es  vel  Eya  simul,  et 

1.  S^^  BcUaamie,  nourrice  de  8,  Remi.  Uiglise  colUgiale  de  SairUe-Nounrice 
•u  SaifUe-Bahamie. 


REMENSIS    ECCLESIE.  211 

Credo  in  unum  Deum  dicilur,  quia  beatus  Remigius  Francorum 
fuit  apostolus,  nec  tamen  dicitur  prefatio  [wu\  328,  /*  95  :  de 
apostolis].  Si  vero  archiepiscopus  presens  fuerit,  ita  fit  sicut  in 
alio  festo  sancti  Remigii. 

Ad  vesperas,  super  psalmos  de  apostolo  dicuntur  ant.  Juravit 
Dominus,  Collocet  et  alie,  et  post  vesperas  sequitur  ant.,  scil. 
Hic  est  vir,  de  sancto  Leodegario. 

In  utraque  festivitate  beati  Remigii  ix  candelabra  ante  majus 
altare  disponuntur,  et  dupliciter  pulsatur  et  dupliciter  cantatur, 
et  nota  quod  non  facimus  octabas  de  hoc  festo. 

In   DEDICATIONE   BeATI    ReMIGH. 

In  crastino  beati  Remigii  translationis,  procedunt  iterum 
canonici  ad  Sanctum  Remigiura,  annuam  ejus  ecclesie  dedicatio- 
nis  *  celebraturi.  In  introitu  ecclesie  incipit  cantor  ant.  Pajc 
eteiifia  ;  qua  finita,  ter  dicitur  Kyrieleison  et  Pata^  noster,  f  Hec 
est  domus  Domini  firmitei*  edi/icaia,  et  coUecta  [dej  dedicatione. 
Per  claustrum  ad  processionem  cantatur  ^  Denedic  Domine 
domum  istam,  deinde  aliud  v^  Domu^  mea,  et  in  medio  ecclesie 
canitur  i$  TenHbilis  ;  in  introitu  chori  Pax  etema.  Eo  die  nuUus 
ex  canonicis  nostris  ministrat  ad  missam,  neque  diaconus,  neque 
subdiaconus,  neque  acolitus,  sed  solummodo  succentor  noster 
tenet  cantum  in  choro.  Sequentia  canitur  Eya  simid  vel  Ad 
celebres, 

Leodegahii,  martiris. 

Sexto  nonas  octobris  aguntur  ix  lectiones  de  beato  Leodega- 
rio,  episcopo  et  martire,  cum  quinque  candelabris  ante  majus 
altaie  dispositis.  Propria  legenda  de  ipso  habetur  ;  responso- 
rium  canitur  Istesanctus,  etc.  Ad  missam  puer  cantat  gradale, 
subdiaconus  Alleluia. 

[Ms.  326,  P  64]  Sancti  Francisci,  confessoris. 

Quarto  nonas  octobris  agitur  festum  sancti  Franci[sci]  confes- 
soris,  cum  tribus  lectionibus. 

Pridie  nonas  octobris  agitur  festum  beate  Fidis,  virginis  et 
martiris.  In  matutinis  leguntur  iii  lectiones  de  passione  ipsius, 
que  reperiuntur  in  libro  sancti  Martini  post  legendam  beatorum 
martirum  Gervasii  et  Prothasii,  Celsi  et  Nazarii*. 

Sanctorum  Marci,  pape,  Marcelli  et  Apulei,  martyrum. 

Nonas  octobris,  Marci  pape  et  Apulei  martirum  ^. 

1.  lAre  dedicationem  ou  sous^enUndre  diem.  —  2.  Ms.  328,  fo  96 :  Nisi  diea 
dominica  fuerit :  naro  f unc  sex  prime  lecfiones  erunt  de  tempore,  ut  patet  per 
simile  snpra  in  translatione  sancti  Martini.  —  3.  Ms.  328,  f^^  96 :  cum  trious 
lecUonibus. 


•    j«i*  ♦'►-•i '"        '!<•'■'■        '        »l"  '      ^         -*■   "^ 


212  ordinauius  ad  usum 

De  processione  ad  Sanctum  Dyonisium. 

Septimo  ydus  octobris,  procedunt  ad  Sanctum  Dyonisiura.  In 
introitu  ecclesie  canitur  hec  ant.  0  beate  Dyonisi ;  sequitur 
Kyrieleison  ter,  Patei^  noster  cum  i  et  oratione  de  martiribus. 
Ad  vesperas,  canitur  i^  in  ecclesia  Beati  Dyonisii  p7*eciosus 
Domini ;  hymnus  Sanctorum  meritis  ;  post  vesperas  subjungitur 
ant.  de  dedicacione  ipsius  ecclesie,  hec  scil.  Zachee,  cum  ora- 
tione.Regressi  inde  in  chorum  Beate  Marie,cantant  vesperas  de 
beata  Maria.  Ad  matutinas,  septem  cerei  ante  majus  altare  dis- 
ponuntur.  In  crastino,  in  introitu  ecclesie  Sancti  Dyonisii  canitur 
hec  ant.  Et  facta  est,  Kyrieleison  ter,  Pater  noster,  etc.  Ad 
missam  tres  dyaconi  et  tres  subdiaconi  procedunt ;  sequencia 
Fraterna.  Ad  vesperas,  fant.]  de  matutinis  laudibus  non  repe- 
tuntur  super  psalmos  ^ . 

Sancti  Calixti,  pape,  martyris. 
Festivitas  beati  Calixti,  pape  et  martiris,  cum  ix  candolabris 
agitur,  nec  dupliciter  pulsatur  nec  dupliciter  cantatur.  Ad  ves- 
peras,  ad  Magnificat  ant.  Voierandits  es,  Hore  de  beata  Maria 
subticentur.  Ad  matutinas  invitatorium  est  Regem  sempitcmum  ; 
passio  ipsius  legitur  ;  i^  Iste  sanctus,  etc,  sed  ix  et  uUinium  i$ 
est  Vir  iste  in  popuh  sm  ;  non  pronunciatur  owangelium.  Ad 
Benedictus  ant.  Qui  p*ece  te  querunt.  Ad  missam  canonici  capis 
sericis  induuntur  ;  sequencia  [v®]  Gloinosa  dics,  Ipso  die,  ad 
vesperas  super  psalmos  de  feria  canuntur  ant.  de  feria  ;  post 
vesperas  repetitur  ant.  de  sancto  Basolo  cum  oratione  de  eodem. 

De  sancto  Basolo. 

De  sancto  Basolo  aguntur  ix  lectiones  de  vita  ipsius,  cum 
quinque  candelabris  ante  majus  altare  dispositis.  Ad  missam 
puer  cantat  gradale,  subdiaconus  Alleluya. 

De  sancto  Luca,  evangelista. 

De  sancto  Luca  evangelista  agitur  cum  v  candelabris,  pridie 
Dcdicacionis  ecclesie  Remensis.  Ad  vesperas,  capit.  Noji  ros  me 
clcgistis ;  hymnus  EiXndtet  celum ;  ad  Magnificat  Ecce  ego  Jofian- 
nes.  Ad  matutinas,  invitatorium  Regem  evangclistarum  ;  f^  In 
visione,  etc.  per  ordinem  ;  sermo  legitur  Dominicus  sermo  quem 
debemus.  Ad  Benedictus  ant.  In  medio  et  in  circuitu.  Ad  horas 
diei  repetuntur  antiphone  de  matutinis  laudibus.  Ad  missam  dici- 
mus  Glo^na  in  excelsis,  et  Credo  in  unum,  et  profacionem  de  apos- 
tolis  ;  puer  cantat  gradale,  subdiaconus  AUeluia  *. 

1.  Ms.  328, 1^96  :  llcet  sint  vii  candelabra  et  licet  antiphone  et  k  et  cetera 
sint  propria  de  ipso,  et  hoc  est  propter  processionera.  —  ±  Mss.  327  (/'  66)  et 
328  (f^  96  v^)  :  cura  novem  canuelabris ;  dupliciter  pulsatur...  Ad  vesp.,  ps.  et 
ant.  ae  feria ;  capit...  Duo  sabdlaconi  cantant  gradale,  duo  diaconi  AUduia. 


r.v  1      »^*   •  «^»  •       <     •        —♦ 


remensis  ecclesie.  213 

De  Dedicacione  Remensis  ecclesie. 

In  Dedicacione  Remensis  ecclesie,  sero  ad  vesj^cras,  quando 

dom.  archicpiscopus  cum  processione  deducitur  a  palacio  in 

ecclesiam,  canitur  hec  ant.  Fumlamenta  templi  Iwjiis  ;  in  cras- 

tino   ant.   ista  Benedic  Domine.   Ad  vcsperas,   super  psalmos 

canuntur  hec  ant.  In  domwn  Domini,  Beatiis  vii\  Et  omnis^  In 

consjjeciu,  Lauda  Jheincsalem,  ps.  Letattis  sum,  Nisi  Dominus, 

Memento   Domine,  Confitehor  tibi  Domine,  Landa  Jherasalem; 

^  Ternbilis  cantatur  a  duobus  diaconis.  Ad  completorium,  et 

tunc  et  die  sequente,  ant.   prima  Qui  habitat;  hymnus  Jhesu 

redemptor  secnli ;  ad  Nunc  dimittis  Evigila  :  reliquis  vero  vi 

diebus,  ant.  Misei^ere ;  hymnus  X'4ste  qui  liLr  es  ;  ant.  ir*  Salva 

nos.  Ad  raaiutinas  dupliciter  pulsatur  et  (^antatur ;  duo  sacerdotes 

cantant  invitatorium.  Hore  de  beata  Maria  pr({<>5]termitluntur, 

et  similiter  sex  aliis  diebus  sequentibus  pretermittuntur  omnino, 

nec  in  illis  meraoria  pro  defunctis  agitur,  nisi  prcsens  fuerit 

mortuus.  Ipso  die  tantum,  ad  primam  cantatur  ps.  Confitcmini 

Domino,  Ad  processionem,  quando  canonici  capis  scricis  induti 

exeunt  de  choro,  incipit  cantor  i^  Benedic  Do)nine ;  postea  in 

claustro  aliud  i^  Fundata  est ;  deinde  i^  istud  Domus  mca  cani- 

tur  in  circueundo  chorum  ;  et  cantantur  omnia  i^^  cum  versibus ; 

in  media  autein  nave  ecclesie  incipit  cantor  i^  Tei^ribilis,  et  ad 

cantandum  versum  in  pulpito  mittit  canonicos  plures  habentes 

voces  altisonas ;  deinde,  canonicis  ingredientibus  chorum,  incipit 

ant.  Pax  eterna,  Ad  missam  fiunt  laudes  coram  archiepiscopo, 

si  presens  fuerit ;  sequencia  Eya  simul ;  Credo  in  unwn  iliciiur 

et  pretacio  cotidiana.  Ad  horas  diei  exjH^nduntur  aniiphone  de 

matutinis  laudibus,  et  per  alios  sex  dies  ;  primo  die  \i  alleluian- 

tur  ad  horas,  sed  in  aliis  diebus  minime.  Ad  vesperas  ejusdem 

diei  et  per  alios  dic^s  sequentes,  rcplicantur  supradicti  j^sahni 

cum  predictis  antiphonis  de  matutinis  laudibus,  sed   in  aliis 

diebus  cum  una  sola  unt.  ;  quarta  ant.,  que  non  replicatur  ad 

horas,  scil.  Benedic,  ad  Magnificat  vel  ad  Benedictus  potest 

cantari   in  aliquo  dierum  sequencium.  Ad    matutinas   rotidie 

dicuntur  ix  psahni  de  festivitate  cum  prima  ant.  do  nocturnis. 

Cotidie  dicuntur  Gloria  in  e.rcelsis  et  Credo  in  uniim  et  Te  Dcum 

laudamus.  Ad  vesperas  et  ad  matutinas  cotidie  vii  cand(4abra 

ante  majus  altare  statuuntur.  Dominica  die,  que  infra  hos  vn 

dies   occurrerit,  pronunciatur  ewangelium    de    (lomirica,   nisi 

visum  sit  melius  esse  parcendum,  si  superhabundaverint  septi- 

mane  supra  dominicales  missas,  et  cantatur  invitatorium  [v®] 

primi  diei,  scil.  Exultemus  Domino ;  in  aliis  diebus  colidianum 

invitatorium  est  Regem  magnum  Deum,  et  cantatur  a  puero. 


214  ORDINARIUS   AD   USUM 

Puer  cantat  cotidie  gradule,  subdiaconus  Alleluia.  Septima  dies, 
sicut  et  precedentes,  cum  tribus  tantum  lectionibus  agitur.  Si 
autem  die  dominica  acciderit  hec  festivitas,  ad  matutinas  et  ad 
missam  et  tota  die,  dominica  prorsus  tacetur  ;  secunda  vero 
feria  vel  alia  competenti  potest  pronunciari  ewangelium  domi- 
nice,  nisi  melius  visum  fuerit  esse  parcendum. 

Festum  Dedicacionis  octavas  non  habet. 

Festum  Dedicacionis  octavas  non  habet,  quia  a  veteri  Lege 
habuit  originem,  in  qua  non  deserviebatur  ebdomadi,  id  est 
octonario,  sed  obdoadi,  id  est  septenario  ;  septimum  enim  diera, 
id  est  sabbatum  observabant,  et  septimam  septimanara,  id  est 
Penthecostem,  et  vii  ^  (dieni)  mensem,  id  est  Septembrem,  et 
VII  *  annum,  id  est  annum  requiecionis,  et  septimum  annura 
septime  decadis,  id  est  jubileum  ;  vel  possumus  dicere  quod 
totus  Xpistus,  id  est  sponsus  et  sponsa  ejus  Ecclesia  domus  est 
Dei  una,  quia  et  in  capite  Xpisto  plenitudo  divine  gracie  habi- 
tavit ',  «  et  de  plenitudine  ejus  omnes  nos  accepimus  ^  »»  ;  hec 
domus,  quantum  ad  Xpistum  caput,fabricata  est  in  ejus  concep- 
cione,  dedicata  vero  in  ejus  ressurrectione,  quando  •*  resurgens 
a  mortuis  «  *  immortaliiatis  gloria  confirmatus  est ;  quantum  ad 
Ecclesiam  militantem,  (iotidie  «  fabricatur  hec  domus  »  ^,  dum 
in  hac  vita  laborat,  dum  ^  super  dorsum  ejus  »»  malleis  tribula- 
cionum  «  fabricant  peccatorcs  «  ® ;  dodicabitur  autem  in  futuro, 
in  octava  resurrectionis.  id  est  in  gloriali  rosurrectione,  quando 
sancti,  resurgentes  a  mortuis,  »  stabunt  in  magna  constancia  »  ^ 
«  fulgentes  sicut  sol  »  * ;  et  quia  adhuc  exspectamus  illam  octa- 
vam,  non  celebratur  hic  octava  Dedicacionis.  ^ 

Crispini  et  Crispiniani. 

Octava  die,  ix  lectiones  de  sanctis  martiribus  Crispino  et 
Crispinia[66]no  cum  v  candelabris  ante  majus  aliare  dispositis, 
licet  die  dominica  acciderii  vii"  dies,  quia  Dedicacio  octavara 
non  habet,  et  ideo  vii^  die  ad  vesperas  totum  ai^iiur  de  sanctis 
Crispino  et  Crispiniano.  Ad  Vesperas,  hymnus  Rex  gloviosc  mar- 
iirum  vel  Sancforum  mc)'i(is  ;  ant.  ad  Magnificat  Fulgcbnnt 
Justi ;  et  tunc  vespere  et  alie  hore  de  beata  Maria  repetuntur. 
^\d  matutinas  legitur  passio  ipsorum  ;  i$  canitur  Absterget,  etc. 


\  hire  seplinmin.  —  i,  Cf.  Colos.  n,  P.  —  3.  Joaji.  i.  16.  —  4.  Roid.  vi,  9.  — 
-  Hebr.  iii,  4.  —  ^  Psalm.  cxxviii,  5.  —  7.  Sapient.  v,  L  —  S.  Matth.  xni,  43.  — 
^  <:ie  Cilinie,  tnire  de  &  J?ewif,  dont  la  fete  tHait  a^h^bre^  solenneUemtnt  U 
';/.j<-fo6re  A  Laon,  dis  la  /Sii  du  XJ/«  siecle  (voir  Bibl.  liturf?..  t.  VI,  p.  363), 
^ .Jt  mt\dionnie  ni  dans  le  Calendrier.  ni  a  cet  endroit .  son  cnlie  litHrgiifne 
*  ' :^^0^s cwnmeftce  seutem€¥U  au  XVIhsiede. 


«.•*  :U  *  ^*.j'.y«»-' 


KEMENSIS    ECCLESIE.  215 

Ant.  ad  Benedictus  Ma^Hy^^es  sancti.  Ad  vesperas  in  dic,  ant.  ad 
Magnificat  Gaudeni  in  celis. 

In  vigilia  APosTOLORU^f  Symonis  et  Jude. 

In  vigilia  apostolorum  Sj^monis  et  Jude,  nichil  oinnino  agitur 
de  apostolis.  Ad  raatutinas  eo  die  jejunatur  et  propria  missa 
celebratur  de  jejunio. 

Ad  vesperas,  ant.  ad  Magnificat  Isii  suni  vv*i  sancii,  Ad 
matutinas  legitur  passio  ipsorum  et  non  pronunciatur  cwange- 
lium  ;  r)  canitur  Ecce  ego,  etc.  Ant.  ad  Benedictus  Beaii  eriiis,  Ad 
vesperas  in  die,  ant.  ad  Magnificat  Dum  steieriiis,  Hoc  festum 
cum  VII  candelabris  agitur  *.  Ad  rnissam  procedunt  iii  diaconi 
et  III  subdiaconi  ;  sequencia  Clare  sanciorutn.  Si  liec  festivitas 
sabbato  evenerit,  nichilominus  ipso  die  dicuntur  vespere  de 
aposlolis.  et  post  vesperas  de  aj^ostolis  subinfertur  hystoria,  scil. 
Vidi  Domininn,  cum  collecta  de  dominica. 

Sancti  Quintim,  martykis. 

Festum  sancti  Quintini  eque  soUempniter  celebranius  sicut 
festum  sancti  Rigoberti,  sciiicet  cum  ix  candelabris,  sed  nec 
dupiiciter  cantatur  nec  pulsatur  ;  majores  autein  campane  pul- 
santur  in  turre  ;  et  hoc  festum  est  ad  peticionem  canonici  nostri 
Mathei  Sothi  de  Sancto  Quintino,  de  cujus  munificencia  habe- 
mus  L  solidos  annuatim  distribuendos,  medietatem  hiis  qui 
matutinis  et  alteram  hiis  qui  misse  interfuerint.  Ad  vesperas, 
ant.  ad  Nfagnificat  Ilic  esi  rir  qui  non  rsi.  Ad  matutinas,  invi- 
tatorium  Uegon  sempiiei^ram  ;  i^  Isie  sa^tcins^  etc.  ;  ix  i^  Vir 
incliius  Quiniinus.  XA  Bonedictus  ant.  |v"j  0  heaie  (Jniniine 
magna  esi  /ifles  tua.  Passio  ipsius  legitur.  Acl  missam  duo  tenent 
cantum  in  choro,  succentor  et  precentor  ebdomadarius ;  sequen- 
cia  Gioriosa  dies.  Canonici  non  utuntur  capis  sericis  a  Dedica- 
cione  Remensis  *  usque  ad  Pascha,  nisi  in  festo  beati  Remigii 
in  januario,  et  tunc  soluinmodo  racione  consorcii  monachorum. 
Post  missam  de  beato  (iuintino,  cantata  VT*,  cantata  -^  missa  de 
jejunio,  id  est  de  vigilia  Omnium  sanctorum,  nisi  fuerit  dies 
dominica  :  tunc  enim  de  niissa  ad  vigiliam  ordinaia  omnino 
tacetur. 

VlGILlA  OmNIUM  SANCTORUM. 

Vigilia  Omnium  sanctorum,  ad  vesperas,  quando  deducitur 
dominus  archiepiscopus  cuni  processionc  a  palacir>  in  oeclesiam, 
canitur  hic^  ant.  Timcfe  Domimnn  ;  in  crastino  aiiteni,  quarido 


1.  Mss.  327  (/'  67  ir)  et  32S  (7"  98  vo)  :  c.  novein  candclabris  aciliir;  dupliciter 
pulsalur.  —  2.  Sot^s^entendu  ecclesie.  —  3.  Lire  cantalur.  —  4-.  Lirc  hcc. 


1 

i 


216  ORDINARIUS   AD    USUM 

sirailiter  deducitur  cum  processione,  canitur  hec  ant.  Beati  estis. 
Ad  vesperas,  super  psalmos  ant.  Tn  consilio  jiisiorum  cura  aliis 
antiphonis  et  psalmis,  et  iterantur  eodera  modo  ad  vespcras 
sequentis  dici  cum  eisdem  antiphonis  et  psalmis,  i^  canitur  a 
duobus  diaconis,  scil.  Beata  rere  mater ;  ant.  ad  Magnificat 
S(flt'ator  mxtndi,  Ad  completorium,  super  psalmos  ant.  Qidhtibi- 
tal  ;  hymnus  Jhesu  redeutpto7* ;  ad  Nunc  dimittis  ant.  Eviyila  : 
et  hoc  fit  utroque  sero. 

Ad  matutinas  dupplicitcr  pulsntur,  sicut  ad  vosperas,  et  in 
die  similiter  ad  vesperas.  et  duppliciter  cantatur.  Invitatorium 
canitur  a  duobus  diaconis.  Si  hec  soUempuiias  die  dominica 
eveiierit,  sabbato  post  vespcras,  dicta  oratione  de  Omnibus  sanc- 
tis,  dicitur  ant.  de  prophctia,  scil.  Vidi  Domiuum,  cum  coUocta 
de  dominica ;  et  ad  matutinas  ewangelium  de  dominica  pronun- 
oiatur,  et  post  matutinas,  dicta  oratione  de  Omnibus  sanotis, 
antiphona  de  ewangelio  subinfertiir  cum  oratione. 

De  pesto  Omnium  sanctorlm. 

Ipso  die,  cantantur  ad  horas  antiphone  Ftdyehuntjusti  et  alie 
sequentes,  et  i^  alleluiantur  ipso  die  tantum.  Ad  primam  canta- 
tur  [07]  ps.  Co7ifitemini.  Post  primam,  de  longa  consueiudine, 
faciunt  c«inonici  commendacionem  pro  anima  domini  Ebali  \ 
archiepiscopi,  qui  altare  de  Bethiniaca  villa*  pro  anniversario 
suo  faciendo  nobis  donavit,  et  mansiones  archiepiscopi  labefac- 
tas  peroptime  reparavit,  et  thesaurum  ecclesie  adnichilatum 
plenissime  restauravit  ;  verum  etiam  de  ipsius  thesauri  redditi- 
bus  naiulas  **  in  choro  in  festivitate  Omnium  sanctorum  annuatim 
liaberi  constituit.  Et  si  festivitas  Omnium  sanctorum  die  domi- 
nica  evenerit,  post  primam,  facta  aqua  benedicta,  canonici 
faciunt  processionom,  et,  finita  ant.  Beyicdic  Domine,  cantant  v^ 
Concede  nobis  Do)nine  cum  y  ;  in  introitu  occlesie  cantant  v^ 
A^int  Jwiibi  deambulando  circa  choi'um  ;  postoa  procedunt  in 
medio  occlesio  et  ibi,  decurso  i^  predicto,  cantant  i^  0  vere 
matei' ;  vorsum  autem  cantant  odolescentes  super  pulpitum  ;  ct, 
facta  repeticione,  ingrcdiuntur  chorum  cantantes  ant.  0  qxtam 
gloriosum  est  regnum.  Ad  missam,  post  coUectam  de  omnibus 
sanctis  dicitur  coUecta  de  beato  Cesareo  ;  Crcdo  in  unum  dici- 
tur,  et  prefacio  cotidiana,  et  i^  alleluiantur ;  v  subdiaconi  et 
V  (Uaconi  procedunt,  si  dominus  archiepiscopus  presens  fuorit. 
Sciendum  etiam  quod,  ipso  die,  post  vesperas  de  Omnibus  sanc- 
ti^  cxpletas,  pulsatis  insimul  campanis,  incipit  cantor  Placebo 

1.  Ebles  de  Roucu,  archevique  de  Reints  de  1021  d  1033,  —  2.  BithenioiUe, 
arrond.  de  Beitns  (Marne).  —  3.  NaUes  ou  tapis. 


^-tt*  '««•*.1«     V  .•  »■« 


REMENSIS   ECCLESIE.  217 

Dowino,  et  lunc  dicimtur  vespere  pro  fidelibus  defunctis  cum 
Kyrieleison  ter  repetito,  et  Paler  noster,  et  precibus  consuotis  et 
Misnxi^e  et  una  sola  oratione,  scilicet  Fidelium  IJeus.  Sequenti 
nocte,  post  matutinas,  pretermissis  horis  de  beata  Maria,  matu- 
tinc  pro  dcfunctis  cum  ix  lectionibus  nguntur  cum  pn^cibus  et 
unasola  oraiione,  scilicet  Fidelium  Detcs.  In  hiis  octavis  preter- 
mittuntur  hore  de  beata  Maria. 

Ipso  die,  post  primam  xv  psalmi  dicuntur  pro  defunctis  [v**] 
similiter  cum  precibus  et  una  sola  oratione,  scilicet  Fidelium 
Deus,  Post  capitulum  revertentes  in  chorum  faciunt  gonoralem 
commendacionem,  et  percurrunt  psalmos  usque  ad  ])snlmum 
alium  Ad  Dominum  cum  tribtdar-er.  Ad  missam  diaconi  pro 
defunctis  *  cantant  tractum. 

Item  notandum  quod  si  fcstivitas  Omnium  sanctoruni  die  sab- 
bati  evenerit,  ipso  die  ad  vesperas  non  agitur  conimonioiacio  pro 
defunctis,  sed  ditFertur  in  crastinum. 

Ilec  festivitas  habet  octavas  que  non  sunt  sollempnos.  In  liiis 
octavis  invitatorium  cotidianum  est  Regem  sanctorwii  ouniium 
venite  adoremus  ;  super  psalmos  de  festivitate  sufficit  unica  anti- 
phona  Novit  Dominus ;  legitur  de  prophetis  vel  de  Machnbois,  et 
hec  i^  canuntur,  tria  tantum  in  singulis  noctibus  :  i^  I)i  circuitu 
tuo  Domine,  i^  Lux  perpetua,  i^  Vidi  coyijunctos,  i^  Isti  sunt  viri 
sancti.  f  Sancti  per  fidem,  i^  Propter  testamentum,  i^  Sa)tcti 
mei  qui  in  isto,  i^  canitur  Fulgebuntjusti,  i^  Si)it  hmibi,  i^  Bcata 
vere  )nater.  Ad  hiudes  matutinas  super  psalmos  canitur  ant. 
Fulgebunt  justi ;  ad  Benedictus  et  ad  Magnificat  cantnntur  hec 
ant.  Fulgebuni  jusli  et  tanquxi))i,  Sancti  tui  Domine,  Sa)ictu))i  et 
vejnwi  lumen,  Lux  perpetua,  Sint  lu))ibi,  ot,  si  necosso  fuorit, 
antiphone  de  nocturnis  repetuntur,  prima  et  iiii'^  et  vir^  que 
repetuntur  dominica  infra  octavjis  ;  et  in  octavis  tria  tanlum 
candelabra  ante  niajus  ultare  ponuntur.  Te  Dewn  lauda)nus  et 
Gloria  in  excelsis  non  dicuntur.  Ad  primam  canitur  hec  ant. 
Fidgebunt  justi,  Ad  III""*  ant.  Dabo  sanctis  meis  ;  i^  Leta^yiiin  in 
Domino,  etc.  absque  Alleluia.  Ad  VI"'"  ant.  Justi  aute))i  ;  i^ 
Exultoitjusti,  otc.  Ad  IX"'"  aiit.  Exidtabunt ;  i^  Justi  aufem, 
etc.  Ad  missnm,  epistola  Sa)icti  per  fide))i  ;  Allcluia  S(nicti  tui ; 
ewangelium  Descendens  Jhesus  de  )nonte ;  puor  unus  cnntat  gra- 
dale,  et  alius  AHehiia.  Ad  vesperas  canitur  unica  ant.,  scilicet 
In  consilio  justo^non,  super  psalmos  qui  cantati  fuerunt  [GSJ  in 
vigilia  festivitatis  ;  bymnus  Jhesu  salvator  seculi ;  cantor  non 
incipit  ant.  ad  Magnificat  vel  ad  Bonedictus  ;  in  hiis  octavis 

1.  IlfautHre  ielon  toute  upparetwe  :  Ad  missain  pro  defuuctis  diacuni. 


rt- 


218  ORDINARIUS   AD    USUM 

nunquam  fit  commemoracio  de  Cruce,  nec  dicitur  ad  completo- 
rium  Ftdelttim  Deus,  nisi  eo  die  celebrentur  exequie  j^resentis 
raoriui  vel  anniversarium. 

Sabbato  infra  octavas,  ant.  ad  Magnificat  Salvator  mundi. 
Ad  matutinas  invitatorium  est  Ifegem  regum  Dominum  ;  super 
IX  ])salmos  de  lestivitate  sufficit  unica  antiphona  in  singulis 
nocturnis  :  in  primo  scilicet  nocturno  Novit  Dominus;  in  ii® 
nocturno  Domine  qui  operati ;  in  iii**  nocturno  Timete  Domi- 
num ;  legitur  de  prophetis.  et  prcdicta  i^  canuntur,  scilicet  In 
circuifu,  Lux  perpctua,Vidi  conjunctos^  etc.  ;  ewangelium  de 
dominica  pronunciatur  et  ex  eo  ant.  cum  coUecta  de  doniinica 
post  orationt»in  do  Omnibus  sanctis.  In  matutinis  laudibus  ant. 
Fu/gebunt;  ad  Benedictus  ant.  Bcati  estis.  In  die  ad  vesperas, 
ant.  ad  Magnificat  0  quam  gloriosum,  nisi  sequeiiti  socunda 
feria  acciderint  octave,  quia  ad  vesperas  erit  ant.  Salvator. 

OCTAVE  OmNIUM    SANCTORUM. 

Sexto  idus  novembris  celebramus  octavas  predicte  feslivitatis 
cuin  V  candelabris  et  ix  lectionibus.  Ad  vespcras  ant.  ad  Magni- 
ficat  Salvator  mundi.  Ad  matutinas  invitatorium  est  Rcgem 
regum  Dominum.  In  singulis  nocturnis  dicitur  una  propria  ant. 
de  festivitate  super  ix  psalmos  ejusdem  festivitatis  ;  ix  lectiones 
leguntur  de  quodam  sermone  qui  sic  incipit  Predicante  Domino 
dilcctissimi,  ei  reperitur  in  fine  Omeliai'ii  sanctoruin  ;  i^  pre- 
dicta  canuntur,  scilicet  In  circuitu,  Lux  pei'pctua,  Vidi  conjunC' 
tos,  etc.  In  matutinis  laudibus,  ani.  Fulgehunt ;  ad  Benedictus 
ant.  Beati  estis  ;  et  si  fuerit  dies  dominica,  ewangelium  de 
dominica  pronunciatur,  et  ex  eo  antiphona  post  orationem  de 
Omnibus  sanctis.  Ad  primam  et  ad  ceteras  horas  repetuntur  ant. 
Fulgebunt,  etc,  et  i^  Letamini,  etc.  Ad  missam  post  orationem 
de  Omnibus  sanctis  subjungitur  [v**]  oratio  de  festo  iiii'''' Corona- 
torum,  et  sequitur  collecta  de  dominica.  Ad  vesperas,  ad  Magni- 
ficat  ant.  0  qiuim  glo^nosum. 

Theodoui,  martyris. 

Quinto  ydus  novembris,  Theodori,  mnrtiris. 

De  processione  ad  Sanctum  Martinum. 

Tercio  ydus  novombris,  pulsatis  insimulcampanis,ad  vesperas 
canonici  procedunt  ad  Sanctum  Mariiiuim.  In  introitu  occlesie 
canitur  ant.  Excquie  Martini;  quafinita,  i\\i:\i\\v  Kifrieleison  ter, 
P(i/er  nostcr  cum  >^  et  uratione  de  sancto,  scilicct  Conccdc  nobis 
omnipotcns  Detcs  cenerandi  ^  beati  Martini  * ;  ant.  ad  Magnificat 

1.  Ou  venerabiJisV  —  2.  Ms.  328,  /'*'  101  tr  ;  Ps.  et  ant.  de  feria;  cetera  anius 
confessorls  pontificis ;  septem  cerei  statuuntur  aute  altare. 


•'•«^  »*««"«•♦>»•-      t'     '       t  ■        >  »       <  ...  •'*'  '       '( 


REMBNSIS   ECCLESIE.  219 

0  Ma7^tine  ;  deinde  cantantur  vespere.  In  isto  festo,  nec  infra 
octavas  fit  commemoracio  de  Cruce.  Reversi  autem  canonici  in 
majorem  ccclesiam  cantant  vespcras  de  beata  Maria.  Ad  matu- 
tinas,  invitatorium  Martimis  ecce  ;  super  nocturnos  ant.  Sanctus 
Martiniis,  Ciim  repente  et  alie  sequentes.  In  crastino  in  iiitroitu 
ecclesie  Sancli  Martini  canitur  ant.  0  Martine ;  dcinde  A^//rt- 
eleison,  Paier  nostei^  cum  ^  et  coUecta  de  sancto.  Postea,  can- 
tata  tercia,  missa  celebratur,  nec  utuntur  il)i  canonici  capis 
sericis,  nec  alibi  a  Dedicacione  Remensis  occlesie  usque  ad 
Pascha,  nisi  solummodo  in  festo  beati  Remigii  ratione  consorcii 
monachorum,  sicut  jam  diximus  ;  sequencia  Gloriosa  clies,  Post 
missam,  ibidein  decurrunt  sextam,  et  inierim  sacerdos  oX  alii 
qui  ministraverunt  cum  eo,  scilicet  diaconi  et  subdiaconi  proce- 
dentes,  deponunt  sacra  vestimenta.  Reversi  canonici  in  mnjorem 
ecclesiam  cantant  utramque  sextam. 

Festivitas  ista  habet  octavas,  que  non  sunt  sollempnes.  In 
hiis  octavis  cotidianum  invitatorium  est  Regeni  con/csso-inn  ; 
tria  tantum  candelabra  ante  majus  altare  ponuntur.  Te  Drum 
laiaiamus,  Gloria  in  excelsis  non  dicuntur,  licct  diacomis  ei 
subdiaconus  utantur  dalmatica  et  tunica  ;  puer  ad  missam  can- 
tat  gradale  et  alius  puer  Alleluia,  et  Ite  missa  est  dicitur.  Ad 
Benedictus  ct  ad  Magnificat  [09]  repetuntur  antiphone,  que 
dicuntur  in  die  festivitatis  super  nocturnos  ,  scilicet  Sancfus 
Martinus,  Cum  7*epente,  etc.  ;  alie  vero  antiphono,  scilicei  iUar- 
tinus  adhuc,  Sancte  Trinitatis,  et  alie  vcro  antiphone,  scil. 
Martimts  adhuc,  expenduntur  cotidie  in  ordine  supor  nocturnos. 
Ad  matutinas  in  hiis  octavis,  nunquam  fit  commenioracio  de 
(•ruce,  nec  dicitur  ad  completorium  Fidelium  Dcus,  nisi  eo  die 
celebrentur  exequie  presentis  moitui  vel  annivorsarium.  Cantor 
non  incijnt  antiphonam  ad  Magnificat  vel  ad  Benediclus. 

Sabbato  infra  octavas,  ad  vospcras  dicitur  ant.  ad  Magniticat 
0'a  pro  nobis,  Die  dominica  ad  matuiinas  invitatoiium  est 
Martinus  ccce,  sicut  et  in  die  octavo,  ((ui  cum  ix  leciionibus 
agitur  ;  supor  primum  nocturnum  ant.  unica  Marfinus  adliuc  ; 
super  secundum  nocturnum  ant.  (■onfido  ;  supcr  iii  nocturnum 
ant.  Dominus  Jhesus  Xoisfus  ;  legitur  de  proplietis,  sicut  er  in 
aliis  diebus  infra  octavas.  Ad  laudes  malutinas,  ant.  Di.ccrunt ; 
ad  Benedictus  ant.  Media  nocfe. 

Septimo  die,  ad  vesperas  ant.  ad  Magnificat  (ant.)  Maj-finc. 
Nocte  sequente  ad  matutinas  legitur  de  sancto  Martino  ;  anti- 
phone  super  iii  nocturnos  Martinus  adhuc,  Confido,  Dominus 
Jhesits  Xi^istus,  sicut  in  die  dominica  infra  octavas  ;  ant.  ad 
Benedictus  Glornficati  hominis.  Ad  missam  puer  cantat  gradale, 


^w.*m>'M,t^-".'^      i  -    ♦•#'rf:-»^' 


220  ORDINARIUS    AD    USU.M 

subdiaconus  Allehda,  Ad  vesperas  ipso  die,  ad  Magnificat  ant. 
0  qnantus  lucius ^  sicni  ipso  die  festivitatis. 

Sancti  Bricii,  episcopi  et  confessoris. 

Festum  sancti  Bricii  cum  v  candelabris  et  ix  lectionibus  agi- 
tur.  Ad  matutinas,  invitatorium  Kegem  confessovnm  ;  per  sin- 
gulos  nocturnos  dicuntur  singule  antiphone  unius  confcssoris 
propter  octavas  sancti  Martini ;  vi  lectiones  leguntur  de  sancto 
Bricio  ;  deinde  pronunciatur  ewangelium  Sint  Iwnbi,  Post  col- 
lectam  de  sancto  Bricio,  ad  utrasque  vesperas  et  ad  matutinas, 
canitur  ant.  cum  oratione  de  sancto  Martino.  Et  si  dies  dominica 
evenerit  et  pronunciatum  fuerit  ewangelium,  ultimo  dicetur 
ant.  ot  oratio  de  dominica.  Ad  missam,  et  post  orationem  de 
sancto  Bricio,  re[v°]petitur  collecta  de  sancto  Martino  ;  puer 
cantat  gradale,  subdiaconus  Allelnia.  Ipso  die  sancti  Bricii  debet 
fieri  anniversarium  domini  Ilenrici,  archiepiscopi  Remensis. 

Sancte  Cecilie,  viroinis. 

Festivitas  sancte  Cecilio  cum  v  candelabris  et  ix  lectionibus 
agitur.  Legcnda  propria  habetur  de  ipsa.  et  proprium  i^.  Puer 
cantat  gradale,  subdiaconus  Allelnia. 

Sancti  Clkmentis,  pape  et  martiris. 

Fostum  sancti  Clemcntis,  pape  et  martyris,  cum  vcandrlabris 
et  IX  lectionibus  agitur.  Passio  ipsius  lcgitur  ;  sex  prima  fJ 
canuntur  de  communi  responsorio  Iste  sanctus  ;  tria  ultima  i^ 
habentur  et  proprie  hiudes,  et  ad  utrasque  vesperas,  ant.  ad 
Magnificat  et  ad  Benedictus.  Ad  missam  post  coUectam  de  sancto 
Clemente  subjungitur  oratio  de  sancta  Felicitate  ;  puer  cantat 
gradale,  subdiaconus  Alleluia. 

Grisogoni,  martyris. 

In  crastino  agitur  festum  sancti  Grisogoni,  martiris. 

Sancte  Katherine,  virginis. 

Festivitas  beatc  Katherine  cum  ix  candelabris  agitur.  In  turre 
pulsatur.  Ad  Magnificat  ant.  propria  de  ipsa  habetur,  scilicet 
Tnclita  sancte,  Ad  matutinas  passio  ipsius  lcgitur  ;  commune  i^ 
virginum  canitur,  excepto  quod  iii  i^  ost  proprium  de  ipsa,  scil. 
Virgo  flagellatur,  et  vi  similiter  Ilorrendo,  ei  ix  0  matei'  nostra. 
In  1°  nocturno,  ant.  Ante  t/iorum,  Sicut  liliwn,  Hec  est  que  nes- 
civit ;  in  ii°  nocturno,  ant.  Specie  tna,  Adjucabit  eam,  Dignare 
me  laudare ;  in  iii^  nocturno,  [ant.]  Tota  pula^a  es,  0  quam 
pidcra  est  casta,  Hec  est  virgo  sancta.  Ad  matutinas  laudes,  ant. 
communes  de  virginibus  ;  ad  Benedictus  tamen  ant.  propria, 
scil.  Prude^is  et  cigila)is.  Ad  vesperas  in  die,  ant.  ad  Magnificat 


REMENSIS   ECCLESIE.  2*^1 

Ave  rv^gintini,  Ad  missam  canlatur  introiius  Gmtdeamns  ;  epis- 
tola  Domine  Deics  mexis  ;  J^  Atidi  filia  et  y  Allcluia  Diffusa  est ; 
sequencia  canitur  Vox  sono7'a  noslri ;  ewangelium  Similc  est 
regnum  cclorum  decem  virginibus  ;  offerLoriuin  Filie  rcgnm  ; 
communio  Simile  esi  7'egvum  celorum, 

Sancti  Basoli. 

[70J  Festum  sancti  Basoli  in  novenil)re  cum  iii  lcctionibus 
tantum  agitur,  quoniam  aliam  festivitatem  ipsius  cum  ix  leciio- 
nihus  agere  consuevimus.  In  hoc  autem  festo  legitur  de  proplieiis 
et  canitur  de  confcssore.  * 

PkO   MORTALITATE. 

Pio  inortalitate  introitus  *SV^//^s*  populi ;  \i  Protector  nostcr  ; 
Allcluia  Ostcndc  nobis  vel,  si  proccssio  talis  tiat  infra  LXX''"^ , 
tractus  Dominc  7ion  secundum  ;  offertorium  P)ccatus  est  ^fot/scs ; 
commvmio  A^nen  dico.  Dominica  xxui^  post  octnvam  Pcnlhecos- 
tes,  collecta,  epistohi  et  ewangelium  de  majori  let«*mia  ;  eundo 


1.  Le  tHS.  328donne  ici  les  additions  suivantns  (f"  U)'i) :  De  RonATioMnrs.  — 
In  Rogationibus  ita  fit :  Iii  prima  stationc,  sciiicet  ad  Sanctnin  Hylariiim  cxlni 
munis.  unus  preshiter  et  duo  diaconi  jacent  coram  altari  et  similiter  iii  alia 
statione.  scil.  in  secunda,  unus  presbiter  et  duo  diaconi  aiii  ab  istis  primis,  et 
similiter  etiam  in  tercia  stacionc  ;  eodein  modo  fit  et  in  aliis  diebus  se(|iienlibiis: 
ad  missam  vero  diaconus  ebdomadarins  iepit  evangeliuin.  diio  diaconi  proce- 
dunt  cuin  eo ;  subdiaconus  epistolam,  duo  subdiaconi  procediint  cum  eo. 

Sabbato  in  xii  lectionibus  sic  debct  fieri  tabula  ad  missam  :  imus  siibdiaroniis 
legit  primam  lei-tioncm,  alius  secundam,  alius  teiTiain,  aliiis  qiiartam.  aliiis 

auintam ;  pucri  rantaut  responsa  sic  :  puer  primus  canlal  priinum  k,  :iliiis  sociin- 
um.  alius  terciiim,  alius  quartiim ;  et  jiostmodum  post  lectionem  qninlani  can- 
tatur  Benedidns  a  precentore  ebdomadario,  et  post  epistolam  canitur  tractiis  a 
quodam  |vol  subdiacono. 

De  viGiLiA  Nativitatis  DoMiM. —  lu  primo  galli  caiitii  diaconus  ebdoniada- 
riuA  lei^it  evangelium;  duo  diaconi  ministrent  cum  eo  ;  subdiacouiis  elMbniiadii- 
rius  cpistolam;  cum  eo  procedant  duo  siibdiaconi.  In  siiinmo  mane  fit  ideiii  tere, 
sed  iii  hoc  difTerimt  quoniam  duo  pucri  debcnt  cantare  ii.  duo  siibdiaconi  proce- 
dentes  AUeluia. 

Dominica  in  Rainis.  ouando  tractus  est  longus,  sicut  ]Jpus  Dcus  m(*us  iT.v/)/rr, 
duo  diaconi  et  diio  subaiaconi  cantant  ilUiin.  et  diio  procedentes  cum  subdiacono 
cantant  h  ;  similiter  fit  aliis  diebiis  dominicis,  quando  tractus  est  longus. 

Feria  quinta  in  missa  non  dicilur  Crrdo  in  unuw  nec  Ghria  in  excelsis.  nisi 
fiat  crisma,  nec  Affuus  Dei  nec  Itc  missa  cst ;  immo  procedunt  duo  subdiaconi  et 
duo  diaconi  ad  niissam,  duo  subdiaconi  cantant  u,  diio  diaconi  nichil.  Post  nraii- 
dium  fit  mandatum,  et  debent  i^ueri  venire  discalcoati  nd  lavandum  circa  ailare, 
et  post  venire  in  (!apitulum,  et  ibi  esse  donec  legatur  lectio,  et  terre  iiireiisiim 
cum  cereis  cuin  diacono  (^ui  lcffil  lectionem,  et  pc^stmoduin  debet  dari  viiiuiu 
ad  bibendum  a  scnescallis  qui  debent  csse  prescntes. 

In  Parasceve.  —  Feria  sexta,  que  esf  in  Parasceve,  sic  debet  fleri  posl  inuiam  : 
subdiaconus  ebdimiadarius  legat  epistolam,  diactuius  vero  legat  passionem  ; 
post  lectionem  primnm  duo  subdiaconi,  albis  iiiduti.  cantant  tractiim  [)(tniiiie 
audivi,ei  post  aliain  lectiouein,  duo  diaconi  et  diio  subdincmii  cantant  aliuin 
tractiim  Erihe  mc.  Puer  ferat  ampullam  de  sacrario.  presliitcr  uniis  Corpiis 
Domini,  et  aliiis  presbiter  vinurn  non  consecratiim  :duo  piieri  tenciit  criiciMii 
retro  aitarc;duo  diaconi  scindant  veluin:  duo  presbileri  canlant  Poiii(/c  maus, 
duo  diaconi  k  Atjios,  duo  diaconi  cantant  Crux  fideiis. 


222  ORDINARIUS    AD    USUM 

et  redeundo,  antiphone  que  facte  sunt  contra  mortalitatem  et 
letania  sanctorum. 

CONTRA  INUNDANCIAM  PLUVIARUM. 

Saliis  popidi ;  v^  Proteci07*  nosier  ;  Allsluia  Osiende  nobis  vel, 
si  talis  processio  fiat  infra  LXX*™ ,  tractus  Domine  non  secwu 
dum  ;  ofFertorium  Porias  celi,  quod  reperitur  II IP  feria  post 
Pascha  ;  communio  De  fruciu  ope7*um,  que  habetur  in  xir'  domi- 
nica  post  Penihecosten  ;  collecte,  que  habentur  pro  serenitate ; 
epistola  Lec/to  Ysaie  proj>hete  Lavamini  mundi  esioie,  que  habe- 
tur  feria  v*^  ante  Oculi  mei ;  ewangelium  Mise7*eor  super  iin^bam ; 
eundo  et  redeundo  antiphone  que  facte  sunt  contra  inundanciam 
pluviarum. 

Pro  pluvia  postulanda. 

Salus  populi  ;  i^  Proiecior  nosier  ;  AlleJuia  Cimfiiemini  ;  et  si 
fiat  in  Septuagesima  tractus  erit  Domine  non  secundum ;  epistola 
Confiiemini  alieruii^um  peccata  ;  ewangelium  Si  quis  vesirum 
habet  amicum  ;  otFertorium  Precaius  esi  Mot/ses  ;  communio 
De  fiructu  opejnim  ;  et  antiphone  que  sunt  ad  postulandam  plu- 
viam. 

[v**]  Ordo  ad  inunoendum  reoem. 

Hic  est  ordo  ad  inungendum  et  coronandum  regem.  Paratur 
primo  solium  in  modum  eschafeudi  aliquantulum  eminens,  con- 
tiguum  exterius  choro  ecclesie  inter  utrumque  chorum,  positum 
in  medio,  in  quod  per  gradus  ascenditur,  et  in  quo  possint  pares 
regni  et  eciam,  si  necesse  fuerit,  alii  cum  rege  consistere.  Rex 
autem,  die  quo  ad  coronandum  venerit,  debet  processionaliter 
recipi  tam  a  canonicis  quam  ab  ecclesiis  ceteris  conventualibus. 
Sabbato  precedente  diem  dominicam  in  qua  rex  est  consecrandus 
et  coronandus,  post  completorium  completum  committitur  eccle- 
sie  custodia  custodibus  a  rege  deputatis  cum  propriis  custodibus 
ecclesie,  et  debet  rex  in  tepestive  ^  noctis  silencio  venire  in 
ecclesiam  orationem  facturus,  et  ibidem,  si  voluerit,  in  oratione 
aliquantulum  vigilaturus.  Cum  autem  pulsatur  ad  matutinas, 
debent  esse  parati  custodes  regis  introitum  ecclesie  observantes, 
qui,  aliis  aditibus  ecclesie  obseratis  flrmius  et  munitius,  inter 
ceteros  canonicos  et  clericos  ecclesie,  et  tunc  et  postmodum  etiam 
de  die,  si  necesse  fuerit,  debent  honorifice  ac  diligenter  intro- 
mittere.  Matutine,  more  solito,  decantantur.  Quibus  expletis, 
pulsatur  ad  primam,  et  cantatur  prima  (p),  cum  visum  fuerit 
expedire.  Post  primam  cantatam,  debet  rex  cum  archiepiscopis 

1.  Lire  tempesUve. 


REMENSIS    ECCLESIE.  22^) 

et  episcopis,  baronibus  et  aliis,  quos  intromittere  voluerit,  in 
ecclesiam  venire,  antequam  fiat  benedictio  ^  et  debent  esse  sedes 
disposite  circa  altare,  ubi  honorifice  *  episcopi  et  archiepiscopi, 
episcopis  regni  paribus  sedentibus  ab  oppositis  altaris  non  longe 
a  rege,  nec  multis  indecenter  intei^positis.  Inter  primam  et  ter- 
ciam  debent  venire  monachi  Sancti  Remigii  processiona[71]liter 
cum  crucibus  et  cereis,  cum  sacrosancta  ampulla,  quam  debet 
abbas  reverentissime  deferre  sub  cortina  serica  1111®**  perticis  a 
iiii**''  monachis,  albis  indutis,  sublevata  ;  et  cum  venerit  ad 
ecclesiam  Beati  Dyonisii,  vel,  si  magis  oportuerit  proptcr  tur- 
bam  comprimentem,  usque  ad  majorem  januam  ecclesie,  debet 
archiepiscopus  cum  ceteris  archiopiscopis  et  episcopis,  necnon 
et  canonicis,  si  fieri  potest,  occurrere  ;  vel,  si  magis  oportuerit 
fieri  propter  multitudinem  turbe  exterius  comprimentis,  saltcm 
cum  aliquibus  de  episcopis  et  baronibus,  et  eam  de  nianu  abba- 
tis,  cum  poliicitacione  de  reddendo  bona  iule,  suscipere,  et  sic 
ad  altare  curn  magna  populi  reverencia  deferre,  abbate  ct  ali- 
quibus  de  monachis  pariter  comitando,  ceteris  exspoctantibus 
donec  omnia  perfecta  fuerint  et  sacrosancta  ampuUa  referatur 
sive  in  ecclesiam  Beati  Dyonisii,  sive  in  capella  Beati  Xicholai  ^. 
Hiis  ita  gestis,  archiepiscopus  ad  missam  se  preparat  cuni  dia- 
conibus  et  subdiaconibus,  vestimentis  insignioribus  et  pallio 
induendus.  In  hunc  modum  autem  indutus,  vonit  processionali- 
ter,  more  solito,  ad  altare.  Cui  venienti  debet  ibi  astans  rex 
assurgere  reverenter  ;  cum  autem  venerit  archiepiscopus  ad 
altare,  debet  vel  ipse  vel  aliquis  de  omnibus  episcopis  pro  uni- 
versis  ecclesiis  sibi  su1>diiis,  a  rege  petere  ut  promittat  et  jura- 
mento  firmet  se  observaturum  jura  episcoporum  et  ccclcsiarum, 
sicut  debet  regem  in  regno  facere  custodire,  etc,  quemadmo- 
dum  in  Ordinario  continentur,  ubi  tria  promittenda  et  juranda 
eidem  proponuntur,  preter  juramentum  Lateranensis  concilii , 
videlicet  de  hereticisde  regno  suo  extirpandis.  Iliis  itaque  pro- 
missis  a  rege  et  juramento  super  sacrosancta  ewangelia  firmatis, 
[v°]  cantatur  ab  omnibus  Te  Deum  laudamus.  Postmodum  jam 
antea  preparatis  et  positis  super  altare  corona  regia,  gladio  in 
vagina  induso,  calcaribus  aureis,  sceptro  deaurato  ct  virga  ad 
mensuram  unius  cubiti  vel  amplius  habente  desuper  niaimin 
eburneam  ;  item  caligis  sericis  et  iacinctinis  intextis  per  lotuin 


1.  Le  nis.  327  (f»S  t;«)  porte:  aiiteq.  fial  aqiia  benedicta.—  2.  Suppleer  se(tel)iint. 
—  3.  Jm  chapelle  de  St-Nicolas ;  il  y  avait,  au  XIIl^  siecle,  en  ta  cathedrnle  de 
RBimSf  trois  chanellea  saus  le  vocable  de  saini  Nicolas ;  c*^tait  aussi  le  vocahlc  de 
la  chapeUe  de  VHdteUDieu,  voisin  de  la  cnth^drale. 


/  .,  <t     »,r.'         •»  »     -  .     r  v*» 


224  ORDINARIUS   AD    USUM 

liliis  aureis,  et  tunica  ejusdem  coloris  et  operii>,iii  modum  tuni- 
calis  quo  induuntur  subdiaconi  ad  missam  ;  necnon  et  socco 
prorsus  ejusdem  coloris  et  operis,  qui  est  Aictus  fere  in  modum 
cape  serice  absque  caparone,  que  omnia  abbas  Sancti  Dyonisii 
in  Francia  de  monasterio  suo  debet  Remis  asportare,  et  stans 
ad  (1)  altarc  custodire.  Rex  ante  altare  stans,  deponit  vestes  suas, 
preter  tunicam  suam  sericam  et  camisiam  apertas  profundius 
ante  et  retro,  in  pectore  videlicet  et  inter  scapulas,  aperturis 
tunice  sibi  invicem  connexis  ansulis  argenteis.  Tunc  in  priniis 
ibi  a  magno  camenirio  Francie  regi  dicte  calige  calcianiur  ;  et 
postmodum  a  duce  Borgundie  calcaria  ejus  pedibus  astringun- 
tur  et  statim  tolluntur  ;  postmodum  rcx  a  solo  archiepiscopo 
gladio  cum  vagina  accingitur.  Qiio  accincto,  statim  idcm  gbulius 
de  vagina  ab  archiepiscopo  extrahitur,  vagina  super  altare  depo- 
sita,  et  datur  ei  ab  archiepiscopo  in  manibus,  quem  debet  rex 
aiferre  humiliter.ad  altare  et  statim  resuniore  de  manu  archi- 
episcopi,et  incontinenti  *  dare  seneschallo  Francie  ad  portandum 
ante  se,  et  in  ecclesia  usque  ad  finem  misse,  et  post  missam, 
cuni  ad  palacium  vadit.  Hiis  itaque  gestis,  crismate  in  altari 
super  patenam  consecratam   preparato  ,   debet  archiepiscopus 
sacrosanctam  ampuUam  super  altare  aperire,  [72]  et  inde  cum 
acu  aurea  aliquantulum  de  oleo  celitus  misso  attraherc,  et  cris- 
mati  parato  diligencius  immiscere  ad  inungcndum  regem,  qui 
solito'  inter  universos  reges  terre  hoc  glorioso  prefulget  piivi- 
legio,  ut  oleo  celitus  misso  singulariter  inungatur.  Tunc  dissutis 
ansulis  aperturarum  ante  et  retro,  et  genibus  in  terram  positis, 
primo  archiepiscopus  eum  eodem  loco  oleo  inungit  in  summitate 
capitis,   secundo  in  poctore,  tercio  inter  scapulas,  quarto  in 
scapulis,  quinto  in  compagibus  brachiorum,  et,  dum  inungitur, 
cantatur  a  circumstantibus  hec  ant.  Inuihverunt  regcm  Salomo- 
nem  ;  post  hec  connectuntur  ansule  aperturarum  propter  inunc- 
tionem,  et  tunc  a  camerario  Francic  induitur  tunica  iacinctina 
et  desuper  socco,  ita  quod  dextram  manum  habet  liberam  in 
apertura  socci,  et  super  sinistram  soccum  elevatum,  sicut  eleva- 
tur  casula  sacerdoti.  Deinde  datur  ei  ab  archiepiscopo  sceptrum 
in  manu  dextra,  et  virga  in  sinistra.  Ad  ultimum,  convocatis  ex 
nomine  paribus  regni  et  circumstantibus,  archiepiscopus  accipit 
de  altari  coronam  regiam,  et  solus  imponit  eam  capiti  regis. 
Qua  imposita,  omnes  pares  regni  tam  clorici  quam  laici  manum 
apponunt  corone  et  eam  undique  sustentant.  Tunc  archiepisco- 
pus,  cum  paribuscoronamsustentantibus,  regem  taliter  insignitum 

1.  Pour  inconlinenter.  —  2.  TlfaiU  lire  solus  (tns.321,  fo  4  yo,  et  328,  f^.„). 


REMENSIS    ECCLESIE.  226 

deducit  insolium  sibi  preparaiuui,  sericis  straLuui  ot  ornatum,  ubi 
collocat  euui  in  sede  emincnti,  undc  ab  onu)ibus  possit  vidcri. 
Qucin  in  sede  sua  taliler  rcsidentcm,  mox  arcliiepiscupus,  miti'a 
ob  reverenciam  dej)Osita,  osculatur,  et  postea  cpiscopi  et  luici 
pares,  qui  ejus  coronam  sustentant.  Porro  in  accinctionegladii, 
in  unctione,  in  dacione  sceptri  et  virge,  [v°J  in  imposicione 
corone,  et  cum  in  solio  coUocatur,  archiepiscopus  dicit  oraiioncs 
que  suis  in  locis  in  Ordinario  contincntur.  Rcgc  itarpie  in  solio 
suo  taliter  residente,  et  paribus  regni  cum  eo  coronam  cjus 
sustcntantibus,  ad  altare  revertitur. 

OUDO  AD  INUNGENDAM  UEGINAM. 

Verum  si  i'Ogina  inungenda  fucrit  et  coi-onanda  cum  r(»ge, 
paratur  simiiiier  ei  solium  a  sinislra  parle  cliori,  solio  rcgis 
aliquantulum  emincnciori  a  parte  chori  dextra  collocaia  ' ;  et 
post(iuam  vo\  in  modum  prcmissum  in  solio  suo  resederit,  arcfii- 
episcopo  ad  altare  regrcsso,  regina  sericis  indula,  al)  ipso  inun- 
gitur  in  capite  tantum  et  in  pectorc,  non  in  unctione  regis 
celitus  raissa,  sed  ol(?o  sanctificato  simplici.  Post  inunctioncm 
datur  ei  ab  archiepiscopo  sceptrum  modicum,  altcrius  mofli 
quam  sceptrum  rcgium,  et  virga  consimilis  virge  rcgie.  Dciuile 
imponitur  ab  archiepiscopo  solo  corona  capiti  ipsius  ;  quam 
impositam  sustentant  undique  barones,  et  sic  deducunl  cam  ad 
solium,  ubi  in  scde  parata  collocatur,  circumstantibus  eam 
baronibus  et  matronis  nobilioribus. 

Iliis  expletis,  missa  tunc  denmm  a  cantore  et  succentore, 
chorum  servantibus,  inchoatur  et  sollempniter  decantatiir ;  lecto 
tamcn  cwangclio,  major'int(3r  archiepiscopos  et  episcopos  assis- 
tentcslibrum  e\vangeliiaccipit,ettamad  regem  quam  ad  n.^ginam 
ad  deosculandum  deportat ;  deinde  refert  eum  ad  archiepiscopum 
qui  missam  celebrat.  Dum  autcm  cantatur  otrertorium,deducitur 
tam  rex  quam  regina  soUempniter  de  solio,  et  oHert  utcrque  ad 
manum  archiepiscopi  tam  panem  unum  quam  vinum  in  urcco 
argenteo  et  xiii  aureos;  [73]  postmodum,  quo  facto,  reducitur 
uterque  ad  solium  suum  et  sedein  suam.  Tunc  celebratur  missa 
ab  archiepiscopo ;  antequam  dicat  Paiv  vobis,  facit  bonedictionem 
super  regem,  reginam  et  populum  ;  et,  accepto  os(^ulo  pacis  ab 
archiepiscopo,  is  qui  librum  cwangelii  dcosculandum  ante  ddu- 
lerat,  defert  pacem  regi  ct  regine  in  soliis  suis  residentibus,  et 
postea  omnes  archiepiscopi  et  episcopi  dant  osculum  pacis  unus 
p(^st  alium  regi  in  suo  solio  n^sidenti.  Post  perccpcionem  Eucha- 

1.  Lire  eoUocato. 
vn  15 


226  ORDINARIUS   AD    USUM 

ristie  factam  ab  archiepiscopo,  iterum  descendunt  rex  et  regina 
de  soliis  suis,  et  accedentes  humiliter  ad  altare,  percipiunt 
Corpus  et  Sanguinem  Domini  de  manu  archiepiscopi.  Et,  missa 
expleta,  deponit  archiepiscopus  coronas  de  capitibus  eorum  ; 
quibus,  exutis  regalibus  insignibus,  iterum  imponit  capitibus 
eorum  modicas  coronas  ;  et  sic  vadunt  ad  palacium,  nudo  gladio 
precedente. 

De  RECEPCIONE  ARCHIEPISCOPI. 

Sciendum  est  quod  in  recepcione  domini  archiepiscopi  ita 
fieri  solet :  Monachi  Sancti  Remigii,  albis  induti  et  capis  sericis, 
cantando  adducunt  archiepiscopum  ab  ecclesia  Sancti  Remigii 
usque  ad  plateam,  que  est  ante  Sanctum  Dyonisium,  et  tunc 
recedunt ;  ibi  autem  suscipiunt  archiepiscopum  canonici  Beate 
Marie,  et  canonici  Sancti  Syraphoriani  et  Sancte  Nutricis  et 
Sancti  Dyonisii,  capis  sericis  induli,  precedunt  et  deducunt 
cantando  usque  in  ecclesiam  Beate  Marie,  nudis  pedibus,  alba 
simplici  indutus  et  capa  serica,  textum  inter  manus  suas  ferens 
[v®]  ad  pectus ;  taraen,  si  consecratus  fuerit,  mitram  habet  in 
capite  sollempnem  ;  archidiaconus  vero  debet  ei  assistere  in 
dextris,  et  ab  altari  ducere  in  cathedram  Sancti  Remigii,  et  inci- 
pere  Te  Deum  latidamus,  Quo  dicto,  dicitur  oratio  de  beata 
Maria  ;  post  finem  vero  orationis  archiepiscopi,  major  archidia- 
conus  ducit  archiepiscopum  ad  campanas,  postea  intronizat  eum 
incipiens  Te  Deum  lauda7nus.  Quo  finito,  dicitur  oratio  de  beata 
Maria  et  omnibus  sanctis  ;  postea  itur  in  Capitulum,  ibiquo 
coram  archiepiscopo  leguntur  consuetudines  ecclesie  Remensis, 
quas  tenetur  archiepiscopus  ofFerre  siiper  altare  Beate  Marie, 
etjurarequod  observabit  eas.  Postea  exhibetur  domino  arclii- 
episcopo  debita  et  consueta  reverencia,  primo  a  personis^  postea 
ab  aliis  canonicis. 

De  consecracionb  episcopi. 

In  consecracione  episcopi  sic  debet  servicium  ordinari :  Archi- 
episcopus  vel  episcopus  qui  debet  consecrare  electum,  vadit 
solus,  indutus  capa  serica,  corara  altari,  et  ibidem  ab  ipso  exa- 
minatur  electus.  Post  examinacionem  vero  preparat  se  ad  missani 
archiepiscopus,  vel  electus  ab  archiepiscopo  ad  consecrandum 
supradictum  electura  ;  et  excelse  inchoatur  missa  a  duobus  qui 
servant  chorum,  et  continue  dicitur  missa  cum  Kyinelcison 
usquedum  legitur  ewangelium.  Lecto  ewangelio,  fiunt  questioncs 
que  solent  fieri  in  hiis  a  consecratore,  et  canitur  letania  a  duo- 
bus  qui  procedunt  cum  subdiacono.  Deinde  successive  dicitur 

1.  Ce  mot  disigne  les  dignitaires  du  Chapitre. 


'»-'•' 


»1     t 


RBMENsis  ecx:;l£sie. 


227 


prefacio  et  Sanctus  Sanctus  et  Pater  noster;  post  Per  omnia  vero, 
quod  est  ante.  Agnus  Dei,  parum  sistitur,  quoadusque  fiat  bene- 
dictio  a  consecratore  super  episcopum  consecratum  ;  et  tunc 
dicitur  Pax  vobis  [74]  et  Agnus  Dei  et  postcommunio  ;  et  sic 
finitur  consecracio.  Deinde  ducitur  consecratus  episcopus  in 
medium  ecclesie,  et  ibidem  canitur  Te  Deum  laudamus.  Quo 
dicto  et  benedictione  facta  a  novo  episcopo,  recedunt  quilibet 
ad  hospicia  sua,  si  voluerint. 

In  ecclesia  Remensi. 

Pro  festo  sancti  Mammetis,  viii  libre. 

Pro  festo  sancti  Marcialis,  xl  solidi. 

Pro  decoUatione  sancti  Johannis  Baptiste,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancti  Firmini,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancte  Justine,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancti  Quintini,  l  solidi. 

Pro  festo  sancti  Eligii,  xx  solidi. 

Pro  festo  sancti  Nicholai,  xl  solidi. 

Pro  festo  Concepcionis  beate  Virginis,  xl  solidi.  " 

Pro  festo  sancti  Stephani,  l  solidi. 

Pro  festo  sancte  Macre,  xl  solidi. 

Pro  festo  beate  Marie  Egypciace,  viii  libre. 

Pro  festo  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  viii  libre. 

Pro  festo  omnium  archiepiscoporum  sanctorum,  ix  libre. 

Pro  festo  beate  Marie  Magdalene,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancte  Xpistine,  xl  solidi. 

Pro  festo  beati  Jacobi,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancte  Anne,  xl  solidi. 

Pro  festo  sancti  Germani,  l  solidi. 

Pro  Invencione  sancti  Stephani,  lx  solidi. 

[v®]  Processiones. 

Processio  ad  Sanctum  Petrum. 
Processio  in  Assumpcione  beate  Marie. 
Processio  ad  Sanctum  Thimoteum. 
Processiones  Sancti  Remigii  in  die  Dedicacionis. 
Processio  ad  Sanctum  Martinum. 
Proccssio  Sancti  Remigii  ad  xx  dies. 
Processio  ad  Sanctum  Constancium  ^ 


a.  Lucie,  virginis...  Le  reste  de  cetfe  iiote  margmale  a  disparu  avecutiepartie 
dn  feuillet  dechiri  d  cet  endroit. 

1.  Cmiatauce.  doyen  de  Veylise  de  Reims  (voir  p.  76,  n.  6),  avait  fond4  une 
^gfise  en  Vhmineur  de  Sainte-Madcleine  et  de  Saint-Remi,  et  y  avait  4tabli 
Quatre  pribendes,  Cette  4glise  est  devenno  depuis  Viglise  du  Tempte  (Marlot, 
Melr.  Rem.  hisl..  t  I,p.  143,  U  II,  p.  79  et  95). 


•  ;   I-,  -«  •   •• ;       "■         '•  •  •       ■•  -f 


■1      .. 


228  ORDINARIUS   REMENSIS. 

Processio  in  Ramis  palmarum. 

Processio  ad  SancUiin  Roinigium  pro  psalterio. 

Processiones  in  feriatis  Pasche. 

Processio  in  festo  beati  Marchi. 
•  Processiones  in  ebdomada  Ascensionis. 

Processio  ad  Sanctum  Hylarium  in  festo  beati  Thome. 

Processio  ad  Templum  '  in  die  Jovisante  Ramos  palmarum. 

Processio  ad  Sanctum  Mauricium  dominica  in  Ramls  pal- 
marum . 

Processio  ad  Sanctum  Remigium  die  Mercurii  post  Ramos 
palmarum. 

Item  processio  ad  Sanctum  Remigiiim  in  crastino  Pasche. 

Item  processio  ad  Templum  die  Jovis  post  Pascha. 

Item  processio  ad  Sanctum  Nichasium  die  Jovis  post  Pascha. 

Item  processio  die  festo  sancti  Marci, 

et  tres  processiones  Rogacionum, 

et  quarta,  die  Ascensionis. 
[75  v°]  Additions  a  la  rddaciion  primitive  du  maniuicrit  : 

Septimo  idus  maii  agitur  de  translacione  beati  Nichohii,  in 
qua,  quinque  cereis  ante  altare  dispositis,  ad  vesperas  ad  Mcigni- 
ficat  ant.  0  Pastor  ;  oratio.  Ad  matutinas  r)  Beatics  vir,  Ecce 
sacc7^dos,  Quadam  die,  Letabiiiir  jusixis^  Iste  cst,  Ex  ejus  tumba, 
De  o;-<?  prudeniis,  Iste  homo,  Celorum  rex  ;  legenda  propria.  Ad 
Benedictus  ant.  0  Xyisii  pieias.  Ad  secundas  vesperas,  ad 
Magnificat  ant.  Copiose  caHiaiis ;  oratio  ut  supra.  Cetera  sicut 
in  festo  beati  Ambrosii.  Ad  missam,  sicut  in  alio  festo;  primum 
Alleluia  Justus  ger^ninabii  vel  Juracit;  secundum  de  tempore, 
videl.  Xpistus  resurgens  vel  Non  vos  relinquam. 

1.  Le  Temple,  la  maison  des  Tefnpiiera  de  Reims. 


APPENDIOES 


[Ms.  328,  r  i08]  Hec  est  declaratio  Ordinarii  Remknsis 

ECCLESIE. 

Cum  omncs  in  sacris  ordinibus  constituti,  maxiine  ])onoficiati, 
diTinum  servilium  sivc  horas  canonicas  diccrc  toneantur,  alias 
graviter  peccant,  et  multi  taies,  (|uia  novi  sunt  et  inexperti, 
dictum  servitium  dicero  nesciunt,  immo  nee  eiiam  invonire,  et 
sic  illud  ad  quod  tenentur,  propter  simplicitatem  ot  ignorantiam 
suam,  implcrc  non  possunt,  propter  quod  diminuitui*  dictum 
servitium;  ideo  propter  utilitatem  eoriun  et  augmentum  divini 
servitii,  quandam  doctrinam  brevem  et  utilem  eisdem  tradere 
dignum  duxi,  per  quam  dicenda  faciliter  invenire  possint  et 
inventa  prompte  dicere,  cum  pausatione  tamen  debita,  intelli- 
gibiliter  et  devote  ;  et  quia  divinum  servitium  pro  magna  sui 
parte  attribuitur  Domino  Jhesu  Xoisto  et  ratione  ipsius  factum 
est,  ideo  sumatur  hujus  operis  exordium  ab  Adventu  ipsius  in 
carnem,  et  hoc  est  servitium  de  Adventu  ;  sed  antequam  aliquid 
de  servitio  Adventus  dicatur,  nota  ad  ^  hoc  quod  ali([uis  sciat 
vel  scire  possit  competenter  suum  servitium,  oportet  quod  ipse 
sit  attentus  et  diligens  circa  ipsum,  et  quod  cotidie  dicat  ipsum 
continue  et  sine  interructione  *,  hoc  est  diebus  singulis  non 
dimittendo  aliquando  pro  posse  suo  et  etiam  de  nocte,  si  opus 
fuerit,  maxime  matutinas,  quia  usus,  consuetudo  et  continuatio 
multum  proficiunt  in  talibus,  unde  versus  : 

Doctrine  pater  est  usus  ;  doctrina  scolaris 
Intercisa  perit,  continuata  viget; 

et  hoc  est  quod  alibi  dicitur  in  quodam  versu  : 

Usus  et  ars  docuit  quod  sapit  omnis  homo ; 

item  qui  sc  frequenter  exercitat  circa  aliquam  scientiam,  ipsam 
sibi  augmentat,  quia  ut  in  lege  dicitur  :  Omne  artiflcium  per 
exercitium  reciptl  ina*emeiitxun ;  et  alibi  :  Qui  alium  docei,  se 

1.  Ce  mot  a  6i4  ratur4.  —  2,  Lire  inlerruptione. 


V-».      ".  -.  •*'     i--v»^  .<,  -,>  .^'      ,-*.••-.-  '•  ,  .  -< 


230  ORDINARIUS   AD    USUM 

ipsum  instruit;  item  per  tale  exercitium  et  usum  redditur  ali- 
quis  habilis  et  promptus  ad  iUud  faciendum,in  quo  se  frequenter 
exercitat,  sive  quod  in  usu  sepe  et  pluri[v*]es  habet,  unde  dici- 
tur  communiter  :  Natura  poterUem,  ars  habilein^  usus  promptum 
reddit  artificem.  Qui  ista  diligenter  observare  voluerit,  velit, 
nolit,  sciet  servitium  suum  infra  triennium  aut  quadriennium  vel 
circiter,  etiam  corde  tenus  ut  in  pluribus  et  pro  majori  parte  ; 
si  autem  predicta  facere  noluerit,  numquam  sciet  servicium 
vel  saltem  post  tempus  iongius  in  duplo  vel  in  triplo,  et  quia 
talis  servitium  suum  contempnit,  a  servitio  suo  contempnetur. 

De  Adventu  Domini. 

In  primis  igitur  sciendum  est  quod  Adventus  Domini  semper 
incipit  in  dominica  propinquiore  festo  beati  Andree  apostoli, 
sive  ante,  sive  post,  unde  versus  : 

Andree  festo  vicinior  ordine  quo  vis 
Adventum  Domini  prima  colit  feria  ; 

et  quandoque  continet  quatuor  septimanas,scilicet  quando  Natale 
Domini  die  dominica  accidit,necplus  habere  potest;  quandoque 
tres  septimanas  et  unum  diem  tantum,  scilicet  quando  Natale 
Domini  feria  II*  accidit,  nec  minus  habere  potest ;  quandoque 
tres  septimanas  et  duos  dies,  scilicet  quando  Natale  feria  III* 
accidit ;  quandoque  tres  septimanas  et  tres  dies,  scilicet  quundo 
Natale  feria  quarta  accidit ;  quandoque  iii  septimanas  et  quatuor 
dies,  scilicet  quando  Natale  feria  quinta  accidit ;  quandoque  tres 
septimanas  et  quinque  dies,  scilicet  quando  Natale  feria  VI* 
accidit ;  quandoque  tres  septimanas  et  sex  dies,  scilicet  quando 
Natale  sabbato  accidit.  Patet  ex  predictis  quod  tempus  Adven- 
tus  aliquotiens  habet  tres  septimanas  et  unum  diem,  que  tres 
septimane  habent  in  Breviario  suum  servitium  determinatum, 
integrum  et  perfectum,  et  dies  sequens  post  dictas  tres  ebdoma- 
das  est  vigilia  Natalis  Domini  et  dies  dominica,  que  similiter 
habet  suum  servitium  proprium.Patet  iterum  ex  premissis  quod 
Adventus  aliquando  habet  tres  septimanas  et  duos  dies,  sive 
tres,  sive  1111°'',  vel  quinque,  aut  sex,  sive  iiii*"^  septimanas  inte- 
gras,  et  ista  quarta,  cum  servitium  suum  proprium  et  ordinatum 
non  habeat  nisi  lectiones,  servitium  suum  assumit  et  recuperat 

fartim  de  antiphonis  et  responsis  que  remanserunt  dicenda  de 
109]  festis  sanctorum  Lucie  et  Nichasii  et  festi  sancti  Thome 
apostoli,  quod  est  in  ista  quarta  septimana,  et  partim  de  responsis 
dominice  quarte  et  de  quibusdem  ^  antiphonis  extravagantibus, 

1.  Lire  quibusdam. 


RBMENSIS   E0CLB8IE.  231 

que  hic  recolliguntur  et  ponuntur  in  servitio  hujus  ebdomade 
quarte  secundum  usura  Remensis  ecclesie,  sicut  patet  plenius 
in  regulis  que  incipiunt  per  Quando,  que  in  Ordinario  conti- 
nentur. 

Item  sciendum  est  quod  servitium  dominicarum  semper  inci- 
pit  a  capitulo  vesperarum  sabbati  precedentis,  et  in  dominica 
sequenti  dicitur  dieta  sive  diea,  a  psalmo  Beatus  vir  usque  ad 
psalmum  Deus  Deus  meus  respice  in  me,  per  tres  nocturnos  cum 
responsis  et  lectionibus  illius  diei ;  et  ad  primam  illius  diei 
dicuntur  psalmi  Detis  Deus  metis  respice  usque  ad  finem  matu- 
tine,  scilicet  usque  ad  Do^ninus  illuminatio  et  alii  consueti  ;  et 
ad  alias  horas  patet  servitium  in  Breviario  et  Ordinario.  Feria 
secunda  dicitur  secunda  matutina,  sive  dieu  ad  matutinas  illius 
dici,  scilicet  Dominus  illuminatio,  et  alie  hore  dicuntur  sicut  in 
Breviario  continetur;  et  sic  de  aliis  feriis  et  dieis  sequentibus, 
sicut  plenius  declarabitur  in  temporali,  die  dominica  post  octa- 
bas  Epyphanie. 

DOMINICA  POST  OCTAVAS  EPYPHANIE. 

Servitium  de  temporali  quod  fieri  debet  a  dominica  posl 
octavas  Epyphanie  usque  ad  Septuagesimam ,  fiat  eo  modo  et 
ordine  qui  continetur  in  Ordinario  novo,  statim  post  servitium 
Epyphanie  ab  illo  capitulo  Nola  quod  sabbato  usque  ad  capi- 
tulum  Septtiagesima,  ubi  incipit  Ordinarius  pro  servitio  Septua- 
gesime.  Et  sciendum  est  quod  in  dominica  post  octabas  Epypha- 
nie,  coramuniter  cantatur  istud  responsorium  Domine  in  ira ; 
Remis  tamen ,  propter  festum  sancti  Remigii  quod  habet  octavas, 
incipit  dictura  responsoriura  in  septimana  sequente,  scilicet  in 
crastino  dictarura  octabarum  sancti  Remigii,  si  fiat  dieta,  ct 
accipiuntur  tria  responsa  que  pertinent  ad  feriam.  Nota  quod 
sabbato  post  Epyhaniam  dicitur  ad  vesperas  hec  antiphona  Pec- 
cata  mea  Do)nine  :  hoc  idem  dicitur  in  Ordinario,  sed  per  alia 
verba.  Sciendum  est  quod  in  quibusdem*  Breviariis,  in  ista  domi- 
nica  et  in  feriis  sequentibus,  invenitur  servicium  horarura  inte- 
grura  et  plenura,qualrter  dicendura  sit  pro  raagna  parte  anni,  et 
in  quibusdera*  Breviariis  fit  remissio  ad  psalterium. 

Db  Septuagesima. 

In  temporali  Septuagesime,  prima  dominica  et  in  tota  septi- 
mana  sequente,  legitur  de  libro  Genesis,  scilicet  In  piHncipio, 
et  adhuc  caniatur  de  responsorio  Domine  ne  in  ira,  et  in  ista 
dominica  ad  matutinas  antiphone  sunt  Allcluia  usquo  ad  finom 

1.  Lire  quibusdani.  —2.  Lire  quibusdain. 


I  qi»  >-,:.•     ,'*-«  ./v" 


232  ORDINARIUS    AD    IJSUM 

istius  psalmi  Laudatc  Dominum  de  a*/^v,sicut  continetur  in  Bn;- 
viario,  et  postea  non  cantatur  Allchda  usque  in  vigilia  Paschc. 

De  DOMINICA  IN  SeXAGESIMA. 

Dominica  scquente,  sciiicet  in  Sexagesima,  ad  nocturnos  can- 
lantur  hee  antiphone  Pro  fulci  moiiis  et  celcra,  et  in  omnibus 
aliis  (lominicis  que  sunt  usque  ad  Pascha  ;  logitur  autem  in  ista 
dominica  ci  in  scptimana  sequente  de  libro  Exodi,  scilicet  Ilec 
.sunt  uomina  filiorum  f.<)'acl ;  ct  cantatur  de  hoc  responsoiio  In 
/j7'incfpio  fccit  Dcus  cclnm  ct  toTam, 

Dominica  in  (iuin(|U.igesima  et  in  septimana  sequente  lcgitur 
de  libro  Levitici  et  cantatur  de  hoc  responsoiio  Noc  vir  justus, 

Feria  quarta  hujus  cbdomade  cst  dies  cinerum  et  vc^catur 
rapud  jejunii,  et  ab  isia  die  usque  ad  feriam  quai'tam  m.ijoris 
el)clomad(»  logitur  psMll-M-ium  in  choro,  leiania  ct  orationes  con- 
suete,  nisi  in  diebus  domini  jis ;  et  communiter  diebus  singulis 
dicuntur  ante  prandium  duodecim  in  ccclesia,  scilicet  prima, 
psalterium,  /^rmo.sv^  mandatum,  tercia,quin(UHnm  psalmi,missa 
pro  deliinciis,  sexta,  nona,  vigilie,  magna  missa  et  vespere, 
unde  versus  : 

Prinia,  psalterium,  preciosa,  postea  manda, 
Tercia,  ter  quinquc,  defunctis  missaque,  sexta, 
Xona,  vigilie,  se^juitur  magna  missaque,  vesper. 

Pro  psalterio  predicto  dicuntur  cotidie  viginti  quinque  psalmi, 
et  capiuntur  a  principio  psalterii  usque  ad  iinem  per  ordinem. 
Feria  II",  sabbato  et  in  festis  novem  lectionum  et  in  diebus 
dominicis  nunquam  itur  ad  mandatum  prediclum,  et  sic  ter  in 
ebdomada  quasi  communiter  quindecim  psalmi,  missa  pro  de- 
functis  et  vi[110]gilie  non  dicuntur,  nisi  fiat  anniversarium. 

DOMINK^A  IN  XL*^. 

Dominica  jirima  in  Quadragesima  etin  tota  septimana  sequente 
legiiur  de  libro  Nymeri,  et  cantatur  de  hoc  responsorio  IJccc 
nunc  tcmpus  acceptobilc,  et  antiphone  que  dicuntur  ad  horas 
diei  sunt  de  evangelio,  et  similiter  in  omnibus  dominicis  Qua- 
dragesiine.  Ad  terciain  i^  Pa7'ticipem  mc  fac ;  ad  sextain  i^  Ab 
omni  ria;  ad  nonam  i^  Declara  supcr  nos ;  ct  sic  dicuntur  ista 
responsoria  cotidie  per  quindecim  dies.  Feria  II^  hujus  ebdo- 
made  ad  terciam  ant.  A  dvene^nmi  nobis ;  ad  VI""^  ant.Per  a?'wia 
justicie  ;  ad  nonam  ant.  Commendemus,  et  sic  dicuntur  iste 
antiphone  cotidie,  nisi  in  dominicis,  usque  ad  feriam  secundam 
post  dominicam  qua  cantatur  Isti  sunt  dies  ;  et  in  ista  septimana 
tiunt  jejunia  iiii°'  temporum,  scilicet  quarta  feria,  sexta  et 
sabbato. 


*  ' 


REMENSIS    ECCLESIE.  233 

DoMINICA  SECUNDA. 

Dominica  socunda  in  XL**  et  in  tota  soptiinana  sequcnte  legi- 
lur  (le  libro  Deuterononiii,  et  canlatur  cle  hoc  responsorio  Tolle 
anna  iua. 

DoMlNlCA  TERCIA. 

Doniinica  iir'^  in  XL*^  et  in  septimana  soquente  logitur  de 
libro  «losuo,  et  cantatur  do  hoc  rosponsorio  VideiUcs  Josejth.  Ad 
horas  dioi  dicuntur  nova  rosponsa,  sciiicot  ad  terciam  i^  Bo)niw 
niiclii ;  ad  soxtani  i^  Servus  tum  sum  ego  ;  ad  nonarn  i^  Sejjties 
in  die ;  et  sic  dicuntur  ista  rosponsoria  per  quindecim  dies 
cotidio. 

DOMINICA  IIIl". 

Dominica  iiii*,  scilicc^t  in  m<^dia  XL^,  et  in  soptimana  sequente 
logitur  do  libro  Judicum,  ot  cantatur  do  hoc  responsorio  Locutus 
cst  Domi))us  ad  Moysoi  dicois, 

DOMINICA  v^. 

Dominica  v**  in  XL'\  sciiicot  in  Passione  Domini,  et  per 
lotam  septimanam  lcgitur  de  libro  Jhoremie,  et  cantatur  do  hoc 
responsorio  Isti  swd  dics  ;  et  in  ista  dominica  dicuntur  nova 
rosj)onsa  ad  horas,  scilicot  ad  terciam  i^  K^me  a  fiamca  ;  ad 
sextam  i^  De  ore  leonis  ;  ad  nonam  i^  P7'i)icipes  po^sccuti,  et 
dicuniur  ista  responsa  cotidie  usque  ad  quartam  foriam  majoris 
ebdomado,  ot  etiam  in  ipsa  quarta  leria.  Feria  socunda  hujus 
ebdoinado  ((uinte  dicuntur  novo  antiphone  ad  horas,  scili(*et  ad 
terciam  Dtrocaho  nomoi  tuwii  ;  ad  sex[v'']tam  Tibi  rerelari ;  ad 
nonam  I)i/irmata  est  rijius  ;  ot  sic  dicuntur  cotidie  in  diebus 
ferialibus  usque  ad  vigiliam  Dasche. 

DOMINICA  IN   RaMIS  TALMARUM. 

Dominica  in  Ramis  palmarum  et  in  tribus  feriis  sequentibus 
legitur  adhuc  do  Jhoromia,  cotidie  tros  loctiones,  in  .dominica 
tres  primo,  et  cantatur  de  hoc  responsorio  In  die  qtta  i)irocavi 
ie.  Feria  quinta  ad  matutinas  dicuntur  novem  psalmi  ot  novoin 
antiphonc  et  tres  primo  lectiones  de  Jheremia,  alie  d(»  (juodom  ' 
sermone,  et  cantantur  novem  responsa  que  continentur  in  Bre- 
viario  ;  et  ad  horas  diei  dicuntur  nova  rosponsa,  scilicet  ad 
primam  primum  responsum  de  matutinis,  ad  terciam  sccundum, 
ad  sextam  tercium,  ad  nonam  quartum  :  et  similiter  fit  feria  VP 
et  sabbato;  et  in  fine  matutinarum,  hiis  tribus  diebus,  extin- 
guntur  luminaria  in  signum  quod  in  passione  Domini  facte 
fuerunt  tenebre  super  terram. 

1.  Lire  quodain. 


234  ORDINARIUS   AD    USUM 

Sequitur  de  tempore  Pascbali,  in  quo  sciendum  est  quod,  die 
Pasche  et  per  totam  septimanam,  non  dicuntur  hymni  nec  capi- 
tula  ad  horas  ;  et  ad  matutinas,  in  dicto  die  et  dicta  septimana, 
non  dicuntur  nisi  tres  psalmi,  tres  lectiones  de  evangelio  proprio 
illius  diei  et  tria  responsa ;  et  ad  primam,  ad  terciam,  ad  sex- 
tam,  nd  nonam  non  dicuntur  antiphone  nisi  unum  AUeluia  et 
istud  responsum  Hec  dies  semel,  scilicet  sine  repeticione,  postea 
coUecta  sine  precibus  et  etiamad  primam. 

Sabbato  post  Pasoha. 

Sabbato  post  Pascha,  ad  vesperas  dicuntur  capitulum  et  hym- 
nus,  et  de  cetero  ad  omnes  horas  sicut  solet  fieri,  non  tamen 
idem  hymni,  sed  alii  sicut  dictum  est  in  Ordinario. 

In  octavis  Pasche. 

Dominica  in  octavis  Pasche  que  dicitur  Quasi  modo,  et  per 
totam  septimanam  dicitur  diea,  et  sic  cotidie  usque  ad  Ascen- 
sionem  Domini,  nisi  fuerit  festum  novem  lectionum  ;  legitur 
autem  de  Actibus  apostolorum  et  cantantur  responsa  precodentis 
ebdomade,  scilicet  ferie  secunde  cum  sequcntibus  ;  et  dicitur 
Alleluia  loco  antiphonarum,  preterquam  ad  Benedictus  et  ad 
Magnificat.  Ad  terciam  i^  Resui^^exii  Donmius,  etc.  ;  ad  sextam 
E^  Siirrcxit  [III]  Donwius  vere,  ctc. ;  ad  nonam  x^Sw^xxit  Domi- 
nns  de  scpulcro,  etc.  :  et  sic  dicuntur  cotidic  ista  i^  us([ue  ad 
dominicam  qua  cantatur  Cantatc. 

POST   OCTAVAS. 

Dominica  prima  post  octavas  Pasche,  id  est  secunda  post 
Pascha,legitur  adhuc  de  Actibus;  et  cantatur  de  hoc  responsorio 
Ego  siciU  viiis  fructificavi  et  in  tota  sepiimana  sequente  simi- 
liter. 

DOMINICA  111". 

Dominica  iii*  post  Pascha  et  per  totam  septimanam  legitur  et 
cantatur  sicut  dictum  est  in  precedenti  dominica,  scilicet  de 
eisdem  liystoriis. 

DOMINICA  IIII^. 

Dominica  quarta  et  in  tota  septimana  legitur  de  Epistolis 
canonicis,  et  cantatur  de  hoc  responsorio  Nan^abo  nomcn  tuwn. 
Ad  horas  diei  dicuntur  nova  responsa,  ad  terciam  Alleluia  bis, 
t  Cantaie  Domino  et  cetera  ;  ad  sextam  AUeluia  bis,  i  Dominus 
rcgnavit  exultet,  etc;  ad  nonam  Allcluia  bis,  S'  Jubilate  Domino, 
etc.  :  ct  sic  dicuntur  ista  responsa  cotidie  usque  ad  Ascensionem 
Domini. 


REMBNSIS   ECCLBSIE.  235 

DOMINICA   QUINTA. 

Dominica  quinta  et  in  duabus  feriis  sequentibus  legitur  adhuc 
de  Epistolis  canonicis,  et  cantatur  de  predicto  responsorio.  Feria 
quarta,  id  est  vigilia  Ascensionis  Domiai,  legitur  de  hoc  evan- 
gelio  Sublevatis  Jhesiis  oculis,  et  cantatur  de  dicto  respoiisorio 
Naf^\ibo. 

VlGILIA  ASCENSIONIS. 

In  ipsa  vigilia,  ad  vesperas  et  in  die  et  per  octavas  et  ultra 
usque  ad  vigiliam  Pentecostes,  fiat  servitium  sicut  in  Ordinario 
et  Breviario  continetur  ;  et  licet  in  die  Pasche  et  per  totam 
ebdomadam  legantur  tantura  tres  lectiones,  in  die  tamen  hujus 
festi  et  in  dominica  infra  octavas  leguntur  novem  lectiones  et 
cantantur  novera  responsa. 

VlGILIA  PeNTHECOSTES. 

A  vigilia  Penthecostes  in  vesperis  usque  ad  vigiliam  Trinita- 
tis,  ad  vesperas  fiat  servicium  sicut  continetur  in  Ordinario  et 
Breviario,  scilicet  cura  tribus  lectionibus  et  tribus  responsis 
tantura  ;  et  in  ista  septiraana  fiunt  jejunia  iiii^'  temporum , 
scilicet  quarta  feria,  VI*  et  sabbato. 

Sabbato  in  vigilia  Trinitatis  in  vesperis  usque  ad  sabbatum 
sequentis  ebdomade,  ad  vesperas  servitiura  plenum  est  in  Brc- 
viario,  scilicet  die  dominica  legitur  et  cantatur  de  Trinitate  cum 
novem  lectionibus  et  novem  responsis,  et  in  feriis  [v°]  sequen- 
tibus  legitur  dc  regulis  Jhcronimi  et  cantatur  adhuc  de  Trinitate 
cum  tribus  lectionibus  et  tribus  responsis. 

Sequitur  de  temporali  quod  accidit  ab  octavis  Trinitatis  usque 
ad  Adventum  Domini  et  continet  in  se  multas  hystorias,  primo 
hystoriam  Librorura  Regum  cum  hoc  responsorio  Deus  omnium , 
de  qua  agitur  usque  ad  dominicara  propinquiorem  kalendis 
augusti.  Sabbato  igitur  in  octavis  Trinitatis  ad  vesperas  incipit 
servicium  dictc  hystorie,  ei  sic  in  omnibus  hystoriis  et  serviciis 
que  fiunt  de  tempore.  Et  sciendum  est  quod  hic  in  multis  Brevia- 
riis  invenitur  qualiter  raatutine  et  hore,  hymni  et  preces  et  alia 
que  consueverunt  dici,  per  totara  ebdomadara  ct  etiam  pcr 
magnam  partcm  anni  communiter  diconda  sint,  sicut  in  dominica 
post  octavas  Epyphanye  aliquantulum  est  dictum  ;  ct  mutiintur 
aliqui  hymni,  sicut  in  Ordinario  et  Breviario  continetur. 

DOMINICA. 

Dorainica  propinquiore  kalendis  augusti  usque  ad  dorainicam 
propinquiorem  kalendis  septembris  legitur  et  canlatur  de  libris 
Salomonis  et  de  libro  Sapientie. 


23G  OUDINARIUS    AD    USUM 

DOMINICA. 

Doininica  propinquiore  kalondis  septenibris,  priinis  quinde- 
cim  diebus  legitur  et  cantalur  de  hystoria  Job  ;  in  aliis  (juinde- 
cim  diebus  legitur  et  cantatur  de  tribus  liystoriis,  scilicet  Tliobie, 
Judith  et  Hester ;  et  nota  quod  in  isto  mensc,  feria  IIIP,  Vl^  et 
sabbato  post  festum  sancte  Crucis,  fiunt  jejunia  iiii°'  temporum. 

DOMIMCA  IN  OCTOBRI. 

In  octobri  mutatiu'  hystoria,  scilicet  dominica  propinquiore 
kali^ndis,  sicut  jam  prenotavimus,  et  per  totum  inensem  legitur 
de  Machal)eis,  et  cantatur  de  lioc  responsorio  Ad<ipeHcU,  In  hoc 
mt^nse  inutantur  aliqui  hymni,  sicut  in  Ordinario  et  Breviario 
continetur. 

In  die  dominica  propinquiore  kalendis  novembris  legitur  do 
Ezechiele,  in  secunda  dominica  de  Daniole  ;  in  aliis  quindocim 
diebus,  et  etiam  usque  ad  Adventum  Domini  logitur  de  duode- 
ciin  prophetarum  libris,  et  cantatur  de  responsorio  yidi  Domi- 
7ium.  Et  sciendum  est  quod  post  loctionos  do  Daniele  non  dicitur 
Hec  di[l\2]cit  Dominiis,  sed  Tu  uufem, 

Sciendum  est  quod  isiud  tempus  sive  tem])orale,  quod  est  ab 
octavis  Trinitatis  us([ue  ad  Adventum  Domini,  quandoquo  ost 
majus  sive  longius,  s(nlicot  quandd  fostum  Trinitatis  magis  olon- 
gaiur  a  fosto  beati  Johannis  Bnptiste,  ot  tunc  dicte  octav«»  Trini- 
latis  accidunt  in  vigilia  sancti  Urbani  pa])e,  el  tunc  dictum 
tempus  continet  viginti  so])t(im  septimnnas  ;  quando([ue  est 
minus  sive  brevius,  scilicet  quando  dictum  fcstum  Trinitatis 
magis  approj^inquaiur  fosto  sancti  Johannis  Baptiste,  ot  tunc 
dicie  ociave  Trinitatis  accidunt  in  suj^ervigilia  festi  apostolorum 
Tetri  et  Pauli,  et  tunc  predictum  teinpus  continet  xx^'  duas  sep- 
timanas  tantum.  Patet  ex  prodictis  quod  quandoque  in  dicto 
tompore  sunt  xx*'  soptein  soptimnne,  ot  in  qualibet  sej^timana 
communiter  dicitur  vel  debot  dici  unum  ovangelium  de  tempore, 
scilicot  de  drjminica,  et  sic  in  dicto  tompore,  quando  longius 
est,  debent  dici  xx*'  septem  evangolia,  sed  non  habemus  in  Bre- 
viariis  nostris  nec  etiam  in  Missali  nisi  tantum  xx'*  tria  ])ro  illo 
tomj^ore,  et  sic  ad  hoc  quod  iiorficiatur  numerus  evangeliorum 
xx^*  §eptem,  que  quandoque  requiruntur,  ut  dictum  est,  oportet 
parcere  1111°''  evangelia,  quandoque  tria,  quandoque  duo,  quan- 
doque  unum,  secundum  varietatem  temporis  et  annorum,  sicut 
patet  subtiliter  intuenti,  et  ost  intelligendum  sane  quod  ista 
evangelia  parcuntur  non  ita  quod  omnino  dimittantur,  sed  retar- 
dantur  et  reservantur  usque  in  dominicam  proximo  sequentem  et 
ibi  dici  debent,  et  ista  evangelia  vel  pars  eorum  competenter 


REMENSIS    ECCLESIE.  237 

parci  possimt  in  octavis  magnoruin  festonim  quc  acciduni  in 
dicto  lcmpore,  scilicet  primo  in  octavis  fesli  boati  Joliaiuiis 
Baptiste,  que  junguntur  octavis  apostolorum  Petri  et  l^auli, 
secundo  in  octavis  dictorum  apostolorum,  tercio  in  octavis 
Assumptionis  l)cate  Marie  virginis,  quarto  in  ociavis  Nativiiatis 
ejusdem,  quinto  in  octavis  Dedicationis  occlesio  Remonsis  ;  vi 
hoc  intolligendum  est  si  dicta  fosta,  do  quorum  octavis  suj)ra 
dictum  est,  accidont  dio  dominica  vol  saltcm  dio  sabbati;  et, 
sicutaliqui  dicunt,  idom  fiori  potost,  scilicet  paicere  evangolia, 
in  octavis  fosti  beate  Mario  Mag<lalono,  in  octavis  fosti  Ouinium 
Sanctorum  et  in  octavis  fcsti  sancii  Martini  hvomalis  ;  invonto- 
ros  autem  sivi^  [v°]  ordii)atorcs  sorvitii  Romonsis  crclesie  mdius 
feciss(^nt  si  xx'*  soptom  evang(^lia  in  liroviariis  ot  in  Missali 
apposuissent,  quia  satis  habobant  ul)i  ot  undo  acciporo  poiorant, 
si  diligont(T  attondissont. 

HlC  INCIPIT  DECLAUATIO  SERVICII  FESTORUM  SIVE  SANCTORrM. 

Dictum  est  supra  de  servitio  temporis,  nunc  dicondiun  cst  do 
servitio  sanctorum  sive  festorum. 

In  primis  igitur  sciendum  est  quod  quodam  sunt  festa  que 
non  solum  sunt  festa,  sed  sunt  festa  fostorum,  id  est  initium  ot 
causa  aliorum  festorum  et  soUempnitatos  majores  intor  omnia 
festa,  sicut  sunt  ille  in  quibus  agitur  servitium  spocialiier  de 
Domino  sive  de  Deo,  sicut  est  Natale  Domini,  in  quo  agittir 
servicium  de  Filio  Jhesu  Xdsto,  scilicet  do  Nativitate  ipsius, 
quia,  ut  dicit  Scriptura,  non  cst  sanciiis  ni  csi  Duwimts  \-  itcm 
Pascha,  in  quo  agitur  de  resurn^ctiono  ojusdom  ;  item  Ascensio 
Domini.  in  qua  agitur  de  asconsione  ipsius  in  colum;  itom  fostuni 
Pentecostes,  in  quo  agitur  de  missione  Spiritus  Sancti  ;  itom 
festum  Trinitatis,  in  quo  agitur  de  Patre  et  Filio  ot  Spii-itu 
Sancto  ;  item  alia  duo  que  sunt  satis  sollompnia,  sicui  Circun- 
cisio  Domini  et  Epyphania ;  et  est  alia  sollempnitas  que  vidoiur 
esse  et  est  inicium  dictarum  soUempnitatum,  scilicet  Annuniiatio 
dominica,  in  qua  agitur  de  concepcione  Jhesu  X;4sti  in  uIlto 
virginali  per  illa  verba  que  dicit  angolus  missus  a  Patro  boaLc 
Marie  Genitricis  Dei,  Avc  Maria  {jyaiia  plcna  Domi)tHs  tccinn 
etc.,  et  per  illa  que  postmodum  respondit  Maria,  Eccc  ancilla 
Domini  ctc,  sicut  hec  omnia  in  nostro  Syinbolo  et  in  Evangolio 
continentur.  Iterum  quia  ex  dicta  Annuntiatione  angeli  sive 
salutatione  et  responsione  beate  Marie  meruit  ti(U'i  matcr  Domini 
nostri  Jhesu  Xpisti  per  ineramgratiam  Salvatoris,  ideo  sollemp- 

1.  I  Reg.  II,  2. 


'  f'^«T  *'".r"  ^  '*  -" 


238  ORDINARIUS   AD    USUM 

nitates  ipsius  sive  festa  post  predictas  soUempniter  et  publice 
celebrantur,  sicut  est  festum  Assuraptionis  ipsius,  festum  Nati- 
vitatis,  festum  Purificationis  et  etiam  Annuntiationis  predicte. 

Sciendum  est  iterum  quod  quedam  sunt  festa  non  tam  [1 13] 
soUempnia,  que  aguntur  cum  novem  psalmis,  novem  antiphonis, 
novem  lectionibus  et  novem  responsis,  et  istorum  quedam  habent 
proprias  antiphonas,  proprias  lectiones  et  propria  i^,  et  de  istis 
agitur  sicut  in  suis  locis  per  ordinem  in  Breviario  continetur. 
Quedam  vero  habent  proprias  lectiones,  sed  non  proprias  anti- 
phonas  nec  propria  responsa,  et  tunc  recurrendum  est  ad  com- 
mune  sanctorum  secundum  statum  et  conditionem  sancti  de  quo 
agendum  est :  et  hic  sciendum  est  quod  sanctorum  iiii'*''  sunt 
genera,nam  quidem^sunt  apostoli,  alii  martires,aliiconfessores, 
alii  virgines,  et  servicium  istorum,  tam  antiphone  quam  lec- 
tiones,  quam  responsa  semper  consueverunt  apponi  in  fine  Bre- 
viariorum  ,  et  vocatur  communiter  Commune  sanctorum.  Ei 
quedam  sunt  festa  que  non  habent  antiphonas  proprias,  nec 
lectiones,  nec  responsa  ;  et  tunc  recurrendum  est  similiter  ad 
commune  sanctorum  tam  pro  antiphonis  quam  lectionibus  et 
responsis  ;  psalmi  vero  de  quolibet  sancto  semper  inveniuntur 
imbreviati  post  antiphonas,  sive  sint  proprie,  sive  sint  in  com- 
muni.  Quartum  vero  membrum,  scilicet  quod  aliquis  sanctus 
habeat  propria  responsa  et  nuUas  lectiones,  non  invenitur.  Et 
sciendum  est  quod,  sicut  in  temporali  sepius  dictum  est,  quum 
servitium  dominicarum  communiter  incipit  a  capitulo  sabbati 
precedentis,  ita  similiter  hic,  ubi  agitur  de  sanctis,  servitium 
festorum  communiter  incipit  a  capitulo  vigilie  precedenptis  *, 
nisi  in  majoribus  festivitatibus,  in  quibus  in  principio  vespera- 
rum  proprii  psalmi  et  proprie  antiphone  inveniuntur. 

Item  sciendum  est  quod  festa  novem  lectionum  communiter 
fiunt  in  diebus  in  quibus  scripta  inveniuntur  ;  fallit  tamen  in 
casibus,  scilicet  si  festum  novem  lectionum  acciderit  in  prima 
dominica  Adventus ;  item  si  festum  sancte  Lucie  die  dominica 
evenerit ;  item  si  aliquod  de  dictis  festis  acciderit  in  quacumque 
dominica  Quadragesime  ;  item  si  accidat  quinta  feria,  sexta  vel 
sabbato  majoris  ebdomade ;  item  si  accidat  in  septimana  Paschali 
vel  Penthe[co]stes ;  item  si  accidat  in  die  Trinitatis  :  in  istis  enira 
diebus  non  celebrantur  festa  novem  lcctionum,  licet  ibi  inve- 
niantur  scripta,  sed  ante  vel  post,  prout  possunt  competenter  ^ 

sterunt,sicut  in  [v°J  Ordinario  dictorum  dierura  vel  festoruni 

plenius  invenitur. 

1.  Live  qiiidaiT).  —  2.  Lirc  preccdenlis.  —  ^.  11  y  a  ici  une  lacune  dc  quelques 
leUres  occasionn6e  par  une  aichirure  du  feuillei. 


•  V  •  ••        «^ 


REMBNSIS   ECCLESIE.  239 

Db  FESTIS  TRIUM  I-ECTIONUM. 

Dictum  est  de  festis  novem  lectionum,  nunc  dicendum  est  dc 
festis  triuni  lectionum ;  et  hic  sciendum  est  quod  si  festum  ali- 
cujus  sancti  vel  sancte  trium  lectionum  tantum  accidat  in  aliqua 
feria  simplici,  id  est  que  non  sit  dies  dominica,  vel  aliud  fesium 
novem  lectionum,  vel  octave  soUempnes,  secundum  usum  Reinen- 
sis  ecclesie  fit  servitium  de  eo  ut  infra  statim  sequitur,  nam  de 
ipso  dicuntur  vespere  in  vigilia  incipiendo  a  capitulo  et  dicuntur 
preces  de  temporali.  Ad  matutinas  omnia  dicuntur  de  sancto, 
exceptis  diea,  legenda  ct  precibus ;  si  tamen  legenda  sit  propria 
de  sancto,  dicitur  post  matutinas.  Nichil  agitur  dc  eo  in  die 
nisi  missa  tantum.  Item  sciendum  quod  si  festivitas  alicujus 
sancti  martiris,  confessoris  aut  virginis,  unde  solent  agi  tantuin 
tres  lectiones,  die  dominica  evencrit,  sabbato  ad  vesperas,  de 
sancto  nichil  agitur  ;  ad  matutinas  invitatorium  de  eo  canitur, 
in  primis  duobus  nocturnis  nichil  agitur  de  sancto,  post  ter- 

cium  * versiculus,  evangelium  de  dominica  pronuntiatur  [et 

tria  ultima  responsa  de  sancto  canuntur,  et  matutine  laudes  de 
eo  penitus  finiuntur,  post  orationem  de  sancto  sequitur]  anti- 
phona  de  evangelio  cum  collecta  de  dominica.  In  die  ad  missam 
de  dominica  prorsus  agitur,  et  post  collectam  de  dominica  sub- 
jungitur  oratio  de  sancto.  Si  vero  infra  octavas  non  sollempncs 
die  dominica  acciderit  festum  trium  lectionum,  agitur  de  ipso 
feria  II*  sequente,  et  si  pronunciatum  fuerit  evangelium  de 
dominica,  antiphona  de  evangelio  cum  coUecia  [ultimo]  dice- 
tur  ;  si  vero  infra  octabas  soUempnos  acciderit  festum  trium 
lectionum,  de  sancto  nichil  agitur  nisi  tantummodo  commemo- 
ratio  ad  missam 


B 

[Regul^:  pro  tempore  inter  Epiphaniam  et  SeptuagesimamJ. 

[Ms.  3^8,  f^  2\,  An.  1356  \ 

Hystoria  Domine  ne  incipitur  dominica  i*  post  octnvas  Ej)i- 

phanie  ct  dcbct  durare  usque  ad  dominicam  i°™  XL*,  ot  durant(> 

illa  debent  legi  Epistole  Pauli  usquc  ad  dominicam  r""  LXX% 

quando  fit  dc  tcmporc  et  pcr  ebdomadam  dicuntur  i^  forialia  ; 

1.  Lacune  occasioiifi^e  pqr  /a  dechirure  du  feuillet,  —  2.  Cetic  ditte,  bien  qu"elle 
soU  en  caraderes  diff4repits  de  ce  qui  s^tit,  parait  Hre  cepeudanl  la  date  levllv 
dessept  premiers  folios  du  ms,  S2tf. 


240  ORDINARIUS    AI)    USUM 

responsorium  verp  tantum  durabit  quantura  durabit  hysioria 

supradicta  et  continet  v^"^  antiphonjis,  scilicet  Peccata  laea,  Ilec 

fecit,  Regi  auiem,  MuUi  ab  OiHente,  Suvfjens  Jhems,  quo  canun- 

tur  in  diebus  sabbatis,  nisi  tompus  fuorit  brovo  cL  fostum  ix  loc- 

tionum  :  tunc  enim  non  canuntur.  Itom,  si  tompus  fucrit  breve 

infra  octavas  Epiphanie  et  LXX""",  antiphonc^  non  possunt  pio- 

nunciari ;  v*^"*^  ovjmgelia  in   Breviario  coiitonta,  oo  quod   non 

continga[n]t  v^"*^  ebdomado,  debent  pronuuciari  in  una  obdomada 

duo  evangelia  vol  tria,  si  necosse  fuorit,  si  potost  tiori,  snlvis 

tamon  legendis  ad  ix  lectionos  ^  quo  infni    intorvonorint.  Et 

sciondum  est  quod.dominica  post  octavas  Epiphanio.communitor 

cantatur  istud  li  Domine  ne ;  tamon  propior  f(\stum  sancti  Romi- 

gii,  qui  habet  octavas,  incipit  dictum  \i  in  S(^j)timana  soquontc, 

scil.  in  crastino  dictarum  octavarum,  si  tiat  diota  ;  accipiuniur 

tres  i^  que  pertinent  ad  foriam.  Xota  quod  snbbato  post  Epi- 

phaniam  dicitur  ad  vcsperas  ant.  Pcccala  mca  de  vigili.i  Epi- 

phanie;   si  vero  propter  angustiam    tomporis  oxislontis   inter 

Natale  et  LXX^"™ ,  dominicalom  missam  In  excelso  tlwoho  nnn- 

tari  necesse  fuerit,  evangelium  de  dominica  pronunciatur  ad 

matutinas,  prorsus  agitur  ad  missam,  ol  do  vigilia  tantum  oratio 

subjungitur  ;   de  missa  autom  ad  vigiliam  ordinata,  omnibus 

modis  reticetur.  Si  vero  non  exigerit  nocossitas,  ovangolium  de 

vigilia   pronunciatur.   Aliquando  enim   conti[nJgit   quod    infra 

octavas  et  LXX^"™  tcmpus  ita  breve  quod  sint  tantummodo  vi 

dies,  aliquando  vero  xxxviii,'ot  sic  prius  diligenter  ost  consido- 

randum  quomodo  possint  pronunciari  v^"®  evangelia  ad  minus. 

Et  sciendum  est  quod  si  LXX"  evencrit  in  die  sanctc  Prisce 

virginis,  quod  est  xv**  kalendas  februarii,  ubi  est  prima  LXX^, 

et  festum  beati  Blasii,  quod  est  iii°  nonas  fel)ruarii,  tunc  dicitur 

magis  breve  ;  si  vero  dicta  LXX^  evonorit  intor  dictum  fostum 

sancti  Blasii  et  vigiliam  Cathcdre  sancti  Potri,  que  ost  ix**  kalen- 

das  Martii,  ubi  est  ultima  LXX",  tunc  dicitur  tompus  longum. 

In  anno  quod  est  magis  breve  littera  dominicalis  est  I),ct  prima 

luna  est  xvi  et  LXX"  est  in  die  sancto  Frisce ;  tunc  do  Natale 

Domini  usque  ad  octavas  sancti  Stophani  mutatur  de  officio,  ut 

in  Breviario  continetur.  Ipso  die  ad  matutinas  fiot  de  [v°J  octavis 

sancti  Stephani ;  ad  *  iii  Icctionos  dc  evangolio  Cum  factus  esset 

Jftesiis,  et  post  matutinas  commemoratio  lit  do  evangolio,  ot  fiet 

missa  de  evangelio  et  commemoratio  do  octavis  in  missa  ^.  Die 

Jovis  sequenti  post  Epiphaniam,  ad  matutinas  fiet  evangolium 

ft,  Iii  crastino  Epiphanie  ad  matutinas  evangelium  Vidit  Johannes, 

i.Les  fetes  dnevflecons,  festum  ix  lecilonum.— ±11  fautlireprobabiemcniei. 


REMBNSIS   ECGLESIE.  241 

Nuptie  facte  swit,  ct  post  matutinas  do  Epiphania  fict  comiiKv 
moratio  de  cvangelio,  ct  codera  dic  canlabitur  missa  ct  commi»- 
moratio  de  octavis.   [DicJ  Vcncris  scquenti,  ad  niaiutinas  de 
octavis  et  iii  lectioncs  cvangelii  Jiegressm  Jhcsus,  ci  conim*».- 
moralio  de  cvangdio  post  maiutinas  et  missa  ipso  di(*  cclcbratur. 
Sabbato  fict  dc  octavis  ad  matutinas  <'t  missa  dc  bcata  Maria. 
Dominica  infra  octavas,  ficnt  vi  lcctioncs  de  scrmonc»  hi  hac 
dilectissimi  ct  cvangdium  Cion  descendissct  Jhesiis,  (»t  missa  de 
cvangclio,  ci  post  matutinas  commcmoratio  dc  cvangclio.  Lunc 
sequcnti.   fict  dc  octavis,  ut  in   Brcviario  continctur.  Martis 
sequcnti,  fict  dc  sancto  Rcmigio.  Dic  Mcrcurii  scqucnti,  fict  dc 
sancto   Felic(»  ;  ad   matutinas  cvangclium  Ascendente  Jhesn  in 
navicula,  et  ])ost  matutinas  commcinoratio  dc  evangclio  ct  missa 
eodcm  die  de  evangclio.  Jovis  scqucnti,  ad  niaiutinas  fict  dc 
octavis  sancti  Rcmigii  ct  cvangclium  Siniilc  cst  reijniim  celo- 
7*xun,  ct  commcmoratio  dc  cvangclio  posl  matuiinas,  (*i  missa 
codem  die  cclcbrabitur  dc  cvangdio  ct  commcmoratio  d<'  octavis. 
Vcncris  sequcnti  fiet  dc  sancto  Marcdlo  ct  commcnioratio  d(5 
octavis  ad  matutinas  et  ad  missam.  Sabbato  ])ost  fict  dc  0(.tavi8 
ad  matutinas  ct  iii  lectiones  de  epistola  Pauli  ct  missa  dc  bcata 
Maria,  et  dominica  sequenti  LXX**. 

Quando  dics  Epiphanie  die  Dominica  cvencrit,  ad  matutinas 
Domine  labia  mea  et  Deits  in  adjutoinum  sine  invitatorio  ;  ant. 
Afferte  Domino,  post  ipsam  cum  Alleluia  i  Magi  veniunt  cum 
III  Alleluia,  super  lcctioncs  dicuntur  bcncdictioncs  dc  b(vitn 
Maria,  (^t  p(T  octavas.  In  u°  nocturno  ant.  Reges  Thar.sis,  ps. 
Deiis  jiuliciwn ;  ant.  Onmes  geytteSy  ps.  fnclina  Domine ;  cantata 
ant.  Omnes  gentes,  statim  canitur  invitatorium  Xoistus  ajq^a- 
ruit,  ps.  Venite  morc  solito  ;  fimio  Sicid  erat  in  principio  dicitur 
Venife  adoremus  ct  Xpistus  appamUt  et  post  antiphonam  Venife 
adoronics  canitur  ;  f  Omnes  gentes  **  ;  lcctio  iiii^  dc  scrmoncj 
Epiphania'  Domini  IntcUigere  possumus,  In  iii°  nocturno,  ut  in 
libro  ;  jr  Reges  Tharsis  cum  iii  Alleluia  ;  finito  ix  i^,  dicitur 
Domimui  vobiscum  ct  Scquenfia  sancfi  ct  Gloria  tibi  Dominc, 
Factum  esf ;  finito  Te\3]Deu7n,  it  antc  laudcs  A  templo  tuo 
quod  est  in  Jhei-usalem,  Tibi  aufaTcnt  *  reges  munei^a  sinc  Allc' 
luia.  In  laudibus  ut  in  [lijbro  ;  capitulum  Omnes  de  Sabba,  ot 
dicitur  (ad  IIP™)  f  Vidimus  stellam  cum  m  Alleluia  ;  C(U(?ra  ut 
in  libro.  Ad  primam  dicitur  ps.  Confltemini  in  dic  tantum.  Ad 
omnes  horas  dicitur  GloiHa  tibi  Domine  in  fine  hvmni.  Ad  III*"\ 

a.  Cum  tribus  Allduia. 

1.  lAre  Epiphanie.  —  2.  Lire  offerent. 

vu  16 


d  Ifr  •     «      .»■''*■>    *■ 


242  ORDINARIUS    AD    USUM 

capit.  de  primis  vesperis  ;  ad  VI*''" ,  de  laudibus  ;  ad  IX"° , 
Stella  ista  ;  i^  alleluiantur  et  per  octavas.  Ad  vesperas,  ant.  de 
laudibus,  1111*^  ant.  super  De  p^ofundis,  Siella  isfa ;  cetera  ut  in 
libro  continentur.  Ad  completorium,  ant.  Qui  habitat ;  hymnus 
Jhesu  Redemptor  ;  ant.  Evigila. 

Die  Lune  sequenli,  ad  matutinas  Domine  labia,  ut  supra ;  ant. 
Affe7'te,  post  ipsam  Omnes  gentes,  Jubilate,  Deus  judicium  , 
Inclina  Domine,  Yenite,  ut  in  psalterio  continetur,  De^is  noster 
refugium,  Cantate  i,  Dominus  regnavit  eijoultet ;  jt  antc  laudes 
Magi  veniunt ;  evangelium  Vidit  Johannes  Jhesum  ;  i^  Dies 
sanctificatus ,  Hic  est  dies,  Hodie  celi ;  Te  Dcum  non  dicitur.  f 
ante  laudes  Omnes  gentes  ;  in  laudibus,  Ante  lucifeinim  sola  ; 
capitulum,  t,  ut  in  dic  ;  ant.  Videntes  stellam,  Benedictus  ; 
collecta  sicut  in  die  et  per  octavas.  Ad  horas,  sicut  in  die,  et 
capitula  non  mutantur  ;  i^  ad  horas  alleluiantur  ;  non  dicitur 
Gloria  tibi  Domine  nisi  in  dominica  infra  *  et  in  octavis.  Ad  ves- 
peras  ant.  Ante  lucife^ntm  sola,  ps.  Dixit  Dominus  cum  cetcris; 
capit.,  hymnus,  t,  sicut  in  die  ;  ant.  super  Magnificat  Omnes 
nationes  de  primis  vesperis  ;  coUecta  ut  supra. 

Die  Martis,  iii*'  dic  octavarum,  ad  matutinas  prorsus  agitur 
ut  in  die  lune  ;  f  antc  lectiones  Omnes  gentes ;  iii  lectiones  de 
sermone  Celeh^ato  p^oximo,  iii*  i^  prima  Hodie  cum  vorsibus 
sequentibus.  f  ante  laudes  Reges  Tharsis  ;  in  laudibus,  ut  supra  ; 
ant.  Admoniti  magi,  Benedictus;  coUecta  ut  supra.  Ad  horas  et 
vespcras,  ut  supra  ;  ant.  super  Magnificat  Lux  de  luce;  coUecta 
ut  supra. 

Die  Mercurii,  iiii*  dic  octavarum,  ad  matutinas  prorsus  agi- 
tur  ut  supra  ;  ^i^  Reges  Tharsis ;  iii  lcctiones  de  dominica  infra 
Cum  factus  esset  Jhcsus  ;  mcdia  i^  canuntur.  f  antc  laudes 
Magi  [\^]  veniunt ;  in  laudibus,  ut  supra ;  ant.  super  Benedictus 
Venient  ad  te ;  (collecta,  ut  supra  ;)  commcmoratio  de  ant. 
Remansit  puer  Jhesus,  coUocta  Vota  quesumus  Domine,  et  ipso 
die  cantatur  missa  In  excelso  throno,  Ad  vcspcras,  ut  supra  ;  ant. 
super  Magnificat  Omnes  de  Sabba ;  coUecta  de  dic. 

Jovis,  V*  die  octavarum,  ad  matutinas,  ut  supra  ;  f  ante 
lcctiones  Magi  veniunt ;  iii  lcctioncs  de  sormone  Gaudete  in 
Domino  dilectissimi;  iii*  ultima  i^  de  die  canuntur.  t  antc  laudes 
Omnes  gentes  ;  ant.  super  Benedictus  Stella  ista.  Ad  vesperas, 
ant.  super  Magnificat  Videntes  stellam ;  collccta  de  die. 

Veneris,  vi*  die  octavarum,  prorsus  agitur  ut  supra  ;  f 
Omnes  gentes  ;  iii  lectioncs  de  sermone  Quamvis  dilectissimi ; 

l.  Soua-eifitmdu  octavas. 


KEMENSIS   ECCLESIB.  243 

III*  media  i^  canuntur.  f  ante  laudes  Reges  Tharsis  ;  in  laudi- 
bus,  ut  supra  ;  ant.  super  Bencdictus  Omnes  nationes  ;  coUecta 
de  die.  Ad  vesperas,  sola  antiphona  ;  post  capitulum  hyninus, 
t,  ut  in  die  ;  ant.  super  Magnificat  Ch^dines  angelortan ;  collocta 
Deus  ciijus  unigenidis,  in  fine  coUecte  Qiii  tecum. 

Sabbato  in  octavis,  ad  matutinas,  nt  supra,  sinc  invitatorio  ; 
sola  antiphona  in  quolibet  nocturno  Afjerte  Domino,  ip  '  cum 
ceteris  de  dio  ;  f  Magi  veniunf  ;  vi  loctiones  et  ovangolium  Vcnit 
Jhesus  a  Galilea,  et  ix  i^  canuntur  ;  Te  Dewn,  jr  antc*  laudos  A 
templo  tuo  ;  in  laudibus  Veteirm  hominem  cum  AllehUa  que  sine 
neusma  canuntur  ;  oapitulum,  f  sicut  in  dio  ;  ant.  P^ecursor, 
Bonedictus  ;  oratio  Dciis  cujns.  Ad  horas,  nnt.  dc  laudibus  ; 
capitulum,  i^  et  y  ut  in  die  ;  collecta  dc  matutinis.  Ad  vc^spc^ras 
fient  do  sancto  Remigio,  ot  post  vosporas,  comin<'iuoratio  Fon/cs 
aquarum  ;  oratio  Deu^s  cujus.  Nota  quod  sabbato  procod<Miio,  in 
quo  incipiuntur  opistole  Pauli,  scilicotin  crastino  h(»ati  Rcnnigii, 
subjungitur  post  vesponis  ant.  Peccata  mea  cum  collc^cta  Omni- 
potens  sempiteimc  Dcus  dirige  actus ;  ot  nota  quod  sabl)nto  lu" 
post  octavas  Epiphanie  dicitur  ant.  Regi  autcm,  si  nocc^sso 
fiierit. 

Quando  dies  Epiphanie  evenerit  die  Lune,  fiet  officium,  ut 
supra  dictum  est. 

Quando  inter  octavas  Epiphanie  et  LXX  sunt  v  dies,  littera 
dominicalis  est  E  et  luna  prima  per  v,  tunc  dicitur  tempus  brevo, 
et  est  advertandum  regulam  communem  post  sanctam  Agatham, 

prime  lune  que sabbato  sequenti  la  ceille  dcs  hrandons  : 

nunquam  fallitur  ista  reguhi ;  et  ideo  ut  supra  quere  ubi  diciiur 
magis  breve. 

Quando  inter  octavas  Epiphanie  ct  LXX  sunt  tantummodo 
VIII  dies,  littera  dominicalis  est  A  et  luna  prima  per  xvi,  tunc 
dicitur  tempus  breve.  IUo  anno  ",  die  Martis  post  Epiphaniam, 
fiet  evangelium  [7]  ad  matutinas  Nupcie  facte  sunt  et  missa  ipso 
die.  Die  Mercurii  sequenti,  ad  matutinas  evangelium  licgressus 
Jhesus,  et  missa  ipso  die.  .lovis  sequenti,  fiet  de  octavis  vi  lec- 
tiones  de  sermone  In  hac  dilecfissimi,  et  evangolium  de  octavis. 
et  nota  quod  sabbato  precedenti  fiet  commemoratio  de  hystoria, 
ant.  Peccafa  mea,  coUecta  Omnipofcns  sempifeivw  Deus  dirigc 
acfus  nostros,  Sabbato  sequenti,  ad  matutinas  fiet  de  b<»ato 
Felice,  iii  lectiones  de  epistola  Pauli.  Dominica  infra  octavas 

1.  Ltreprofra&?6menf  psalmi. 
a.  Note  maryinale :  IIIM  (1401). 


.Jl.  '-«W> 


244  ORDINARIUS   AD   USUM 

beati  Reraigii  fient  vi  lectiones  de  epistola  Pauli  et  evangelium 
Cwn  descendisset  Jhesus.  Lune  post,  de  beato  Marcello.  Martis 
sequenti,  ad  matutinjis  fiet  de  octavis  et  evangelium  Ascendente 
Jhesii,  Die  Mercurii,  in  die  sancte  Prisce,  fient  iii  lectiones  de 
evangelio  Simile  esi  j^egnwn  ccloi^m,  et  missa  de  evangelio  ; 
ceteni  ut  in  libro.  Dominica  sequenti,  fiet  de  beato  Vinconcio, 
ubi  est  LXX°. 

Quando  inter  octavos  Epiphanie  et  LXX""™  sunt  xx  dies, 
littera  dominicalis  est  F  et  luna  prima  est  iiii,  tunc  dicitur 
tempus  longum. 


c 

[TaBUL^    LECTIONUM   OFFICII    ET    LIBRORUM.] 

[Ms,  327,  r  72 ;  ms.  328.  r  1^4,] 

Quia  in  Ordinario  istius  ecclesie  Remensis  nuUa  fit  inencio 
de  legendis  sanctorum  et  sanctarum  in  diversis  voluminibus 
ecclesie  existentibus,  ideo,  ut  facilius  et  levius  quo  libro  ct  quo 
numero  inveniantur,declaracio  earumdem  in  hoc  presenti  codice 
liabetur,  sicut  per  singulos  menses  anni  describuntur,  prout 
sequitur. 

Sequitur  declaracio  legendarum  sanctorum  et  sanctarum  per 
anni  circulum  in  ecclesia  Remensi  pronunciandarum  et  legen- 
darum,  prout  inferius  quolibet  mense  tocius  anni  describuntur, 
quibus  libris  per  litteras  alphabeti  a  tergo  librorum  signatis  et 
sub  quo  numero  cujuslibet  libri  inveniri  poterunt. 

Januarius. 

In  Circunsisione  Domini,  sermo  Qiuinqiiam  ceiv  *  dubitem 
etc.  libro  B,  numero  IIII"vii  ;  evangclium  Ciun  conswnmati 
etc.  libro  B,  n^  IIII"ix. 

In  octabis  sancti  Stephani,  sermo  In  lectioyie  Actuum  aposto- 
lojncm  etc,  libro  B,  n®  lx. 

Sancte  Genovefe  virginis,  Igitnv  Genofeva  etc.  libro  D, 
n*^  XLvii. 

Rigoberti  archiepiscopi,  Fuit  etc,  libro  D,  n®  lv. 

Vigilia  Epiphanie,  evangelium  Defuncto  etc,  libro  B,  n^*  IIIP*^ 

XVII. 

1.  Ou  non.  VOrdinairt  de  Laan  (p.  67)  dofim  le  texie  suivani :  Quanquani 
non  dubitem. 


REMENSIS   ECCLESIE.  245 

Dic  Epiphanie,  sermo  Omnes  etc,  libro  B,  n^  IIIP^xviii  ; 
ewangelium  Cum  naiiis  etc,  libro  B,  n"  ci. 

In  crastino  Epiphanie,  evangclium  VidUeiQ,  libro  B,  [n°]cxv. 

Dominica  infra  octavas  sermo  In  hac  etc  libro  B,  n®  cix  ; 
ewangelium  Cum  facias  esset  Jhesv-s  ctc  libro  B,  n**  VP^xiiii. 

In  octabis  Epiphanie,  sermo  Hodiemam  etc  libro  B,  n**  VI" 
VII ;  eodem  die  evangelium  Venii  Jhesus  etc  libro  B,  [n^jVP^^ix. 

Sequuntur  ewangelia  dominicalia  :  primo  ewangelium  Nupcie 
etc  libro  B,  n®  VI^xvii;  ewangelium  Regjvssus  etc,  libro  B, 
yjoyjjxxjjj .  ewangelium  Cum  deAc^mZmc/otc.,libroB,n°VII["]v; 
ewangelium  A(n)scendenie  Jhesu,  etc,  libro  B,  n°  Vll^^^vi;  [v®] 
ewangclium  Simile  esi  c^tc,  libro  B,  n*"  VII^^^xiiii. 

Rrmigii  archicpiscopi,  PoaV  vindicfam  (»tc,  libro  D,n°  IlII"i. 

Marcelli  ])ape,  Temj)ore  qno  etc,  libro  1),  n*'  IX^i.  " 

In  die  octava  sancti  Roinigii  \  libro  D,  n*"  cxix. 

Sancti  Sobastiani,  /n  diebus  illis,  libro  D,  \f  IX^^^vi. 

Agnotis  virginis,  Servus  Xoisii,  etc,  libro  D,  n''  ccvi. 

Vincentii  inartiris,  Probabile,  etc,  libro  D,  n®  ccxii. 

Conversionis  sancti  Pauli,  sermo  In  leclione  otc,  libro  B, 
n*^  II*^LXix;  owangelium  ejusdem  diei  Respondens  etc  libro  C, 


n®  Lxviii. 


Juliani  confessoris  Conomanensis,  libro  D,  n°  ccxxxviii. 
Karoli  magni  *,  sermo  Doniinicus  sermo,  otc,  libro  C.  n''  11*^ 

LXXVIll. 

FEimUARlUS. 

Purificationis  bealo  Marie,  sermo  ExuUenf  etc,  lihro  B,  n° 
VIP^^xviii  ;  i»wangcliuin  ojusdom  diei  Postqunm  implef i  suni, eic. 
Bhisii,  E.r  Srbastia  (»tc,  libro  B,  n''  cclxxvi. 
Agate  virginis,  /n  diebus  z7//.vetc,  libro  D,  n''  ccxl.  * 
Cathc^lro  sancti  Polri,  Gaudeo  otc,  libro  B,  n"  II^llII^^^ii.  ^ 
Mathio  apo&toli,  Ilec  nutndo,  elc,  lil)ro  C,  n**  IFxxxvi  ; 
ewangelium  Hoc  esi  precepium,  etc,  libro  C,  n**  IFxxvii. 

MxVRCIUS. 

Macre  virginis,  In  illo  tettipore,  etc,  libro  B,  n"  CCIIIP^iii. 
Gregorii  papo,  G)'C(jorius.  etc,  libro  D,  n"*  ccclxx.'' 


a.  Noiv  marfjipiale  :  Anlhonii  confessoris,  Juitur  Anthonius,  etc,  lihro  H,  folio 
primo.  —  6.  Note  mnrffinale  du  tns,  3:^8,  /«  JJ4  v :  Fesluni  Holcne  regine,  C/c- 
meniissim.  lihro  C,  in  fine  lihri.  —  c.  Note  manjinale  :  „.  ile  lnsliliili<jne  ... 
sancti  Petri  Jnstiiucio..,.,  lihro  E,  lll'xv.  —  d.  Noie  marginaie  : ...  Josepli  con- 
fessoris,  lihro  R,  in  principio  lihri. 

1,  Ijincipit  u'e8t  pas  indiqn^.  —  2.  Jje  nom  de  Charlemagiie  a  eie  aJoHi4  au 
ecUeudrier  de  ce  meme  manuscrit  en  icriture  du  A'iV«  siede ;  Karofi  magui, 
confessoris,  v  cerei  f/"'  A). 


;•;'*•     t  •/       *  ^      •  '     »  •        •  * 


246  ORDINARIUS   AD    USUM 

Benedicti  abbatis,  Fuit  vir,  etc,  libro  D,  n"*  IIPIIII"i. 
Annunciacionis  Dominice,  sermo  Descendem,  etc,  libro  B, 
n**  II^LXi;  ewangelium  lcgitur  Missus  etc,  libro  B,  n"*  xxii. 

Aprilis. 

Maric  Egipciace,  In  monasterio  etc  libro  B,  n®  IPIIIP^vi. 
Ambrosii  episcopi,  libro  A,  n"*  IX"xv. 
Georgii  martiris,  Gcorgius,  ctc,  libro  E,  n"*  i. 
Marci  ewangelisto,  Eodem  tempore,eXc,,\\hvo  D,  n**  CCCIIII" 
VI ;  owangclium  legitur  Ego  sum  vitis,  otc,  libro  C,  n**  IPxxii. 

Mayus. 

Philipi  ot  Jacobi,  7W  passionem  otc,  libro  E,  n®  Liii ;  owan- 
gelium  Non  turbetw\  etc,  iibro  F,  n**  lxxhii. 

[73]  Invencionis  sancte  Crucis,  Anno  ducentesimo,  etc,  libro 
E,  n*»  Lv. 

Johannis  ante  Portam  Latinam,  sermo  G(nid(\a\mus,  etc, 
libroE,  n^  III^xx. 

Translacionis  sancti  Nycolav,  Igitur  dum  ojms  etc,  libro  A, 
n"  VII"xviii. 

Petri  de  Moronno,  Beatus  Petrus,   etc,  libro  E,  n°  xviii. 

Marie  Jacobi  et  Salome,  Ilumane  /ragilitat..,  ^  elc,  libro  E, 


n''  XI. 


Urbani  pape,  si  de  eodem  expediat  legere,  Urbanus  episco- 
jnis,  etc 

JuNius. 

Marcellini  et  Petri  martirum,  libro  E,  n®  lx. 
Medardi  et  Giidardi,  Si  volueritis  viderc, 
Barnabe  apostoli,  libro  C,  n"  II^xxxvi. 
Translacionis  sancti  Rigoberti,  libro  I),  n°  lxi. 
Sanctorum  Gervasii  et  Prothasii,  libro  A,  n^  VIIP*x. 
In  vigilia  sancti  Johannis  Baptiste,  ewangelium  Fuit  in  die- 
hus,  etc,  libro  C,  n°  xxxii. 

Do  sancto  Johanne  Baptista,  lihro  C,  sub  numero  xxxviii. 
De  translacione  sancti  Eligii,  libro  A,  sub  numcro  IP^xxx. 
Johannis  et  Pauli,  Sub  Constantino,  eic,  libro  E,  sub  numero 

LXIIII. 

Dominica  infra  octavas  Johannis  Baptiste  legitur  de  omelia 
super  owangelium  diei  vel  Et  factum  est,  libro  C,  folio  xliii. 

Diebus  ferialibus  per  octavas  sermones  repcriuntur  eodem 
libro  sub  numero  xl  et  xLi. 


1.  Lire  fVagilJtati  om  fragilitatis. 


RBMENSIS   ECCLESIE.  247 

Vigilia  Petri  et  Pauli,  ewangeluim  Dixit  Jhesiis  etc,  libro  C, 
n*'  XLvii. 

In  die  Petri  et  Pauli,  sermo  Omnium  qiiidon  etc,  libro  C, 
folio  Lii ;  ewangelium  ejusdem  diei,  eodem  libro,sub  numero lxi. 

Commemoracionis  sancti  Pauli,  sermo  Beaius  Pauhis,  etc, 
libro  C,  folio  lxv  ;  ewangelium  Respondens  Symon;^tc.,  libro  C, 
sub  numero  lxviii. 

JuLius. 

Theodorici  confessoris,  Qiiid  didcius ,  etc,  libro  E,  folio  lxix. 
Marcialis  episcopi,  Predicante,  etc,  libro  E,  folioxix. 
Translacionis  sancti  Thome,  Igitur,  etc,  libro  E,  folio  lxxix. 
Translacionis  suncti   Martini,  Ope^^e  peciiim,  otc,  libro  A, 

III1"UII. 

Dominica  infra  octavas  Pctri  ct  Pauli,  sermo  Omnis  *,  etc, 
libro  C,  folio  lix.  Per  [octavasj,  sermo  Bcatissimoimm ,  etc, 
libro  C,  folio  lxiii  et  lix. 

In  die  octava  apostolorum,  sermo  Gloriosissimos  etc,  libro 
C,  folio  Liii. 

Omnium  archiepiscoporum  Remensiiim,  sornio  Elera([is\  Jhe- 
sus  etc,  libro  C,  folio  IPvii. 

Marie  Magdalene,  Fuit  igitur,  etc,  libro  E.  folio  IIIP^^viii  ; 
ewangelium  ejusdem  diei  Rogabat  Jhcsum,  etc,  libro  E,  folio 

XLVII  Vel  III^LVI. 

Translacionis  sancti  Nichasii,  sormo  (Psalmus,  oic,  libro  C, 
folio  IFxLix)  ^  ;  [v®]  ewjmgelium  Cum  audieritis,  libro  C,  folio 

Il^LVI. 

Sancte  Xpistine,    Tempore   Dnocleciani,   etc,   libro  E,  folio 

XXXIX. 

Jacobi  apostoli ,  A  postolusDomini,  etc ,  libro  E,  folio  1 1 1  P^^xviii . 

De  sancto  Xoistoforo,  libro  E,  folio  cvii. 

De  sancta  Anna,  Posltdatis,  otc,  libro  E,  folio  xxvi. 

Dominica  infra  octavas  Magdalene,  Beata  Maria,  etc,  libro 
E,  folioxLvii. 

In  octavis  Magdalene,  serino  Legimus,  etc,  libro  E,  folio 
IIIl«xi. 

Germani  episcopi,/gri/ifr  G{?r;na;m5,etc,Iibro  E,foIio  IIFxxvi. 

AUGUSTUS. 

Petri   ad   vincula,    sermo    E.cultemus,    etc,  Iil)ro    E,    folio 


a.  Est  quidem  '  ecclesia,  libro  A  in  fine.  Soiw  cette  note^  atf  hns  ile  la  pwfe,  on 
lit  cette  atUre  concernatU  la  f6te  dn  la  Visitatiofi :  De  Visitacione  heate  virginia 
Marie,  libro  C,  cccxv. 

1.  Omnis  oti  Oinnes  ?  —  ^.  Ou  quedain. 


248  ORDINARIUS   AD    USUM 

llPxLii  ;  sermo  de  institutione  ipsius  festi,  libro  E,  folio  cccxv; 
ewangelium  Hoc  est  pf^ecepium,  etc,  libro  C,  folio  IPxxv. 
De  invencione  sancti  Stepbani,  Liicianiis^  etc,  libro  E,  folio 

IIPXLIllI. 

Marie  ad  nives,  sermo  Cum  ad,  etc,  libro  E,  folio  vi.  " 

Memmii  episcopi,  Igitur  cum  beaius,  etc,  libro  E,  folio  cxiii. 

Sixti  pape,  In  illo  iempore,  etc,  libro  E,  folio  cxix. 

Laurencii  martiris,  Postquam,  etc,  libro  E,  folio  VI"ii. 

Tiburcii  martiris,  Dum  sancto  Gayo\  etc,  libro  D,  folio 
IPviii,  vel  libro  E,  folio  VI^^viii. 

Translacionis  sancti  Kalixti,  Si  consideremus ,  etc,  libro  C, 
folio  IFxLiiii. 

Sancti  Ypoliti,  Regressus,  etc,  libro  E,  folio  Vl**xi. 

In  die  Assumptionis  beate  Marie,  sermo  Cogiits,  etc,  libro  C, 

folio  LXXIIII. 

Per  octavas  legitur  de  residuo  sermonis  diei,  videl.  Hec  est, 
etc,  folio  III I«i. 

In  octavis  Laurencii,  sermo  Sductum  est  *,  etc,  libro  C,  lxix, 
vel  libro^,  vi. 

Dominica  infra  Assumpcioneni ,  sermo  Adest  etc,  libro  C, 
folioIIII^^xiii. 

In  octavis  Assumpcionis,  sermo  Inier  p^ecipuas  etc,  libro  C, 
folio  cxv. 

Mauri  martiris,  libro  E,  folio  VP^xiin. 

Symphoriani  martiris,  libro  E,  folio  VP^xviii. 

Thymothei  et  Apollinaris,  libro  E,  folio  VII"ii. 

Bartholomei  apostoli,  /n  die,  etc,  libro  E,  folio  VII^^-^v. 

Ludovici  regis,  Beatus  Ludovictcs,  etc,  libro  E,  folio  IIl^^LVii. 

Mammetis  martiris,  Igitur  sanctiis  Mammes ,  etc,  libro  E, 
folio  III^xvii. 

Augustini  episcopi,  Igiturbeatus,  etc,  libro  E,  folio  VIP^^xu. 

In  Decolacione  Johannis  Baptiste,  sermo  Ilodie,  etc,  libro  C, 
folio  VP^^viii ;  ewjingelium  .4  udivit  Hei^odes,  eic,  eodem  libro  C. 

[74]  September. 

Sixti  ct  Sinici  archiepiscoporum,  libro  E,  folio  IX". 

Nivardi  archiepiscopi,  libro  E,  folio  IX^^^v. " 

Vivencii  archiepiscopi,  ^Qvmo  [Dominicus  sermo,  libro  C,  folio 

IPLXXVlll).  ^ 

a..  FesUim  Trausfiguracionis  Domini,  libro  D,  in  flno  ejusdera  libri  (?)...  — 
6.  Ms.32f!f,f*ill0:  Arnulphi  martiris,  libro  C.  fol.  cclxxii...  Quaniam  sanctorwn 
merita.  —  c.  Note  tnargtn, :  Ut  tnl»,  corpxis  (?),  libro  C,  in  fine  ejusdem  libri. 

1.  Lire  Caio  (S.  Caius).  —  2.  Ou  Factum  esl.  —  3.  La  lettre  au  livre  n'est  pas 
indiqti^e. 


.»>•»« 


REMENSIS   ECCI.ESIE.  249 

In  Nativitate  beate  Mario,  Osculeiur  in<\  (ac,  libi-o  (-,  W^^- 
XVI  ;  ewangeiium  Libey^  <jciu*)'(tci<hiis,  eto.,  lihio  (!,  lnlii>  \'II'^^. 

Per  octavns  Nativitatis  colidic  loii^itur  de  scrnionc  (Hii  incipi- 
tur  Nativituds^  etc.  libro  C,  Iblio  VIi'*i  ;  vx  si  in  (iM^iino  lesti 
dies  dominica  acciderii,  del)et  (^ciani  prtMlicius  stMino  lcui. 

De  sancto  Maurilio,  Igitur  Maurilius  etc,  libro  K,  folio 
IIl^xxix. 

Exaitacionis  sancteCrucis,  Tonporr  illo, etc,  libro  K,  (olioccv. 

In  octavis  Nativitatis  beate  Marie,  Aprobutt',  etc,  lil)ro  R, 

folio  II^LXllI. 

Mathei  ewangeliste,  Quoniant  I)<'o,  etc,  lil)ro  K,  ridio  il^viu  ; 
ewangelium  Vidit  Jhesus,  etc,  libro  C,  folio  Vlll^^^xv. 

Mauricii  et  socioruin,  Xristi  sanctoruiu^  eic,  libro  E,  folio 
IFxviii. 

Firmini  episcopi,  Temporibus,  etc,  libro  E,  folio  III^l. 

Justine  virginis,  Tenipore  itlo ,  etc,  libro  E,  folio  xxx. 

Cosme  et  Damiani,  Residente  Lisia.Qic. ,  libro E,  Iblio  I  I**xxiiii. 

Michaelis  archangeli,  sermo  Angel07*uni,  etc,  libro  F,  folio 
IPluii  ;  ewangelium  Quis  putas,  etc,  libro  C,  lolio  IX^^, 

Jheronimi  presbiteri,  Jhero^iimus  noster,  etc,  libro  E,  folio 
IPxxxi. 

OCTOBER. 

Translacionis  sancti  Remigii,  Beaius  Remigiiis,  etc,  libro  1), 
folio  VI^^^viii  ;  ewangelium  legitur  Sint  liunbi,  etc,  libro  C, 
folio  irilir^iiii. 

Leodegarii  episcopi,  Igiiiir  Leodega^nus,  etc,  libro  E,  folio 
IPxxxvii. 

Fidis  virginis,  Sancta  Fides,  etc,  libro  A,  folio  MIl^^^^xvi. 

Dyonisii  episcopi,  Post  be<ctani,  etc,  libro  E,  folio  U^xliu. 

Kalixti  pape,  Temj^oribxis,  ctc,  libro  E,  folio  II^lxx. 

Basoli  abbatis,  Igitur  beatissimus,  etc,  libro  E,  folio  11^*- 

LXXVIII. 

Luce  ewangcliste,  Lucas  Si7'us,  etc  ,  libro  E,  iolio  xxiiii,  vel 
Sancia  qiuituor  animalia,  etc,  libro  E,  folio  xxviii. 

Dedicacionis  ecclesie  Remensis,  Stetii  Sotonwn  \  etc,  libro  C, 
folio  IX^^^ii  ;  ewangelium  Non  est  arbor  bona,  etc,  libro  (', 
IX^^^xi  ;  ewangelium  Facta  suni  encenia,  etc,  libro  (J,  folio 
IX^^^xii  ;  [v"J  ewangelium  hupvsstcs  Jhesus,  etc,  libro  (\  II'i. 

Per  ocL-ivas  Dedicacionis,  prima  die,  Frucius  arboris,  libro  C, 
folio  IX^^-^ii. 

L  Lire  Salomon. 


250  ORDINARIUS   AD   USUM 

Dominica  infra  octavas,  sermo  Rede  fcsta,  libro  C,  folio  III^iii. 
Crispini  et  Crispiniani,  Cum  sub,  etc,  libro  E,  folio  IIP. 
Symonis  ct  Jude,  Sf/nion,  ctc,  libro  E,  folio  IIPi. 
Quintini  martiris,  Sajicius  igiiur,  etc,  libro  A,  folio  i. 

NOVEMBER. 

Omnium  sanctorum,  sermo  Legimus,  ctc,  libro  C,  folio  II^^v. 

Dominica  infra  octavas  legitur  do  prophetis  in  Biblia.  ** 

In  octavis,  sermo  Ib-edicanie,  etc,  libro  C,  folio  IFiaviii. 

Martini  episcopi,  Igiiuv  Mariinus.  etc,  libro  A,  folio  xvi. 

Bricii  episcopi,  Igiiur  posi,  ctc,  libro  A,  folio  llll^^^vi  ; 
ewangelium  Sint  lumbi,  etc,  libro  C,  folio  IFIIIP^^vi. 

In  octavis  sancti  Martini,  Quo pnmo,  etc,  libro  A,  folio  ux.  * 

Cecilie  virginis,  Cecilia  virgo,  etc,  libro  A,  folio  IIIl^^^ix. 

Clementis  pape,  Tadus  liomanc,  etc,  libro  A,  folio  (.iii. 

Katherine  virginis,  In  urbe,  etc,  libro  A,  folio  I^xii. 

Vigilia  sancti  Andree,  ewangelium  Siabat,  otc,  libro  C,  folio 
IFxvi. 

Andree  apostoli,  Passionem  sancti ,  etc,  libro  A,  folio  VI"^ix. 

December. 

Eligii  episcopi,  ^flriVwr  Eligitis,  etc,  libro  A,  fulio  IFxxv. 
Barbare  virginis,  Temporibus  imperai,,.  ?  etc,  libro  A,  W 

XXXVIII. 

SanctiNicholay,  Beatus  Nycholaus,  etc ,  libro  A,  folio  VP\\vi. 
Concepcionis  boate  Mario,  Tempore  iUo,  otc,  libro  A,  folio 
IPxL  ;  ewangelium  Libei*  generacionis ,  ctc,  libro  C,  folio  VII*'^. 
Lucie  virginis,  Cum  pei^  unirersa ,  etc,  libro  A,  folio  VIII". 
Nichasii  martiris,  Igitur  posi,  etc,  libro  A,  folio  VIlP^^vi. 
Thome  apostoli,  Cum  aposiolus,  etc,  libro  E,  folio  Lxxiiii. 
Ewangelium  Missus  est,  etc,  libro  B,  folio  xxii. 
Ewangelium  Exurgcns,  libro  B,  folio  xxvi. 
Ewangelium  Anno  quiniodecimo ,  libro  B,  folio  xxxu. 
Vigilia  Nativitatis,  ewangelium   C/^m  essei,   etc,   libro  B, 

folio  XLI. 

[75]  Die  Nativitatis  legitur  prima  Primo  tcmpore,  etc,  libro 
B,  folio  XLV  ;  ewangelium  Eanit  edi{c\ium,  etc,  libro  B,  folio 
XLix  ;  ewangelium  Pastores,  ctc,  libro  B,  folio  li  ;  ewangelium 
In  pinncipio,  etc,  Jibro  B,  folio  liii. 

Stephani  prothomartiris,  sermo  Heri,  etc,  libro  B,  folio 
LViii  ;  ewangelium\Dicefta<  Jhesus,  ctc,  libro  B,  folio  lxv. 

a.  Ms.  328,  /o  116  vo  .-  per  octavas  leKitur  de  prophetis.  —  6.  Nate  tnargitu  : 
Presentatio  beate  Marie  virginis,  in  Hbro  A,  in  fine  libri. 


REMENSIS   ECCLESIE.  251 

Johannis  ewangeliste,  sermo  Johannes,  etc,  libro  B,  folio 
Lxvi ;  ewangelium  Diivii  Jhesus,  etc,  libro  B,  folio  lxix. 

Do  Innocentibus,  sermo  Zt^lus  quo,  etc,  libro  B,  folio  lxxiii. 

Thome  Cantuariensis,  Gloriosi,  etc,  libro  B,  folio  irLXXii. 

Crastino  sancti  Thoinc,  sermo  Ilodie  fratres,  etc,  libro  B, 
IIII«iu. 

Si  dics  dominica,  sormo  Cupieixies,  ctc,  libro  B,  folio  lxxix; 
ewangelium  Eixini  pater  Jhesu,  etc,  libro  B,  folio  Ilir^^xii. 

Silvcstri  pape,  Silvester  igitur,  etc,  libro  D,  folio  primo  ; 
tres  prime  lectiones  leguntur  de  sancta  Coluraba,  vidoliccU  A(U 
veniens  Aureliamis,  otc,  libro  1),  folio  xxx. 

De  Circumsicione,  Quanqwtin  non,  vU\,  libro  B,  folio  IlIP^vii. 

Sequitur  dodaracio  vii^^"^  owangoliorum  dominicarum  post 
Nativitatem  Domini  usquo  ad  LXX"'". 

Erat  Josej\Ji\  et  Maria,  ctc,  libro  B,  folio  IIID^xii. 

Ewangelium  Cmn  factm  essei  Jhesus,  etc,  libro  B,  folio 
VP^xiiii. 

Ewangelium  Nupcie  facie,  etc,  libro  B,  folio  VI^^^xvii. 

Ewangelium  Regressus,  etc,  libro  B,  folio  VIP^^iii. 

Ewangolium  Cum  descendisset ,  etc,  libro  B,  folio  VID^^v. 

Ewangelium  Ascendente  Jhesu,  etc,  libro  B,  folio  VIP*vi. 

Ewangelium  Simile  est,  etc,  libro  B,  folio  VIP*xiiii. 

Commune  sanctorum  est  libro  C,  numero  ITxxxvi  et  ultra. 

[v®]  Sequitur  tabula  lecture  de  dominica  pcr  anni  circulum. 
Et  primo  sciendum  est  quod  libri  Biblie  non  descril)untur  a 
tcrgo  per  litteras  alphaboti,  sed  intitulentur  quo  tempore  legun- 
tur.  Primo 

Dominicis  diebus  a  festo  sancti  Remigii  usque  ad  LXX*"*, 
nisi  sit  festum  ix  lectionum,leguntur  Epistole  Pauli  pcr  ordinem, 
que  incipiuntur  in  crastino  festi  sancti  Remigii.  In  Biblia  his- 
toria  (?). 

Dominica  die  Septuagesime ,  lectio  1111*^  sermo  Dignitas 
humane.  etc,  libro  B,  folio  VIIP^^iiii. 

Dominica  in  Sexagesima,  sermo  Nono,  etc,  libro  B,  folio 
VIIP^^ix. 

Dominica  in  Quinquagesima,  sermo  Fides,  ctc,  libro  B, 
folio  VIIP^xiiii. 

Dominica  r'  XL^,  sermo  Licei,  etc,  libro  B,  folio  IX^'' ; 
ewangelium  Ducius  est,  libro  B,  folio  IX"ii. 

Dominica  11*  XL*,  sermo  Portabai,  etc,  libro  B,  folio  IX^*- 
iiii ;  ewangelium  Asswnpsii,  etc,  libro  B,  folio  IX^^^viii. 


2o2  ORDINARIUS    AD    USUM 

Dominica  iii*  XL*,  sermo  Mittitu7\  etc,  libro  B,  folio  IPi, 
vel  sermo  Predicaiurus  vobis^  etc. ,  libro  B,  folio  IX**xv  ; 
ewangelium  Erat  Jhesus,  etc,  libro  B,  folio  IPiiii. 

Dominica  iin*  XL*,  sermo  Stabat  Moises,  etc,  libro  B,  folio 
11*^X11 ;  ewangelium  Abiit  Jhesus,  etc,  libro  B.  folio  IFxiiii. 

Dominica  v*  XL*,sermo  Maynwn,  eic,  libro  B,  folio  irxvn; 
ewangelium  Dicebat  Jhesus,  etc,  libro  B,  folio  IFxxii. 

DominicH  in  Ramis  palmarum,  sermo  Psalmi  vicesiini  jn^mi, 
elc,  libro  B,  folio  II^xxvii;  ewangelium  Cum  apropinquassct, 
etc,  iibro  B,  folio  II^xxix. 

Feria  V*^  in  Cena  Domini,  sermo  Scio  quidem,  elc,  lil)ro  B, 

folio  II*^XLVI. 

Feria  VI**  in  Parasceve,  senno  Dccursus,  elc,  libro  B,  fulio 

II^Ll. 

[Sabbato]  Sancto  Pasche,  sermo  Totnm  quidem,  etc,  libro  B, 

folio  II^LVII. 

Die  sancto  Pasche,  ewangelium  Maria  Magdalene,  eic,  libro 
F,  folio  XXI. 

Feria  II*  Pasche  et  ceieris  feriis  ac  diebus  dominicis  usque 
ad  Trinitatem,  ewangelia  successive  inveniuntur  predi(*to  libro 
F,  folio  xxviii. 

[70]  Vigilia  Ascensionis  Domini,  ewangelium  Sublevatis,  etc, 
libro  F,  folio  IIII«iii. 

Die  Ascensionis  Domini,  Semio,  etc,  libro  F,  folio  IIII"vi. 

Dominica  infra  octavas  Ascensionis,  ewangelium  Cum  veneiHt, 
etc,  libro  F,  folio  IIII"xini, 

Vigilia  Penthecostes,  ewangelium,  libro  F,  folio  C. 

Die  Penthecostes,  ewangelium  Si  quis,  etc,  libro  F,  folio  cx. 

Feria  II*,  sermo  Hodicjmam,  etc,  libro  F,  folio  cv. 

Cotidie  sermones  inveniuntur  in  ordine. 

Die  Trinitatis,  sermo  Credimus^  etc,  libro  C,  folio  primo. 

Feria  II"  sequente,  sermo  Onnie,  etc,  libro  C,  foiio  xii,  cum 
ceteris  per  ordinem. 

De  sanctissimo  Sacramento,  sermo  Immensa  divine  largitatis, 
etc,  libro  F,  folio  primo. 

Dominica  prima  post  octavas  Penthecostes,ewangelium  Ho7no 
quidam,  etc,  libro  F,  folio  VIP^v. 

Cetera  ewangelia  dominicalia  usque  ad  Adventum  Domini 
pronuncienda  \  in  ordine  reperiuntur  libro  predicto. 

Dominica  prima  Adventus  Domini,  ewangelium  Cum  ajyi^opin- 
quasset  Jhesus,  etc,  libro  B,  folio  primo,  cum  ceteris  per 
ordinem. 

1.  Lire  pronuaciaada. 


REMENSIS    ECCLESIE.  253 

SeQUITUR  TABULA  LIBRI  A  SIONATl  a. 

[v^J  De  sancto  Quintino  numcro  i. 

De  sancto  Martino,  liber  primus,  n"  xvi. 

Liber  secundus,  n**  xli. 

Liber  tercius,  n"*  lix. 

Liber  quartus,  n°  lxxi. 

De  translacione  ejusdem,  n®  IIII"iiii. 

De  sancLo  Bricio,  n^  IIII^^^vi. 

De  sancta  Cecilia,  n*"  IlIP^ix. 

De  sancto  Clemento  papa,  n°  ciii. 

De  miraculis  sancLi  Andree  apostoli,  n**  cix. 

Passio  sancti  Andrec  apostoli,  n**  VP*ix. 

De  sancto  Eligio,  n°  ccxxv. 

De  sanclo  Nicholao,  n°  VlP^^xvi. 

Lucie  virginis,  n°  VII^^^xix. 

Nichasii  cum  sociis,  n''  VTII^^^vi. 

Gcrvasii  et  Prothasii,  n°  VII ^''x. 

De  invencionc  prefatorum,  n°  VlIP^xv. 

De  sancta  Katherina,  n*'  ccxii. 

De  sancta  Barbara,  n"  ccxxxviii. 

De  Concepcione  beato  Marie  virginis,  n**  II^xl. 

Fidis  virginis,  n**  VIIP^^xvui. 

Miracula  sancte  Fidis,  n**  IX^^vi. 

Ambrosii  episcopi,  iV'  IX^^^xv. 

Taiula  Lir.Ri  B.  ^ 

Dorainica  prima  Adventus,  n"  i. 

In  eodem  libro  inveniuntur  sermones  et  ewangelia  per  totum 
Adventum. 

Ewangelium  Erunt  iiiff)ia,oic.,jfyi,  cum  ceteris  per  ordinem. 

Die  Nativitatis  Domini,  Vrimo  tempore,  etc,  n**  xlv. 

Stephani  prothomartiris,  n"  LViii. 

Johannis  ewangeliste,  n°  lxvi. 

Innocencium,  n^  Lxxiii. 

Sermo  per  octavas  Nativitatis  Domini,  Hodie  fratres,  etc, 
n°  IIIP^iii. 

Alius  sermo,  videlicct  Cupienies,  etc,  n^  lxxix. 

77]  I)c  Circumcisione   Domini,  sermo    Quanquam,   etc,   n^ 

IIIP^VII. 

Ewangeliuin  Cwn  comummad,  etc  IIII^^^viii. 
Ewangelium  Ei^at  Jose[pyi,  etc,  n"*  IIII^^-^xii. 

a.  De  sancto  Joseph  in  principio  libri. 


254  ORDINARIUS    AD    USUM 

In  vigilia  Epyphanie.ewangelium  Defuncto Herode,  IIII"xvii. 

Lectiones  de  Epyphania,  n°  IIIP^xviiii. 

In  crastino  Epipbanie,  ewangelium  Vidit  Johannes ,  etc,  cxv. 

Sermones  per  octavas,  cini. 

In  octavis  Epiphanie,  sermo  \  n®  VI"vii. 

Ewangelium  Venit  Jhestis-,  etc,  n^*  VP^ix. 

Dominica  prima  post  Epyphaniam,  ewangelium  Cum  factus 
esset  Jhesus,  etc.  VP^xiiii. 

Cetera  ewangelia  dominicalia  usque  ad  LXX*™  successive 
inveniuntur  eodem  libro  B. 

De  sancta  Agnete,  sermo  Dum  in  (oto,  etc,  n**  VIP^^xv. 

De  Purificacione  beatc  Marie,sermo  £'arie//eii/,etc,n°VII"xix. 

In  Septuagesima,  sermo  Dignitas,  etc,  n"*  VIII^^iiii. 

Ewangelium  Simile  esi  regnum,  etc,  n**  VIIP^vi. 

Ceteros  *  sermones  et  ewangelia  dominicalia  usque  ad  Pascha 
eodem  libro  B  successive  inveniuntur. 

De  Annunciacione  Dominica,  sermo  Descendens  angelus,  etc, 
n^*  cr.LXi. 

De  Naiivitate  beate  Marie,  sermo  Aprobate,  etc,  IPLXIII. 

De  Conversione  sancti  Pauli,  sermo  Prestei,  etc,  IPLXVIII. 

De  sancto  Thoma  episcopo  Canthuariensi,  Gloriosi,  etc, 
IPLXXII. 

De  sancto  Blasio,  n^  IPLXXVI. 

De  Cathcdra  sancti  Petri.  n°  IPIIII"i. 

Macre  virginis,  n**  IPIIII"iiii. 

De  Conversione  beate  Marie  Egipciace,  n**  IPIIIP"vi. 

Tabula  libri  C. 

De  Trinitate,  sermo  Credimus,  etc,  n®  i. 
Feria  secunda,  sermo  Oiyine  quod  rf...,  etc,  n**  xii. 
In  vigilia  sancti  Johannis  Baptiste,  ewangelium  Fuit  in  diebus, 
etc,  XXXI I. 

De  sancto  Johanne  Baptista,  sermo  Solemniiatem ,  etc,  n® 

XXXVIII. 

Per  octavas  ejusdem,  sermo  Cuncioi^m,  etc,  n**  xl. 
Ewangelium  diei  festi  EUzabeih,  etc,  n**  xlii. 
In  vigilia  beati  Petri,  ewangelium  Dixii  Symon,  etc,  n*"  xlvi. 
[v^]  Dic  apostolorum  Petri  et  Pauli,  sermo  Omnium  quidem, 
etc,  n°  Lii. 

In  die  octava,  sermo  Gloinosissiinos ,  etc,  n**  liiii. 
Ewangelium  de  die  Venit  Jhesus,  etc,  n**  lxi. 

1.  L"incipit  de  ce  sermofi  n*apas  616  indiqu6,  —  2.  Ilfaut  lire  ceteri. 


»        ,«•.*«'>«     *•*      .     ^  "^  %.   ~t  * 


REMBNSIS   EOGLESIE.  255 

In  Commemoracione  sancti  Pauli,  sermo  Beatus  Paiihts,  etc, 

LXV. 

Ewangelium  Respondeyis  Symon  Pehiis,  etc,  n*  lxvii. 

In  octavis  beati  Laurencii,  sermo  Sanchim  est,  etc,  n°  lxix. 

Ewangelium  Nisi  granum^  etc,  n^  lxxii. 

De  Assumpcione  beate  Marie,  sermo  Cogitis  me,  etc,n**LXXiiii. 

Dominica  infra  octavas,  sermo  Adest  nobis,  etc,  n®  Illl^xm. 

In  die  octava,  sermo  Inter  predptias,  etc,  n**  cxx. 

Ewangelium  de  eadem  festivitate  Intravit  Jhesus ,  etc . , 
n»  VII"vii  K 

De  Decolhicione  beati  Johannis  Baptiste,  sermo  Hodie  nobis^ 
etc,  n®  VI"viii. 

Ewangelium  Audivit  Herodes,  etc,  n"*  VI"xi. 

De  Nativitate  beate  Marie,  sermo  Osculctur,  etc,  n°  VI"xvi. 

Ewangelium  Liber  generacionis ,  etc,  n**  VI P*. 

Per  octavas  Nativitatis,  Gloriose,  etc,  n"  VII"ii. 

De  beato  Cypriano,  sermo  ^,  n*"  VIII"i. 

Ewangelium  Erat  homo,  etc,  VIII"ii. 

In  festo  sancti  Mathei,  ewangelium  Vidit  Jhesus,  etc,  n*^ 
VIII"xv. 

De  sancto  Michaele,  ewangelium  Quis  putas,  etc,  n"*  IX". 

In  Dedicacione  ecclesie,  Stetit  Salomon,  etc,  n°  IX"ii. 

Ewangelium  Non  est  arbor  bona,  etc,  n°  IX" v. 

Ewangelium  secundum  Facta  sunt,  etc,  n**  IX^^^xi. 

Ewangelium  tercium  Ingressus  Jhesus,  etc,  n®  cci. 

Dominica  infra  octavas,  sermo  Kecta  festa,  etc.  n°  IPiii. 

In  festo  Omnium  Sanctorum,  Legimus,  etc,  n**  ccv. 

In  festo  archiepiscoporum  Remensium,  Eleimtis  Jhesus,  etc, 
n^  II^iii. 

In  vigilia  sancti  Andree,  ewangelium  Stabat  Johannes,  etc, 
II^v. 

In  natale  beati  Andree,  ewangelium  Ambulans,  etc,  IFxx. 

Ewangelium  Ego  sum  vitis^  etc,  n**  II^xxii. 

Ewangelium  Hoc  est  p^eceptum,  etc,  n®  IPxxvi. 

Aliud  ewangelium  ifoc  est  preceptum,  etc,  n^  IPxxxi. 

Ewangelium  Hec  ^nando  vobis,  etc,  n**  IPxxxvi. 

Ewangelium  Nolite  arbitrari,  etc,  n°  cgxl. 

Ewangelium  Nichil  opcrtum ,  etc,  n**  ir-XLii. 

Ewangelium  Si  quis  venit  ad  me,  etc,  if  II^xliiii. 

Sermo  Si  consideremus ^  etc,  n**  II^xliiiii. 

1. 11  faut  lire  probablement  Wh^\iu  —  2.  LHncipii  de  ce  sermon  tCed  pas 
indiqui. 


256  ORDINARIUS    AD    USUM 

[78J  Sermo  Psalmus  qni  canicUur  Domino^  etc,  n°  ccxlix. 

Ewangelium  Ecce  ego,  etc,  n®  cclii. 

Ewangelium  Cum  audieritis  prelia^  etc,  n°  IPlvi. 

Sermo  Sufficere,  etc,  n"  IFlxi. 

Ewangeliura  Si  quis  culi  posi  mc,  etc,  n°  IFlxiii. 

In  octavis  Omnium  Sanctorum,  sermo  Predicantey  etc.,  n**  II^- 

LXVIII. 

Sermo  Qui  sa^ictorum  meriia,  etc,  IKlxxu. 
Ewangelium  Homo  quidaw  jieicyre,  etc,  n°  irLXXiiii. 
Ewangelium  Nemo  accendii  lucernam,  erc,  n°  ll^LXXVii. 
Sermo  Dominicus  scrmo,  elc,  n®  IbLXXviii. 
Serino  Ad  sancii  ac  heaiissimi,  etc,  n*"  II^IIlP*ii; 
Iii  iraiislacione  beali  Remigii,  ewangolium  Sini  lumhi,  etc, 
II^lIlPMiii. 

In  natali  sancti  Bricii,  ewangelium  SiW /2«?w6i,  etc,  IFIIII"- 

VII. 

p]wangelium  Simile  esi  regnum,  etc  ,  n"  inilP^^x. 
Ewangolium  Simile  est  rvqnum  celorum  deccm,  etc,  n"  IF- 
IIir\\ni. 

Ewangolium  Sinnie  esi  regnum,  otc,  n°  II^IIIP^^xvii. 

Ewang(»lium  Lotjxundc  Jhisu,  otc,  n"  ccc. 

SeriHo  Dic  quidrnt,  otc,  \f  CCill. 

Itom  ojusdoin  soimo  Iloilfrruus  dies,  etc,  n''  ccciii. 

E\Aangolium  Misii  Jhesus  A7/^''"\  otc,  n"  cccvi. 

In  loianiji,  sojino  Cir)urntissinius,  cu\,  n*'  lli^vili. 

In  jt^junio  tlooinii  monsis,  sonno  Si  fidclitrr,  etc,  n''  lll^xi. 

Itom  alius  sormo  de  ootkMU  jcjunio  rycsidiu,  otc,  n"  lirxiii. 

In  annivcrsario  oujusdani  doliincli.  Tcmjuis,  ou:.,  n'  lil^xiiii. 

tlnjus  snpr;i,  Jaut  roo  dr  rrsuji-rctiinu',  oio.,  n"  lil^xv. 

Imjjo-aior  Cesar  Flariits  Constanlinus,  eic,  n"  lir*xviii. 

Tahui,.\  LinKi  I). 

Silvestri  pape,  liher  prinuis  SUvesier  iiaque,  etc,  n°  i. 

Liber  secundus,  n''  xii. 

De  transitu  sancti  Silvestri,  n**  xxix. 

De  sancta  Columba,  Adveniens  Atirclianus,  etc,  n**  xxx. 

De  sancto  Basilio,  Basilius  episcopus,  etc,  n"  xxxii. 

De  sancta  Genovefa,  hjitur  Genovefa,  etc,  n^XLVii. 

[v®]  De  sancto  Rigoberio,  Fuii  in  diebus,  etc,  n*'  lvi. 

De  translacione  sancti  Rigoberti,  Sanctus  Rigobaius,  etc, 


n°  Lxii. 


De  sdncto  Remigio,  Post  vindiciam,  etc,  n''  IIIP^^i. 

De  sancto  Hylario,  Beaiissimi  Hylarii,  etc,  n°  VIIP^xviii. 


HKMENSIS   ECCLESIE.  257 

Marcelli  pape,  Tcmjjorc  (juo,  eic,  n''  IX^^i. 

Sebastiaiii  luartiris,  In  diebus  illis,  etc,  n'*  IX^^^^vi. 

Agnelis  virginis,  Sn^vus  Xrjisii  Ambrosius,  etc,  n'*  Il^vii. 

Vincencii  martiris,  P7\)babile,  ctc,  \f  Il^xii. 

l^aule  virginis,  Si  cnncta,  etc,  n**  ll^xxi. 

Juliani  Cenomanensis,  Cum  adhuc,  etc,  n''  IFxxxviii. 

Agate  virginis,  /n  diebus  illis,  etc,  n**  IFxLVi. 

Vita  beati  Gregorii,  Gregorius  yeyiere,  etc,  n**  IKmii. 

Socundus  liber,  IFlxxviii. 

Tercius  liber,  IiqilP^vi. 

Quartus  liber,  IIl^^xxi. 

Vita  beati  (iregorii,  ubi  logitur,  n"  ccclxx. 

Benedicti  abbatis,  Fuil  vi)\  eic,  n"  III'IIII*M. 

Passio  sancli  Marci,  Eo  Unupn^e,  etc,  n"  III^IIII"vi. 

Ewangelium  de  muliere  Cananea,  III''IlII"iiii. 

Sermo  de  Pascha,  Passionem  vel  Resurecionon,  n"  IIFIIII" 

XII. 

Tahula  lihri  E. 

Sancti  tieorgii,  Geoi^gius  tribunus,  etc,  n®  i. 

Marie  ad  Nives,  Cum  ad  omniwn,  etc,  n**  vi. 

Sanctarum  Marie  Jacobi  et  Salorae,  Ilwnane,  etc,  n**  xii. 

Petri  de  Moronno,  Bcatus  Petrus,  etc,  n''  xuii. 

Marcialis  episcopi,  Prcdicante  Domino,  etc,  if  xix. 

De  vita  beati  Luce,  Liwas  Sf/rus,  etc,  n**  xxiiii. 

Beate  Anne,  Postnlatis  filie,  etc,  n*"  xxvi. 

Sermo  Sancta  qnatno)'  ani))ialia,  etc,  n"  xxviii. 

Justine  virginis,  Te))ipu)'e  illo,  etc,  n**  xxx. 

Passio  sancie  X;>istine,  To^ipore  Dyocteciani,  etc,  n°  xxxix. 

Marie  Magdalene,  ewangelium  Royabat  Jhesum,  etc,  xlvii. 

[79]  Dominica  infra  octavas  ejusdem,  lectio  propria  Bcata  Ma- 
ria,  etc,  n**  xlviii. 

Copia  bulle  libertatis  ecdesie  Rcm(»nsis  et  aliarum,  etc,  n°  li. 

Passio  sancti  Phylippi  apostoli,  F^ost  Asccncionem,  elc,  n''  liii. 

l\nssio  sancli  Jacobi,  Jacoho  ajuistolo,  cU\,  n'*  liiii. 

De  Invemuone  sanctc  Cnicis,  Annr  fr''""\  etc  ^  if  |,v. 

Pa.ssio  Marci«lliiii  prcshilori  <i.  lui  •  xorcistc,  liCiiihitniitas 
Salvato)'is,  el.c,  n^'  lxi. 

Passio  sanciorum  inariiruni  Juliannis  t't  I\nuli,  Sub  Consta^i- 
iino,  etc,  n^  lxiiu. 

Vita  .sancti  Theodorici,  Qnid  didciiis,  etc,  n**  lxix. 

Passio  sancti  Thome  apostoli,  Cwn  apostolus,  etc,  [n°]  lxxiiii 

De  sancta  Maria  Magdalena,  Quanqiuxm^  etc,  n"  IIIP^viii. 

vu  17 


.-/»•: 


« w 


258  oiiniNARius  ad  i'si:m 

De  translacione  ejusdein,  Nunc  ei'go,  etc,  n^  IlII"xiin. 

Passio  sancti  Jacobi,  Ajxis/oliin  Domini,  etc,  n"  IIII"xviii. 

De  translacione  saniti  Jacolu,  Post  S(xlr(Uorcm,  ctc,  n"  ciii. 

Xoistofori  marliris,  In  temporc  illo,  etc,  n**  cvii. 

Vita  sancti  Memmii  episcopi,  Dominns  nosfer,  etc  n®  cxii. 

Passio  sancti  Sixti  pape,  In  illo  tempore,  etc,  n°  VI**. 

Laurencii  martiris,  Postquam,  etc,  n^*  VP^iii. 

Tyburcii  martiris,  Dtim  sanc/o  Gayo  ^  etc,  n"  VI"viii. 

In  octabas  sancti  Laurencii,  Sanctum  est,  etc,  n°  Vl"x. 

Passio  sancti  Ypoliti,  Regressus,  etc,  n"^  Vl"xi. 

Passio  sancti  Mauri,  Beatissimi  Mauri,  etc,  n*^  VI**xnii. 

Passio  sancti  Symp[h]oriani,  Sub  Aurelutno,  etc,  n°  VI"xviii. 

Passio  sanctorum  Thymothei  et  AppoUinaris,  Temi^oHbus 
Lampadii^  etc,  VII"ii. 

De  sancto  Bartholomeo,  Indie  tres,  etc,  n°  VII"v. 

Vita  beati  Augustini,  Inspirante^  etcn*"  VII"xii. 

Vita  sanctorum  Sixti  et  Sinicii,  Sanctorum  laudes^  etc ,  n**  IX". 

De  sancto  Nivardo  episcopo,  Prcclajizs  igitur,  etc,  n®  IX"v. 

Passio  sancti  Adriani,  Factum  est,  etc,  n**  IX"xiiii. 

[v*^]  De  Eialtacione  sancte  Crucis,  Tempore  illo,  etc,  n®  ccvi. 

Passio  sancti  Mathei,  Quoniam  Deo,  etc,  rf  ccvui. 

Mauricii  sociorumque  ojus,  Xoristi  sanctorum,  etc,  n**  rcxviii. 

Cosme  et  Damiani,  liesidente  Lisia,  etc,  n**  ccxxv. 

Sancti  Michaelis  archangeli,  Memoriam,  etc,  n**  ccxxviii. 

Vita  sancti  Jheronimi,  Jheronimus,  etc,  n®  ocxxxi. 

Vita  sancti  Leodegarii,  Igitur  Leodegarius,  etc,  n"*  II^^xxxvii. 

Passio  sancti  Dyonisii,  Post  beatam,  etc,  n®  II^XLiii. 

De  revelacione  altaris  apostolorum  Petri  et  Pauli,  S/ephanus 
episcopus,  etc,  n*^  ccLxviii. 

Passio  sancti  Kalixti,  Temporibus  Maa^ini,  etc,  n*  II^lxx. 

Vita  beati  Basoli,  Igitur  beatissimus,  etc,  n**  II^^lxxviii. 

Crispini  et  Crispiniani,  Cum  sub  Maximinno,  etc,  n**  IIP. 

Symonis  et  Jude,  Symo7i  Cannnetcs,  etc,  n"*  IIl*^v. 

In  Cathedra  sancli  Petri,  Institucio,  etc,  n®  III^xv. 

Passio  sancti  Mammetis,  Igitur  sanctus  Mammes ,  etc ,  n'' 
cccxvii. 

Johannis  ante  Portam  latinam,  Gaudeamus  fratres,  etc,  n* 
III^xxi. 

Vita  sancti  Germani  episcopi,  Igitur  Germatius,  etc,  n**  IIP 

XXVI. 

DesanctoMaurilioopiscopo,  Igitur  Mauriliits,  etc,  n**IIPxxxi. 

1.  Lire  Caio. 


RBMENSIS   ECCLESIE.  259 

Sancti Petri  ad  Vincula.  ExuUewus  in  Domino,  ctc. ,  n'' lIPxLii. 
De   revelacione  corporis  sancLi  Stephani,  Lucianus  presbite)\ 
etc,  n"  cicxLiiii. 

l^assio  sancLi  Firmini  episcopi,   Temporihus  priscis,  etc,  n'' 

111*'  XLVIII. 

De  invencione  et  translacione  sancti  Finnini,  Quoniam  mulio- 
rum,  etc,  n^*  cccLV. 

Marie  Magdalene,  ewangelium  Rogabdt  Jhesum,  etc,  n°  II F 

LVI. 

Sdncti  Ludovici  regis,  Bcdius  Ludomcus,  etc,  n^  Iir*LVii. 
Vita  beate  Marie  Magdalene,  Fuit  secundum,  etc,  n"  cccLX. 
De  muliere  gravida,  Navis  crut,  etc.  n"  III^lxv. 
Miraculum  de  yconia  beate  xMarie  virginis,  Temporc cu)n  Greci, 
etc,  n**cccLxvi. 

FlNIS    TABULE    LIBRI  E. 
[80]   TaBULA    LlBRl    F. 

In  fesLo  sanctissimi  Sacranieuti,  sermo  I))imensa  divinc,  etc, 
numero  i.  w 

Ewangeliura  de  vigilia  Pasche,  Vespo-e  sabbati,  etc,  n*"  xv. 
Sermo  Non  vm^ierito,  etc,  n"  xix. 

Die  sancto    Pasche,    ewangeliuin  Maria    Magdalene,    etc , 
[n'']  XXI. 

Sermo  unde  supra  Beneficia,  etc,  n®  xxiiii. 

Feria  secunda  Pasche.  ewangelium  Diio  ex  discxpulis,  etc, 
n*"  xxviii. 

Feria  IIP  Pasche,  ewangelium  Steiit  Jhesus,  etc,  n**  xxx. 

Feria   II II"   Pasche,   ewangelium  (Maria  stabai ,   etc  ,    n^) 
Manifesiavit  se,  etc,  n"  xxxiiii. 

Feria  V**  Pasche,  ewnngelium  Maria  siabnt,  etc,  n®  xxxvii. 

Feria  VI*,  ewangeliuni  (Jndcci)))[i]  discipuli,  etc,  n*'  xliiii. 

Sabbato  Pasche,  ewangelium  Una  sabbati,  etc  n*  xlvii. 

Dominica  in  octabis   Pasche.  ewangelium   Cwn  sero  esset, 
etc,  n"  Lii. 

Item  dominica  in  Albis,ewangelium  Tho)nas  taius,  etc.n"  liii. 

Itein  in  Pascha  annotinum,  owangelium    E)'at   ho)no,  etc, 
n®  Lvui. 

D^Miiinica  prima  post  octavas   Pnschc,  ewang^dium  Ego  su))i 
pustor  itouus,  etc,  n**  lxii. 

Dominica  secunda  post  octavas  Pasche,  ewangelium  Mitdi- 
cu)n,  etc,  n**  lxv. 

Dominica  tercia,  ewangelium  Vado  ad  eum,  etc,  n°  lxvii. 


;m..j    •  ,  ',  V*  *■  ,    » 

i 


260  ORDINARIUS    REMENSIS   ECCLKSIE 

* 

Dominica  quarta  post  octuvas   Pasche,   ONvangelium   Amen 
amen  dico  vobis,  etc,  n**  lxxi. 

In  natale  apostolorum  Philipi  et  Jacobi,  ewangeliura  Noti 
iurbetur  cor  vesh^iim,  etc,  n*"  lxxiiii. 

In  Letania  majore,  sermo  Legimus,  etc,  n°  lxxvii. 

Sermo  de  jejunio,  Quoniam  jejunium,  etc,  \t  lxxviii. 

In  Letania  majore,  ewangelium  Quis  vestrum  haJ>ebit,  etc, 
n**  Lxxix. 

In  vigilia  Ascensionis,  ewangelium  Subleoatis  Jhesus,  etc, 
n^  IIII"iiii. 

In  die  Ascensionis,  sermo  Post  beatam,  etc,  n®  IIIP^vii. 

Ewangelium  diei  Ascensionis  RecHmbentibus ,  otc,  n®  IIII"x. 

[v°]  Dominica  post  Ascensionem,  ewangelium    Cum   renerit 
Paraclitus,  etc,  n**  IIII"xiiii. 

Sabbato  in  vigilia  Penthecostes,  ewangelium  Si  diligitis  me, 
etc,  n"*  c. 

In  die  Penthecostes,  ewangelium  Si  quis,  etc,  n**  cx. 

Feria  secunda,  sermo  Hodieimam,  etc,  n"*  cv. 

Feria  tercia,  sermo  Plenissime,  etc,  n"*  cvii. 

Feria  quarta,  sermo  Ifodieiviam,  etc,  if  cxv. 

Alii  sermones  predicte  ebdomade  consequenter  inveniuntur. 

Omelie  predicti  diei  sequuntur. 

Dominica  prima  post  octavas  Penthecostes,  ewangelium  Jlomo 
quidem  erat  dives,  etc,  VII"x. 

Cetera  ewangelia  usque  ad  Adventum  Domini  pronuncianda 
successive  inveniuntur  eodem  libro  F. 


ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

REMEN8I8   ECCLESIE 


[Ms.  (lu  Musee  Britanniquc  Rcg.  11.  B.  XIII,  r  6'5  •■"]. 
Incipit  ordo  Remensis  ECCI-ESIE  i.eoenih  atque  cantandi 
pek  revolutum  circulusi  anni. 

FESTiviTAS  sjincti  Aiidree,  si  sabbato  intninte  Adventu  occur- 
rerit,  ad  vesperas  de  apostolo  nicliil  agitur,  sed  totum  de 
Advontu.  yi  iiutein  doininica  die  intrante  Adventu  accidfrit, 
sabbalo  ad  vcsperas  de  appostolo  agitur.  Post  vesperas  auiem 
aniiphona(in)  Ecce  nomen  Domini  ndliibetur  et  oratio  doniinirp 
subiufertur.  Ad  matutinas  vcro  totum  prorsus  de  npostolo  agitur, 
exceplo  quod  evangelium  dominice  pronunciatur  et  antiplio- 
na(m)  de  Advenlu  SpiHlus  in  lc  sanclus  dcscemlet  post  matuti- 
num  '  commemoratur  cum  oratione  dominice  ;  c[t}9]vangelium 
vero  quod  e.st  proprium  de  sancto  Andrea,  necessitate  temporis 
t^ogftutc,  non  pronunciatur,  sed  ad  mensam  fratrum  omeli;i  illius 
legitur.  Remanent  quoque  antiplione  de  matulinis  laudibus, 
scilicet  In  illa  dic  et  relique.  Tc  Dcum  Inudamus  et  Ghma  in 
excclsis  ipso  die  non  cantantur  :  non  enim  hoc  apostolice  lesii- 
vitali  debenlur  in  diebus  dominicifsj  .Adventus.  Responsuni  illud 
Ecce  dics  vcniunt  tiiniuni  ad  aquam  bcnedictain  in  circuitu 
clauslri  canitur  ;  ad  missafn  collccie  tantuni  dc  domiiiifa  com- 
momoraiitur.  Credo  in  itnwn  Dcwu  cnnitur,  el  in  reslivitiiiibus 
omnium  npostolorum  de  quibns  novcm  Icctioncs  aguntnr.  Ad 
horns  diei  imtiphone  de  npostolo  de  matutinjs  laudibiis  rccitan- 

l.  I/abord  ma\\.v. 


«^  >  * 


262  ORDO  LSOENDl  ET  CANTANDI 

tur.  Ad  vesperas,  Juravit  Domimis  et  relique  que  sequuntur 
sicut  de  apostolo  canuntur.  Post  vesperas  antiphona  Ne  timeas 
Maria  canitur  et  oratio  dominice  sequetur. 

Mane  sequente,  secunda  scilicet  feria  et  sequentibus  feriis, 
canitur  invitatorium  annuuni  et  consuctum  Regem  venfwnim, 
Responsum  quoque  Aspiciens,  non  con  tripli  versu,  sed  cum  uno 
et  trium  primo  canitur  et  con  Glcn^ia  Pafri.  Hec  itaque  sic 
observari  oportet  quando  celebiitas  sancti  Andree  dorainica 
intrantis  Adventus  incurrerit. 

De  cetero  per  singulos  annos  dominica  intrantis  Adventus,  in 
sabbato  ad  vesperas  canitur  Kcce  dies  veniimf.  Ad  matutinas 
legitur  Ysaias  pmpheta  ot  usf|ue  nd  Nativil?jfem  Domini.  Sab- 
bato  vespere  de  beata  Maria  et  in  crnstinum  rctere  hore  preter- 
mittuntur.  Ad  horas  dici  antiphone  de  matutinis  laudibus  repli- 
cantur.  Ad  processioncm  in  dn[u]stro  i^Ecce  dirs  vemuuf  canitur. 
In  introitu  ecclesie  per  totum  Adventum  ant.  Gaude  et  letare 
canitur.  Ad  tertiam,  i<i  Veni  ad  liberandum ;  ad  sexlam  ^  i^ 
Ostende  nobis  ;  ad  i^oneim,  \\(]Sup€r te  Jhousalem,.  Gloria  Pafri et 
Filio  et  Spi^ntiii  sa7icto  canitur.  sod  Sicut  erat  in  ]nnnci))io  non 
dicitur  in  dominicis  diebus,  sed  ceteris  diebus  dicitur.  Secunda 
feria  ant.  mutantur  ad  horas  :  ad  rerciam,  Veni  ad^  fifxrandum 
nos ;  ad  sextam,  Tuam  Domine  ;  ad  nonam.  /n  tuo  advenfxi. 

Conmemoratio  sanctorum  Fuscin[i]ani,  Gentiani  et  Victorici 
agitur. 

De  sancta  Lucia  tres  tantum  lectiones  fiunt. 

De  sancto  Nichasio.  —  Passio  sancti  Nichasii,  quocumque 
sabbatorum  die  contingat,  psalmi  ad  vesperas  in  utroque  sero 
de  feria  canuntur  ;  post  vesperas  autem  et  post  matutinas  ant. 
tantum  de  feria  adhibeiur,  cum  oratione  de  Adventu.  ^'espere 
et  hore  de  his  ^  matutinis  pretermittuntur.  In  conspectu  autem 
altaris  novem  candelabra  ponuntur  et  a  binis  cantatur.  Ad  con- 
pletorium  hymnus  Jhesu  redemptor  canitur  et  ant.  Evigila 
super  nos.  Te  Deum  laudamits  et  Gloria  in  excelsis,  propter 
eminentiam  festivitatis  maximcque  proptor  prosentiam  corporum 
sanctorum,  canuntur  et  .sollennes  cape  induuntur.  Antiphone  de 
matutinis  laudibus,  non  solum  ad  horas,  veruin  etiam  ad  vespe- 
ras  recitantur.  Si  dominica  die  evenerit,  ad  matutinas  evange- 
lium  dominice  pronunciatur  et  ex  eodom  ant.  que  de  feria 
computatur  post  matutinas  infertur,  cum  coUecta  dominice.  Ad 
primam  non  canitur  Dcus  Deus  meus  rcspice.  Cetera  ex  integro 
de  soUempnitate  aguntur,  et  ad  missam  canitur  Credo  in  unwn 

1.  Cm  deux  mots  so\^  icrits  en  margt.  —  2.  Ms.  et.  —  3.  Ms.  hore  expotidue. 


REMENSIS   KCCLESIE.  263 

/)eMm  propter  dominicam  diem.  In  hac  festiviiato  raajor  propo- 
situs  dat  refectionem  canonicis  et  congrcgationibus. 

De  sancto  TiioMA  APOSTOLO.  —  Eodem  modo  fit  in  sollcmp- 
nitate  sancti  Thome  sicut  in  soUemnitate  sancti  Nichasii, 
excepto  quod  Te  Deum  laudamxis  et  Gloria  in  excehis  Dco  non 
dicuntur.  i^ost  vesperas,  ant.  de  feria  dicitur  con  oratione.  Post 
matutinas,  ant.  illa  Noliie  timcrc  quotannis  nocte  illa  dicilur. 

In  vioiLiA  Natalis  DoMiNi.  —  Vigilia  Natalis  Domini,  post 
Benedictus  nulla  antiphona  dicitur.  Ilore  de  bcata  Maria  preier- 
mittuntur  usque  ad  octavas  Epiphanie.  Ad  lioras  diei,  ant.  do 
matutinis  laudibus  replicantur  et  propria  responsa  dicunlur, 
scilicet  hec  :  ad  primam,  ant.  Judea  ;  ad  tertiam,  ant.  Crasfinn 
die,  \i  Ilodic  scieiis  q,  r.  D.  ei  m.  r.  g.  e.,  versus  Consianies 
esioie  ;  ad  Vr""\  ant.  Ilodie  scieiis,  i^  Consianies  e.  v.  a.  Do)nini 
snpev  vos,  versus  Crasiina  die  d.  i.  i.  ci  r.  s.  n.  S.  m,  ^  ;  ad 
nonam,  ant.  Rav  pacificus,  i^  Crasiina  die  d.  i.  i.  ei  r.  ,s.  n.  S. 
m.,  vers.  Ilodie  scicfis.  Si  autem  vigilia  ipsa  dominica  diiM^vo- 
neril,  ad  niatulinas  invitarorium  quod  est  proprium  caiiiiur 
Ilodie  scieiis.  Dieta  sicut  mos  est  canitur.  Sex  lectionos  ct  sex 
responsa  de  (jtniieiuba  aguntur.  Evangelium  de  vigilia  pronun- 
tiatur  Cum  essei  desponsaia  ;  i^  tria  Snuciiflcatnini  et  cetera.  In 
matut.  laudibus  ant.  Jndea  ei  Jher.  et  cetere  que  sequuntur.  Ad 
Benedictus  ant.  Conpleii  suni .  h\  die,  ad  processionem  canitur  i^ 
Judea  ei  Jher.  [Missa]  de  vigilia  canitur  et  Alleluia  de  dominica 
subinfertur. 

Vigilia  dominice  Nativitatis  deducunt  canonici  archiepisco- 
pum  ad  vesperas  apalatio  suo  in  chorum,  cantantes  antij)honam 
hanc  Dum  orius  fuerii  sol.  Archiepiscopo  residonte  in  chatedra 
sua,  pulsantur  insimul  omnia  signa.  Cessantibus  signis,  incipit 
archipresul  Deus  in  adjuiorium,  chorus  Doiniyie  ad  adjuvayidum 
me  f\  et  cetera.  Secundus  scole  incipit  ant.  Levaie  cuin  y  Sciioie, 
Josehp  fili(i)  David,  Dabii  ei  Dominus,  Compleii  sunt,  con  psalmis 
ejusdem  ferie.  Finitis  psalmis  canthicis  (?),  procedunt  duo  diaconi 
in  nicdium  chori  cantare  i^  Judea  ei  Jha^usalcm ,  cum  voisu 
Constanies  et  com  Gloyna  Pairi.  Sequitur  hymnus  cuiii  vei'sirulo 
Tanquam  sponsus.  Ant.  Coin  cssei^  deinde  oratio,  i>ostca  bene- 
dictio. 

In  die{in)  dorninice  Nativitaiis  pergunt  cammici  obviam 
archiepiscopo,  deducentes  euni  ad  vesperas  uiurlo  supradicto  a 
palatio  siio  in  chorum  Sanctc  Marie,  canlantcs  aiu.  haiic  Virgo 
Dei  geniiriu'.  Qua  decursa  et  pulsatis  atque  cessainibus  omnibus 

1.  Ces  six  dantieres  httrea  aonl  expoHctuebs. 


264  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

signis,  incipit  archipresul  Dms  in  adjttiormw  ;  chorus  Domine 
ad  adjuvandum  me  festina  et  ceteni.  Secundus  scole  incipit  anti- 
phonam  Tecum  principitim^  ps.  Dixit  Domimcs  ;  ant.  Redemp- 
tionem,  ps.  Confifebor;  ant.  Exoriwn  est,  ps.  Beatxis  vir  ;  ant. 
Apud  Dominum,  ps.  De  'p^ofundis ;  ant.  De  fnictu,  ps.  MemerUo 
Domine,  Sequitur  capud  •  con  hj^rajno  et  versiculo  Tanquam 
sponsus  ;  ant.  Vei^hum  caro  /*.,  deinde  oratio  con  benedictione. 
Sciendum  est  quod  in  hac  neque  in  alia  fesiivitate  canitur  i$  ad 
vesperas,  nisi  tantum  in  vigiliis  magnarura  sollerapnitatum.  In 
octabis  d[iebus]  non  requi[ri]tur  archiepiscopus  in  domuni  suam, 
sed  pulsati(onibu)ssignisincipit  ebdomadiirius  vesperas,  presente 
archiepiscopo  ct  sta[n]te  in  ordine  sacerdotum,  si  intcresse 
voluerit.  Precento.r  incipit  ant.  Tecum  *  principium,  Redemptio^ 
Exortum  est.^ 

De  Nativitate  Domini. 

Nocte  dominice  Nativitatis,  ad  matutinas,  finito  nono  res- 
ponso,  mox  canitur  prima  missa  Dominus  dixit  ad  me,  Gloria 
in  excelsis  et  Credo  in  unum  Deum  subinferuntur,  tam  ad  primam 
missam  quam  ad  secundam  et  tertiam.  Prefntio  vero  Quin  per 
incaimati  Verbi  inisferium  infra  octavos  dominice  Nativitatis 
nequaquam  omittenda  est.  Expleta  autera  prima  raissa  usque  ad 
collectam  post  comraunionera,  sacerdos  qui  illara  celebraverit, 
sicut  est  indutus  sacerdotalibus  vestibus,  ibidera  subsistit  juxta 
altare  ;  ingrediturque  chorura  diaconus  dalmatica  indutus,  duo- 
bus  ceroferariis  cum  totidem  thuribulis  et  duabus  crucibus 
precedentibus,  ascendensque  pulpitum  pronuntiat  Liber  genera- 
tionis.  Quo  decurso,  cantor  mox  inchoat  Te  Deum  laudamus. 
Quod  dum  cantatur,  subdiaconi  quinque  qui  processionem  fece- 
runt,  stant  ante  altare  et  duo  acoliti,  unus  cum  palla  et  alter 
cum  candela,  usque  finiantur  oranino  matutine.  Finito  ergo  Te 
Deum  laudamus,  sacerdos  qui  stat  juxta  altare,  dicto  de  Nati- 
vitate  versiculo,  incipit  raatutinas  laudes.  In  niatutinis  autem 
laudibus,  postquara  Laudatc  Dominum  de  celis  fuerit  deductum 
usque  ad  Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus,  subsistitur,  et  anti- 
phona  cum  qua  fuerot  inchoatura,  scilicet  Parvulus  filius,  cani- 
tur  nec  tamen  tonus  finitur.  Tunc  quilibet  saccrdotum,  scilicet 
cui  a  precentore  designaluni  [fuerit],  incipit  anliphonara  Pastores 
dicite  et  totam  cantat,  et  alter  chorus  respondet  Jnfantem  vidi- 
mus;  item  primus  [v°]  chorus  Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus, 

1.  lArt  capitulum.  —  ^  En  inargB.  —  3.  Ces  deuoc  jmraffvaphes  (depuis  Vif^ilia 
doiniu...)  ont  6t4  transpos4s  par  lo  copiste  entrc  dia  ci  couuni  du  2^  paragraphe 
suivant. 


REMENSIS    ECCLESIE.  265 

secundus  chorus  Pasiores  dicite  ;  primus  chorus  Tnfantem  vidi- 
mvs,  itcm  sooundus  ohorus  Laudate  etun  in  viritdihm  ejns  ;  et 
sic  reciproca  cfintilena  psnlmo  decurso,  eadem  antiphona  ex 
integro  decantatur  et  tonus  finitur.  Postea  capitulum  subinfertur 
ct  versiculus.  Deinde  inchoata  ant.  Gloria  inexcelsis,  Benedictus 
canitur.  Quo  linito  et  rcpetita  antiphona,  sacerdos  qui  stat  juxta 
altare  conversus  ad  populum,  salutat  eum  dicons  Domimis  vobis- 
ciim,  roversusque  ad  orientem  dicit  orationem  que  est  post 
commemorationem,  sicque  dicente  diacono  Ite  missa  est  finitur 
officium. 

Hoc  modo  expleta  prima  missa,  continuo  pulsantur  signa  et 
idem  sacerdos,  aut  alius  si  opus  fuerit,  preparet  se  ad  matuti- 
nalcm  missam,  que  canitur  ad  Sanctam  Crucem.  In  qua  missa 
conmemoratio  sancte  Anastfasjie  agitur,  duo  autem  accoliti 
cantant  gradale,  et  duo  subdiaconi\  quibus  a  precentore  fuerit 
injunctum,  AJJebtia,  Finita  vero  missa,  rovoriuntur  in  chorum 
et,  dum  revortuntur,  cantor  excelsa  voce  incipit  hanc  antipho- 
nam  Completi  stmt  dies,  itemque  aliam  Ecce  conpleta  sunt^ 
deinde  sacerdos  dicit  Oremtis  Deiis  qui  saliUis  eterne,  noo  soqui- 
tur  Benedicamus  ;  et  sic  matutinale  officium  finitiir.  Ad  primam 
Confitemini  Domino  canitur.  Post  vosporasant.  quam  diaconi  de 
Sancto  Stephano  inchoant,  con  Magnipcat  quidom  cantatur,  sed 
ncquaquam  tonus  finitur. 

Eadem  ratio  est  dc  roliquis  diobus.  Finitis  matutinis  do  sanclo 
Stephano,  antiphona  de  Nativitato  Domini  ciim  oratione  reca- 
pitulatur  :  sic  ((uoque  fit  ad  missrmi.  Ad  vosperas,  psahni  de 
Nativitate  canunturcon  antiphonis  de  matutinis  lauflibus.  Eadem 
ratio  ost  dc  lostivitate  sancti  Joliannis,  ad  oujus  missam  canitur 
Vredo  in  wvun  Deum,  sicut  mos  est  in  festo  apostoloruin. 

Missa  Innoconcium,  si  prima  foria  oontij^^orit,  de  sollcnpni- 
tate  usquequaque  agitur.  Post  matutinas  ronmemoratio  agi- 
tur  do  Nativitato  ot  dc  sanoto  Siopliano  ot  do  sancto  Johanne  : 
er  sic  por  totam  ebdomndam  fac^icndum  ost.  iSciondum  est  auiom 
quod  infra  octo  dios  illc  antiphonc  dc  Nativitatc  conmomorande 
sunt  in  quibus  continotur  IIodf'e.  Itcnn  ipso  dio,  id  ost  ^  in  fcsto 
Innocentium,  Te  Denm  laiidamus  oi  (r/oria  in  e.vce/sis  ot  Al/e- 
/ui(f,  lioci  sit  doniinica  dios,  ncm  can([imt]ur,  qui[a]  sicut  scrip- 
lum  osl  (|uasi  ])ro  tristicia  ducitnr  dii^s  \\\n.  Credo  in  unum 
Dcum  tamon  canitur,  proptor  diom  (loniinicain.  Ipso  otiam  dio, 
tam  diaooni  qunm  subdiaconi  utuntnr  casulis  ad  missara  ot  Ite 
missa  cst  proiormittitur.  A[d]  vc^sporas  tros  primo  antiphono  de 

1.  Ms.  subdjaconum.  —  2.  Ms.  idera. 


^  *.    „  .   w  *  •   > 


266  ORDO  LEOENDI  ET  CANTANDI 

matutinis  laudibus  dicuntur,  quarta  Stib  tt^ono  Dei,  quinta  Sari' 
guis  sanctorum  martirutn.  Hymnus  Satictotnim  metntis  sicut  et 
primo  sero. 

Feria  ergo  secunda  ad  matutinas  psalmi  novem,  qui  nocte 
Nativitatis  super  nof turnos  cantati  sunt,  com  secunda  antiphona 
revolvuntur.  Evangelium  dominice  pronuntiatur.  i^  0  regetn 
celi  et  cetera  canuntur.  In  matut.  laudibus  similiter  agitur  ;  ad 
Benedictus  ant.  de  Nativitatc  primum  dicitur,  postea  de  domi- 
nica  ant.  et  oratio  subjungitur,postmodum  de  octavis  sanctorum. 
Ad  horas  dierum  ant.  Getniit  pncrpera  et  consequentes  dispo- 
nuntur  ;  Dnm  medinm  siletxtium  canitur.  In  crastinum  autem 
Dominns  dixit  ad  me,  Prima  dc  Nativitate  missa  cantatur.  Ad 
inissam  primum  de  Nativitate,  postea  de  dominica,  que  tamen 
sonant  idem,  et  postea  de  octavis  sanctorum  dicitur  :  id  ipsum 
fit  ad  vesperas,  excopto  quod  de  dominica  ca[n]tetur. 

Tertia  dies  simili  observantia  celebrabitur.  Ad  vesperas  tan- 
tum  de  sanctis  Silvestro,  Basilio  et  de  sancta  Columba  agitur. 
Post  vesperas  autcm  primum  de  Nativitate  et  post  de  octavis 
sanctorum  recitatur. 

Quarta  die,  ad  matutinas  invitatorium  est  Venite  adotxmus, 
In  1**  nocturno  ant.  Sccns  decursiis^  ps.  lieatns  vir,  Quare  fre- 
muerunt,  Cnm  inroc.  ;  >  .S/><?[cie] /?*a.  Postoa  legun(g)tur  treslec- 
tiones  de  sancta  Columba  et  tria  responsa  Diffusa  est,  Pt^opter 
ver,,  Dilexisti,  In  ii®  nocturno  ant.  Scnito  botie,  ps.  Verba  ttiea, 
Domine  D,  n.,  Domitie  quis  habitabii  ;  f  Exultent  justi,  i^  Lux 
pet^petua,  Satictimei,  Vidi  conjunctos.  In  iii°  [70]  nocturno  [ant.] 
Sanctis  qui  iti  terra,  ps.  Conserva  me,  Domini  est  tetva,  Te 
decct;  f  Justi  it\  pcrpetunm  vivent,  i^  Fsti  sunt  riri  saticti,  Ful- 
gebuntjusti,Sint  Inntbi.  In  matut.laudibus,[ant.  \Fulgebuntjusti, 
ps.  Domitius  regnavit,  y  Justorum  anime.  Ad  Benedictus  ant. 
Sancti  tui  Domine  et  alia  de  sancta  Columba  Ilec  virgo  saticta  ; 
postea  de  Nativitate  Domini  et  de  octavis  snnctorum  subjungi- 
tur.  Ad  horas  diei  rosponsa  et  versus  allolaiati  cantantur,  et 
antiphone  Fulgebunt,  Dabo  sanctis  el  alie.  Acl  missam,  collecte 
de  sanctis  et  de  virgine  cum  uno  Per  omnia  finiuntur  ;  deinde 
de  octavis  coUecte  subscquuntur.  Ad  vcsporas  autem  octave 
dumtaxat  Domiiii  reccnsentur. 

In  his  tribus  diebus  supradictis  campane  soUempnitor  insimul 
pulsantur.  Te  Deuni  laudannus  et  Gloria  in  twcelsis  canuntur. 
Paraphonista  ad  providendum  chorum  capa  induitur.  Antiphone* 
ad  vesperas  Tecum  principium,  Redemptionem  primo  et  secundo 

1.  Ms.  aoUphonit'. 


•'•>»♦  *■    •'.^ 


REMENSTS   KCCLESIE.  267 

rtie  sigillatim  explicantur.  Ad  vesperas  autem  tercio  die,  id  est 
in  octavis,  quinque  [ant.  |  per  ordincm  rcvolvuntur  ct  viiir^''"  can- 
delabra  ante  altare  ponuntur.  Ad  matutinns  nutem  duo  diaconi 
cantant  invitatorium  ^  In  octavis  proprie  antiphone  interseruntur, 
sed  responsa  nequaquam  mutantur.  In  matutinis  laudibus  ant. 
proprie  recensentur  0  admirabile  et  cetcre  ;  de  octavis  sancto- 
rum  nichil  recolitur.  Ad  horas  ant.  de  matut.  laudibus  repli- 
cantur.  Ad  primam  Ccmfiiemim  Domino  canitur.  Ad  missam 
Credo  in  unnm  Deum  canitur;  finitM  collecta  Devs  qui  yiobis 
naii  Salvaforis  d.  c.  c.  c.  cum  Per  omnia  secnla  *  seculorum 
Avien,  sequitur  collecta  Deus  qui  saluiis  eieimc  b.  M.  Ad  vesperas 
ant.  0  admirabile  et  alie  repetuntur. 

Inter  octavas  Domini  et  Epiphaniam  quatuor  dies  interpo- 
nuntur.  Primo  eorum  ad  matutinas/ps.  vnii.  qui  pridie  sunt 
cvoluti,  con  secunda  ant.  revolvuntur  ;  de  Nativitate  vero  legi- 
tur,  sed  de  octavis  sancti  Stephani  ngitui".  Invitatorium  est 
Regem  mariirum,  y  Gloria  ei  honore,  i^  i.  Iniuens,  i^  ii°  Faiefacie 
suni,  iii.  iC  Lapides  iorreniis.  In  matut.  laudibus,  ant.  Lapida- 
veruni,  y  Jttsius  ut  palma  /?.  Ant.  ad  Bcnedictus  Inicrpellanie 
beaio  et  oratio  prima  de  octavis  sancti  Stepliani  dicitur  ;  post 
hec  de  Nativitate  subjungitur  et  post  de  sancto  Johanne,  de 
Innocentibus.  Ad  missam  idem  ordo  servaiur.  Supradicte  anti- 
phone,  scil.  0  admirabile  et  cetere,  ad  lujras  dierum  revocantur, 
et  prima  earum  ad  vcsperas.  Ad  ipsas  vcsperas  de  sancta  Geno- 
vefa  agitur  ;  post  vesperas  autem  primum  de  ortavis  snncti 
Johannis  quo  ingruunt  e  vestigio,  de  Naiivitate,  demum  de  Inno- 
centibus  dicitur. 

Secundo  die,  ad  malutinas  psalmi  quidem  supradicti  viiii.  com 
tcrcia  ant.  rccitantur.  Invitatorium  tanien,  vcrsoria,  lectiones 
cum  responsis  et  ant.  que  unica  ^'  in  mntut.  laudibus  canitur,  et 
ant.  ad  Benedictus  cum  orntionc  prima  dc  virgine  expenduntur ; 
inde  de  octavis  sancti  Johannis,  i)0sr.  de  Nativitate,  post  de 
Innocentibus;  ad  colk^ctam'' misse  similis  ordo  scrvatur.  Notan- 
dum  hoc  loco  quia  si  octave  Domini  VI.  rcria  contigerint,  postera 
die,  sabbato  scilicct,  ad  vcspcras  dc  Nativitatc  prorsus  ngitur. 
Post  ves])eras  autom,  ant.  do  virginc  cum  oratione  a])))licatur, 
m[emoria]  do  octavis  sancti  Johonnis  que  imminent  ^  inlertur  et 
j)OSt  de  Innocentibus  subjungitur. 

Dominica  inst^qucnte,  ad  matutinas,  sajicr  nocturnos  quidem 
dc  Nativitato  lcgitur  ct  canitur.  Evang^-liuni  dc  officio  Lmr  ful- 
gebii  pronunciatur.  Invitatorium  vero  et  iria  ultima  i^  cum  pre- 

1.  En  marge.  —  2.  Ms.  secunda.  —  3.  Add.  —  4.  Ms.  inmient. 


2G8  ORDO    T.EOENDl    ET   CANTANDI 

cedente  versorio  et  ant.  qiie  unica  in  matut.  laudibus  canitur, 
et  illa  ad  Benedictus  con  prima  oratione  de  virgine  expendun- 
tur.  Post  matutinas,  prinio  de  ociavis  apostoli  \  postca  de  Nati- 
vitate  et  post  de  Innocentibus  digeritur.  In  die,  ad  missam, 
officium  Ltix  fidgehit  ploniter  recapitulatur,  mutatis  dumtaxat 
paucis  que  de  nocte  Nativitatis  dominice  sonare  videntur  ;  post 
primam,  collecta  de  virgine  subinfertur.  Tunc  octave  sancti 
Johannis  recensentur,  et  post  de  Innocentibus  dicitur ;  preme- 
morate  ant.,  scilicet  0  admirabile  cum  ceteris,  ad  horas  diei 
refiectuntur,  et  prima  earum  ad  vesperas.  Ad  ipsas  vesperas, 
de  sancto  Rigoberto  agitur  ;  viiii.  candelabra  ante  altare  ponun- 
tur,  nec  tamen  *  responsum  canitur.  Post  vesperas,  primo  de 
octavis  Innocentum,  postea  de  Nativitate  recolitur. 

Ad  matutinas  tertio  die,  invitatorium,  antiphone  cum  psalmis, 
lectiones  cum  responsis,  et  antiphone  in  matut.  laudibus  et  ora- 
tio  prima  de  confessione  explicantur.  Post  matutinas  autem  de 
octavis  Innocencium  subditur,  et  post  de  Nativitate.  Ad  missam 
non  dissimiliter  ordinatur.  Ad  horas  diei  ant.  de  matut.  laudibus 
repetuntur.  Notandum  vero  quod,  si  hee  octave  die  dominica 
evenerint  et  per  anticipationem  Pasche  precurens  Septuagesima 
dominicam  In  excelso  trono  hac  die  cantari  ei  evangelium  pro- 
nunciari  ad  matutinas  conpulerit,  antiphonitur  de  evangelio, 
post  illa(m)  de  Innocentibus  dicitur  et  illa  (dicitur)  de  Nativitate 
post  subsequitur.  Ad  missam  tamen  ',  quia  corpus  confessoris 
presens  est,  de  ipso  agitur,  et  post  orationeni  dc  festo,  oratio 
dominice  infertur.  Ad  vesperas,  super  psalmos  0  admirabile 
co7ime7xium  unice  reflectitur.  Capitulum  vero  et  hymnus  et  ant. 
ad  Magnificat  con^  oratione  de  sancto  Rigoberto  dicitur  ;  post 
vcsj)eras  autem  de  Nativitate  tantum  subinfertur. 

1)e  Epiphama  DoMiNi.  —  ^Quarto  die,  vigilia  scilicet  Epy- 
phnnie,  ad  matutinas  viiii.  psalmi  suprataxati  cum  una  ant. 
rojxMuntur  ;  lectiones  et  i-esponsa  ultima  de  0  rcfjcm  celi  profe- 
runt.ur.  In  malut.  laudibus  0  admij-obile  unico  canitur.  Ad 
Bcnedictus  ant.  Ecce  adcenil,  com  collecta  subsequentc  :  et  ita 
sine  ullo  additamento  matutine  finiuntur.  Ad  horas  diei  ant. 
0  admirabile  et  consequcntes  rcsumuntur.  Ad  niissam,  Lu.c  fxd- 
gebit  canitur,  collocta  Deus  qui  salutis  etcrnc  b.  M.  non  dicitur  ; 
reliqua  sicut  de  ipsa  vigilia  ordinata  sunt  a^v^^Jguntur.  Si  autoin 
per  anti[ci]pationem  Pasc^he  quod  supra  notavimus  contigeril, 

1.  Af«.  apostolus.  —  2.  Ms.  tRiituni.  —  3.  ^  ntarge  :  In  Epiphania  Doroini  non 
canitur  invitatorium  donec  iiuiuntur  ii.  psal[nii]  et  tres  lectiones,  et  pos[tlea 
ineipitur  XpisUis  appamit. 


REMENSIS   ECCLESIB.  269 

hoc  profecto  die  ad  missara  de  dominica  prorsus  agitur,  de  iNati- 
vitate  tantum  orationes  dicuntur  ;  de  missa  autem  ad  ipsam 
vigiliam  ordinata  omnimodis  reticetur.  liec  sane  vigilia  Ephy- 
phanie  si  dominica  die  contigerit  et  non  fuerit  necesso  cantari 
dominicam  In  excelso  throno,  ad  matutinas  (|uidera.  sicut  fieri 
quotamiis  '  solet,  de  Nativitate  cantatur,  evangelium  tamen  *  de 
vigilia  De/uncto  Herode  pronuntiatur.  Missa  vero  die  juxta  quod 
ad  vigiliam  ordinata  habetur,  plenitcr  ceiebratur.  Ad  vosperas 
utrasque  ^,  super  psahnos  he  antiphone  canuntur  Propter  Syon 
non  tacebo^  Omnes  nationes,  Venient  ad  te,  Venit  lumen,  Lttx  de 
luce.  Psalmi  vero  [qui  ?  ]  de  Nativitate  sunt,  non  mutantur.  Ad 
Magniticat  ant.  Magi  vida^unt  stcUam,  atque  "*  dicta  oratione  de 
Epyphania  vespere  prorsus  finiuntur.  Infra  octo  dios  Epyph(iph)a- 
nie  ad  Benedictus  et  Magnificat  de  ipsa  tantum  sollenpnitate  cani- 
tur,  et  subsequente  oratione  tam  matutine  quam  vespere  omnimo- 
dis  finiuntur.  Verum  dominico  die  qui  has  octavas  incurrerit,  si 
dominicam  cantari  conpetens  fuerit,  evangelium  dominice  ad 
matutinas  pronunciatur,  et  ex  eo  ant.  post  matut.  infertur.  Ad 
primam  non  canitur  Deiis  Deics  metis  respice.  Ab  octavis  Epy- 
phanie  usque  ad  Septuagesimam  leguntur  epistole  Pauli  et  can- 
tantur  responsoria  de  psalmis  Domine  ne  in  ira  tua,  Ipsam 
quoque  dominicam  si  per  aliquot  dies  in  his  octavis  cantari 
oportuerit,  alternis  fit  diebus  ;  orationes  tamen  ^  de  Epyphania 
ad  missam  cotidie  adhibentur.  In  die  Epyphanie,  ad  primam 
canitur  Confitemini  Domino;  antiphone  de  matut.  laudibus  ad 
horas  canuntur,  et  ad  vespenis  similiter,  sigillatim;  sed  in  loco 
quarte  que  sonat  de  Benedicite  altera  conmutatur,  scilicet  Stella 
ista.  Eedem  antiphone  sigillatim  per  octavas  canuntur,  tam  in 
raatut.  laudibus  quam  ad  horas  et  ad  vesperas,  a  vigilia  Nati- 
vitatis  Domini  usque  octavas  Epyphanie,  licet  antiphone  pro 
ratione  temporis  et  sollenpnitatum  ad  vesperas  mutentur  :  psalmi 
tamen  idem  cotidie  canuntur.  In  hoc  spaiio  xx"  dierum  memoria 
defiinctorum  non  agitur  ad  conpletorium,  nec  Dem  Deus  meus 
respice  canitur  ad  primam.  Septimo  autem  octavarum  die  agun- 
tur  viui  lectiones,  et  in  matut.  laudibus  cantantur  proprie  anti- 
phone,  scilicet  Vetere^n  hominem  et  alie. 

De  sancto  Remioio.  —  Vigilia  sancti  Romigii,  dc  natalitio 
ejus,  post  nonam  pulsatur  ter  aut  quater  aut  phis  parvula  (^an- 
pana,  ad  ronvocandos  fratres.  Congregatis  autem  illis,  proce- 
dunt  ordinate  ad  Sanctum  Remigium.  Quos  cum  summo  honore 

1.  3/5.  quod  aiinis.  —  2.  Ms.  tantuni.  —  3.  Ms.  itaque.  —  4.  Ms.  et  que.  — 
u.  D'€ibora  tautum. 


270  ORDO  LEOENDl  ET  CANTANUl 

monachi  illius  ecclesie  egressi  ecclesiam  suscipiunt,  si  tamen 

domnus    archipresul  aderit ,  aliter    enira  non  ;   cantor   auteni 

inchoat  antiphonani  hanc  Confcssor  Domini  et  sic  psallt^ndo  in 

chorum  deducunt  el  post  ant.  Kyvieleison  terdicitur  et  versus  Om 

p^o  nobis,  hinc  sequitur  oratio  Da  nobis  quesumus  omnipofcns 

Deus  t^entamuf^i)  b,  li. ;  postoa  cantant  vesperas.  Post  vespcras 

autem  ibidem  ant.  de  octavis  Epyphaniae  dicitur  Fonfes  aqua- 

rum  et  oratio.  Regressi  autem  in  chorum  Sancte  Marie  cantant 

vesperas,  psalmos  quidem  qui  per  viginti  dies  transactos  cantari 

solent  et  cum  prima  ant.  de  matut.  laudibus,  scilicet  Veterem 

hominem.  Ad  cctera  vero  de  sancto  Remigio  vespere  transigun- 

tur,  tamen  sine  hymno.Post  vesperas  autem  ant.  Fonies  aqun- 

rum  et  coUecta  subseciuens  de  octavis  Epyphanie  infertur,  et  sic 

vespere  finiuntur.  Ad   completorium   liymnus  Jhesu  redcmptor 

canitur.  Ad  Nunc  dimittis  Evigila  super  nos,  Ad  matutinas 

invitatorium  et  responsa  a  binis  canuntur.  In  primo  noctumo, 

secundo,  tertio,  altare  a  duobus  presbiteris  incensatur,  et  viui. 

candelabra  in  conspectu  altaris  ponuntur.  Ipsa  die,  post  primam 

missa  canitur  ad  majus  altare.  Tercia  pulsatur  et  canitur,  et 

pulsatis  signis  insimul  processio  modo  superius  concepso  *  agitur. 

Ad  missam  Credo  in  unum  Dcum  canitur.  Vespere  sicut  de  unp 

apostolo  canuntur  et  sine  additamento   finiuntur.  Ad  conple- 

torium  memoria  defunctorum  non  agitur.  Idem  ordo  in  altera 

festivitate  sancti  Remigii  servatur. 

Ab  hac  vicesima  die,  scilicet  a  Nativitate  Domini  usque  ad 
Ypapanti  Domini,ad  matutinas  et  ad  vesperas  vicissim  canuntur 
he  antiphone  de  sancta  Maria  :  Virgo  vei^bo  concepii,  Virgo  Dei 
genit7'ix,  Nesciens,  liubum  quem,  Caste  parentis  visc,  Ab  octavis 
quoque  Epyphanie  usque  ad  Quadragesimam  omni  sabbato,  nisi 
hoc  aliqua  festivitas  exceperit,  canitur  hymnus  ad  vesperas 
0  lux  beata  Tfnnitas.  Ad  conpletorium  cotidie  Christc  qui  liuc  es. 
Utraque  celebritate  sancti  Rigoberti,  licet  bini  et  bini  ad  matu- 
tinas  non  cantent,  novem  tamen  candelabra  anto  altare  ponuntur, 
majus  candelabrum  illuminatur  et  ad  missam  cape  induuntur  : 
similiter  fit  in  festo  sancti  Marcelli  pape,  cujus  caput  habomus, 
et  in  festo  sanctorum  confessorum  Sisti  et  Siricii,  et  in  festo 
sancti  Nicasii  que  agitur  xv°  *  kalendas  aiigusti. 

De  sancto  Joha>'ne.  ' —  In  festo  sancti  Johannis  Babtiste,  ei 
in  natali  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  in  utraque  festivitate 
sancti  Remigii  simiiiter  tit^  et  plus  etiam,  quia  tunc  bini  et  bini 
cantant. 


1.  L^  leilres  ce  sont  ex^ond^ides  d  il  }/  a  nn  sigtve  d*abr4vicUion  sur  le  p.  — 
3.  Corr,  d^auirs  main  decimo.  ~  3.  Ms.  sit. 


REMENSIS    ECCLESIE-  271 

SoUempnitate  sanctorum  Fabiani  et  Sebastiani,  nulla  mentio 
agitur  sanctorum  Marii,  Martbe,  Audifax  et  Abacuc,  nisi  quod 
ad  missam  tantum  coUecte  de  eis  dicuntur. 

In  quacunque  die  evenerit  festum  sancti  Vincentii,  preter  in 
sabbato,  vigilia  Adalberonis  et  Rainaldi  agitur  post  nonara  ;  si 
autem  sabbato  evenerit,  non  agitur  ipso  die,  sed  differtur  in 
crastinum  usque  post  vesperas,  propter  diem  dominicam  :  simi- 
liter  tit  de  reliquis  vigiliis  Ebali,Grervasii,Seulfi  et  liy(m)cmari. 

Gonversionc  sancti  Pauli,  de  sancto  Prejecto  orationes  tantum 
ad  missam  dicuntur. 

Nota  quod  si  evangelia  propter  brevitatem  temporis  super- 
habun[71]daverint,  antiphone  de  oisdem  evangeliis  debent  can- 
tari,  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutiuas,  septimane  precedentis 
Septuagesimam. 

In  Septungosima,  id  est  sabbato  ad  vespcras,  super  psalmos 
expenditur  hoc  AUeluia  de  Benedictus  Alleluia  AUeluia  Alleluia, 
Ad  Magnificat  AUeluia  de  /^uer  Jesus  proficiebat ;  capitulum 
vero,  hymnus  et  versiculus  non  mutantur.  Consuetudinis  est  ipso 
die  horas  de  sancta  Maria  cantari.  Ipsa  nocte,  ad  cunpletorium 
super  psalmos  aptatur  AUeluia  de  Miserere  niei  iJeus  ;  liymnus 
vero  non  mutatur.  Ad  Nunc  dimittis  dicitur  hec  ant.  Alleluia 
Nunc  dirnittis  Domiyie  Alleluia  seiTiim  tuum  in  pace  Alleluia 
Alleluia.  Sequenti  nocte,  ad  matutinas  super  Venit[e]  dicitur  hoc 
AUeluia.  In  ii°  nocturno  Aleluia ;  in  tertio  nocturno  Alleluia. 
Versoria  autem  finiuntur  cum  Alleluia,  non  solum  prima  tria, 
sed  etiam  ultimum,  scilicet  Dominus  ^rgnavit  decorem  induit 
Allehiia  Alleluia  Alleluia,  \\\  matut.  laudibus, super  tres  psalmos 
dicitur  Alleluia  de  antiphona  Dico  t^obis  gaudium  est ;  super 
Benedicite  autem  dicitur  hec  ant.  Benedicat  terra  Domino ;  ipse 
etiam  psalmus  cum  duplici  tono  decurritur,  videlicet  quia  pri- 
mus  versus  fit  de  quarto  tono,  alii  auteni  duo  fiunt  de  tertio  tono 
et  sic  usque  ad  finem.  Duo  autem  ultimi  versus  de  quarto  tono 
fiunt ;  et  postea  antiphona  repotitur  ct  linitur.  Laudate  Dominum 
de  celis  lioc  inodo  decurritur  ;  prius  autcm  incipit  presbiter 
antiphonam  ot  totam  decurrit  ita  :  Laudate  Dominum  de  celis 
AUeluia  ;  priiiuis  autem  chorus  respondet  Laudale  eum  o.  a.  c, 
Laudafe  eum  omnes  viriutes  ejus  AUeluia  AUeluia,  Laudate  exim 
sol  et  luna,  Lnudate  eum  omnes  steUe  et  lumen  AUeluia  AUeluia 
AUcluia,  Laruiate  cum  c.  c.  ct  a.  q.  s,  c.  s.  L  n.  Dni  AUeluia  ;  et 
sic  usque  ad  fincm  docurriiur.  In  rine  autom  ita  subjungitur  Sicut 
erat  in  princijno  et  nunc  et  senper  et  in  secula  seculorum  Amen 
AUeluia  JiUe/uia  AUeluia.  In  ipsa  etiain  noctc  canitur  Te  Deum 


f 


272  ORDO  LBQENDI  ET  CANTANDI 

laudamus,  sed  ab  ^  hinc  usque  ad  Pascha  non  canitur.  Sciendum 
est  etiam  quod  Alleluia  non  adhibeLur  in  aniiphona  illa  que  dici- 
tur  ad  Benedictus.  Ipso  die,  ad  processionein  canitur  consueta 
antiphona,  scilicet  Ecce  karissimi.  Introitu  autem  ecclesie  ant. 
de  evanjjclio,  scilicet  Simile  est  regnum  h.  p,  Dominica  scquente, 
canitur  i^  Igituv pevseciUi^ sunt,  et  introitu  ecclesieant.  deevan- 
gelio,  scilicet  Cum  tuvba  phirima, 

In  Quinquagesima,  ad  processionem  canitur  i^  Dum  staret 
Abraham,  Introitu  autem  ecclesie  ant.  Ecce  ascendimus,  Ceto- 
rum  per  totamQuadragesimam  usque  ad  l^almas  canitur  ant.  Cum 
sederit  et  ant.  Cum  cidais  nudmn,  Ad  matulinas  vcro  hisi()j'ia 
quidem  mutatur,  nam  Genesis  incipitur,  responsorium  tamen  ^ 
vel  quidlibet  aliud  nequaquam  mutatur.  Hoc  termino.postsextam 
incipimus  missam  cantare,  post  nonam  prandere.  Abhinc  ^  et  per 
totain  Quadragesimam  ad  vesperas  omnium  sanctorum  ad  iMagni- 
ficat  mutatur  hec  antiphona  Sancti  pei*  lidem  ;  dic  dominica,  ad 
vesperas  coramemoratio  omnium  sanctorum  agitur.  IIoc  die  si 
Purificatio  sancte  Marie  contingat,  totum  omnino  de  ipsa  festi- 
vitate  agitur,  tam  ad  vesperas  quam  ad  matutinas  et  ad  missam, 
et  in  loco  Alleluia  canitur  tracius  Diffusa  est  gratia,  Invitato- 
rium  quod  habetur  non  mutatum  canitur  Ecce  venit ;  in  tine 
tantum  singularum  antiphona[rum]  Alleluia  conpetenter  subjun- 
gitur.  Evangelium  dominice  non  ipso(s),  sed  postero  die  pronun- 
tiatur.  Laudate  Dominum  de  celis  Alleluia,  Laudate  eum  in  exceU 
sis  Alleluia,  Laudate  eum  omnes  a.  e.,  L.  e.  o.  v.  ejus  Alleluia, 
et  sic  usque  ad  finem  deducitur.  Quo  decurso,  quinta  de  matut. 
laudibus  ant.  adhibetur,  scilicet  Optulerunt  pro  eo  Domino  ;  una 
cum  oratione  matutine  tiniuntur. 

De  Puripicatione  sancte  Marie.  —  Pridie  Purificationis 
sancte  Marie,  ad  vesperas  hee  antiphone  cum  his  psalmis  canun- 
tur  :  a.  Virgo  vei^bo  concepit,  ps.  Letatus  sum  ;  a.  Virgo  Dei 
genitfix,  ps.  Ad  te  leoavi  ;  a.  Caste  2)aren[ti]s,  ps.  Nisi  Dominus 
edificaverit ;  a.  Nesciens  mater,  ps.  Beati  omnes ;  a.  Rubum 
quem,  ps.  Domine  non  est  exaltatum,  Ad  Magniticat  ant.  Cum 
inducerent.  De  omnibus  sanctis  pretermittitur.  In  die,  ad  pri- 
mam  Confitemini  Domino  canitur,  et  ad  missam  Credo  in  unum 
Deum.  Ad  vesperas,  psalmi  supradicti  cum  antiphonis  de  matut. 
laudibus.  Ipso  die  Puriticationis,  post  })rimam  cantata  missa  ad 
Cruci[fijxum,  statim  archiepiscopus  si  adluerit  sive  alius  indutus 
capa  et  stola  ascendit  super  pulpitum,  et  bonedicit  cereos  et 
aspergit  aquam  super  eos  ;  postquam    autem  accensi  fuerint, 

1.  Ms.  ad.  —  2.  Ms,  perfecU.  —  8.  Ms.  tantum.  —  4.  Ms,  Adhinc. 


REMENSIS   ECCLESIE.  273 

statim  incipit  cantor  ant.  Ave  gvalia  plena  et  ordinate  faciunt 
processionem  in  claustro.  Finita  autem  prima  antiphona,  conse- 
quenter  incipitur  alia,  scilicet  Adoima  ihalamum  ;  quaui  dum 
cantaverint,  subsistunt  parum  in  solita  parie  claustri  et  post- 
quam  decursa  fuerit  usque  Quem  acciptens  Symeon  procedunt,  et 
finita  illa  introitu  ecclesie  cantatur  i^  Videte  miraculum  et  sic  pro- 
cedunt  in  medio  ecclesie.  Finito  autem  responso  absque  versu, 
cantatur  ant.  Responsum  accepii  Symeon,  versum  autem  adoles- 
centes  cantant  super  pulpitum.  Quo  finito  et  dicta  repetitionc 
antiphone,  incipit  cantor  ant.  Cwn  inducereni  et  sic  ingrediuntur 
chorum  ;  finita  autem  antiphona,  statim  inchoatur  tertia.  Ad 
missam  vero  canitur  sequentia  GloiHa  simil} —  Hoc  die  si  Conver- 
sio  sancti  Pauli  acciderit,  eodeni  modo  fit  sicut  de  FuriHcatlone 
sancte  Marie  prediximus,  excepto  quod  evangelium  dominice 
pronuntiatur,et  ex  co  ant.  post  matutinas  infertur.  Invitatorium, 
lectiones,  responsa,  in  ordine  totum  dc  apostolo  agitur,  ct  Lau- 
daie  Dominum  sicut  superius  di^v^^Jctum  est  decurritur,  et  eo 
decurso  quinta  ^x\X\^\iQnn  Da(s)masci  preposiius  subinfertur.  Hoc 
quoque  Septuagesime  die  si  festivitas  sancte  Helene  contingat, 
nichil  dc  ea  agitur,  nisi  quod  coUecte  ad  missam  dicuntur. 

In  Sexagesima  incipiunt  responsoria  de  Eptatico,  scilicet  In 
pnncipio  fecii,  et  ant.  Pro  fidei  mc^niis  ;  de  ordine  consueto 
nichil  aliud  mutatur,  nisi  antiphone  et  duo  psalmi  in  matutinis 
laudibus  ct  versorium  Dominus  regnacii  exuUei  ier,  Vespere  et 
matutine  de  omnibus  sanctis  canuntur  *.  Ipso  die  si  kaleiide 
Februarii  fu(M*int,  ad  matutinas  de  sancta  Brigida  nichil  agitur  : 
non  enira  possunt  antiphone  proprie  de  matutinis  laudibus  pre- 
tcrmitti  ;  scd  ad  missam  post  orationes  **  dominice,  coHecte  de 
ea  dicuntur  :  alias  de  ea  agitur. 

Septimo  idus  Februarii  de  sancta  Helena  agitur.  Ad  vesperas 
hymnus  canitur  Preclaris  Ilelene ;  ad  matutinas  invitatorium  est 
Regem  continentium ,  In  matutinis  laudibus  he  ant.  dicuntur 
Domine  Deus  fneus  et  cetere  per  ordinem. 

In  Quinquagesima  liore  de  omnibus  sanctis  canuntur.  Anti- 
phone,  responsa  et  versoria  ad  horas  diei,  et  hymni  ad  vesperas 
nec  ipso  die  mutantur  nec  in  tota  illa  septimana.  Feria  siquidem  ^ 
quarta  inor[dine]primafinita,inchoatur  psaltorium  ct  inipsisqua- 
tuor  diebus  canuntur  centum  psalmi.  Reliqui  quinquaginta  exol- 
vuntur  secunda  ac  tercia  feria  ultimc  scptimane.  Item  ipso  die, 

1.  Lire  £ia  simul  ?  —  2.  Add,  en  uiarge  depuis  Vespere.  —  3.  s  au-desstis  de  m 
el  cette  lettre  8oulign4e,  —  4.  Ms,  siquiclam. 

VII  18 


274  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

post  nonam  archij)resul  sive  jiresbiter  capa  indutus  in  conspectu  ^ 
altaris  benedicit  cineres  et  aspergit  aqua  benedicta.  Postea  inci- 
pit  cantor  ant.  Exaudi  nos  Domine  et  interim  ponuntur  cineres 
super  capita.  Qua  decursa  cum  psalmo  et  Gloria  Patri  et  iterum 
repetita  antiphona,  presl)iter  dicit  orationem  ;  qua  finita,  cantor 
incipit  ant.  ImmUemxiv,  et  hanc  decantantes  ordinate  procedunt 
in  capellam  archiepiscopi  inferiorem.videlicetinoratorium  Sancti 
Petri.  In  introitu  autem  canitur  hec  ant.  Tu  es  pasior  oviiim; 
qua  finita,  procumbunt  ad  orationem  quousque  tacite  decurrant 
septem  penitentiales  psalmo[s]  vel  alias  orationes  conpetentes. 
Quibus  finitis,  presbiter  dicit  Et  ne  nos  inducas  et  preces  conse- 
quitur,  et  ad  ultimum  versorium  de  apostolo,  scilicet  SoIve(nie) 
jvhente  Deo,  et  postea  dicit  orationiMU  de  sancto;  qua  finita,  cani- 
tur  alia  antiphona,  scilicet  Qxiodcunque  liyavei'is,  et  interim 
recedunt,  non  per  hostium  quo  intraverunt,  scd  per  aliud.  Finita 
autem  predicta  antiphona,  iterum  canitur  alia,  scilicet  Jtiorta 
vestibxdHm,  et  sic  intrant  *  ecclesiam,  et  postoa  pulsatur  missa  et 
canitur.  Sciendum  est  quod,  si  festivitas  sancti  Valentini  vel 
alterius  sancti,  dc  qua  solent  agi  tres  leotionos,  evenerit  in  die 
dominica  in  Septuagesima  sive  in  Sexagesima,  nichil  inde  agitur 
nisi  tantummodo  orationes  ad  missam,  videlioet  quia  non  habeni 
intormitti  proprie  antiphono  de  matutinis  laudibus. 

Pridie  Adnuntialionis  Domini  nostri  JesuChristi,post  sextam 
procodunt  domini  ad  Sanctam  Trinitatem.  Cum  autem  exeunt  de 
clioro  Sancte  Marie  signa  non  pulsantur  neque  ante  processionem 
crux  defertur  ;  in  eundo  autem  decurrunt  vigiliam  pro  fidelibus 
defunctis.  Introitu  autem  ecclesie  nichil  canitur  ;  intrantes  autom 
chorum  prosequuntur  vigiliam  usque  ad  finem,  et  interim  sacor- 
dos  ebdomadarius  et  levita  et  subdia[co]nus  et  precentor  et  pueri 
l^roparant  se  ad  officium  misse.  Duo  pueri  cantant  gradale,  ei 
duo  diacones  tractum.  Cantata  autem  missa  pro  anima  domni 
Constantii  bonc  memorie  decani  et  pro  cotoris  fidelibus  defunctis, 
domini  discedunt.  In  reditu  autem  cantant  quindecim  psalmos 
qui  solont  cantari  pro  defunctis.  De  isto  autem  anniversario 
dantur  canonicis  docom  et  viii  solidi  ^  Remensis  monete  ;  quoruni 
dimidiam  partem  solvit  custos  hospicii  etaltcram  partem  custos 
curie  fratrum,  videlicet  dapifer. 

Ipso  etiam  capite  jejunii,  episcopus  pro  ponitentibus  sollemp- 
niter  et  dovote  disponendis  publicam  celebrat  processionem  ^ 
trium  diaconorum  et  totidem  subdiaconorum,  et  totidom  cero- 
forariorum  et  duorum   thuribula   forentium  ;   quin  otiam   duo 

1.  Ms.  spspectu.  —  2.  Ms,  intravit  —  3.  Ms.  solis.  —  4.  Ms.  celt  con  processione. 


REHKNSIS   EGCLESIE.  275 

archidiacones  ibi  adsunt ;  precentor  ^  autem  alba  et  capa  indulus 
chorum  previdet.  Ad  missam  Flectainus  gm,  dicitur ;  ej)islola 
et  evaiigelium  in  facie  altaris  loguntur.  Sabato,  ad  vcsperas 
capilulum  mutatur ;  hymnus  Ex  more  docti  mistico  et  versorium 
Anyelis  stiis,  dicitur  ant^  ;  hore  de  sancta  Maria  dicuntur. 

Intrante  Quadragesima,  sabbato  ad  conpletorium  incipitur 
Dialogus  legi ;  capitula,  responsa,  con  versoriis  mutaniur.  Ad 
horas  diei  antiphone  de  evangelio  canuntur  :  ita  in  reliquis 
dominicis. 

Secunda  feria,  ad  invitatorium  canitur  Venite  exultcmns 
Domino,  Tercia  feria,  JubilemusDeo.  Reliquis*  feriis,  more  solito 
canuntur  invitatoria.  In  ipsis  quindecim  diebus  ad  horas  dierum 
hec  responsa  canuntur  :  ad  tertiam  Participem  me  fac;  ad  VI*"" 
Ab  omni  via  mala;  ad  nonam  Declara  super  nos,  In  sequentibus 
quindecim  diebus  mutantur  hec  :  ad  tertiam  Bonum  michi 
Domine;  ad  Vl""^  Servus  tuus;  ad  nonam  Septies  in  (/«e.Versoria 
tameu  ipsum  ^  per  totum  mensem  non  mutantur,  sicut  nec  anti- 
pbone  que  sunt  he  :  ad  tcrtiam  Advenei^nt  nobis ;  ad  VI"'"  Per 
arnuL  justus^  ;\l'Z\ti^  nonam  Conmeyidemus  nosmetipsos.  llymnus 
in  matutinis  laudibus  adhibetur,  scil.  Summelarg,,  qui  inci[utur 
priina  feria  intrantis  Quadragesime  et  canitur  cotidie,  etiam 
Rauiis  palmarum,  usque  in  quartam  feriam  septimane  majoris, 
excej)tis  tribus  festivitatibus,  videlicet  sancti  Gregorii,  sancti 
Boncilicti  et  Annuntiatione  sancte  Marie.  Usque  ad  hunc  ipsimi 
terniiiium  non  mutantur  ad  primam  he  antij)hone  Beati  qui  an- 
bidiDtl  cl  Dununus  regit  inc^  in  dominicis  diebus. 

I)i:  SANCH)  Petku.  —  Cathedra  sancli  Petri,  ad  vesperas,  ad 
Magiiificut  ant.  Tu  es  pastor,  matutine  cum  viiii  lectionibus 
chuuiuntur.  Invitalorium  est  Regem  apostolorum,  In  unt)quo(jue 
nociuriio  anf'  Inplateis  cL  subsequentes  in  ordine,  cum  rcs|)onsis 
Sifjfon  pctri  et  ceteris,  exj)enduniur ;  duo  tamen  ultima  rcsponsa 
de  testivitate  que  est  in  au|  gujsto  accipiuntur.  In  matutinis  laudi- 
bus  <-inti[)hone  Tu  es  Pelrus  et  alic  ;  ad  Benetlictus  Quodcionqne 
ligdieris,  In  die,  ad  vesperas  Ji^Y/twV  Dohiinus  et  cetere  con- 
suete  ^.  Ad  Magnificat  ant.  Considera.  Que  festivitas  sidoininica 
die  evenerit,  nichilominus  proj)tcr  hoc  de  ipsa  festivitate  totuni 
agiiur;  excej)to  quod  ad  [majtutinum  evangeliurn  dominice  pro- 
niuitiatur  et  post  Benedictus,  dicta  ant.  et  oratione  de  sancto, 
aniiphona^  de  evangelium  subinfertur  et  oratio  dominice.*^  Scien- 


1  M^.  preceplor.  —  2.  Ms,  Reliquiis.  —  ;}.  Ijire  ipsa  ?  —  4.  Lire  jiistitie.  -  5.  Ms. 
cum  puelis.  ~  6.  Ms,  anliphnna.  —  7.  En  marge  :  Festivitas  sandi  Petri,  ca  (!) 
Dohiihus  regudvit  el  Jiibilaie  Domino,  etsi  oliani  doujinica  ilie  eveuoril. 


••  "^  ,•  .  .  '.•r 


876  ORDO  LEQENDI  BT  CANTANDI 

dum  quoque  est  quod  ad  matutinas  laudes,  quocumque  die  eve- 
nerit,  non  canitur  Miserere  mei  Dctis  sive  ConfUemini,  sicut 
est  consuetudo  dominicis  diebus  in  Quadragesima.  Ad  primam 
tantum  Confitemini  Domino  canitur,  non  Dominus  regnavit.  Ad 
missam  autem  de  apostolo  totum  agitur,  excepto  quod  post 
orationes  *  de  sancto  et  orationes  de  dominica  subinferuntur.  Et 
idem  ordo  observandus  est  in  festo  sancti  Gregorii  et  in  festo 
sancti  Benedicti  et  in  Annuntiatione  sancte  Marie,  si  dominica 
die  in  Quadragesima  evenerit. 

Sexto  kalendas  Martii,  de  sancto  Mathia  apostolo  agitur. 
Novem  lectiones  fiunt  et  totum  de  apostolo  agitur,  excepto  quod 
post  Benedictus,  dicta  antiphona  et  oratione  de  sancto,  aut.  de 
feria  subinfertur.  Ad  missam  vero  orationes  tantum  de  apostolo 
post  orationem  ferie  dicuntur. 

De  Adnuntiatione  sancte  Marie.  —  In  Adnuntiatione  sancte 
Marie,  ad  vesperas  viiii  candeiabra  in  conspectu  altaris  ponun- 
tur.  Vespera  ejusdem  diei  cum  hisdem  antiphonis  canitur  ; 
cetera  prorsus '  de  festivitate  aguntur,  excepto  quod  post  vespc- 
ras  ant.  de  feria  cum  coUecta  dicitur.  Vespere  et  matutine  [de 
beata  Maria  ?],  itemque  vespere  de  omnibus  sanctis  pretermit- 
tuntur.  Ad  conpletorium,  ant.  Misei^ef*e  et  hymnus  Christe  qui 
Ixix  es  et  dies  canitur.  Cortine  in  circuitu  chori  levantur,  quod 
non  fit  in  festivitatibus  reliquis,  scilicet  sancti  Petri,  sancti  Gre- 
gorii  et  sancti  Benedicti,  sed  tantum  in  dominicis  diebus.  Ad 
matutinas  a  binis  cantatur.  In  die,  ad  primam  psalmi  xxv  et 
letania  et  solite  prtces.  Ad  missam  vero  sollempnes  cape  induun- 
tur  ;  Credo  in  icnum  Deum  canitur.  Que  festivitas,  si  feria  quarta 
ebdomade  majoris  acciderit ,  a(d)  vespere  quidcm  usque  ad  ves- 
peram  de  Annuntiatione  agitur  totum,  videlicet  vespere,  (ad) 
matutine,  prima,  tercia,  post  terciam  missa(m),  post  missam  sexta 
et  nona  de  festo  (canuntur).  Post  nonam  autem  missa  de  feria 
celebratur.  Ad  vesperas  vii  tantum  candelabra  coram  altai*i 
ponuntur,  quod  consequenti  diei  conpetit,  et  vespere  de  feria 
prorsus  cantantur. 

Item,  si  festivitas  sancti  Benedicti  vel  Adnuntiatio  sancte  Marie 
infra  quindccim  dies  dominice  Passionis  evenerit,  ad  matutinas 
super  singula  responsa  Gloina  Pairi  more  soUempni  repetuntur^ 
Item,  si  festivitas  beati  Gregorii  vel  sancti  Benedicti  vel  Adnun- 
tiatio  sancte  Marie  die  dominica  in  Quadragesima  evenerint, 
missa  matutinalis  ad  Sanctam  Crucem  de  ipsa  dominica  canitur ; 
publica  vero  missa  et  hore  diei  de  festivitate  prorsus  expendun- 

1.  lyabard  oraUonem.  •—  2.  Ms»  props*. 


REMENSIS   EOCLESIE.  277 

tur.  Item,  si  eadem  Adnuntiatio  Ramis  palmarum  contingat, 
transfertur  ad  precedente,  scilicet  sabbatum,  et  illic  agitur.  Quo 
sabbato  quidem,  ad  vesperas  novem  candelabra  in  facie  altaris 
ponuntur,  non  propter  preteritam  diem  ^  sequente,  quia  ad  ipsas 
vesperas  nichil  de  festivitate,sed  totum  de  consequenti  dominica 
agitur.  Anplius,  si  hec  Adnuntiatio  quinta  vel  sexta  [vel]  septima 
feria  majoris  ebdomade  contigerit,  juxta  Romanam  consuetu- 
dinem  in  quartam  feriam  ejusdem  septimane  retrofertur  ibique 
iigitur  ;  si  autem  prima  et  secunda,  tercia  vel  quarta  feria 
Paschalis  septimane  evenerit,  omnino  pretermititur,  excepto  ad 
missam  orationes  conmemorantur. 

Dominica  ante  Ramos  p(l)almarum,  ad  invitatorium  Gloria 
PatH  canitur  ;  per  singulos  tamen  •  nocturnos  ad  responsa 
nequaquam,  sed  tertium  responsum  repetitur.  Matutine  laudes 
de  omnibus  sanctis  canuntur.  Sequeniibus  ejusdem  septimane 
diebus,  ad  invitatorium  similiter  Gloria  PatiH  canitur,  ad  res- 
ponsa  nequaquam  ;  ad  horas  diurnas  antiphone  mutantur  :  ad 
terciam  Invocabo,  ad  sextam  Tibi  revelavi,  ad  nonam  Inlirmaia 
est.  Similiter  responsa  mutantur,  scilicet  hec  :  E^nie  a  framea, 
De  ore  leonis,  Principes  persecuti.  Ad  ipsas  taraen  horas  Gloria 
Patri  post  responsum  non  canitur,  sed  responsum  repetitur, 
tam  prima  quain  reliquis  feriis. 

Sabbato  ipsius  septimane,  ad  vesperas  novem  candelabra 
corara  altari  ponuntur  ;  i^  a  binis  canitur  Circumdedeimyit  me  ; 
antiphona  de  sancta  Maria  ei  vespere  de  oranibus  sanctis  rema- 
ne[n]t  usque  ad  octavas  Pasche.  Sabbato,  ad  vesperas  novem 
candelabra  coram  altari  ponuntur,  i^  a  binis  canitur  Circumde' 
derunt  me. 

Dominica  Palmarum,  ad  invitatorium  et  ad  responsa  Gloria 
Patri  pretermittitur,  ac  per  singulos  nocturnos  tercium  [v®]  res- 
ponsum  repetitur;  et  licet  novem  candelabra  corara  altari  dispo- 
nantur,  non  taraen  a  binis  cantatur.  Ipso  die,  ad  priraara  Deus 
in  adjutorium  incipitur,  hymnus  Jam  Incis  canitur,  ad  psalinos 
Gloina  Patri  ex  more  dicitur,  ant.  Dominus  regit  mc  canitur, 
et  solito  more  prinia  decurritur.  Eodera  die,  postquam  aqua 
benedicta  sonuerit  factaque  et  aspersa  ^  fuerit  con  collecta  sub- 
sequente,  exeunt  canonici  de  choro  et  de  ecclesia  ordinate 
pergentes  per  claustrura,  et  in  eundo  nichil  cantantcs,  ad  Sanc- 
tum  Petrum  ad  moniales.  Sciendura  quoque  quod,  antcquam 
canonici  exeant  de  suo  choro,  debent  custodes  clerici  preire 

1.  Le  scribe  a  omis  ici  la  valeur  d'une  liyne;  voirp,  178,  —  2.  Mm.  tantuni.  — 
8.  ilif«.  asperas. 


>♦» »  • 


278  ORDO  LEGBNDI  BT  CANTANDI 

singulariter  cum  duabus  crucibus  et  palmis,  et  interim  major 
crux  debet  portari  a  quodam  vicario  per  aliam  viam  usque  ad 
Sanctum  Mauricium,  ut  ibi  preparata  sit  quando  processio 
venerit.  Egressis  autem  canonicis  ut  supradictum  de  ecciesia 
Beate  Marie,  subdiaconus  cui  ebdomada  epistole  accidit  precedat 
alba  indutus  et  textum  ferens,  et  acolitus  cum  aqua  benedicta. 
Venientibus  autem  canonicis  ad  Sanctum  Petrum,  [in]  introitu 
ecclesie  incipiat  cantor  ^  Salvum  me  fac.  Quo  finito,  predictus 
subdia[co]nus  legat  lectiones  In  diebiis  illis  veneimnt  filii  Isracl 
in  Heli  itbi  e7'ant  XIV^^  fontes  '  aquarum  et  septuaginta  palme 
usque  Et  ecce  gloria  Domini  in  nube,  Interim  archi(l)presul, 
capa  et  stola  indutus,  benedicat  palmas  et  frondes.  Quibus  bene- 
dictis  et  deportatis  per  singulos,  cantor  incipiat  ant.  Puein 
Ilebreoimm.  Qua  fin[i]ta,  canitur  alia  ant.  CoUegerunt ;  due 
autem  moniales  *  cantant  versum  Unus  autem  ex  illis  in  superioi*i 
arcu  turris.  Quo  finito,  canonici  finem  prime  antiphone  repetentes 
exeunt  de  choro  cum  crucibus  et  signis,  con  diacono  textum 
ferente  ^  et  accolito  aquam  benedictam.  Deinde  sequitur  ant. 
Cum  appropinquarct,  et  alia  Cu7n  audisset  popuJus,  et  alia  Cepe- 
runt  omnes.  Postquam  autem  ad  Sanctum  Maurici[um]  pervene- 
rint,  canitur  ant.  Occurrunt  turbe.  Postea  disponuntur  canonici 
ex  una  parte  et  monachi  ex  altera.  Et  facto  silentio,  cantor  incipit 
i^  Circumdedeimnt  me,  Quo  finito,  con  versu  iterum  incipit  Puetn 
Ilebreorum  toll\  Iterum  cantor  incipit  Turba  muUa  ;  ex  alia 
parte  monachi  cantant  Osanna  filio  David.  Iterum  canonici  can- 
tant  ant.  Cum  angelis.  Et  interim  diaconus  preparatus  ad  legen- 
dum  evangelium  procedit  in  medium.  Quidam  autem  de  monachis 
debet  deferre  thuribulum  cura  incenso,  et  alius  lanternam  cum 
igne.  Post  evangelium  autom  dom.  archipresul  facit  sermonem 
ad  populum.  Quo  facto,  canonici  revertnntur  ad  suam  ecclesiam. 
In  reditu  autem  cantatur  ant.  Ante  qjiinquc  dies.  Post  hanc  con- 
soquitur  hymnus  Magno  salutis  gatcdio,  Cum  autem  perventum 
fuorit  ad  Sanctum  Dyonisium,  ibi  parumper  subsistere  mos  est. 
Moniales  autem  debent  adesse  super  posticam,  ui  ibi  dicant 
salutom  Domino,  hanc  scilicet  Ave  rex  nostcr.  Interim  autem 
debent  pueri  preire  et  in  veterem  turrim  ascendere.  Finita  autem 
antip[h]ona,  domini  ingredientes  in  civitatem  cantant  i^  Ingi^e- 
dienfe  Domino.  Venientes  autem  in  atrium,  ibi  sedent  in  sedibus 
preparntis.  Pueri  autem  superius  cantant  Gloria  laus.  Qua  finita, 
intrant  in  ecclesiam  cantantes  i$  Ingrcdiente  Domino.  Postea 
dom.  archipresul  ante  Crucifixum  incipit  ant.  Ave  rex  noster. 

1.  Af/f.  forte».  —  1  Ms.  CoUigerunt  au*  m-s  dne.  —  3.  Ma,  ferm'te. 


RBMENSIS   EOGLESIE.  279 

Qua  finita,  cantor  incipit  responsum  Conclusit  vias  meas.  Quocl 
dum  cantatur  more  solito,  processionem  circa  claustrum  exequn- 
tur  cum  tribus  crucibus  et  texto.  In  introitu  autem  ccclesie 
cantant  i^  Ingrediente  Domino.  Reversis  autem  in  chorum, 
sacerdos  in  niedio  chori  consuetam  orationem  dicat.  Qua  tinita, 
cantatur  tercia  ;  incKoatur  ita  :  Deus  in  adjutoiHum  ;  hymnus 
autem  non  dicitur,  ^  sed  psalmi  absque  antiphona  inchoantur. 
Quibus  decursis  cum  Gloria  Patri,  canitur  i^  Ingrediente  Doniino 
de;  quo  expleto,  dicitur  oratio  et  tcrcia  finitur.  lioc  eadt^m  ratio 
est  de  sexta  et  nona.  Ad  vesperas  i^  non  canitur.  Ad  conpleto- 
rium  commemoratio  defunctorum  figitur. 

Idem  fit  tercia.  secunda  et  quarta  feria.  In  his  iribus  feriis 
ad  invitatorium  G/oria /V//ri  pretermittitur.  Ad  nocturnos  tercia 
responsa  repetu[n]tur.  Ad  horas  diurnas  hymni  et  sujiradicte 
antiphone  canuntur.  In  duabus  harum  trium  feriis,  secunda  dico 
et  tertia,  canuntur  Z.  psalrni  qui  supererant  de  psalterio  quod 
ceptum  fuit  a  capite  jejunii.  Hisdem  quoque  feriis  tribus,  ad 
missam  non  dicuntur  orationes  de  sancta  Maria  vel  de  omnibus 
sanctis,  sed  pro  pace  et  pro  pontifice. 

Quarta  autera  feria,  mox  finita  prima,  itur  in  capitulum.  Indo 
regres[s]is  et  cito  discalciatis  canonicis  et  in  chorum  ingressis, 
incipitur  psalterium  quasi  pro  toia  ebdomada,  et  ibidem  Z.  [=  50] 
psalmi  canuntur.  Quibus  finitis,  surgentes  canonici  alios  Z.  usque 
ad  hostium  Beati  Remigii  cantant,  et  in[73]tro  ingressi  priva- 
tim  se  in  oratione  prosternunt.  Deinde  cum  silentio  de  ecclesia 
regressi  tercios  Z.  incipiunt,  quos  in  choro  Sancte  Marie  cum 
letania  et  precibus  et  orationibus  consuetis  finiunt.  Ipso  autem 
die,  ad  missam  duo  subdiaconi  quibus  consignatum  crit  tractum 
cantent  ad  ves[)eras,  i<S  Circumdederunt  me  ;  canitur  et  hymnus 
Vexilla  regis  prodcunt,  et  sollempni  more  vespere  finiuntur. 

Cena  Domini,  Deits  in  adjutorium,  invitatorium  et  Gloria 
Patri  omnino  non  cantantur,  sed  antiphona  Zelus  domiis  tue 
excelse  inchoatur.  Per  nocturnos  tria  rcsponsa  repetuntur.  Ad 
loctionesbenedictiones  non  dantur.  Inantiphonis  toni  non  finiun- 
tur ;  una  tanium  de  Passionc  collecia  dicitur,  scilicet  hec  Respice 
Domiyie  super  hanc  fauiiliam  absque  Dominus  vobiscum  ;  rnatu- 
tine  stando  et  con  silcntio  finiuntur.  wSummo  mane  surgit  archie- 
pisco|)us  et  procedit  per  congregationes,  facicndo  ab.solutiones 
per  singuhis  ;  et  super  j^salmos  sei^tem  penitenciales,  (jui  in 
absolutione  canuniur,  Gloria  Patri  adliybetur.  Interim  j)ulsatur 
prima  et  sic  canitur  :  Deus  in  nomine  tuo  excelso  inchoatur  et 
sine  Gloria  Patri,  et  in  fine  Laus  tibi  Domine  decurritur  ;  post 
Quiconque  vult  primum  de  matutinis  responsum  canitur.    Quo 


280  ORDO  LEQENDI  ET  CANTANDI 

finito,  privatim  a  singulis  prima  finitur.  Iterum  archiepiscopus 
reversus  in  majori  ecclesia  facturus  absolutionem,  in  capitulum 
in  ipsa  die  sine  benedictione  legitur,  eos  subsequitur,  et  proce- 
dens  inde  ascendit  pulpitum  et  iterum  absolutionem  facit  super 
populum.  Ad  terciam,  sextam  et  nonam  psalmi  sine  hymno,  ac 
sine  Gloina  Patin  et  sine  Laus  tibi  Domine  "excelse  canuntur  :  et 
sic  ad  terciam;  ad  sextam  quartum,ad  nonam  quintum  de  matu- 
tinis  responsum  canitur.  Eadem  vero  die  Cene  dominice,  hora 
nona  fiat  novus  ignis  et  [ab]  archiepiscopo  benedicatur.  Sic  et 
sexia  feria  et  sabbato  sancto  faciendum  est.  Ipsa  vero  die  Cene, 
mane  mansionarii  preparent  omnia  que  sunt  necessaria  ad  con- 
secraiionem  crismntis,  scilicet  ampuUas  tres  de  oleo  mundissimo 
plenas,  ponentes  in  sacrario  :  unam  ad  oleum  pro  infirmis, 
alteram  ad  crisma,  tcrciam  vero  ad  oleum  ad  caticuminos  ungun- 
dos.  Maxime  autem  illam  que  ad  crisma  debet  fieri  de  albo 
serico,  alias  autem  de  alio  serico  coopertas ;  et  pontifex  provideat 
de  balsamo.  Hora  autem  nona,  egrediantur  penitentes  de  loco 
ubi  penitentiam  gesserint  ut  gremio  presententur  Ecclesie. 
Sedente  autem  pontifice  pro  foribus  ecclesie,  penitentibus  in 
utrio  ecclesie  eminus  cum  archidiacono  jussum  illius  prestolan- 
libus  antequam  eos  ofierat,  postulat  archidiaconus  his  verbis  : 
*.  Adest,  o  venerabilis  pontifex,  tempus  acceptum  »»  et  cetera 
que  sequuntur  per  ordinem.  Penitentibus  igitur  soUempniter 
reconciliatis,  procedit  pontifex  in  [sajcrarium  et  [morej  solito 
preparat  se  ad  missam  celebrandam.  Ipso  die  sonentur  campane 
ad  missam  et  ad  ceteras  horas  absque  complectorio,  sicut  mos 
est  in  sollempni[bu]s  diebus  ;  et  vesperis  pulsatis,  sileant  usque 
sabbato.  Prcsbiteri  vero  et  diaconi  atque  *  subdiaconi  ornent 
se  cum  reliquo  clero,  indueiites  sollempnes  aipas  et  expectantes 
usque  dum  veniat  dom.  pontifex,  cum  processione  plenaria,  ad 
missam  sicut  in  diebus  soUempnibus,  cum  vii  diaconibus  dalma- 
ticis  et  totidem  subdiav?onibus  indutis  tunicis,  et  totidem  cerofe- 
rariis  ct  duobus  accolitis  thuribula  ferentibus  cum  incenso. 
(3antor  autem  et  succentor,  statim  ut  visum  fuerit,  incipiant 
introitum  misse.  In  illa  die  non  cantatur  Gloria  Patri  ad  introi- 
tum.  Dicendum  est  autem  Kyrieleyson  ^o\\em\}mleT  sicut  consue- 
ludo  est.  Sciendum  est  autem  quod  ij^sa  die  evangelium  in 
ambone  legitur  et  faciterculum  pulpito  superponitur ;  dum  autem 
lcgetur  parati  sunt  custodes  laici  ut  extendant  tapeta  ante  altare, 
ubi  procombant  domini  in  absolutione,  et  pallium  etiam  pona{n)- 
tur  super  quod  dom.  archipresul'  reclinet.  Lecto  autem  evan- 

1.  Ms,  absque.  —  2.  Mt.  arcbipresus. 


REMENSIS    ECCLESIE.  281 

crelio,  non  dicat  episcopus  Dominus  vobiscimi   neque  Oremus^ 

sed  residet  in  cathedra  et  legitur  coram  eo  in  rotulo  K  Postea 

ij^so  episcopus  sive  cantor  incipit  ant.  Cor  mundum  ara  in  me 

Dciis.  Tunc  prosternuntur  domini  et  ipse  episcopus,  et  cantatur 

Miseref^e  mei  Deus.  Quo  decurso  cum  Gloria  Patri  et  ant.  repe- 

tita,  Kyinelcyson  dicitur  etpreces  cumorationedominica  sequu[n]- 

tur,  Pax  Domini^sit  senper  vobisaim  dicitur,  pax  ab  episcopo 

nec  accipitur  nec  mutuo  datur,  nisi  ab  his  tantum  qui  communi- 

cantur^.  Vcniens  autem  dom.  archipresul  accintus  pallio  ante 

altare,  incipiat   Gloina  in  excclsis  ;  ubi  vcro  crisma  non  conse- 

cratur,  Gloria  in  excelsis  non  canitiir.  Quod  dum  cantAl)itur, 

campane  insimul  puls(3ntur.  Finito  autem  illo,  poragatur  inissa 

sollempniter  in  ordine  usque  dum  pontifex  dicorc  debeat  Per 

fjuem  hcc  omnia  Domine  sempcr  bona  creas,  ct  tunc  otforatur 

illi  oleum  tam  ad  inungcndos  in[v**]firmos  quam  inorguminos,  et 

benodicat  illud  tnm  ipse  quam  omnos  prosbitori  (jui  adsunt,  ita 

ut  tanium  possit  a  circumstantibus  audiri.  Finita  autem  bone- 

dictione,  dom.  pontifcx  dicat  Pei'  qiccm  hec  omnia  Dominc  scn- 

per  bona  a'cas.  Finito  ^  Paier  noster  et  Libera  nos  (jucsymus 

Domine,  antequam  dicat  Pe7'  omnia  sccula  scculorum ,  oflcirat 

diaconus  patenam  episcopo  et  ipse  episcopus  frangat  supor  illam 

Corpus  Domini,  et  statim  cooporiatur  a  duobus  diaconibus  hoc 

modo.  Ponuntur  duo  calices  hinc  ot  illinc,  altionrs  modio  in  quo 

Kucharistia  continotur  et  servatur,  ot  sic  de  sindono   munda 

quam  prius  preparaverini  in  oro  altaris  post  corporalcMn  oxpan- 

sum.  Tunc  clom.  archiprosul  vndat  ad  sodom  suam  cum  diaconi- 

bus  suis  et  expectet.  Dum  autom  oxpoctabit,  voniant  a  sacrario 

xjjcim  presbitori  induti  casulis  ct  ceteri  clorici  quam  opus  fuerit, 

ad  offerendum  cum  omni  decore  oleum  crismale  et  oleum  cathi- 

cuminorum  et  neophitorum  usque  in  occlosiam  anto  episcopum. 

Tunc  duo  accoliti,  accipientes  duas  ampulas  que  ad  crisma  et 

oleum  caticuminorum  consecrari  debent,  procodant.  Presbiteri 

auiem  illi  ordinent  se  et  alii  clerici  rite  et  devote,  ita  ut  pri- 

nuim  anbulont  duo  pueri  in  laudom  ejusdem  mistorii,  concinon- 

los  lios  versus  0  redcmptor  et  cetora.   Postca  sequuntur  duo 

accoliti  con  candelabris  et  ceieis  accensis.  Tunc  ponatur  pallium 

dosuper,  quod  sustentetur  a  quatuor  presbiteris,  doindo  porten- 

tur  duo  thuribula  cum  incenso  et  inter  illa  mediuni  caticumi- 

norum  oleum.  Postea  portentur  due  cruces  et  inter  illas  modium 

crismale  oleum.  Dehinc  portetur  evangolium,  ut  inploatur  omne 

bonum.  Quidam  vero  de  .sacerdotibus  ferat  balsamuin.  Dehinc 

1.  Ms.  rotula.  —  2.  Ms,  Domino.  —  3.  Ms.  coDmunucantur.  — 4.  Ma,  Finita. 


282  ORDO  LEQENDl  ET  CANTANDI 

bini  et  bini  sequuntur  presbiteri,  testes  et  cooperatores  ejusdem 
sacrosancti  crismatis.  Venientibus  autem  eodem  ordine  in  cho- 
rum  et  stantibus  ante  altare,  versis  vultibus  ad  Orientem,  finitis 
versihus  ordinent  se  accoliti  et  subdiaconi,  et  stent  in  ordine 
suo  sccundum  eorum  gradum  :  tantum  ut  suhdiaconus  septimus 
sit  in  eminentiori  loco  et  juxta  eum  archidiaconus  qui  legebat, 
et  continuo  duo  accoliti  involutas  ampuUas  cum  sindone  albo  ^ 
serico,  ita  ut  videri  possint  a  medio,  tenent  in  brachio  sinistro, 
projectis  sindonibus  super  scapulam  sinistram,  quatenus  pos[s]int 
adpendentia  retineri.Quibus  sub  humerostantibus.venit  subdia- 
conus  et  accipit  ampullam  commixtam  una  com  sindone  et  dat 
eam  archidiftco[no] ;  ipse  vero  involutam  perferat  eam  ante  pon- 
tificem.    Interim   autem  unus  subdiaconus  deferens   vas   cum 
balsamo,  offerat  eum  archidiacono  et  ille  archiepiscopo.  Tunc 
ordinentur  circa  episcopum  hinc  et  inde  candelabra  et  cruces  et 
thuribula  atque  evangelium,  necnon  et  predicli  xii*^*"*  presbiteri 
testes  et  adjutores  ejusdem  misterii,  ita  ut  diaconi  post  dorsum 
archiepiscopi  stent,  presbiteriveroa(d)dextriset  a  sinistris,  cruces 
vero  et  cetera  utrinque  inter  illos  media.  His  ita  statutis,  vertat 
se  archipresul  aut  cui  ille  preceperit  tam  ad  clerum  quam  ad 
populum,  et  faciat  sermonem  confectioni  crismatis  congruentem. 
Tunc  post  sermonem  vertat  se  ad  Orientem  et  intret  consecra- 
tionem  crismatis.  Et  primo  misceat  balsamum  cum  oleo  dicens 
Hec  conmioctio  liquoi^um  fiat  omnibus  perunciis  p*opiciatio  et 
cusiodia  salutaris  in  secula  seculomm  Amen.  Dcinde,  antequam 
benedicatur,  halat  ter  super  ipsam  anpullam  et  dicat  lenta  voce 
exorcismum  crismalis  olei.   Finita  autem  benedictione,   dom. 
archipresul '  salutet  nudum  crisma  dicens  A  ve  sanctum  nisma 
et  qui  juxta  eum  sunt,  et  ita  iterum  per  ordinem  descendat  sicut 
ascendit,  qui(a)  deferatur  omnibus  discoopertum  ad  salutandum. 
Uoc  facto,  summo  honore  procuretur  usque  dum  altera  anpulla 
ascendat  ct  iterum  descendat^,  ut  ambe  honorifice  ad  iocum  suum 
redeant.  Descendente  autcm  ampuUa  cum  crismate,  statim  alia 
cum  oleo  caticuminorum  cooperta  ascendat  sicut  prior  usque 
ante  archiepiscopum,  et  halat  ter  in  ipsam  sicut  in  priorem,  et 
inprimis   faciat  ei  exorcismum  et  benedicat  eam  quasi  legens 
lectionem.  Qua  expleta,  dom.  archipresul  et  qui  juxta  eum  sunt 
salutent  eam  et  descendat  per  ordinem  sicut  et  alia,  et  defera- 
tur  omnibus  ad  salutandum.  His  ita  [74]  peractis,  eodem  ordine 
et  decore  quo  ascenderunt  ad  ecclesiam,   referantur   ambe   in 
sacrarium.  Tunc  pontifex  lavet  manus  et  diaconus  dicat  Humi- 

1.  Ms.  alba.  —  2.  archipresus.  —  3.  Ces  trois  derniers  mots  en  marge. 


REMENSIS   ECCLESIE.  283 

liate  vos  ad  benedictionem  ^   choro   respondente   Deo   gratias  ; 
sequitur  benedictio. 

In  ipsa  die  non  cantatur  Agnus  Dei.  Tunc  diaconi  vadant  ad 
altare  et  discooperiant  sancta,  et  archipresul  veniens  ad  altare 
dividat  oblatas  ad  frangendum,  et  sumat  de  ipsis  oblatis  integraa 
ad  servandum  usque  mane  diei  Parasceves,  de  quibus  cummu- 
niccnt  absquc  Sanguine  Domini  :  Sanguis  vero  die  eadem  pcni- 
tus  consumatur.  Chorus  autem  dicat  com[munionem]  Domiivis 
Jkesits,  item  corus  Hoc  corpus,  Fractis  oblatis  conmunicent  pres- 
biteri,  diaconi  et  alii  si  voluerint.  Postquam  conmunicnti  fuerint, 
archiepiscopus  tenens  calicem  incipiat  ant.  Calicem  salutaris 
acc^piam\  ps.  Credidi  p^^opter ;  ant.  Cum  his  qui  oderunt  pacem, 
ps.  Ad  Dominum  con  tribtd,  ;  ant.  Ab  hominibus  iniqnis,  ps. 
Kripe  me  ;  ant.  Custodi  me  a  laqueo,  ps.  Domine  clamavi  ;  ant. 
Consideratam,  ps.  Voce  mea.  Ad  Magnificat  Cenantibus  aufem, 
Dicta  autem  oratione  et  Ite  missa  est,  pontifex  descondat  in 
sacrarium  et  deponat  sacra  vestimenta,  et  iterum  induatui'  nlia 
alba  et  precingat  se,  et  alii  duo  sacerdotes  ut  abluantur  altaria. 
Interim  denudetur  majus  altare  et  preparatur  aqua  in\  ipsum 
abluendum,  et  vinum  et  que  consuet[ucl]o  expos(s)cit.  Veniens 
autem  dom.  pontifex  cum  predictis  sacerdotibus  sollcmpniter 
abluat  altare,  canendo  i^  Circumde(}erunt me  et  ant.  Sancta  Maria, 
cum  alia  ant.  Salratoi^  mundi,  Deinde  subinfertur  oratio  de 
sancta  Maria  et  de  omnibus  sanctis. 

Post  prandium  vero  dom.  pontifex  vadit  in  capitulum  ad 
faricndummand^itum,  ot  ibi  cantor  incipitant.  Mandatuw  novum, 
ps.  Deus  misereatur,  item  repctitur  oadem  ant.  Mandaium ; 
alia  ant.  In  hoc  cognoscent,  [ps.]  Beati  inmaculati  ;  nnt.  Dihga- 
inus  nos  invicem,  ^  Felix  Maria,  et  *  Mixtum  rorcm^  ;  ant.  A)Ue 
diem  festum,  Qua  finita,  veniunt  duo  accoliti  in  albis  et  cantant 
hymnum  istum  in  medio  capitulo  Telhis  ac  ethra,  et  post  sin- 
gulos  versus  chorus  repetit  primum  vei*sum.  Diaconus  autem 
interim  prepara(n)tur  sicuti  in  fostivis  diebus,  dalmatica  indutus, 
precedentibus  duobus  accolitis  con  candelabris  ot  duobus  aliis 
cum  thuribulis,  et  veniens  accipit  benedictionem  ab  archiepis- 
copo  ad  legendum  evangelium  in  modum  lectionis,  scilicot  Ante 
diem  festum  F^asche  usque  ibi  td  dilectio  qua(m)  dUexisti  me  in 
ipsis  sit  et  ego  ^  in  ipsis,  Mox  aatem  ut  a  cantore  *  incopta  erit 
ant.,  scili(pet  Mandatum,  ut  superius  dictum  est,  surgit  dom. 
roetropolitanus  a  scde  sua  et  precinctus  linteo  lavat  pedcis  perso- 
narum,  et  postea  residens  in  sede  prebet  decano  pedes  suos  ad 

l.  Zrire  ant.  —  2.  Ms,  ratione.  —3.  Et  e^o  en  marge.    -  i,  .Vs.  creatoro. 


«■*>*'    ?. 4,^1  •••»«»      r       *-   '     *^ 


284  ORDO  LEOBNDI  ET  CANTANDI 

lavandum.  Decanus  autem  et  ceteri  sacerdotes  lavant  pedes 
aliorum  in  ordine{ne)  et  interim  canuntur  que  supra  notavimus, 
et  legitur  lectio  post  ablutionem  pedum.  Post  finem  autem 
lectionis  dom.  archipresul  sive  aliquis  de  sacerdotibus  dicat  has 
preces  Suscepimiis  Detts  miseiHcordiam  tuam  et  ceteras  que 
sequuntur  *  con  orationibus.  Quibus  expletis,  dom.  metropolita- 
nus  ex  caritate  et  pro  consuotudine  tamen  jubet  distribui  uni- 
cuique  sacerdotum  et  pei*sonarum  et  lectori,  scilicet  duobus 
diaconibus  [xviii]  d[enarios],  subdiaconibus  d.  xii,  accolitis 
d.  viii.  Dum  hec  autem  fient,  preparatur  vinum  a  cellario  archi- 
episcopi  extra  capitulum  et  a  camerario  cum  aliis  subdiaconibus 
defertur  archiepiscopo  primum  et  postea  omnibus  qui  in  capitulo 
sunt  et  sic  finitur  mandatum. 

In  Parasceve  matutine  modo  simili  celebrantur,  excepto  quod 
cura  precibus  et  prostrati  ^  tiniuntur.  Prima  et  relique  hore  diei 
sine  Detis  in  adjuiainum  et  sine  GloHa  Pairi  secreto  et  singula- 
riter  celebrantur,  et  cum  precibus  prostrati '  finiuntur ;  ad  singu- 
las  unum  de  matutinis  responsum  canitur  ;  oratio  per  singulas 
Respice  quesuinus  Domine,  Post  nonara  missa  non  canitur,  sed 
officium  hc»c  modo  agitur.  Procedit  dom.  pontifex  de  sacrario,  ad 
missam  preparatus,  et  diaconus  cum  eo,  casula  indutus,  et  cereus 
neque  thuribulum  neque  textus  tunc  defertur  ;  tunc  episcopus 
orat  corara  altari.  Sciendum  est  autem  quod  non  licet  presbitero 
sive  diacono  sive  subdiacono  sive  accolito  ministrare  ad  altare 
nudis  pedibus.  Postquam  autem  oraverit,  vadat  stare  [v^]  secus 
altare  et  dicat  Oremus  ;  diaconus  autem  Flectamns  genua.  Sequi- 
tur  oratio  Deus  a  quo  et  Judas.  Deinde  legitur  lectio  ista  /n 
tribulaiione  sua,  Qua  finita,  duo  subdiaconi  cantent  tractum 
Domine  audivi.  Quo  expleto,  iterum  dicit  episcopus  Ora^ius,  et 
diaconus  Flecia^nus  genua.  Oratio  Deus  qui  peccati  veia^is  ; 
sequitur  lectio  Dixit  Dominus  ad  Moysem.  Deinde  duo  diaconi 
et  duo  subdiaconi  cantant  tractum  Eripe  me,  primum  versum 
diaconus  et  subdiaconus,  secundum  diaconus  alter  et  subdiaco- 
nus,  excepto  quod  principium  primi  et  finem  ultimi  vei^sus  insi- 
mul  cantant.  Quo  finito,  legitur  Passio  Domini  secundum 
Jhoannem.  Hoc  die  passio  legitur  ante  altare  super  pulpitum, 
sed  facitergium  libro  non  supponitur.  Qua  lecta,  non  dicitur 
Dominus  vobiscum.  Cum  autem  ventum  fuerit  ad  locum  ubi  dicit 
evangelista  Partiti  sunt  vestimenia  mea,  statim  diaconi  duo 
casulis  induti  detrahant  que  ad  hoc  apposita  sunt  super  altare 

1.  M$.  sequemtor.  —  2.  M$.  prostrata. 


REMBN8IS   BGCLBSIE.  285 

in  modum  furantis  et  secum  auferant  ;  et  finita  passione  dom. 
pontifex  dicit  orationes  soUempnes,  diacono  pronuntiante  per 
singulas  Fleciamus  gentiay  (cum)  excepto  cum  pro  Judeis  oratur. 
Post  orationes  finitas  defertur  crux  minor  ante  altare,  ph«inone 
involuta,  et  salutat  eam  episcopus  solus,  tor  mutando  locum  ; 
qua(m)  salutata,  eadem  crux  refertur  in  suum  locum.  Tunc  pre- 
teriti  diei  Corpus  dominicum  reservatum  a  ])rcsbiteio  defortui* 
in  sacrario  et  ab  alio  presbitero  vinum  consecratum  ;  sunt  auieni 
anbo  presbiteri  casulis  induti.  Tunc  pontifex  inchoat  excelsa 
voce  Oremus  Precepiis  saluiaribus  moniH  et  cetera  usque  per 
omnia  secida  seculorntm.  Cum  autem  responderit  chorus  Amen, 
nequaquam  Pax  Domini  sii  senper  vobis  dicitur  nec  Agnus  iJei, 
nec  pax  mutuo  datur  nec  accipitur.  Communicat  autem  solus 
episcopus.  Tunc  eant  duo  presbiteri  retro  altare,  ubi  major  crux 
est  preparata,  et  stent  ante  cam  induti  purpurcis  casulis  ;  et 
cantent  Popule  meus  et  cetera,  et  duo  diaconi  similiter  casulis 
induti  At/ios  et  cetera.  Chorus  autem  respondeat  Sancfus  Domi- 
nu^  et  cetera  que  sequuntur  per  ordinem.  Tunc  veniant  duo 
accoliti  induti  sagis  lineis,  deferentes  crucem  paulatim  antc 
altare,  et  discooperiat  eam  episcopus,  incipiatque  hanc  ani.  Ecce 
ligntim  crucis,  ps,  Beaii  inmaculaii ;  item  Bcce  lignum,  versus 
Beaii  qui  scruianiur;  item  Ecce  lignum,  versus  Non  enimqui 
operantur ;  item  Ecce  lignum,  Tunc  statim  *  ut  viderint  eam  a 
presule  discooperiri,  prosternant  se  ad  terram  et  iterum  continuo 
erigantur,  exceptis  personis  et  majoribus  qui  eam  presentialiter 
adorari  dobent.  Finita  autem  antiphona  cum  versiculis  et.  per 
singulos  versus  repotita,  incipiant  duo  diaconi  hymnum  Cruj* 
fidelis  nec  mutent  habitum.  Chorus  autcm  por  singulos  versus 
repotat  primum.  Interim  clerus  et  populus  adoret  crucem.  Qua 
adorata,  accipiat  eam  pontifex  et  olevatam  reponat  in  suum 
locum,  cantando  ant.  hanc  Supa'  omnia  ligna  cedrorurn,  Dicto 
autem  vei^siculo  Adoramus  ie  Xoisie  ei  bencdicimus  iibi,  sequilur 
oratio  de  cruce  et  sic  finitur  officium.  Vespere  autein  privatim 
canuntur ;  ant.  Calicem  saluiaris  ut  in  Cena  Domini  et  psalmi 
idem,  excepto  quod  cum  precibus  et  prostrati  finiuntur. 

Sabbato  sancto  tam  matutine  quam  relique  hore  diei  superius 
modo  conprehenso  exolvuntur.  Hora  nona  ingreditur  pontifex 
sacrarium  et  induit  se  sacris  vestibus,  non  tamen  melioribus,  et 
procedit  ante  altare  ot  eo  sodente  in  sede,  non  tamen  in  m/ijori, 
statim  diaconus  incipit  benedictionem  cerei  ;  quo  benodicto,  ilico 
illuminentur  candele  ab  eo  ;  et  de  ipso  novo  et  benedicto  igne  in 

1.  Mb,  statuni. 


•  r' 


286  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

» 

omni  domo  accendant,  quia  omnis  ignis  anterior  qui  tunc  ardebat 

eztingui  debet.  Deinde  subdiaconus  legat  lectionem  hanc  In 

pHncipio  a^eavii  Deits  cebim,  nec  proAunciet  Leciio  libri  Genc- 

sis,  sed  statim  dicat  In  pi^incipio  ;  et  ante  istam  lectionem  non 

habetur  oratio,  sed  anle  alias  lectiones  et  orationes  dicuntur  ei 

tituli  pronuntiantur.  Prima  autem  finita,  episcopus  sive  presbi- 

ter  absque  Domiyixis  vobisciim  dicit  Oremus  et  non  dicitur  Flecia- 

mm  geynia  ;  sequitur  oratio  Deus  qui  mirabiHiei\  Alter  vero 

subdiaconus  legit  secundam  lectionem  Facium esi  invigilia  maiu- 

ii^ia.   Solus  accolitus  cantet  tractum  Cafiiemus  Domino;  [ToJ 

sequitur  oratio  Deus  cujus  aniiqua.  Dcinde  tertius  subdiaconus 

terciam  legit(ur)  [lectioneni]  Adp*ehcndeni  sepiem  mulieres;  alius 

accolitus  tractum  Vinea  facia  esi ;  item  oratio  Deu^  qui  nos  ad 

celebrandum.  Quartus  subdiaconus  quartam  legit  lectioaem  Hec 

esi  heirdiias,  post  quam  subinfertur  oratio  Dcus  qui  Ecclesiam 

iuam  ;  tercius  accolitus  tractum  SiciU  cei^vus  ;  sequitur  oratio 

Conccde  quesumus  omnipoiens  Deus  ui  qui  Paschalia ;  item  alia  ^ 

oratio  Omnipoiens  semjniernc  Dcus.  Interim  dum  lectiones  logun- 

tur,  presbiteri  parrechiarum  catecizent  infantos  qui  dcbont  bap- 

lizari.  Expletis  autem  lectionibus,  dum  tercius  tractus  canitur, 

veniunt  a  sacrario  duo  accoliti,  teiientes  singuli  anpullas  singu- 

las,  unam  de  crismate,  aliam  de  oleo  sancto,  ot  habent  sindones 

in  scapulis  sinistris.  Veniunt  autem  et  duo  subdiacones  post  eos 

ferentes  cruces  et  duo  alii  accoliti  cum  cereis  bencdictis,  qui 

(lebent  esse  librarum  vui.  Accoliti  autem  qui  sanctificatas  am- 

pulas  tenuerunt,  stent  in-medio  ante  candelabrum  magnum. 

Conpletis  autem  ultimis  orationibus,  statim  duo  sacerdolos  iii 

medio  chori  incipiunt  letaniam  septenam.  Deinde  procedit  prius 

pontifex  ad  fontes,  quem  precedunt '  duo  accoliti  ferentes  duas 

ut    supradiximus  anpullas,   et  duo   subdiacones  fercntos  duas 

crucos  et  alii  duo  accoliti  ferentes  cereos  benedictos  ;  et  postea 

soquaiur  omnis  chorus  bini  et  bini  processionom  faciendo  ;  pre- 

dicti  vero  ceroi  et  cruces  ipso  die  senper  anle  archiepiscopuia 

precedant  usque  omnia  fuerint  finita.  Exploia  autem  letania 

soptena,  ad  fontes  astanto  omni  clero  et  populo  in  circuitu  fon- 

tium,  facto  silontio  ponlifox  bonedicturus  fonios  ut  mos  est  dicit 

Dominus  vobiscum  :  quod  nusquam  alias  in  hoc  ofiicio  dicit ; 

soquitur  oratio  Omnipoiens  senpiierne  Deus  et  cotera  que  soquuu- 

tur,  et   baptizet  unum,  reliquos  vero  presbiteri  parrocliiaruni 

baptizent,  et  post  baptismum  confirmot  eos  pontifex.  Hoc  autcni 

omnino  precavendum  est,  ut  non  negligatur  confirmatio,  quia 

1.  Ms.  alio.  •—  2.  Ms.  procedunt. 


REMENSIS    ECCLESIE.  287 

tunc  omne  baptismura  legitimum  christianitatis  nomine  confir- 
matur.  Quibus  expletis,  regreditur  processio  a  fontibus  et  duo 
^lincones  faciunt  letaniam  quinam.  Iterum  a  duobus  subdiaconi- 
bus  in  medio  choro  stantibus  letania  terna  incipitur.  Interim 
pontifex  in  sacrarium  descendens,  deponit  vestimenta  sua  et 
preparat  se  soUempniter  ad  missam,  sandaliis  et  aliis  melioribus 
ornamentis  indutus,  pallio  quoque  ornatus.  Postquam  autem 
letania  teriia  conpleta  fuerit  usquc  ad  Xoisie  audi  nos  ter  rope- 
tituin,  egrediente  archicpiscopo  de  sacrario  cum  procossione, 
cantor  habens  cereum  super  virgam  accendat  linum  supor  cra- 
ticulam  expansum  ante  hostium  sacrarii  et  dicat  alta  voce  Accen- 
dite,  Et  hoc  facto  precentor,  cujus  ebdomada  est  servandi  chorum, 
stalim  incipiat  Kyrieleijson  et  tunc  arohiopiscopiis  ingrcdiatur 
in  chorum  cum  vii  diaconibus,  totidem  subdiaconibus,  ox  quilyus 
duo  cruces  ferant,  et  vii  ceroferariis  et  duobus  accolitis  thuri- 
bula  forentibus.  Finito  autem  Ky^Heleysoyx,  pontifox  incipit  Oloria 
in  excelsis  Deo,  et  pulsentur  signa  iisque  dum  fiiiialiir.  ()uo 
finito,  dicat  pontifex  Pax  vobis^  et  oratione  dicta  et  oj)istola 
lecta,  accolitus  canto(n)t  Alleluia  Confitemini,  subdiacoiuis  v(»ro 
tractum  Laudate  ;  ante  evangelium  non  portentur  candolabra 
nec  cerei,  sod  tantum  thuribula  cum  incenso.  Legatiir  auloin  in 
ambono  et  pulpitum  sit  faciterculo  cooportum.  Lecto  autem 
evangelio,  Dominus  rcbiscum  dicitur  [etj  Oremus  ;  noc  taiiion 
offorenda  canitur,  sed  statim  calicos  cum  oblatis  ot  vino  dofoi-on- 
tur  ad  altare,  Ipsa  autom  die  non  dicitur  Aynus  Dci  noc  cum- 
munio ;  et  Pax  Dei  sit  senper  vobiscum  dicitur,  neo  tamon  pax 
mutuo  datur  vcl  aocipitur.  Poslquam  voro  opiscopus  connnuni- 
catus  fuerit  et  cum  eo  qui  voluerint,  incipiat  oantor  AllrJuia, 
sequitur  ps.  Laudate Dominum  omncs  r/[c?i/f?.v];et  ropo.liia  AJIeUda 
incipiat  archiepiscopus  ant.  Vespere  autem  sabbati,  j)s.  Mayni- 
ficat,  oratio  Dominus  vobiscum,  Spi)'itum  yiobis  Dortfinc  ot  dia- 
conus  dicat  Ite  missa  cst,  Tunc  dom.  j)ontifox  (h.'scoii(hMis  in 
sacrarium  cum  procossiono,  cuni  crucibus  ot  corois,  (lcjjoiiii 
sacra  vestimonta;  et  coniinuo  canonicis  ouiitil)us  in  rofocloiiuni, 
archiprosul  cum  crucibus  ot  (XM'ois  in  palati(n)um  suuni  dcduci- 
tur  :  ot  sic  j»or  roliquos  (jualuor  dies  a  j^alaiio  in  occlcsi,im  [v"' 
ct  iib  occlosia  in  palatium,  ot  j)or  occlosias  siiiulilor  u1)i  prof^^s- 
sionos  fiunt,  sollempnitor  j^rocedit.  Subdiaconi  v^-ro  cruci^s 
foriMitos  et  accoliii  cercos  portantos  sint  sempor  albis  in^Uiti  oi 
capis,  et  i^(^s  habot  dom.  archiopiscopus  socum  ad  monsain.  Con- 
j)Ietorium  ipsa  nocte  usitato  morecanitur.  Allcluia  do  antij)]iona 
Miserere  mci  Deus  dicitur ;  hymnus  canitur  Jhesu  salrator  seculi. 
Ad  Nunc  dimittis  Alleluia  canitur  ita  :  Alleluia  Nunc  dinuttis 


,  ..  . 


*^rtt,  ,•*»■• 


288  ORDO  LEQBNDI  ET  CANTANDI 

(de)  alleluia  sef^tim  tuum  in  pace  alleluia,  et  Kyinelyson  more 
atque  q'^  preces. 

De  Pascha  Domini.  —  Die  sancto  Pasche,  ad  matutinas  in 
antiphonis  que  canuntur  nullus  tonus  finitur.  In  matutinis  lau- 
dibus,  neque  capitulum  neque  versiculus  dicitur,  sed  tantuui 
post  quintam  anUphonam  antiphona  ad  Benedictus  incipitur,  et 
a  pontifice  dicta  coUecta  matutine  finiuntur.  Ad  primam  hymnus 
non  canitur  nec  antiphona,  sed  psnlmi  consueti  et  Confitemijii 
et  Quicumque  vult.  Quo  finito  cum  Gloria  Patri,  subjungitur 
Alleluia  et  i^  dicitur  Hec  dies  absque  versu,  et  mox  una  paschali 
oratione  dicta  prima  terminatur.  Deindc  in  capitulum  itur.  Simi- 
liter  canuntur  tercia,  sexta  et  nona,  sine  hymno  et  sine  anti- 
phona,  et  cum  i^  Hec  dies  ct  oratione  clauduntur.  Po.st  primaui 
et  post  missam,  que  canitur  ad  Sanctam  Crucem,  fit  aqua  bene- 
dicta.  Qua  aspersn,  induti  capis  proccdunt  soUempniter  cuni 
crucibus  et  cum  aqua  benedicta  ;  subsequitur  eliam  hos  omnes 
dom.  archiepiscopus ,  cum  aliis  crucibus  et  cereis.  Exeuntes 
autem  domini  de  choro,  cantant  ant.  Vidi  aquam  ;  deinde  cir- 
cueuntes  claustrura,  cantant  aliam  ant.  Ego  sum  alpha  (?/  w.  * ; 
et  in  ecclesie  introilu  post  collectam  incipit  cantor  ant.  Sedit 
angelus,  et  tunc  procedunt  in  medio  ecclesie,  ibique  antiphona 
finita,  super  pulpitum  versus  cantatur  Cruci/ixum  in  carrie,  et 
intrantibus  chorum  incipit  cantor  ant.  Christus  resurgciis,  Qua 
finita  et  a  sacerdote  coram  altari  oratione  dicta,  incipit  terciam. 
Dom.  pontifex  vero  cum  crucibus  ct  cereis  descendens  in  sacra- 
rium,  preparat  .se  ad  missam,  sandaliis  et  ceteris  sacris  vcstibus 
indutus,  pallio  quoque  et  rationali  super  humerali  etiam  orna- 
tus,  con  soUempni  processione,  videlicet  archidiaco[no]rum  et 
VII  diaconorum  et  totidem  subdiaconorum,  e  quibus  duo  cruces 
ferant,  septem  etiam  ceroferariorum,  duorum  quoque  accolito- 
rum  thuribula  ferentium  ;  alii  duo  accoliti  toUant  coram  eo 
cereos  benedictos.  Post  introitum  autem  misse,  incepto  psalmo 
Domine  probasti  me,  archiepiscopus  intrat  chorum  et  ante  altare 
facta  oratione  dat  pacem  diaconibus  ab  ultimo  incipiens  usque 
ad  archidiaconos,  et  tunc  procedit  ad  majorem  et  pontificalem 
cathedram,  et  ibi  dicit  Gloria  in  excelsis  Deo  et  primam  oratio- 
nem  misse.  Qua  expleta,  procedant  duo  sacerdotes  de  choro  et 
incipiant  laudes  a  sinistra  parte  altaris  ;  et  in  fine  laudum, 
quando  dicturi  sunt  Te  pastorem  Deus  clegit,  ascendunt  gradus 
retro  altare  usque  ante  archiepiscopum,  ibique  finitis  laudibus 
accedunt  et  osculantur  manum  ejus,  et  post  bencdicit  eis  et  do 

1. 3f«.  u. 


REMENSIS    ECCLESIE.  289 

benedictione  sua  tlat  unicuique  soli[(lo]s  ii.  Et  continuo  legitur 
epistola.  Qua  lecta,  accedii  subdiaconus  ad  manum  archiej)iscopi 
et  similiter  accipit  sol.  ii  ;  similitor  et  duo  subdiaconi  qui  gra- 
d(de  canlant  ot  duo  diaconi  (luibus  a  cantore  impcratum  est  ut 
Alleluia  cantant.  Diaconus  quoquc  qui  legit  evangelium  ot  capel- 
lanus  arclnepiscopi,  et  canlor  (jt  succontor  qui  cum  eo  cliorum 
servat,  hii  omnes  singuli  accipiunt  sol.  ii  de  manu  archiepiscopi. 
Idemque  fit  in  die  Pentecostes,  in  Asumj^tione  sancte  Mai'ie,  in 
Dedicatione  ecclesie,  in  Nativitate  Domini  et  in  anniversario  ^ 
introitus  ipsius  archiepiscopi  *.  Finita  missa,  procedons  dom. 
archiprcsul  in  sacrarium,  doj^onit  sacra  vcstimenta  ;  et  inde  post 
merirlioin  cum  crucibus  et  coreis  vadit  in  relbctorium,  ubi  car- 
nes  assatas  agnorum  benedicit  et  per  singulas  mensas  jubet  dis- 
tribui  ;  refectione  itaque  explet«*i,  reddunt  in  choro  gratias  Deo. 
Sciendum  quoque  quod,  sicut  in  die  sancto  Pasche  procurat 
archiepiscopus  canonicos  de  suis  expensis,  ita  in  Pentecoste  et 
Assumptione  sancte  Marie  et  in  Nativitate  ejusdom  sancte  Marie 
et  in  Dedicatione  ecclesie  et  in  sollenp[niJtato  Omnium  sancto- 
rum,  et  in  Nativitate  Domini  Jhesu  et  in  anniversario  ^  introitus 
sui.  Ad  vosperas  autem  cum  processione,  cum  crucibus  et  cereis, 
cum  evangolio  et  cum  thuribulo,  canonici  deducunt  archiepisco- 
pum  a  palatio  in  ecclosiam,  cantantes  ant.  X^Ashis  resurgens, 
et  ipse  archiepiscopus  incipit  vesperas.  Vospere  autem  sinecapi- 
tulo,  sine  *  hymno  et  sine  vorsiculo  hoc  modo  canuntur.  Tribus 
[7()1  psalmis  decursis  cum  AUeJuia  de  ant.  j)rimi  psalmi,  cantant 
duo  subdiaconi,  idem  qui  ad  missam  cantavorunt,  in  medio  chori 
gradale  Hec  dies,  et  duo  diaconi,  idem  scilicet,  AUeluia  Pas- 
chum  nostrum  ;  et  statim  ab  archiepiscopo  incipitur  ant.  de 
evangelio,  et  post  Magnificdt  rej^etita  eadem  ant.,  scilicet  Et 
respicientes^  dicta  oratione  cum  Benedicam[us]  Domino,  itorum 
incijMtur  AUelnia  de  ant.  primi  psalmi,  et  quartus  psalmus  docur- 
ritur ;  et  sic  procedunt  ad  fontes  et,  post  psalmum  rej^etito  oodem 
AUeluia,  dicitur  oratio.  Itemque  incipitur  predictum  AUeluia  et 
ps.  quintus  inchoatur  ;  quem  cantantes  ^  in  medio  ecclesie  ante 
Crucifixum,  j)0st  psalmum  ropctunt  prodictum  AUeluia  et  senper 
absque  fine  toni,  et  expleta  oratione  clauduntur  vospere  cum 
Benedicamus;  etibidemarchiepiscopus  facit  benedictionemsuper 
populum.  Tunc  canoni(u  vadunt  in  claustrura,  archiepiscopus 
vero  cum  crucibus  et  cerois  in  palat[ijum.  Conpletorium  canitur 
sicut  prodicto  hore  diei.  Quatuor  autem  psalmis  decursis  cum 

1.  Ms,  anmiverrario.  —  2.  Ms.  archfopiscopiis.  —  3.  Ms.  amniversario  —  4.  En 
inierligM.  —  5.  Ms,  cantentes. 

VII  19 


•*,,  ll 


290  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

Seculorum  Amen,  Alleluia  canitur  ;  v^  Hec  dies,  et  oratio  subse- 
quitur  ;  Nunc  dimiuis  autein  non  canitur.  lloc  ipso  modo  celo- 
brentur  hore  pcr  totam  ebdomadam,  excepto  quod  super  trcs 
psalmos  ad  matutinum  cotidie  canitur  Alleluia  idem,  et  super 
psalmos  iu  matutinis  laudibus  canitur  AUiduia  de  antiphonis 
istis  Precedam  vos  in  Galileam,  Surrexit  Dominus  de  sepulc7^o, 
Su7're.rit  Christus  et  illuxit.  Si  vero  dc  sancto  aliquo  vel  de 
sanctis  agitur,  Alleluia  canitur  de  ant.  Ttnsticia  inplevit  cor 
vestrum.  Invitatorium  tamen  nunquam  mutatur,  nisi  in  nocie 
dominica.  Credo  in  unum  Deum  ad  missam  non  canitur,  nisi  in 
primo  die,  sed  Confitcmim  ad  primam  canitur  cotidie.  Per  hos 
sex  dies  diaconi  cantant  invitatorium  et  primum  et  secundum 
responsum,  presbiter  vero  tercium.  Invitatorium  autem  esi  per 
totam  ebdomadam  Sun^exit  Dominus  vere  alleluia. 

Feria  secunda,  matutinalis  missa  post  primam  canitur  ad 
majus  altare  ;  qua  finita,  pulsatur  tercia.  Uac  etiam  expleta, 
pulsantur  signa  quasi  ad  missam  et  tunc  procedit  processio  ad 
Sancturn  Remigium.  Archiepiscopus  vero ,  cum  crucibus  et 
cereis,  subsequitur  processionem  :  si  vero  grandevus  et  debilis 
est,super  equos  ascendit  ipse,et  duo  subdi[aJconi  cruces  ferentes 
et  duo  ceroferarii.  In  processione  autem  illa  cantantur  ant.  de 
evangelio  Jhesu[s]  ju7ixit  se  ;  quibus  finitis,  ponuntur  in  media 
processiono  sex  vel  octo  cleri[ci],  qui  vocibus  altisonis  decantant 
hymnum  Fortunati  Salve  festa  dies,  et  per  singulos  versus  pro- 
cessio  repctit  primuin  versum,  et  ita  ad  monasterium  Beati 
Remigii  pervenitur,  ibique  ab  abbate  ecclesie  illius  cum  proces- 
sione  monachorum  archipresule  honorifice  suscepto,  in  introitu 
incipitur  a  cantore  nostro  aut.  ChHstu^  resunjens  :  et  liec  eadem 
est  cantanda  per  totam  ebdomadam  in  introitu  ecclesiarum  ad 
quas  processerint.  Finita  autem  anriphona,  non  dicitur  Kyric- 
leyson,  sed  Pater  noster  et  versiculus  de  Resurrectione  et  oratio  : 
et  hic  ordo  per  totam  ebdomadam  est  servandus.  In  dominicis 
diebus  autem  usque  ad  Ascensionem,  quando  sequntur  proces- 
sionem  circa  claustrum  cantande  sunt  antiphone  iste  Ego  sum 
alpha  et  w  et  Sedit  angelus,  cum  versu  Crucifixum.  In  introitu 
autem  templi  Xoistus  r.  Pontifex  vero  sollempniter  celebrat  mis- 
sam  et  pueri  a  thesaurario  monasterii  novos  accipiunt  cereos 
librarum  viii.  Post  missam  vero  archiepiscopus,  cum  crucibus  et 
cereis,  processionem  subsequitur  et  ad  suam  ecclesiam  canonici 
revertuntur,  nichil  cantantes.  Sciendum  est  autem  quod  per 
totam  Paschalem  ebdomadam  canonici  Sancti  Sinphoriani  et 
Sancte  Trinitatis  debent  procedere  cum  dominis  matris  ecclesie. 


REMENSIS    ECCLESIE.  291 

In  letania  autem  majore  et  in  Rogalionibus,  non  solura  '  isli, 
sed  etiam  canonici  regulares  Sancti  Dyonisii.  In  ulraque  autem 
festivitate  sancti  Remigii  et  in  Dedicatione  ejusdem  ecclesie 
debont  cum  eis  similiter  procedere  ille  due  congregationes  Sancti 
Sinphoriani  et  Sancte  Trinitatis,  et  etiam  feria  II 11^^  post  l^ai- 
nias,  quando  procedunt  ad  Sanctum  Remigium  in  nomine  peni- 
tentie. 

Feria  III*,  processio  lit  ad  Sanctum  Symphorianum ;  in  eundo 
cantantur  ant.  de  ovangelio  ct  alia  ant.  Eyo  siun  aljiha,  et 
pueris  novi  dantur  ccrei  librarum  vi.  Videndum  est  quod  feria 
secunda  canitur  sequcntia  Ad  celebres,  feria  tercia  Laucles  Salva- 
iori,  feria  quarta  Manc  yniyna,  feria  quinta  Abne  mundi,  icria 
sexta  Salve  crux  sancta,  sabbato  Pangite  celsa  roce. 

Feria  IIII*,  procedunt  ad  Sanctum  l^etrum  ad  moniales  ei 
in  eundo  cantant  ant.  de  evangelio.  Dantur  cerei  libr.  vi.  In 
hac  etiam  feria  post  conplctorium  et  cenam  subdiaconi  cruccs 
ferentes  et  ceroferarii,  accepta  licentia  ab  archiepiscopo,  jiccipit 
unusquisque  subdiaconorum  solidos  ^  ii.  ad  minus,  ciccoliius  vero 
sol.  I,  et  sic  discedunt. 

Feria  V*',  prjocedunt  ad  Sanctam  Trinitatem  et  in  via  penitus 
nichil  cantatur  ;  in  introitu  ecclesie  canitur  ant.  ChHsius  resur- 
gens. 

Feria  VP,  procedunt  ad  Sanctum  Nichasium  et  euntes  nichil 
canunt. 

Feria  VII**,  procedunt  ad  Sanctum  Dyonisium,  ibique  ad 
missam  aliquantulum  inmutato  ordine,  non  canitur  gradale  ad 
missam,  sed  binum  Alleluia,  Ad  vesperas  autem,  super  psalmos 
Alleluia  de  ant.  [v°]  Benedictus  D,  canitur  et  tonus  finitur. 

ISuivent,  pmdant  plus  d'une  colonne,  les  changements  detailUs 
de  Toffice  jusqiili  tAscension^  qui  j)euvent  etre  omis  sans  incan- 
venient  :  roir  p,  138-40.] 

Postera  die,  scilicet  dominica  post  Albas,  nichil  agitur  de 
octavis 

Idus  aprilis,  de  sancta  Eufemia  nichil  agitur,  nisi  orationes 
ad  missam. 

xvHi  kalendas  maii,  agitur  de  sanctis  Tiburtio,  VaI|erJiano  et 
Maximo 

111  idus  aprilis,  agitur  de  sancto  Leone  papa  ct  contessore 

Sub  ipso  tempore  agitur  conmemoratio  sancLi  Marci  evangt»- 
liste  sicut  de  uno  martire.  Ad  Magniticat  Filie  Jherusalem  ct 
tertium  i^  ad  matut.  et  ant.  ad  Benedicius  est  [TTj  In  med\i\o 

1.  Ms.  nuiD  Becuiidum.  —  2.  Ms.  iiiior.  ^  3.  Ms.  solis. 


292  ORDO  LEGENDI  ET  CANfANDI 

ecclesie,  Sciendum  est  quod  usque  in  octavis  Pentecostes  non 
agitur  ad  missam  aliqua  coninemoratio,  nisi  sit  quelibet  festi- 
viias. 

Eodem  die,  id  est  in  festo  sancti  Marci,  letania  major  cele- 
bnitur;  in  qua  die  tani  diaconus  quam  subdiaconus  utuntur  ad 
missam  casulis  et  Ite  missa  est  pretermitti  debet,  sicut  etiam 
agendum  est  in  Rogalionibus.  Hac  etiam  die,mox  post  capitulura 
discalciantur  canonici  et  regrediuntur  in  chorum,  et  cantatur 
missa  ad  Sanctam  Crucem ;  interim  autem  sonantur  signa  duo  ad 
convocandum  populum.  Post  modicum  vero,  dicta  ant.  Exurge 
Domine  cum  psalmo  et  Gloria  Patvi,  et  dicta  *  oratione  a  sacer- 
dote  Deus  cui  proprium  est  *,  egrediuntur  ecdesiam  et  exeuntes 
pei*  posticam  que  est  ante  Sanctum  Dyonisium,  interim  cantant 
([uatuor  ant.  aut  plus  si  opus  fueri(n)t.  Posiquam  autem  pervene- 
rint  ad  portam  Vidulensem,  ibi  cantatur  ant.  lieatus  vir  qui  suf. 
de  sancto  Victore,  et  stantibus  illis  per  parum  dicitur  oratio ;  qua 
finita,  iterum  dicitur  ant.  de  eodem,  scilicet  Hic  est  vir  qui  noti 
est  rf.  Deinde  illis  progredientibus  per  culturam  archiepiscopi, 
duo  sacerdotes  incipiunt  letaniam  et  cantant  usque  quo  perve- 
niant(ur)  in  cimitherio  Sancti  Martini,  ubi  dicitur  de  eo  (i$)  ant. 
Sancttis  Afa7*tinus  sive  alia  secundum  quod  videbitur  magistris ; 
et  dicta  oratione,  iterum  dicitur  hec  ant.  0  Martine;  postea  duo 
diaconi  repetunt  letaniam,  ab  illa  parte  ubi  sacerdotes  finierunt. 
Venientibus  auteYn  ad  portam  Martis,  ubi  est  capella  Sancti 
Vincentii,  ibi  dicitur  de  sancto  ant.  Assumptus  ex  eculeo  et, 
dicta  oratione,  iterum  dicitur  hec  ant.  JEgregius  Xpisti  martyr. 
Statim  autem,  quia  vicina  est  ecclesia  Sancti  Ilylarii,  sine  inter- 
positione  letanie  dicitur  ant.  de  sancto  Justum  deduxit  Dominus 
et,  dicta  oratione,  iterum  dicitur  hec  ant.  Iste  cognovit,  Deinde 
duo  diaconi,  idem  sive  alii,  repetunt  letaniam.  Postquam  autem 
perventum  fuerit  retro  ecclesiam  Sancte  Trinitatis,  ubi  habetur 
memoria  de  sancto  Remigio,  ibi  dicitur  hec  ant.  Beatus  Remi- 
gius  ut  vidit ;  et  dicta  oratione,  iterum  dicitur  hec  ant.  Cum 
cito  cursu,  Iterum  repetitur  letania  usque  quo  perveniatur  ad 
portam  Castri(s),  ubi  est  capella  Sanctorum  martyrum  Crispi[niJ 
et  Crispiniani,  et  tunc  dicitur  hec  (h)ant.  Sancti  tui,  Post  repetitur 
letania  usque  perveniatur  retro  Sanctum  Petrum  ad  moniales, 
ubi  jam  fuit  ecclesia  Sancte  Marie  rotunde,  et  tunc  dicitur  hec 
mi,  Beata  Dei  genitrix;  et,  dicta  oratione,  iterum  dicitur  hec 
ant.  Hec  est  regina  sive  hec  Regali  ex  progenie,  Iterum  repetitur 
letania  usque  ad  portam  basilice  ubi  habetur  memoria  Sancti 

1.  3ft.  data.  —  2.  Ces  deux  mots  en  marge. 


REMENSIS    ECCLESIE.  293 

Michaelis  et  dicitur  hec  ant.  Sancte  Michael ;  et,  dicta  oratione, 
iterum  dicitur  hec  ant.  Archangele  X^isti,  Delnde  iteratur  leta- 
nia  usquc  perveniatur  in  porticum  nmjoris  ecclesie.  Postquam 
autem  letania  fuerit  dcducta  usque  Sancte  cho-us  virgiynon  ova 
pi*o  nobis,  duo  subdiaconi  iterum  inchoant  Omnes  sancti  orate 
p7^o  nnbis  et  ingrediuntur  occlcsiam.  Postquam  autem  letania 
omnino  fuerit  expleta,  riicitur  oratio  dii  sancta  Maria  et  de 
omnibus  sanctis ;  et  post  orationem,  dicto  Anien  \  non  plus  adlii- 
betur. 

Videndum  est  autem  quomodo  letania  supradicta  decantetur 
a  diversis  ordinibus  :  primitus  enim  sacerdotes  incipiunt  et 
prosequntur  usque  nuiuorus  apostolorum  fuerit  explctus  ;  dia- 
coni  autem  dc  martyribus  proseciuuntur,  subdiaconi  de  confes- 
soribus,  accoliti  vero  de  virginihus.  Sciendum  quoque  est  quod 
si  festivitas  apostolorum  I^hilippi  et  Jacobi  evencrit  in  aliqua 
feria  Rogalionum,  mane  prima  sonat  et  post  primam  tercia, 
et  post  terciain  missa  de  apostolo  canitur  ad  luajus  altare  ; 
et  cantata  VP^'.  calciati  pro  reverentia  festivitatis  soquntur 
cruces  :  similiter  autem  observandum  est  de  Inventione  sancte 
Crucis,  si  evenerit  in  aliqua  feria  Rogationum,  et  ad  Sanctam 
Crucem  missa  sollempniter  celebratur  ;  et  deinde  exeunt  de 
ecclesia,  cantantes  ant.  que  sequntur,  et  circueunt  totam  extrin- 
secus  civitatem  sine  statione,  cum  duabus  crucibus  et  duabus 
filacteriis  que  ad  cruces  religantur,  et  cuin  lanterna  et  xii 
signis,  in  singulis  tantum  ciiniteriis  dicentes  ant.  et  oratione[s] 
de  sanctis  quorum  inemoria  ibi  habetur.  Introgressi  iterum 
urbem  et  chorum,  finiunt  letaniam  et  dicitur  una  oratio  de  sancta 
Maria  et  de  omnibus  .sanctis.  Post  hec  domini  vadunt  recaltiari; 
et  incipit  tercia  sonare  et  canitur  missa.  Sciendum  quoque  est 
quod  si  letania  major  evenerit  infra  Paschalem  ebdomadara, 
nichil  inde  agitur,  sed  in  subsequenti  septimana,die  quaoportu- 
nius  poterit,  restaurabitur. 

Kalendis  maii,  ad  vesperas  agitur  de  apostolis  Philippo  et 
Jacobo.  et  canuntur  psalmi  de  feria  cum  [v°]  antiphona  de 
eisdem... 

In  Inventione  sancte  Crucis....,  finitis  vesperis,  ante  altare 
Sancte  Crucis  inchoatur  ibidem  ant.  de  Resurrectione  et,  dum  ea 
cantatur,  reditur  in  chorum  ;  et  una  collecta  de  Resurrectione 
dicta,  incipiuntur  vespcre  de  sancta  Maria.  Mane  scquente, 
finitis  matutinis.  canitur  primum  ant.  de  sanctis  ibidem,  oratione 
subsequente  ;  et  post,  inchoata  ant.  de  Resurrectione,  itur  in 

1.  3/«.  Amern. 


294  OKPO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

chorum  cum  duobus  cereis...  Ad  missam  solle[m]pnes  cape  * 
induuntur...  Post  vesperas  autem  mentio  de  Resurrectione  non 
ai^itur,  et  vespere  de  omnibus  sanctis  pretermittuntur.  In  toto 
hoc  Paschali  tempore,  si  festum  alicujus  virginis  evenerit,  ad 
vesperas  et  ad  matutinas  de  ea  nichil  agitur,  quia  responsa  cum 
AUeluin  que  possint  cuni  non  habentur.  Ad  missam  tantum,  post 
orationes  de  die,  coUecte  de  virgine  subrogantur. 

Celebritate  sancti  Johannis  apostoli  ad  Portam  Latinam,  ad 
vespcras  ... 

In  t'  Rogationibus,  feria  II,  III.  et  IIII.  hoc  modo  fit.  Cantata 
III*  et  VI*,  canpane  insimul  pulsantur.  In(n)cipitur  a  cantore  in 
choro  ant.  Exurge  Ikmnne,  cum  psalmo  Deus  aurilms  nosiris 
a[u\divi)uus  paires  nostri  annuntiavo^unt ;  qua  repetita,  subsequi- 
lur  oratio.  Moxque  alia  ant.  incepta,  canonicis  egressis  cum 
archa  gestatoria,  gemmis  et  auro  tecta,  cum  crucibus  et  thuri- 
bulis  et  lanterna,  signis  precedentibus  circueunt  loca  destina[ta<], 
cantando  ant.  et  cetera^ad  hec  convenien(ia,ct  in  duabus  eccle- 
siis  fiunt  due  stationes  hoc  modo.  Intrantibiis  illis  ecclesiara 
cum  letania,  procedunt  duo  diaconi  juxta  altare  letaniam  decan- 
tantes,  et  sacerdos  et  alii  duo  diaconi  privatim  et  prostrati  orant 
super  tapetum  coram  altari,  cantantes  vii  j)salmos  penitentiales. 
Finita  letania,  surgunt  hii  tres  ab  (h)oratione,  et  sacerdos  loci 
illius  ad  missam  preparatus  ^  dicit  orationem  ;  subdiaconus  vero 
unus,  ex  illis  qui  die  illa  debent  facere  processionera,  lectionera 
legit,  accolitus  gradale  cantat,  diaconus  vero  legit  evangelium. 
Quo  finito  cum  ant.  de  sancto  loci  illius,  dc  erclesia  exeunt  :  et 
sic  in  alia  statione  fit.  In  tertia  vero  ecclesia  missa  sollempniter, 
cum  tribus  diaconis  et  totidcm  subdiaconis  casulis  indutis  et 
tolidem  ceroferariis,  duobus  quoque  accolitis  tluiribula  ferenti- 
biis,  celebratur.  Qua  finita,  revertuntur  ad  propriam  ecclesiam  : 
c»  sic  fit  per  illos  trcs  dies. 

Vigilia  Asconsionis.  ad  matutinas  evangelium...  Vespere  de 
omnihus  sanctis  pretermitiuntur  usque  ad  octavas  Pentecostes... 

[78]  Octo  dies  Pasche  et  Pentecostes,  et  Naiivitatis  et  Dedi- 
cationis  debet  ex  dobito  inciensare  cervicalarius  aut  precnri  qui 
hoc  pro  se  faciat  ;  reliquis  festivitatibus  anni,  cui  ipse  designa- 
vrrii.  incensare  dcbebit. 

In  dio  Ascensionis,  ad  primam  adhibetur  Confitemini,  Post 
primam  missa  cantata  ad  Sanctam  Crucein,  statim  domini  in- 
duunt  capas  sollempnes  et  duo  custodes  cleriri  accipiunt  duas 
ciuicos,  induti  similiter  capis  ;  accolitus  vero  aquam  benedictam. 

1.  Afs.  cepe.  —  2.  Ce.^  denx  mota  en  mnrgc. —  3.  3r«.  preparatnr. 


REMENSIS    ECCLESIE.  295 

Deinde  oantor  incipit  i^  Ite  in  orbem,  et  sic  ordinate  proMcis- 
ciintur  et  exeuntes  per  portam  sinistre  porticus  que  ost  ante  IIos- 
pilule,  xii^'"^  signis  antecedentibus,  circueunt  ninjus  claustruin, 
cantantes  Omnis  pulnutndo  Donini  ei  celcra  i^  (lue  scquntur  per 
ordinem  usqut»  ad  nonuni  i^  :  si  o[)us  fuerit,  primo  tainen  '  int^M'- 
misso  ;  versus  etiam  cum  unoquoquc  i^  canuntur  el  tinis  res- 
ponsi  repetitur.  Postquam  autem  perveniunt  subtus  capella[m] 
Sancti  Michaelis,  incipil  cantor  ant.  i\07i  vos  relinqHam  ;  et  illis 
intrantibus  ecclesiam,  finita  ant.,  in  media  ecclesia  canlatur  ant. 
Sedit  (mgelus  ;  versus  autem  super  pulpitum  altissonis  vocibus 
canitur,  et  facta  repetitione  cantor  incipit  ant.  0  rex  glorie,  et 

sic  procedunt  in  choruin  et  statim  inchoatur  tertia Ab  ipso 

die  us(iue  ad  octavas  Peniecostes  non  canuntur  vespere  sive 
matutine  de  omnibus  sanctis 

Dominica  infra  Ascensam,  si  de  sanctis  agitur... 

Hec  sunl  ([ue  debent  cantari  feria  III*  Pentecosies,  quamdo 
corpora  sancta  doferuntur  ad  Sanctum  Mauricium.  Kxeun!(^s  de 
ecclesia  cantant  Q.nl,  Salvator  mundi,  et  in  eundo  canunt  i^  Bcata 
vere  mater  cum  versu  Floribus  ejus,  i^  Bonus  pastor  Nichasius 
cum  versu  Cui  vivere,  i^  Sint  lumbi  vestri  cum  v(»rsu  Vigilate 
ergo,  ant.  Scmctum  verum  lumen  *.  Postquam  autem  corpora 
sancta  deposita  fuerint,  cantant  ant.  Lux  perpetua  ;  postea  legi- 
tur  evangelium  de  die.  Postea  archiepiscopus  facit  scrmonom  ad 
populum.  Quo  facto,  redeunt  et  in  reditu  cantant  i^  0  const(mtia 
mart.  cum  [>^]  Nobis  ergo,  i^  Conccde  7iobis  cum  vcrsu  Adjurent 
enim,  unt.  Pi-epoUens  X[Asti  martyr.  In  [injtroitu  ecch^sio  can- 
tant  ant.  ^Sa^icta  Maria  ;  qua  tinita,  dicilur  oratio  de  sancta 
Maria  et  de  omnibus  sanctis. 

Vigilia  Pentecostes,  quando  archiepiscopus  deducitur  cum 
processione  a  palatio  in  ecclesiam,  cantatur  hec  ant.  No7x  vos 
relinquam  ;  in  crasti(ti)num  auiem  ista  caniatur  Accipite  Spiri- 
twn.,, 

[v^^jVigilia  Pentecost(.\s,  ad  missam,  sicut  et  in  vigilia  Pasche, 
lectiones  leguntur,  letanie  aguntur,  excepto  quod  non  dicitur 
Accendite.  Gloria  in  excelsis  canitur  et,  dum  canitur,  signa 
insimul  pulsantur ;  ante  evangelium  corei  portantur  ^  Ipsa  die 
et  sequenti  cruces  et  cerei  ante  archiepiscopum  portantur^.. 
Per  octo  dies  Pentecostes  nichil  agitur  de  sanctis,  sod  si  festi- 
vitas  incurrerit,ad  missam  tamtum  (licuntur  orationos.  Ad  matu- 
tinas  et  missam  et  vespera»  cotidie  canpane  insimul  pulsantur... 
Per  hos  septem  dies  Pentecostes  precentor  septimanarius  incipit 

1.  lf«.  tameiD.  —  2.  Ma.  luiuem.  —  3.  Af«.  portamtur.  —  4.  Ms,  partantur. 


296  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

ant.  ad  horas  dierum  et  ipse  idem,  sive  diaconus  sive  subdia- 
conus  sit,  cantat  responsa  ad  easdem  horas 

Octavis  Pentecostes,  sabbato  scilicet  ad  vesperas,  ant.  proprie 
de  Trinitate  super  psalmos  de  dic  expenduntur  ;  hymnus  0  Itix 
beata  Tinnitas  ;  f  Verbo  Domiyxi  celi  firmati  sunt ;  Jint.  ad 
Magnificat  Te  Deum  laiulamus  Patrem,  Neque  vespere  neque 
matutine  de  omnibus  sanctis,  nec  etiam  in  crastinum  canuntur. 
Ad  conpletorium,  super  psalmos  ant.  Misei^ere  mei;  hymnus  Te 
lucis  ;  ad  Nunc  dimittis  Domine  Saha  nos  Domine  ;  ex  tunc 
etenim  alleluiati  cantus  prctermittuntur.  Matutine  sine  evange- 
lio  clauduntur.  Ad  primam,  ant.  Dominus  regit  me,  et  psalmi 
Detis  Deus  meus  r .  Ad  tertiam,  ant.  Tuam  disciplinam,  i^  In- 
clina  cor  meum,  Ad  sextam,  ant.  Adjtiva  me  Domine,  i^  fn 
eternum  Domine,  Ad  nonam,  ant.  Vide  humiV,  i$  Spes  mea 
Domine,  Ad  vesperas,  ant.  de  feria  expcnduntur  super  j^salmos ; 
hymnus  0  lux  beata  Ttnnitas ;  vespere  [79]  cum  una  oratione 
finiuntur.  Et  per  totam  ebdomadam  missa  canitur  de  sancta 
Trinitate,  feria  VP  de  Cruce,  sabbato  de  sancta  Maria.  Ad 
Magnificat  ant.  Tibi  laus.  Sequenti  nocte  et  usque  ad  kal. 
Augusti  leguntur  libri  Regum  et  agitur  conmemoratio  de  Cruce 
et  de  sancta  Maria.  Matutine  et  vespere  de  omnibus  sanctis 
abinde  canitur  *  cum  consuetis  antiphonis.  Cantantur  etiam  res- 
ponsoria  de  istoria  Deus  omnium  et  cetera. 

Sabbato  in  octavis  sancte  Trinitatis,  hymnus  Deus  a^eaior, 
f  Vespertina  oratio,  ad  Magnificat  ant.  Loqucre  Domine^  oratio 
Deus  qui  nos  conspicis  omni  virtiUe  destitui,  et  ad  matutinas 
oratio  de  dominica  Deus  in  te  sperayitium  conf, 

Ab  octavis  Pentecostes  usque  ad  festivitatem  sancti  Johannis 
agitur  vigilia  mortuorum  iii^"*  diebus  in  ebdomada,  nisi  festi- 
vitas  aliqua  evenerit.  A(d)  festivitate(m)  sancti  Johannis  usque 
ad  festivitatem  *  Omnium  Sanctorum  non  agitur  vigilia  mortuo- 
rum,  nisi  in  jejuniis  quatuor  temporum  et  nisi  pro  anniversariis 
et  prcsentibus  defunctis ;  a  festivitate  Omnium  Sanctorum  usque 
ad  Nativitatem  Domini  aguntur  vigilie  mortuorum  iii^"*  diebus 
in  ebdomada,  nisi  aliqua  intervenerit  soUempnitas.  A  Septuage- 
sima  usque  ad  Caput  jejunii  agitur  vigilia  mortuorum  iir"*  die- 
bus  in  ebdomada.  A  Capite  jejunii  usque  a[d]  Cenam  Domini 
assidue,  et  quotienscumque  vigilia  mortuorum  precedenti  die 
agitur,  subsequcnti  die  missa  pro  eisdem  celebratur. 

79]  In  vigilia  sancti  Johannis  Baptiste,  ad  matutinas  evan- 
gelium  pronuntiatur.  Sero,  quando  domini  procedunt  ^  in  sinis- 

1.  Lire  canuDtur.  —  2.  Ce«  dtxix  mots  en  marge,  —  3.  Ms.  procedit. 


REMENSIS    ECCLESIE.  297 

tram  povticuni^  ubi  est  altare  in  honore  Sancti  JohnnnisBaptiste, 
in  introitu  canitur  i^  hoc  Descendit  angelus  Domini  et,  dicto 
Pater  noster  tantum,  vesperc  incipiuntur.  In  reditu  autem  de 
sancto  Calixto  commemoratio  agitur  et  dicitur  hec  antiphona 
Beatus  rir  qui  su/fert  tri,  ;  et  dicta  oratione,  descendunt  in 
ecclesiam  et  in  introitu  ecclesie  cantant  de  sancta  Ouce  hanc 
ant.  0  crux,  et  post  orationem  intrantes  chorum  cantant  de 
sancta  Maria  hanc  ant.  Hec  est  regiyxa  virginum  sive  aliam 
conpe(n)tentem,  et  dicta  oratione  canuntur  vespere  de  omnibus 
sanctis.  Ad  matutinas  vero....  Ad  primas  vesperas,  i^  a  binis 
cantatur  Gahriel  angelus, 

In  die  festivitatis,  ad  vesperas  viiii  candelabra  in  prospectu 
altaris  ponuntur,  psnlmi  vero  dc  feria  cum  antiphonis  de  matu- 
tinis  laudibus  canuntur.  Sciendum  qubquo  est  quod  ad  matutinas 
a  binis  cantatur.  Ad  missam  sollempnes  cape  induuntur... 

Vigilia  apostolorum  Pauli  et  Petri,  ad  matutinas  agitur  de 

sancto  Leone  papa Ad  vesperas  dicitur  oratio  que  dicta  est 

ad  missam  ipso  die.  Canonici  autein  procedunt  ad  Sanctum 
Petrum  ad  moniales  et  in  procedendo  cantant  hanc  ant.  Cum 
ducei^etur  Petrus  ;  in  introitu  autera  ecclesie  canitur  hec  ant. 
Tu  es  pastor  ovium  sive  hec  Considera  oves,  et  intrantes  cho- 
rum '  dicunt  Kyrieleyson  iii,  Pater  noster,  Et  ne  [no}5  inducas, 
In  omnem  tefvrim  exivtl^t]  sonus  eorum,  et  (h*emus  Presta  que- 
sumus  omnipotens  Deus  ut  nullis,  Postea  incho(n)antur  vespere 
et  supcr  iiii  psalmos  canuntur  iiu  ant.  proprie,  scilicet  Beatus 
vir  P,,  a.  Intcllexit  beatus  P.,  Tunc  conversus  r.  m  u.,  Consi- 
de7'a  0.  t,  Hymnus  autem  est  Aufx^a  luce,f  Beatus  es  Simon  Bar- 
;owa.  Ad  Magnificat  hec  ant.  Ilec  sacra  Petri^sed  post  Magnificat 
anima  mea  Dominum  v°]  Kyrieleyson  dicitur  viiii.  vicibus. 
Presbiter  autem  dicit  alte  et  quasi  legendo  Pater  noste^*  qui  es, 
et  preces  que  sequntur  et  orationem.  Post  vesperas  autem  rever- 
tentes  cantant  vesperas  in  choro  Sancte  Marie,  cum  psalmis  de 
feria  et  cum  una  antiphona,  .scilicet  Beatus  Petrus  apostolus  et 
sine  hymno,  f  tamen  ^  dicitur  In  omnem  toram,  Ant.  ad  Magni- 
ficat  Tu  es  pastor  ovium.  Sequcnti  nocte  matutine  singulariter 
aguntur  de  sancto  Petro  et  nulla  mentio  agitur  de  sancto  Paulo, 
nisi  in  lectionibus.  In  crastinum  autem,  in  introitu  ecclesie 
Sancti  Petri  dicitur  hec  ant.  Ilec  saari  P.  s.  et  Kyrieleysoyi  iii, 
et  versorium  cum  oratione  de  apostolis.  Die  ipso  festivitatis 
apostolonmi,  ad  vesperas  super  psalmos  canuntur  antiphona 
Juravit  Dominus  et  cetere  per  ordinem...  ^  Scienduin  autem 

1.  En  ifUerligne.  —  2.  Af».  chorium.  —  3.  Ms.  tamem.  —  4.  iCn  marg9. 


298  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

quod  ad  ipsas  vesperas  transactas  viiii  candolabra  ante  altare 
ponuntur. 

Sequenti  nocte,  nd  malutinas  ngitur  totuni  de  sancio  Paulo... 

Sequenti  nocte,  ad  matulinas  agitur  totura  de  sancto  Theo- 
derico 

Soqucnti  noctc,  ad  matutinas  agitur  de  sanctis  martyribus 
Processo  et  Martiniano...  Ipso  die,  ad  vespcras  procedunt  cano- 
nici  ad  Sanctum  Hylarium.  In  introitu  ecclosie  canitur  una  ant. 
de  apostolis,  scil.  hcc  Beaii  ei^itis  sive  alia  conpetens;  qua  finita, 
Kyrielei/son  iii.  dicitur  et  Patei*  noster,  et  versorium  ad  apos- 
tolos  p(U'tinc[n]s  ct  oratio  propria  de  sanct<j  Thonia.  Postea 
inchoantur  vospere  ;  psnlmi  vero  cum  una  antiphona  expendun- 
tur,  scilicet  hnnc  Etwfes  ibant  et  flebant ;  hymnus  Exultet  celum 
laudibus,,,  Finita  anriphona  et  orationo, statim  de  octavis  subin- 
fertur  hoc  antiphona  Gloriosi  principes  terrae.,  Deinde  domini 
ad  suam  repedantes  ecclesiam,  canuntur  ad  vesperas  de  omnibus 
sanctis.  Sequenti  nocte,  ad  mntutinas  totum  agitur  de  apostolo... 
[80]  Ipsa  die,  post  primam  statim  canitur  missa  ad  magnum 
altare  ^  Qua  finita,  tercia  pulsatur  et  canitur  ;  et  hoc  facto, 
domini  procedunt  ad  Sanctum  Hylarium.  In  introitu  autem  dici- 
tur  ant.  Dum  steieritis  antc  reges,  et  Kyrieleyson  iii.  dicitur  et 
Paiei'  nostei\  et  versorium  de  apostolis  et  oratio  de  sancto 
Thoma,  Dum  autem  presbiter  et  ceteri  ministri  preparant  se  ad 
officium  misse,  ceteri  cantant  terciam.  Cantata  autem  missa,  dum 
sacerdos  ceterique  qui  ministraverint  deponuat  sacras  vestes, 
alii  interim  cantant  sextam.  Et  hic  ordo  observandus  est  ad 
Sanctum  Petrum  veterem  et  ad  Sanctum  Martynum.  Reversi 
autcm  iterum  cantant  sextam...  Sequenti  nocte,  ad  matutinas 
agitur  de  sancto  Martyno 

Ipsa  die,  qui  est  dies  scptima,  ad  vesperas  dicitur  una  anti- 
phona  super  psalmos,  scilicet  Euntes,  hymnus  vero  est  Aurea 
luce,  f  In  omnem  iei^raii  ;  antiphona  ad  Magnificat  anima  Isii 
snnt  due  olive  ei  duo  candelabra.,. 

In  festo  sancte  Marie  Magdalene,  ad  vesperas... 

Translatio  sancti  Nichasii  sociorumque  ejus.  —  Ad  vesperas, 
hymnus  est  Sanciorum  >?ie?'e/w.  Vespere  et  matutine  de  omnibus 
sanctis  pretermittuntur.  Diaconus  cantat  invitatorium,  et  quam- 
vis  viiii  candelabra  ante  altare  ponantur,  non  tamen  *  a  binis 
cantatur  [v**].  Ad  missam  soUempnes  cape  induuntur.  Ad  vespe- 
ras,  psalmi  et  antiphone  de  die  canuntur.  Ad  matutinas,  iii,  vi. 
et  viin.  i^  de  propriis  responsis  inseruntur. 

1.  Ms.  altertf.  —  2.  M$.  tainem. 


^^ 


REMKNSIS    ECCT.ESIK.  290 

Post  tridie,  vigilia  bcati  Jacobi  nec  agitur  nec  jejunatur. 

Ipso  die,  de  sancta  Cristina  nichil  agitur. 

i)e  sancto  Christoforo  coUecte  solummodo  ad  missam  subjun- 
gitur;  passio  ejus  ad  mensam  legitur. 

Pridie  kal.  Augusti,  de  sancto  Germano  agitur. 

Kalcndis  Augusti,  procedunt  canonici  ad  Sanctum  Pelrum 
veierem  \  In  introitu  ecclesie  canitur  hec  antiphona  Quodcum- 
qne  et  Kyrieleysoyi  dicitur  iii,  Patey  noster  qui  es  in  celis,  Et  ne 
nos  inducas,  Sohe  jubente  Deo  terrnrum  I\  c,  Oremus  Deus 
qui  beatum  Petjmm  apostolum  a  rinculis  absolutum  irdesum  ; 
reversi  autem  cantant  vesperas  de  omnibus  sanctis.  In  craslinum 
autem  siiniliter  canitur  in  introitu  ecclosic  Sancti  Petri  hec  ant. 
Tu  es  pastor  ovium  et  cetora.  Ad  missam  tantuni  collccte  de 
sajictis  Machabeis  dicuntur.  Passio  eorum  in  refcciorio  h»gi- 
tur.  Si  kal.  Augusti  V  feria  fuerint  ct  Inv(3ntio  bcnti  Ste])hani 
VII  feria,  ipso  sabbato  ad  vesporas  totum  de  festivitato  apitur... 

Festivitate  beati  Laurentii  canitur  invitatorium  Rrr/em  ^se^npi- 
teryium, 

Hec  et  festivitas  sancti  Bartholomei,  si  in  sabbalo  evenorint, 
de  ipsis  sanctis  usquequaque  agitur... 

In  celebritate  sancti  Ciriaci  sociorumquo  ejus... 

l)e  sancto  Merainio  viiii  lectiones  aguntur. 

Per  circulura  anni  de  fcstivitatibus  sancte  Marie  nulla  vigilia 
agitur  nisi  de  Assumptione  sancte  Marie,  in  qua  vigilia  ad 
matutinas  quidein  de  sanrto  FCusebio  agitur  et  de  hystoria  legi- 
tur.  In  die  vero  ad  missam  de  sancta  Maria  canitur  et  logitur  ; 
orationos  tantum  de  sancto  dicuntur. 


Assumptionis]  non  agitur 
81]  sancti  Lauremii,  nisi 


Sciendum  est  quod  infra  octavas 
do  aliquibus  sanctis  nisi  de  octavis 

tantummodo  ad  missam.  Quando  archicpiscopus  doilucitur  a 
palatio  in  ecclesiam,  canitur  heo  ant.  ffec  est  rcginn  virginum, 
In  crastinum  autem  hoc  ant.  Beata  Dei  genitrix.  Ad  vosperas... 

Septima  dio  autem,  ad  vesperas,  imus  ad  Sunctum  Sy[ui]pho- 
rijinum.  In  introitu  autom  ecclosie  dicitur  hec  ant.  Bcatus  rir 
rjui  suffert  ^  ;  qua  finita,  Kyrieleyson  tor  dicitur,  et  vorsorium  do 
martyre  et  oratio.  Postea  inchoa[n]tur  vespere  ;  decursis  autom 
psalmi[s]  canitur  hoc  i^  Sancte  Si/[m]phoriane,  hymmis  vcro  esL 
Martyr  Dei,  f  Gloria  et  honore.  Ad  Magnificat  dicitur  ant.  0 
beate  Symphofnane.  Reversi  autom   in   chorum   Sancte   Marie, 

canimus  vosperas  de  octavis Ipsa  die,  post  primam  missa 

caniturad  majus  altare  deoctavis;  postea  procodimus  ad  Sanc- 

1.  .V*.  ▼eloriiin.  —  2.  Ms.  sunt. 


300  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

tum  Sy mphorianum .  In  introitu  autem  ecclesie  dicitur  hec  ant. 
0  beate  Symphoriane.  Postea  sequitur  Kyrieleyson  iii,  et  t  et 
oratio  de  martyre.  Postea  missa  canitur  de  martyre ;  tantummodo 
orationes  de  sancto  Thimoteo  subinferuntur  ;  sequencia  Tero 
caniiur  Regine,  Ipsa  die,  ad  vesperas  imus  ad  Sanctum  Thimo- 
theum.  In  introitu  autem  canitur  hec  ant.  Sancli  lui  Domine, 
postea  sequitur  KyHeleyson  iii,  et  t  et  oratio  de  martyribus ; 
postea  inchoantur  vespere.  Reversi  autem  canimus  vesperas  de 
omnibus  sanctis.  In  crastinum  similiter  canitur  hec  ant.  in 
introitu  ecclesie  Sancfits  Thimoiheus ,  postea  sequitur  Kyrieley- 
son  ter,  et  f  et  oratio  de  martyribus.  Ipsa  die,  ad  vesperas 
agitur  dc  sancto  Bartholomeo  tantum.... 

In  die  sancti  Augustini,  Hermetis,  Juliani... 

Passione  sancti  Johannis  Babtiste,  tria  prima  i^  tantum  de 
sancta  Sabina  canitur,  cetera  ex  toto  leguntur 

Si  kalendo  Septembris  prima  feria  evenerint,  sabbato  ad  ves- 
peras  de  sanctis  Sixto  et  Sinitio  usqucquaque  agitur ;  solito  more 
novem  candelabra  ante  altare  ponuntur  \  non  tamen  *  a  binis 

cantatur Cetera  cum  vesperis  de  omnibus  sanctis  utroque 

vespere  pretermittuntur...  In  dic,  ad  missam  cape  induuntur 

Vigilia  Nativitatis  sancte  Marie,  de  sancto  Inventio  agitur. 

Nativitas  sancte  Marie 

Sero,  scilicet  in  vigilia  sancti  Maurilii,  procedunt  domini  in 
destram  porticum,  ubi  est  altare  in  honore  Sancti  Maurilii.  In 
introitu  canitur  i$  hoc  Cum  sanclus  presul,  et  dicto  Pater  noster 
tantum  vespere  incipiuntur  ;  deinde  decursis  psalmis,  a  duobus 
diaconibus  canituri^  ^/ir^rn^  [y^]do7ninus  pontifex.f  Nonest  fraur 
d[aC^is;  hymnus  est  Iste  confessor.  In  reditu  autem  de  sancto 
Calixto  conmemoratio  agitur  et  dicitur  hec  ant.  Beatus  inr  qui 
suffert  temptationem ,  Et  dicta  oratione  descendunt  in  ecclesiam, 
et  in  introitu  ecclesie  cantant  de  sancta  Cruce  hanc  ant.  0  a*ux,  et 
post  orationem  intrantes  chorum  cantant  de  sancta  Maria  hanc 
ant.  Hec  regina  virginum  sive  aliam  conpetentem;  et  dicta  ora- 
tione,  canuntur  '  vespere  de  omnibus  sanctis.  Ad  matutinas  vero 
similis  ordo  servatur;  invitatorium  aduobus  diaconibus  canitur, 
scil.  Hec  agmina  Xpisti  pangite  et  omnia  ^  similiter  canuntur 
a  binis;  de  sancto  Calixto  hec  ant.  dicitur  Quipre,  te. ;  de  sancta 
Cruce  hec  ant.  dicitur  Super  omnia  ligna  cedroimm  ;  de  sancta 
Maria  hec  ant.  dicitur  Beata  Dei  genitrix  sive  alia  conpetens. 
Iii  crastinum  autem  ad  eundem  locum  missa  canitur  et  sol- 
lempnes  cape  induuntur.... 

1.  Afs.  ponttor.  —  2.  M$,  taraero.  —3.  Af«.  canitiir. 


KEMENSIS    ECCLESIE.  301 

Exaltatio  sanctc  Crucis. . .  In  die,  ad  missam. . .  sollempnes  cape 
induuntur,  Credo  in  timim  Deiim  canitur,  quacumque  die  eveniat. 
Ipso  die,  ad  matutinas  illuminatur  corona  ante  Crucifixum 

Post  hanc  festivitatom,  ubicumquo  quarta  feria  occurrerit,  ibi 
JGJunium  septimi  mensis  celebratur,  quia  plena  ebdomada  ante 
equinoctium  jejunium  septimi  mensis  celebrari  debet.  Quando 
jejunium  septimi  mensis  celebratur  feria  quarta,  post  primam 
cantantur  x.  psalmi  penitentiales...  ;  quibus  finitis,  soquntur 
prcces  et  orationes.  Post  tcrciam  autem  discalciantur  canonici; 
regressi  autem  in  chorum,  cantant  sextam.  Qua  cantata.  signa 
insimul  pulsantur.  Tunc  incipit  cantor  Exiu^ge  Domine  ad.  ;  quo 
ronpleto,  dicitur  oratio  de  sancta  Maria  et  de  omnibus  sanctis. 
Postea  exeunt  de  choro,  una  preccdente  cruce.  el  pergentes  per 
chmstrum  cantant  istas  antiphonas  Si  fecissoiuis  jtrccepfa ,  Ore- 
7}nis  dtV.,  Qiii  celoru7n  coniincs,  Venientes  autcMu  ad  Snnotum 
Sy[m]phorianum,  in  introitu  cantant  antiphonam  Bcaii  criiis  ; 
qua  hnita,  Ki/rieleyson  iii.  dicitur  et  postca  statim  procumhunt 
ad  orationem,  et  dicto  Amc7i  statim  exeunt  cantantes  antiplionam 
Isii  suni  viri  sancii,  Qua  tinita,  duo  subdiacones  incipiunt  lota- 
niain  et  hanc  decantantesredeunt,  nec  intrant  perportam  ohiustri, 
sed  pergunt  in  circuitu  murorum  archiepiscopi  donec  per  majo- 
rem  portam  eccloBie  in  chorum  regrediantur,  [82]  et  finita  letania 
missa  cantatur. 

Similiter  feria  Vl^^psahni  x  post  primam  cantantur.  Cantata 
auiem  VI*,  signa  insimul  pulsantur  et  tunc  incipit  cantor  Pro- 
picius  esio  Domine.  Quo  decurso  cum  psalmo  et  Gloria  Pairi,  et 
dicta  oratione  de  sancta  Maria  et  de  omnibus  sanctis,  exeunt 
cantantes  antiphonam  «SV  fecissemus  et  de  aliis  prout  opus  fuerit. 
Exeuiites  autem  de  ecclesia,  non  devertuntad  dexteram  j)artcm, 
sed  per  portam  que  est  pro  oculis  exeunt,  et  procoflunt  por  veius 
forum,  per  viam  que  estjuxta  muros  urbis  usque  ad  Sanctum 
Petrum.  Quo  pervenientes,  in  introitu  ecclesie  cantant  antipho- 
nam  Tu  es  pastor  ;  qua  finita,  Ky^rx^leyson  iii.  dicituret  statim 
procunbunt  ad  orationem.  Qua  expleta  et  decursis  precibus  con 
versorio  et  dicta  ^  oratione  de  apostolo,  regrediuntur  cantantos 
antiphonam  Quo[d]cunque  ;  qua  finita,  revertontes  per  aliam 
viam,  scilicet  que  est  a  parte  sinistra,  duo  subdiaconi  incipiunt 
letaniam  ;  et  hanc  decantantes,  ordinate  repedant  in  choruin 
Sancte  Marie,  et  statim  post  letaniara  missa  canitur 

Si  natalis  Mathei  apostoli  sabbato  evenerit,  totum  de  apostolo 
aeitur 

1.  Af«.  de. 


i 

I 


302  ORDO  LEGENDI  ET  CANTANDI 

Post  vesperas  de  sancto  Mauricio  antiphoiia  et  oratio  subin- 
fertur — 

Ab  octavis  Pentecostes  usque  ad  Adventum  Domini,  si  sepii- 
mane  plus  quam  dominicales  misse  supcrabundaverint,  parcen- 
dum  est ;  et  conpetenti  tempore  ipsas  missas  protelari  oportet. 

Istud  autem  sciendum  el  observandum  est  quod,  onmi  tein- 
pore,  omni  die  canonici  in  choro  psalmos  stando  decantant, 
exceptis  tamen  *  illis  qui  debilitate  vel  egritudine  gravantur, 
exceptis  psalmis  qui  post  primam  in  Quadragesima  cantantur. 

Sequenti  sabbato,  hoc  esi  vigilia  sancti  Michaelis,  ad  vesperas 
psalmi  de  feria  canuntur ;  de  ceiero  omnia  de  angelo  aguntur. 
Post  vesperasantiphonade  l\ei>ieT[no]lkmmw7'€x  omnipotens  pre- 
termittitur  canonicis  per  singulos  anno(nois  ad  Sanctum  Michno- 
lem.  In  introitu,  i^  Fidelis  scrmo  canitur,  et  ad  vesperas  tantum 
crux  ante  defertur  ;  illuc  postquam  pervenerint,  neque  Kyvi- 
eleyson  neque  preces  dicuntur,  sed  post  brevem  orationem  vespere 
incipiuntur.  Ingressi  post  vesperas  subter  Snnctum  Calixtum  *, 
antiphona  de  eo  dicitur  et  oratio,  et  intrantibus  ecclesiam  anti- 
phona  de  sancta  Cruce  et  oratio  dicitur  ;  et  intrantibus  in  cho- 
rum,  antiphona  de  sancta  Maria  et  oratio  dicitur.  Postea  vespere 
de  omnibus  sanctis  canuntur.  Ad  matutinas  ordo  redeundi  obser- 
vatur.  Sequenti  die,  postquam  tercia  sonuerit  ot  in  choro  can- 
tata  fuerit,  pulsatis  insimul  signis^,  egrediuntur  domini  de  choro 
et  presbiter  septimanarius  paratus  ad  missam,  cum  processione 
diaconorum  et  subdiaconorum  et  acolitorum,  precedit  eos.  Ipso 
die,  ad  missam  cape  induuntur.  Crcdo  in  Deiim  Patrem  non 
canitur. . . . 

Pridie  kalendas  octobris,  quando  canonici  debent  movere 
versus  Sanctum  Remigium,  non  sonant  vespere  sicut  ncc  in 
altera  festivitate,  sed  tantummodo  signum  ad  [  v°]  vocandos  fra- 
tres.  In  ceteris  autem  festivitatibus,  ubicumque  canonici  ad 
procedendum  egrediuntur,  sonant  ex  toto  vespere.  Euntes  vero 
in  introitu  ecclesie  cantant  antiphonam  hanc  Confessor  Domini ; 
postea  sequitur  Kyricleyson  iii.  et  Fater  noster,  et  versus  de 
sancto  et  oratio.  Inde  vero  regressi  in  chorum  Sancte  Marie, 
canunt  vesperas  de  ipsa  sollepnitate,  cum  una  antiphona  super 
psalmos  0  quam  venerandxis  es  et  sine  hymno,  t  tantuni  dicitur, 
et  antiphona  ad  Magnificat  anima  mea  Iste  csi.  Sequenti  die, 
exeuntes  de  capitulo,  mox  cantant  terciam  statimque  missam, 
et  pulsatis  pariter  signis  procedunl  et  eundo  nichil  cantant,  sed 
in  introitu  ecclesie  incipit  cantor  i^  Isie  est ;  quo  finito^/vyrtric//- 

1.  Af«.  tamein.  —  2.  Ms,  Calutum.  —  3.  En  interligne. 


REMENSIS   ECCLESIE,  1^03 

son  dicitur  iii.  et  f  de  ipso  sancto  et  oratio  ;  postea  celebratur 
missa.  Illo  die.  ad  niissam  canitur  sequencia  Ad  celcbres.  In 
crastinum  autem,  in  introitu  ecclesie  Sancti  Remigii  canitur 
ant.  Pax  eferna  ;  qua  finita,  Kyrieleyson  iii.  dicitur  et  f  Ilec  ext 
domns  Iknnvii  /'.  c.  ;  postoa  scquitur  onitio.  Ad  missam  canitur 
sequencia  Kia  simul.  In  quo  etiam  die  nullus  ex  canonicis 
neque  diaconus  neque  subdiaconus  neque  accoliius  ad  missam 
rainisirat,nisi  tantummodo  succentor  qui  chorum  tenet.  Regressi 
autem  vesperas  cantant....,  pretcrmissis  vesperis  de  omnibus 
sanctis.  Sciendum  esl  autem  quod  in  uiraque  festivitate  sancti 
Remigii  viiii.  candelabra  in  prospeciu  altaris  ponuntur  ^  et  a 
binis  cantatur 

VI i  idus  octobris,  procedunt  canonici  ad  Sanctum  Dyonisium. 
In  introitu  autem  ecclesie  canitur  ant.  U  beute  Dyonisi ;  qua 
finita,  Ky[ri]eIeyso7i  iii.  dicitur  et  versurium  et  oratio  de  marty- 
ribus.  Post  Magnificat  aniina  mea  autem  de  Dedicaiione  ipsius 
ecclesie  antiphona  subjungitur  hec  Zcchce.  Regressi  autem  can- 
tant  vesperas  de  omnibus  sanctis.  In  crastinum  autem  canitur 
in  introitu  ecclesie  Sancti  Dyonisii  hec  ant.  AY  /}(cta  es(,  et 
KyrieJeyson  iii.  dicitur  et  versus  et  oratio  de  martyribus. 

Vigilia  sancti  Calixti  cantantur  vespere  in  turim  veterem.  In 
introitu  autem  nichil  cantatur,  sed  in  reditu  ant.  ct  oratio  de 
sancta  Cruce  ante  Crucifixum  dicitur.  In  introitu  chori  de  sancta 
Maria  dicitur  anliphona  et  oratio ;  postea  vespere  de  omnibus 
sanctis.  Ad  matutinas  idem  ordo  commemoratur.  Invitatorium 
est  autem  Regem  scmpiternnm  ,  .viiii  responsum  Vir  iste  tn 
popnlo.  Ad  missam  cape  induuntur.Ad  vcsperas  viiii  canch^hibra 
illuminantur.  Vespere  de  omnibus  sanctis  preiermituntur.  Post 
vespcras  de  sancto  Basolo  ant.  et  oratio  dicitur. 

De  Deiucatione  ecclesie.  —  Pridie  Dedicationis  ecdesie 
agitur  de  sancto  Luca  evangelista  et  confessore...  Sero,  quando 
archiepiscopus  deducitur  a  pal^Uio  in  ccclesiam  con  processione, 
cantatur  hec  ant.  Fundamenta  templi  hnjus.  In  crastinum  aulem 
ista  Benedic  Domine...  [83]  Vespere  de  omnibus  sanctis  et  matu- 
tine  preterinittuntur  vu  diebus  ;  memoria  defunctorum  non 
agitur 

Octava  die  agitur  de  festivitate  (oinnium)  sanctorum  marty- 
rum  Crispini  et  Crispiniani,  in  quo  dit^  de  sancto  Celsino  una 
colleta  dicitur.  Septimo  itaque  die,  ad  vesperas  de  sanctis  istis 
agitur,  et  vespere  de  omnibus  sanctis  repetuntur. 

Vigilia  Omnium  sanctorum,  ad  vesperas.  quando  donus  arclii- 

1.  Ms.  ponitur. 


304  ORDO  LEGENDl  ET  CANTANDI 

episcopus  deducitur  *  cura  processione  a  palatio  in  ecclesiam, 
canitur  hec  ant.  Timere  Domimon.  In  crastinum  autem  ad  ean- 
dem  processionem  canitur  hoc  ant.  Beufi  csiis,,,  Ipso  die,  post 
primam  ex  longa  consuetudine  faciunt  canonici  conmendationem 
pro  anima  domini  Ebali  archiepiscopi,  qui  videlicet  altare  de 
Bechiniaca  villa  propter  suum  adniversarium  faciendum  nobis 
donavit,  et  mansiones  archiepiscopi  labefactas  peroptime  repa- 
ravit  et  thesaurum  ecclesie  adnichillatum  multipliciter  restau- 
ravit  ;  unde  etiam  dc  ipsius  thcsauri  reditibus  Daduhis  in  choro 
in  festivitate  Omnium  sanctorum  annuatim  haberi  constituit, 
propter  quod  ipso  die  anime  sue,  ut  prediximus,  fieri  conmenda- 
tionem  obtinuit.  Sciendum  cst  etiam  quod,  ipso  die,  post  vespe- 
ras  de  Omnibus  sanctis  expletis,  aguntur  vospere  pro  omnibus 
fidelibus  defunctis,  et  sequenti  nocte  post  matutinas,  preter- 
missis  matutinis  de  omnibus  sanctis,  matutine  pro  defunctis 
cum  novem  lectionibus  aguntur.  Similiter  post  primam  quin- 
decim  psalmi  pro  defunctis  canuntur,  et  post  tertiam  missa  ante 
missam  de  dic.  Iterum  videndum  est  quod,  si  festivitas  Omnium 
sanctorum  die  sabbati  evenerit,  ipso  die  post  vesperas  non  agi- 
tur  ;  conmemoratio  defunctorum  differtur  in  crastinum.  Item  si 
hec  festivitas  die  dominica  evenerit,  post  prima[m]  facta  aqua 
benedicta  canonici  faciunt  proccssionem ,  et  tinita  antiphona 
lienedic  Dominc  canunt  i^  Concede  nobis  Domine  cum  versu.  In 
introitu  autem  ecclesie  cantant  lianc  ant.  Beati  esiis  ;  postea 
procedunt  in  medio  ecclesie  et  ibi,  decursa  prodictaant.,  canunt 
i^  Beaia  veve  mater  ;  versum  autem  adolescentes  cant[antes| 
super  pulpitum  canunt,  et  facta  repetitione,  ingrediuntur  chorum 
cantantes  antiphonam  0  qiucm  gloriosum  est.  Iterum  sciendum 
est  quod  a  kalendis  novembris  usque  ad  Adventum  Domini,  in 
dominicis  diebus  ad  processionem  in  introitu  ecclesie  cantande 
sunt  istc  due  antiphone  Beati  esiis,  0  quam  gloriosum  est,,, 

iii®  idus  decenbris,  pulsatis  insimul  vesperis,  procedunt  cano- 
nici  ad  Sanctum  Martinum.  In  introitu  autom  ecclesie  canitur 
hec  ant.  Exequie  Martini  sive  alia  conpetens  ;  qua  finita,  Kyjne- 
lcj/son  in.  dici(ci)1ur  ;  postea  sequitur  Paier  nosicr  et  versorium 
et  oratio  de  sancto,  et  sic  inchoantur  vespcrc.  Reversi  autem 
domini,  canunt  vesperas  de  omnibus  sanctis  in  choro  Sancte 
Marie.  In  crastinum  autem,  similiter  in  introitu  ecclosie  Sancti 
Martini  canitur  hec  ant.  0  Martine ;  et  dicto  Kyrielet/son  iii, 
sequitur  Patcr  noster  et  versorium  de  sancto  ;  postea  inchoatur 
tertia.  Qua  finita,  domini  capis  sollempnibus  induti  celebrent 

1.  Mb,  decudtur. 


.««#»'.•.■1  -r»  1-      •  «      *•  ««••».  J  ■" 


."I 


REMENSIS   KCCLESIE.  305 

missam.  Post  missnm  autem  ibidcm  decuifv^^Jrunt  soxtam  et 
interim  sacerdos  et  levite  et  ceteri  qui  ministravcrunt  deponunt 
sacra  vestimenta  ct  post  revertunt. 


SACRAMENTARIUM 

ABBATIAE     S.    REMIGII     REMENSIS 


1n  Christi  nomine. 

In  hoc  volumine  Liber 

Sacramentorum  continetur  ", 

qubm  vir  venerabilis  godelgaudus, 

sacerdos.  sed  *  kt  monachus,  immo  etiam  et 

decanus,  divino  instinctus  amore.  suo 

LaNTBERTO    SACEKDOTI    *-',   VITAM    SOLITARIAM 

DElJENTl'*,  JUSSIT  IMPERIO  ''  TRANSORIBERE  HUNC 

LIBRUM.   Et    HOO    DEVOTUS    OBTULIT    IN    HONOREM  ^ 

BEATISSIMI  ReMIGII  EPISCOPI  UUBIS  ReMORCM, 
IN  COENOBIO  ^  ILLIUS.   UBI  IPSIUS  DOMNI  PIIKTIOSUM  '* 
CORPUS  QUIESCIT.   ErGO  ISTE  CODEX  LEGENTIBUS,   VEL 
AUDIE.NTIBUS  PROFICIAT  AD  SALUTEM,   ET  CONTEMNKNTIBUS  ' 
INGERAT  TIMOREM,   ET  CONLATORIBUS  MEMORIA  AEVIS  ^ 
PKOLIXIORIBUS,   BEATITUDO  POST  '* 
TEMPORA.   AmEN.   AmICE,  VIS  SCIRE  QUOMODO 
EXARATUM  SIT  '#   EXORDIUM  SUMPSI  "*  XI  KAL[eNDAs] 
APRILIS,    CONCURRENrE    "    VII,    EPACTA    NULLA.     INDIC- 
TIONE  ''  VI,  CUKREBANT  UTKUMQUE  SIMUL.  PeKKECTUM 
DUXI  X  ^  KAL.   AUGUSTi;  KUKSUM  CUKKEBANT 
CONCUR.  ''  m,  EPACT.  '^  XXII,  INDICT.  °  VIII  ;  QUOD 
NUNC  EST  ANNUS  QUOQUE  XXXI  REGNANTE  DUMINO  '' 

NosTRo  Kauolo  gloriosissimo  rege  Fkancokum. 

Varianies  de  Mabii.lo.v  (Acta  SS.Beneil.)  —  a.  noni.Hoc  vol.libri  Snrrainenla- 
rioruin  continct.  —  ft.seu—  c.  sacerilofe.—  (/.  dcp:ens.  —  e.  imperium.— /'.  honore. 

—  g,  coenubii.  —  //.  ipse  dtunnus  preliosus.  —  V.  contcmpneiilihus.  —  /  ejus.  — 
fc.  a  beato  per. —  /.  exaratus  esl.  —  m.  sumpsil.  —  «.  concurrcns.  —  o.  iudictio. 

—  p.  owet,  —  q.  epacla.  —  r.  domno. 

VII  20 


306  ■    SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

In   NOMINE   DOMINI  NOSTRI  JeSU  ChRISTI. 

Incipiunt  Benedictiones  episcopales. 

Benedictio  in  viGiLiA  Natalis  Domini. 

Populum  tuum,  quaesumus,  Domine,  pio  favore  prosequere, 
pro  quo  dignatus  es  in  hac  sacratissima  noctc  tuam  mundo  prae- 
sentiam  exhibere. 

Cunctis  eum  adversitatibus  paterna  pietate  custodi,  pro  quo 
in  mundo  hoo  tempore  ex  Virgine  dignatus  es  nasci. 

Ut  te  Redemptorem  suum  semper  intelligat,et  tuam  veraciter 
gratiam  comprehendat.  Quod  ipse  praestare. 

In  Natali  Domini. 

Respice,  Omnipotens,  de  coelo  plebem  tuam,  pro  cujusredemp- 
tione  dignatus  es  nasci  de  Virgine. 

Complectere  hunc  populum  in  Ecclesiae  sinu,  qui  nobis  pro- 
cessisti  Mariae  de  thalamo. 

Ut  pietate  sedula  in  te  sit  salus  hominum,  propter  quos  factus 
es  creator  astrorum. 

Sit  haec  plebs  tuis  praeceptis  obedienter  amabilis,  sicut  cst 
partus  Virginis  in  origine  singularis. 

Ut  cum  dies  tui  adventus  eifiilserit,  invenias  in  illis  quod 
recondas  in  horreo,  pro  quibus  dignatus  es  venire  de  coelo. 

Ille  vos  benedicat  de  coelis,  qui  per  crucem  et  sanguinem 
passionis  suae,  vos  veniro  dignatus  est  redimere  in  terris. 

Benedictio  in  natali  sancti  Stephani. 

Deus,  qui  tuos  martyres  sic  confixisti  charitate,  ut  pro  te 
etiam  mori  cuperent,  ne  perirent. 

Et  beatum  Stephanum  in  confessione  ita  succendisti  fide,  ut 
imbrem  lapidum  non  timeret. 

Exaudi  precem  familiae  tuae  amatoris  inter  festa  plaudentem. 

Habeat  sanctum  Stephanum  pius  iste  populus  patronum, 
quem  etiam  ille  habuit  impius  advocatum. 

Accedat  ad  te  vox  illa  intercedens  pro  populo,  quae  orabat 
pro  inimicis  in  ipso  martyrio. 
"  Ut  se  obtinente  et  te  remunerante,  perveniat  illuc  plebs  ad 

quaesita  per  gratiam,  ubi  te  coelis  apertis  ipse  vidit  in  gloria. 

Ille  vos  benedicat. 

In    NATALl    SANCTI    JaCOBI    ET   JoHANNIS   APOSTOLI. 

Deus,qui  tuos  apostolos  pretiosa  gentium  lumina  praeparasti, 
qui  Jacobum  et  Johannem  ad  inlustrandas  animas  inter  vasa 
ecclesiae  candelabra  fidei  preparasti. 


■  *-,' 


S.    REMIGII    REMENSIS.  307 

Fac  plebem  tuam  imitari  quod  unus  exorando  formavit,  alter 
evangelizando  eructavit. 

Fructificet  in  populo  quod  seminavit  iste  verbo,  plantavit  ille 
martyrio. 

Ut  eorum  interventu  baec  turba  illius  reficiatur  dulcedine, 
supra  cujus  pectus  carus  Jobannes  recubuit. 

Quod  ipse. 

In  natali  sanctorum  Infantium. 

Concede,  quaesumus,  Domine,  plebi  tuae  innpcentiam,  j)cr 
gratiain,  qui  tibi  consecrasti  primitias  martyrum  ab  innoccntin 
parvulorum. 

Servetur  hic  populus,  purgatus  baplismate,  qui  tibi  placitam 
fecisti  innocentiain  per  cruorem. 

Ut  illuc  suo  interventu  grex  accedat  per  lavacrum,  ubi  relicos 
parvuli  pcrfusi  rore  sanguinis  glorianiur  in  perpotuum. 

Quod  ipsc. 

BeNEDICTIO    IN    OCTAnAS    DOMINI. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  per  Incarnationem  Verbum 
Unigenitum  tuum  perVirginis  uierum  dedisti  lumen  in  saeculum, 

Ejus  misericordiam  suppliciter  deprecamur,  ut  qui  cx  genti- 
bus  sanctam  Ecclesiam  foecundavit  in  grogcm,  ab  omni  gontilita- 
tis  absolvet  crrore. 

Et  qui  hodierna  die,  ut  legis  tolleret  jugum,  per  legom  est 
carnaliter  circumcisus,  ita  Imic  populo  spiritaliter  dignetur 
circumcidere  corda. 

Atque  omnia  amputare  radicitus  vitia,  ut  sobrietatis  studium, 
et  non  ebrietatis  sectentur  incommodum. 

Sint  sempcr  tua,  Omnipotcns,  protectione  salvati,  ut  dum 
carnalem  celebrant  circumcisiunem,  tuasint  firmati  benedictione. 

Ut  callidi  serpentis  venena  possint  evadere  ct  ad  aeternam 
beatitudinem,  te  praevio,  feliciter  valeant  perveniie. 

Quod  ipse  praestare. 

In  vigiua  de  Theophania. 

Deus,  mirabilium  et  virtutum  auctor,  tc  supplices  cxoramus, 
ut  qui  se  tunc  mundi  lumen  stellae  prodidit  luminc,  ot  humili- 
tate  siderum  Magi  pervenerunt  ad  Rogem  ipsa  ad  agnoscenduni 
se,  delicta  ignoscendo  concedat. 

Ut  qui  dignattis  es  hodie  ad  Jordanis  fontem,  fons  aquae  vivae, 
descenderc,  et  lavacrum  sui  corporis,  ipsas  aquas  dilueris,  cum 
ablui  non  egeres. 
•    Rursus  hic  ille  dies  est,   qui  in   Cana  Galileae  designavit 


.>.■       *  ■ 


308  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Domiimm  virtutis  et  gloriae,  cum  ad  beatum  convivium  rogatus 
ad  nuptias,  quis  essos  dcmonstrasti  in  opcribus,  virtutum  mira- 
culis. 

IUe  vos  benedicat. 

In  die  Theophaniae. 

Deus,  qui  praesentem  diem  ita  dignaris  diligere,  ut  eum  tot 
elegeris  miraculis  inlustrare,  esto,  quaesumus,  tuae  familiae  ipse 
lux  itineris,  qui  stella  indice  clarificatus  es  rex  salutis. 

Da  plebi  tuae  Redemptoris  sui  plcnum  cognoscere  fulgorem, 
ut  ad  pcrpetuam  claritatem  per  ejus  incremcnta  perveniat. 

Converte  ad  to  quaerendum  corda  fidelium,  ut  juncta  cum 
angelis  in  excelsis  Deo  tibi  cantet  gloriam  plebs  protecta. 

Ut  qui  dignatus  es  hodie  ad  Jordanis  fontem  fons  aquae  vivae 
descendere,  et  tuo  baptismate  sanctificare,  da  populis  tuis  per- 
petua  pace  gaudere,  et  splcndore  gratiae  tuae  cor  eorum  scmper 
accendere. 

Quod  ipse. 

In  CAriTE  Quadraoesimae  sivE  iN  Dominica  prima 

QUADRAGESIMAE. 

Benedicai  vos  Dominus  Jesus,  qui  se  a  vobis  voluit  benedici ; 
•etqui  hoc  quadragenarium  curriculum,  cujus  hodie  curamus 
exordium,  suo  dedicavit  jejunio,  vestrum  suscipiat  jejunium, 
omnique  vos  repleat  bono. 

Det  vobis  fidem  integram  et  abstinentiam  tam  salubrem,  ut 
nec  caro  escis  victa  luxurietur  nec  mens  afliicta  degeneret. 

Sed  ita  sit  vobis  sanctificatum  in  divino  timore  jejunium,  ut 
vitiis  pariter  atque  corporibus  abstincntiac  fracna  imponantur. 

Ut  toti  semper  ab  infestatione  inimici  maneamus  inlesi  et  in 
habitaculis  nostris  pax  jugiter  quieta  permaneat. 

Quod  ipse. 

In     AURIUM     APERTIONE    POST    V    DOMINICAM     IN 

QUADRAOESIMA. 

Adesto,  omnipotens  Deus,  huic  populo  tuo  verbis  hodie  mys- 
ticis  informato,  ut  fiat  illis  inluminatio  incntis,  et  reparatio 
cordis  in  perpetuum. 

Proficiat  eis  inlapsa  benedictio  tua  plenius  ad  salutem,  quod 
in  hac  die  de  sacris  mysteriis  tuis  susccperunt  in  aures. 

Sis  illis  protector  et  dominus  in  aeternum  fidci  integritate, 
sicut  fuisti  Israeliticis  tuis  pracmonente  Moyse  in  subsidium,  et 
Aegyptiis  in  exterminium,  ut  non  premorentur  oneroso  servitio. 

Et  ne  ulterius  graventur  mole  peccaminum,  dignare  circa 


S.    UEMIGIl    REMKNSIS.  309 

eos  divinum  impartiri  praesidiuin,  ut  libi  famulari  valoant  in 
aeternum. 
Quod  ipse. 

1n  DiE  Palmauum  Dominica  VI. 

Dcus,  qui  pro  mundi  salute  Verbum  caro  factus  es,  ci  liabi- 
tasti  totus  in  nobis,  qui  traditori  perlido  pium  dcdisli  osculum, 
dum  pro  vita  omnium  pius  velles  agnus  occidi,  respice  vota 
supplicum,  qui  tua  charismata  fideliter  amplectuntur. 

Da  illis  devoto  corde  te  colere,  sc  cavere,  to  semper  dili- 
gere,  se  nuinire. 

Ut  tc  gubernante  ad  coelos  Patri  praesententur  inlesi,  pro 
quibus  ipse  terras  dignatus  es  inlustrare. 

Quod  ipse. 

In  Coena  Domini. 

Denedic,  quaesumus,  Domine,  universum  liunc  j^opulum  ad 
coenac  tuac  convivium  avocatum. 

Protege  eum  tuae  scuto  defensionis,  pro  quo  dignatus  es  pro- 
pria  sustinere  tormenta, 

Defende  eum  ab  irae  serpentis  incursibus,  atque  a  cunctis 
ablue  sordibus,  qui  liac  die  pedes  discipulorum  humiliata  majes- 
tate  propriis  lavisti  manibus. 

Quod  ipse. 

1n  vioilia  Paschae. 

Deus,  qui  mortem  nostram  ingressus  Inferi  tartara  in  hac 
nocte  devicisti  virtute  divinn. 

Et  eara  multorum  funere  divitem  morte  lua  spoliatam  traxisii, 
pie  victor,  in  praedam. 

Suscipe  propitius  familiac  tuae  preces  humillimas,  voto  sin- 
cerae  mentis  oblatas. 

Et  quos  voteribus  maculis  baptismatis  emundavit  unda  sacrata 
per  lavacruin,  tuac  protectionis  auxilio  purgati,  tales  ante  te 
repraesententur  in  judicio.quales  nunc  processeruntex  baptismo. 

Et  qui,  te  miserante,  revocati  sunt  in  Paradisum,  non  patieris 
exules  fieri  renascente  commisso. 

Ut  qui  te  semel  agnovit  principein  universitatis  et  dominum 
nostrum,  tam  in  suis  sensibus  in  se  lyrannizantcm  non  sential 
inimicum. 

Quod  ipse. 

1n    DIE. 

Deus,  qui  calcatis  inferni  legibus,  captivitatem  nostram  reso- 
luta  hodie  catenarum  compage,  dignatus  es  ad  libertaiis  prae- 
mia  revocare. 


310  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Inclina  aures  tuas  ad  vota  populi,  propitius,  ut  binc  ad  te 
recuperatorem  suum,  sensum  semper  attollat  intentus. 

Te  cognoscat,  se  corrigat  :  te  praedicet,  se  commendat;  te 
colat.se  muniat;  te  diligat,  sepraeparet;  inlaose  custodiat  quod 
accepit,  ut  adquirat,  le  remunerante,  quod  indiget. 

Tu  sis  circumstantium  sine  intermissione  defensio ;  ipsi  sint 
tua  sine  hostis  invasione  possessio. 

IJt  ad  beatae  vitae  gaudia  festinantes  qui  salutari  fonte  renati 
sunt,  peccati  maculam  non  rcpetant  originalis  excessus. 

Quod  ipse. 

In  clausum  Pascha. 

Deus,  qui  dignatione  misericordiae,  majestnte  potenii,  ut 
succurreres  homini,  terras  coolitus  visitasti. 

Et  in  carne  sustinens  poenam  patibuli,  rumpens  legem  Tar- 
tari,  ad  coelos  ab  inferis  asccndisti. 

Praesta  tuae  familiae  ita  hanc  vitam  transigere,  ut  in  ilkm 
perpetuam,  te  ducente,  possii  intrarc. 

Tantum  habeat  fervorem  catholicae  fidei,  ut  sancti  adventus 
tui  sint  expectatione  securi. 

l't  quicumque  meruerunt  purgari  unda  baptismi,  praesentari 
valeant  tibi  pio  judi[ci]  candidati. 

Ille  vos. 

In  Laetania  majore. 

Respice,  Domine,  super  hanc  familiam  tuam  subjectam  tibi, 
benedictionum  tuarum  dona  poscentem. 

Rege  eam  de  superioribus  tuis,  et  ubertatem  fructuum  lar- 
gire  ei. 

Libera  eam  a  diebus  malis,  ct  a  cogitatione  bellorum,  et  da 
cis  tempora  tranquilla  atque  pacitica,  ut  te  custode  pervigile,  ac 
pastore  aeterno,  et  praesenti  tempore  consistant  sccuri  et  ad 
aoterna  gaudia  perveniant  hinc  liberi. 

Et  qui  quondam  misericoi^s  niisertus  es  turbae  tecum  triduo 
piTmanenti,  simili  nunc  dignatione  super  hanc  miscrere  plobem, 
tibi  jejuniis  et  hymnis  innixius  supplicantem. 

Quod  ipse. 

In  Ascensa  Domini. 

Deus,  qui  tartara  fregisti  rcsurgens,  aperuisti  coelos  ascen- 
dens,  ut  populi  illuc  per  fidem  ascenderent,  ubi  te  apostoli  cum 
gloria  viderunt  intrare. 

Respice,  ascendens  coelum,  propter  quos  dignatus  es  descen- 
dere  ad  infernum. 


S.    REMIOII   REMENSIS.  311 

Sit  eis  quod  te  exaltasti,  protectio,  quibus  fuit  unicum  quod 
te  humiliasti,  remedium. 

Ut  in  die  judicii  tui  non  sint  sinistro  numero,  qui  te  scdere 
ad  Patris  dexteram  confitentur  in  coelo. 

Quod  ipse. 

In  DIE  SANCTO  PeNTECOSTES. 

Deus,  qui  praesentem  diem  futurae  remunerationis  muncre 
figurasli. 

Quo  gratia  sancti  Spiritus  inebriati  apostoli  mente  una  locuti 
sunt,  oro  divorso. 

Re.spice  hanc  Ecclesiam,  qu.am  cx  gcntibus  congregari,  lin- 
giuunim  varietate  signnsti. 

Da  consolationem  inier  pressuras  saeculi,  qui  nobis  hodie 
ae(jualem  tibi  ipsi  consolntorcm  Spiritum  misisii. 

Ut,  te  propitiante,  sit  ipse  plebi  custodia,  qui  dedit  discipulis 
tunc  doctrinam.  Pcr  Dominum. 

In  prima  Dominica  post  Pentecosten. 

Domine  Jcsu  Christe,  qui  discipulis  tuis  tuum  Spiritum  tri- 
buisti,  Ecclesiae  tuae  catholicae  dona  largire. 

Ul  quicumque  sunt  ex  aqua  ot  Spiritu  sancto  renali,  semper 
induant  ejus  protectione  muniti. 

Redundet  in  eis  charitas  ditfusa  per  Spiritum  sanctum,  quae 
operiat  ac  superet  omnem  multitudinem  peccatorum. 

Requiescatin  istis  propitius,  qui  quondam  requievit  in  apos- 
tolis  gloriosus. 

Quod  ii)se. 

In  NATIVITATE  SANCTI  JOHANNIS  BaPTISTAE. 

Deus,  qui  beatum  Johannem  Baptistam  magnum  nuntiasti 
per  Angelum,  maximum  declarasti  per  Verbum. 

Qui  clausus  in  utero  reddidit  obsequium  Domino,  matrem 
replevit  gaudio,  patris  linguam  solvit  a  vinculo. 

Cerne  placato  vultu  confrequentantem  hodie  populum  ad  tanti 
praeconis  occursum, 

Ascendat  vox  illius  ad  aures  Altissimi,  qui  maternis  visceri- 
bus  ante  Dominum  meruit  confiteri  quam  nasci. 

Ut,  eo  intercedente,  purgetur  haec  plebs  a  crimine,  cujus 
auctorem  lavacri  sacra  dextera  tinxit  in  fontc. 

IUe  vos. 

In  natali  apostolorum  Petri  et  Pauli. 

Deus,  qui  in  membris  Ecclesiae  geminatum  lumen,  quo 
caveantur  tenebrae,  fecisti  Petri  lacrimis,  Pauli  litteris  corus- 
care,  hanc  plcbem  placitus  inspice,  qui  coelos  fecisti  aperire. 


312  SACRAMENTARIUM    ABIUTIAE 

Petro  in  clave,  Paulo  in  dogmate,  ut  pracvianlibus  ducibus, 
illic  grex  possit  accedere,  quo  pervenerunt  pariter,  tam  ille 
pastor  suspendio,  quam  iste  doctor  per  gladium  in  congressu. 

Quod  ille. 

In  Adsumptione  sanctae  Mariae. 

Omnipotens  sempiterno  Deus,  qui  cum  Unigenitum  Filium 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum  omnes  coeli  et  terra  vix 
capere  valuerunt,  inlra  alvum  virginis  Mariae  contineri  voluisti. 

Praesia,  quacsumus,  ut  ipsam  pro  nobis  apud  te  intcrcedere 
sentiamus,per  quain  meruimus  auctorcm  vitae  nostrae  suscipere. 

Dignarc  super  hanc  rainiliam  tuam  lumen  misoricordiae  tuae 
ostenderc,  ([iii  non  es  dcdif^natus  nnsci  per  Virgincm. 

Ut  qui  tuo  sancto  sanguinc  sunt  rcdcmpti,  tua  sempcr  dextera 
sint  protccti. 

Ut  et  in  pracsenti  vita  posiii,  tua  jugi  misoricordia  sint  defensi, 
atque  ad  aeternani  bciititudinem  ic  praeveniciue  sint  perducti. 

Et  qui  hac  die  Adsum])tionem  sacratissiinae  virginis  tuae  geni- 
tricis  beaiae  Mariac  celebramus  dcvoti,  et  supra  choros  virginum 
paradisi  scdibus  collocasti,ojusdem  sutfragiis  nosparitcr,ahjecta 
carnis  sarcina,  ad  aetcrna  jubeas  pcrducerc  rogna. 

Quod  ipse. 

In    NATIVITATE    SANCTAE    MaRIAE. 

Deus,  qui  cum  te  non  capiant  coeli,  dignatus  cs  in  templo 
uteri  virginalis  includi,  ut  matcr  intcgra  habcrct  et  fructum  de 
Spiritu,  ct  incorruptionem  de  partu. 

Da  huic  plebi  Angelum  custodem,  qui  filium  Mariae  fide 
concipiente  praedixit. 

Sanctificet  grogcm  tuum  illa  benedictio,  quac  sine  semine 
humano  Rcdemptorem  virginis  firmavit  in  utcro. 

Ut,  le  protegente,  exultent  Ecclesiae  dc  congregato  populo, 
sicut  Maria  meruii  gloriari  de  fructu. 

Quod  ipse. 

In  sancti  archangeli  Michaelis  festivitate. 

Adesto  plebi  tuae,  misericors  Deus,  ob  hodiernam  solemni- 
tatem  devotissime  conftuenti. 

Et  ut  gratiae  tuae  bcneficia  potiora  percipiat,  beati  Michaelis 
archangeli  solemnia  celebrantem,  fac  supplicum  deprecationibus 
sublevari. 

Ab  omni  eos  peccatorum  labe  defensa,  et  ad  tua  aeterna 
deduc  promissa. 

Amove  ab  eis  pestifera  serpentis  blandimenta,  et  insere  sem- 
per  cordibus  eorum  praecepti  tui  salubria  mandata. 


S.    REMIGII    REMENSIS.  313 

Actus  eoruin  in  tua  dirige  voluntate,  quo  possint,  tc  auxi- 
liante,  ad  praemia  adtingere  aeternae  vitae. 

Postremo  tu  eis  sis  lux,  tu  salus,  tu  pius  semper  in  oinni 
adversitate  protector  essc  dignare. 

Et  ad  hacc  omnia  impctranda  beatus  Michael  archangclus, 
cujus  frequentamus  solcmnia,  tibi,  Domine,  precator  accedat. 

Quod  ipse. 

In  natali  sancti  Martini. 

Deus,  qui  beatissimum  praesulem  tuuni  Martinum  tanta  tibi 
familiaritatc  junxisti,  ut  etiam  cum  adhuc  corpore  habitarci  in 
tcrris,  jam  tunc  cordc  totus  esset  in  coclis. 

Dignare  ejus  interccssionc  plebem  tuam  ilhis  petiiioncs  onUn- 
dere,  quas  eligas  libenter  implere. 

Et  fesiivitatem  lianc  vcnisse  bencticiis  in  terris  sentiant,  quam 
videre  votis  in  coelis  optant. 

llle  vos. 

BeNEIHCTIO  TEMPOUE  BELLl. 

Populi  tui,  quaesumus,  onmipotcns  Dcus,  propitiare  pcccntis, 
et  totius  hostilitatem  a  no))is  cruoris  averte. 

Ut  Romani  sive  Francorum  nominis  sccura  lil)ertas  in  tua 
devotione  scmper  exultcat,  ct  tibi  subdito  famulatu  deserviat. 

Elide  omniuni  adversariorum  nostrorum  supcrbiam,  et  virtute 
dexterae  tuae  prosternc  hostium  contumaciam. 

Fidelem  hunc  poj^ulum  potentiac  tuae  muniat  invicta  defensio, 
ut  pio  semper  til)i  devotus  nffccLu,  et  {«b  infestis  libnretur  inimi- 
cis,  et  in  tua  jugiter  gratia  perst^verct. 

Quod  ipsc. 

In  tempore,  Quon  absit,  moktalitatis. 

Deus,  qui  non  mortem,  sed  poenitentiam  desideras  peccato- 
rum,  populum  tuum,  quacsumus,  sub  potentia  manus  tuac  pros- 
tratum,  ad  te  converte  propitius  et  ab  imminenti  morte  defende 
placatus. 

Ut  dum  tibi  devotus  extiterit,  iracundiae  ab  eo  flagella  amo- 
veas,  atque  a  mortifero  vastatore  defendas. 

Praesta,  Domine,  ut  sicut  sanctus  Michael  archangclus  in 
conspectu  tuo  gloriosus  adsistit,  ita  et  ibi  populo  tuo  exorare 
dignetur,  ubi  gratiam  tuam  semper  meretur  habere  praesentem. 

Quod  ipse. 

Benedictio  super  unum  hominem. 
Benedicat  te  Deus  ccbU,  adjuvet  te  Christus  filius  Dei  ;  cor- 
pus  tuum  in  servitio  suo  custodiri  et  conscrvari  faciat. 


314  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Mentem  tuam  inluminet,  sensum  tuum  custodiat,  gratiam 
suam  ad  profectum  aniinae  tuae  in  te  augeat. 

Ab  omni  malo  te  liberet,  dextera  sua  te  defendat.  Qui  sanctos 
suos  semper  adjuvat,  ipse  te  adjuvet  et  conscrvare  dignetiir  per 
omnia  saecula  saeculorum. 

Benedictio  dominicalis  super  populum. 

Deus,  qui  universa  profundissime  pracvides,  prudentissiine 
disponis,  consultissime  modcraris, 

Intuere  propitius  vota  praesentis  populi,  et  tuae  defensionis 
decernas  ala  protegi  et  munere  communiri. 

Ut  repulsis  insidiis  tibi  serviant  libere,  quos  dignatus  es 
morte  redimere,  et  liberare  subditos  passione. 

Benedictio  in  prima  Dominica  de  Adventu  Domini. 

Dominus  Jesus  Christus,  qui  sacratissimo  Adventu  suo  subve- 
nire  dignatus  est  mundo,  animas  vestras  corporaque  purificet  a 
delicto. 

Det  nobis  legis  suae  praecepta  virlute  Spiritus  sancti  adpre- 
hendere,  ut  possitis  Adventum  ejus  intrepidi  praestoUiri. 

Sicque  vos  ab  omni  reatu  inmunes  efficiat,  ut  cum  advenerit, 
non  in  terrore  discutint,  sed  in  gloria  remunerandos  adsumat. 

Quod  ipse. 

In  natali  sancti  Andreae  apostoli. 

Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  in  apostolicis  Iribuisti  consistere 
fundamentis,  quaesumus,  ut  beatus  Andreas  pro  nobis  imploret 
apostolus,  ut  a  nostris  reatibus  absoluti,  a  cunctis  etiam  pericu- 
lis  eruamur. 

Infunde  sensibus  nostris  apostolica  dogmata  retinere,  quo  te 
contemplemur  mente  serena. 

Conccde  propitius  circumstanti  plebi,  ut  in  illo  tremendo  dis- 
cussionis  tempore,  eorum  defensetur  praesidio,  quorum  est 
secura  praecepto. 

Quod  ipse. 

In  II  DOMINICA  DE  AdVENTU  DoMINI. 

Aperi,  Domine,  januas  coeli  et  veni,  et  visita  plebem  tuam  in 
pace. 

Emitte  Spiritum  tuum  de  alto,  et  inriga  terram  nostram,  ut 
germinet  fructum  spiritalem. 

Sanctifica  plebein  tuam,  Domine,  qui  datus  es  nobis  ex  Vir- 
gine,  et  benedic  hereditatem  tuam  in  pace. 

Praesta  eis  semper  tempora  salutis,  quae  ante  tuum  Adven- 


S.    REMIOII   REMENSIS.  315 

tum  praedixit  sanctus  propheta  Johannes,  ut  hicfideliier  credant, 
et  in  futuro  cum  sanctis  electis  tuis  vitnm  ct  regnum  conse- 
quantur  aeternum. 
Quod  ipse. 

In  III  DOMINICA  IN  AdVENTU  DOMINI. 

Excita,  Domine,  potentiam  tuam  et  veni  ad  salvationem  populi 
tui,  quem  adquisisti  sanguine  tuo. 

Ne  in  ejus  perditione  saevus  ille  exultet  humani  generis  ini- 
micus,  quem  adventus  tui  potentia  dudum  liberasti  per  gratiam. 

Sit  fortitudo  dexterae  tuae  ad  protectionem  hujus  familiae 
tuae,  pro  qua  dignatus  cs  hoc  tempore  carnem  inducre  virgi- 
nalem. 

Et  dum  infirmitatem  nostram  tua  clemcntia  non  ignorat,  ila 
omnem  hanc  Ecclesiam  tuam  tuae  divinitatis  clipco  protege. 

In  IIII  Domlxica  in  AnvENTf;  Domini. 

Domine  Jesu,  pastor  bone,  rogamus  te,  qui  temetipsum  nostri 
causa  dedisti,  propitio  ita  tui  sanguinis  defende  commercio. 

Ut  et  hic  te  semper  sentiant  praevium,  ct  in  acterna  beati- 
tudine  te  remunerante  mereantur  accipere  praemium. 

Tu  ergo  eos,  omnipotens  Domine  Jesu  Christe,  benedictionem 
rore  perfunde,  et  in  praesenti  via  positi  de  omnibus  inimicis  te 
habeant  ere[)torem,  et  hic  et  in  aeternum  semper  sentiant  pro- 
tectorem. 

Quod  ipse. 

In  V  DoMiNiCA  iN  Adventu  Domini. 

Deus,  qui  tuum  nuntiasti  Christum  venturum  in  saeculum, 
nunc  venienti  occurrore  populus  mereatur  cum  gaudio. 

Ille  vos  benedicat  ante  nativitatem,  qui  benedixit  apostolos 
post  passionem. 

Dirigat  corda  vestra  per  tempora,  qui  dixit  ^  Lux  fiat  r^  ante 
saeculum . 

Ipse  vobis  tribuat  veniam  pcccatorum,  qui  pro  salute  huiuana 
in  patibulo  effudit  sanguinem. 

Ille  vos  benedicat  de  coelis. 


1n  NOMINE  DOMINI  NOSTRI  JeSU  ChKISTI  SaLVATORIS. 

Incipit  Liher  Sacramentoriorum  Romanae  ecclesiae 

ORniNis  ANNi  circi:m. 

In  primis  In  vigilia  Natalis  Domini  ad  Nonam. 
Statio  ad  Sanciam  Mariam  ad  Praesepe. 

DKUS,  qui  nos  redcmptionis  nostrae  (S.  Gregorii  M.  Liber 
Sacramentorum  =  Patrol.  latina.  l.  LXXVIII,  c,  29).,. 
Unigen.  filium  tuum...  vidcamus.  Per  eundera  Dom. 

Da  nobis,  omnipotens  Deus,  ut  sicut  ad  adorandum  Filii  tui 
natalitia  praev.  [ibicL],.  Per  Dominum,  etc. 

Itcm  alia.  —  Praesta,  miser.  Deus,  ut  ad  salvandum  Filii 
[ibid.), 

Supcr  uhlala.  —  Da  nobis,  Domine,  ut  uativitatis  Domini 
nostri  (Sacramentarium  Gelasianum=  Patrol.  latina,/.  iXX/V, 
c.  1057)...  ut  pro  suo... 

Tanto  nos,  Domine,  quaesumus,  promptiori  serviiio  hujus 
sacrificii  praec.  (c.  1056-7)...  Per  Dominum. 

Contcstada.  —  Vere  dignum  et  justum  est  in  confessione 
hodie  ejus  faciem  praevenire,  et  cum  voce  supplici  exorare,  ut 
superventurae  noctis  vigiliarum  suarum  ita  pervigiles  reddat, 
ut  [t.  78,  c.  29].. .  Natalem. . .  natura. . .  exterior,  ad  . . .  natus  Jesus 
Christus  Dominus  noster.  Per  quem,  etc. 

Post  communionem. —  Da  nobis,  Domine,  quaesumus...  [ibid.). 

De  vigilia  Xatalis  Domini,  in  nocte. 
Statio  ad  Sanctam  Mariam. 

Deus.  qui  hanc  sacratissimam  [ibid)...  inlustratione...  mystc- 
rium...  Per  Dominum,  etc. 

Respice  nos,  omnipotens  et  raisericors  Dcus  (c.  30)...  Per 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

Supcr  oblata.  —  Accepta  tibi  sit  Domine  (c.  29)...  Per  Domi- 
num  nostrum  Jesum  Christum  Filiura  tuum,  qui  tecura,  etc. 

Munera  tua,  Domine,  quaesumus,  Nativitatis  hodiernae  rays- 
teriis  praeveniant,  et  pacera  nobis  semper  infundant,  ut  sicut 
horao  genitus  idera  praefulsit  et  Deus,  sic  nobis  haec  terrena 
substantia  conferat  quod  divinura  est.Per  Dominum  nostrum,etc. 

Contcstada. —  Per  Christura  Dorainum  nostrum,cujus(c.  J^... 
aeterna   generatum,  quia...   praedic. ;   veruin  etiara  honore... 


S.    UEMIGll    REMENSIS.  317 

sancto  Spiritu  confit.,  clum  trino...  Majestatem.  Quem  laiulnnt 
Angeli,  etc. 

Posi  commtinionem .  —  Da  nobis,  quaesumus,  Domine  {ihicL). 

In  natau  sanctae  Anastasiae. 

Da,  quaesumus,  omnipotens  Dcus  (c.  3t). 

Snper  oblata.  —  Accipe,  quacsumus,  Domine  (ibid.). 

Conlesiada.  —  Qui,  ut  de  hoste  generis  humani  major  victo- 
ria  duceretur,  non  solum  per  viros  virtute  martyrii,  sed  de  co 
etiam  per  foeminas  triumphasti.  Et  ideo  cum  Angclis. 

Posi  commxuiionem .  —  Satiasti,  Domine,  familiam  [ibid.). 

De  NaTALI  DoMINI,  MANE  PRIMO. 

Da, quacsumus, omnipotens  Deus(c.5^). . .  IncarnationeVerl)i. . . 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

Siij^e7^  oblaia.  —  Cuncta,  Domine,  quacsumas  (/.  74,  c.  1057). 

Coniesiada.  —  Quia  nostri  Salvatoris  hodie  [i.  78,  c.  31). 

Posi  commiinionem . —  Hujus  nos,  Domine,  sacrann^ntis  (/.  74, 
c.  1037). 

Supei'  popidiim. —  Populum  tuum,Domine,  quaosum.  (c.  1058). 

DiE  Natalis  Domini. 
Statio  ad  Sanctum  Petrum. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  [ibid.)...  ^''erbi  tui,  per... 
celeb.  laetitiae,  ut  qui... 

Concede,quaesumus,omnipotens  Deus  (/.  78,c.31j...V^y  D.n. 

Siiper  oblaia. —  Oblatio  tibi  sit,  Dominc,quaosumus,ho(licrnae 
{/.  74,  c.  1038)...  plenitudo.  Per  Dominum. 

^-  Tuae  laudis  hostiam  jugiter  immolantes  (ibid.)...  Agnus,  ot 
aeternus  pont....  cum  Angclis  et  Archangelis,  cum  Tronis  ct 
Dominationibus,cumquc  omni  militia  coelostisexercitus  hymnum 
gloriae  tuae  canimus  sine  fine  diccntes  :  Sanctus,  sanctus. 

Tnfj^a  aciionem.  —  Communicantos,  et  diem  sacratissinmin 
{ibid.). 

Posi  commun.  —  Laeti,  Domine,  frcquentamus  (c.  1037)... 
princ,  quae  tr... 

Praosta,  quaesumus,miserioors  Dcus,  ut  naiiis  (/.  7S,  c.  32)... 
Pcr  D.  n. 

In  natau  sancti  Stephani  PROTO  MAHTVRIS. 

Da  nobis,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  imitari  (c.  33). 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  primitias  mariyrum   ibid.). 
Super  oblaia. — Grata  tibi  sint,   Domino,  munora  (/.    74, 
c.  1030). 


318  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

-{•  Beati  Stephani  levitae  simul  et  martyris  {t.  78,  c.  33). 

Post  commun. — Auxilientur  nobis,  Domine,  sumpta  mysteria 
{ibicL). 

Super  populum.  —  Beatus  martyr  Stephanus,  Domine  ((.  74, 
c.  1060),..  etiam  possit  audiri.  Per. 

In  natali  sancti  Johannis  evangelistae. 

Deus,  qui  per  os  beati  apostoli  tui  Johannis  (/.  78,  c.  35)... 

Ecclesiam  tuam,  Domine,  benignus  inlustra  (c.  34). 

Supcr  oblata.  —  Suscipe  munera,  Domine,  quae  in  ejus  (tWd.). 

•{•  Beati  apostoli  tui  evangelistae  Johannis  {ibid.]...  grat. 
munere  sibi    adprob.  ut  cum...  sui...  probata  dilecti  virgin. 

des myst.  cst  revel.  inspiratus,  ut  o.t.  c.  voce...Verbum.  Per 

Christum  D.  n. 

Post  commun.  —  Refecti  cibo,  potuque  ccelesti,  Deus  noster 
(ibid.). 

Supier  popidum.  —  Adsit  ecclesiae  tuae,  Domine,  quaesumus, 
beatus  (c.  35). 

In  natali  Innocentcm. 

Ad  Sanctum  Paulum. 

Dcus,  cujus  hodierna  dic  pracconium  Innocentes  {ibid,). 

Deus,  qui  bonis  tuis  Infantium  quoque  nasc(^ntia  sacram.  (^.  74, 
c.  1060)...  ut  et  nostrae  conscientiae  fiduciam... 

Super  oblata. —  Adesto,  Domine,  muneribus  Innocentum  {t.78, 
c.  35). 

7  Pretiosis  euim  moribus  parvulorum  {ibid.)...  n.  Salvatoris 
i...  immcnsae  c.  t.  d.  cognoscimus;  fulget  namque  sola...  mem- 
bra  passionis  existerent  C.  t...  0  i.  b.,  cum  pro...  regen.  exple- 
tur  et  i.  c.  m.  Per  Christum. 

Post  commun.  —  Votiva,  Domine,  dona  percipimus  (c.  36). 

Super  popuhon.  —  Discat  Ecclesia  tua,  Deus,  Infantum 
(t.  74,  c.  1061)...  posset... 

In  Domimca  I  rosT  Natale  Domini. 

Deus,  qui  salutis  aeternae  beatae  Mariac  virginit.  (/.  78, 
c.  36-7). 

Da  nobis,  quaesumus,  omnipotens  Deus,ut  Nativitatem  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  cujus  solemnia  veneramur,  ejus  seinper 
muniamur  auxilio.  Per  Dominum  nostrum  Jcsum  Christum. 

Superoblaia.  —  Muneribus  nostris,  quaesumus,  Domine,  pre- 
cib.  [t.  55,  c.  133). 

f  Nos  sursum  cordibus  erectis  (t.  74,  c.  1058)...  myst.,  quod 
hum... 


S.    REMIGII    REMENSIS.  319 

Posi  commim.  —  Da  nobis,  quaesuirius,  Domine  Deus  noster 
(t.  78,  c.  30)...  Christi  digne  mysteriis  frequent.  gaud.,  ad... 

Super  populum.  —  Benedictionem  tuam,  Domine,  populus 
(<.  74,  c.  1209]...  salvetur...  et  gratiam  tibi... 

KaL.  JaNUARII.  —  OCTOB.   DOMINI. 

Ad  Sanctam  Mariam. 

Deus,  qui  nobis  nati  Salvatoris  diem  celebrem  [l.  78,  c.  37),.. 
Per. 

Omnipotcns  scmpitcrne  Deus,  qui  in  Unigcnito  (2MZ.)...(;reat. 
nobis  esse...  nos  malis  vct...  Per  D.  n.  J.  C. 

Supei'  ohlala. —  Praesta,  quaesumus,  Domine,  ut  pcr  (ibid.)... 

7  Cujus  hodie  octabas  nati  celebranles  (/.  74,  c.  lO(iJ)...  Magi 
invitati  Rcges...  circumcisionem  scil... 

Post  commun.  —  Praesta,  quaesumus,  Doraine,  ut  quod  Salva- 
toris  (/.  78,  c.  37)...  perpetua  nobis  redemptione... 

Snpa*  poptilum.  —  Omnipolens  sempiterne  Deus,  qui  tuae 
(/.  74,  c.  1061). 

MlSSA  AD  PROHIBENDUM  AB  IDOLIS. 

Omnipotens  sempiterne   Deus,  da  nobis  voluntatem  (?7;/c/.)... 
Sxipei'  oblata.  —  Ut  tibi  grata  sint,  Domine,  munera  popuU 
tui,  ab  omni  eum  (c.  1062)...  ad  veritatis  tuae... 

Post  commtm.  —  Mysteriis  tuis  veneranter  «ssumptis  [ibid,]... 

In  VIGILIA  ThEOPHANIAE. 

Corda  nostra,  quaesumus,  Domine,  venturae  [t.  78,  c.  38)... 
inlustret... 

Super  oblata.  —  Tribue,  quaesumus,  Domine,  ut  cuni  praos. 
iinmol.  [ibid.)...  praclocuntur... 

-|- Tc  laudare  mirabilem  Deum  in  omnibus  (/i/d.)...  resiivii. 
inde.x  puerperae  virginalis  steUa...  nunt.  ;  ct  ut  iiianif.  in 
mundo... 

Post  commim.  —  Inlumina,  quaesumus,  Dominc,  populuni 
[ibid.]. 

In  die  Theophaniae. 

Statio  ad  Sanctum  Petrum. 

Deus,  qui  hodierna  die  Unigenitum  tuum  gcntibus  iibid.]... 
Per  D... 

Omnipotens  sempiierne  Deus,  qui  Verbi  tui  incarnai.  [t.  74, 
c.  1062). 

Super  oblata.  —  Ecclesiae  tuae,  quaesumus  Domine,  dona 
[i.  78,  c.  39)...  sum.  P.  D.  n. 


320  SACRAMENTARIUM    ABRATIAE 

-J-  Quia  notam  fccisti  in  populis  misericordiara  tuam,  et  salu- 
tem  tuam  cunctis  gcntibus  declarasti,  hodicrnum  eligens  diem 
in  quo  ad  adorandam  veri  Regis  infantiam  excitatos  de  rcmotis 
pariibus  Magos  clarior  caeteris  sideribus  stella  perduccret,  ct 
coeli  ac  terrae  Dominum  corporaliter  natum  radio  suae  lucis 
ostenderct.  Et  ideo. 

Infm  actionem.  —  Communicantcs,  ct  dicm  sacratissimum 
cclebrantes,  in  quo  {t.  74,  c.  1063)...  gloria  caeternus,  in... 

Post  commun.  —  Praesta,  quaesumus,  Domine  Dcus  noster, 
ut  t.  78,  c.  39). 

Super  popuhun.  —  Deus,  qui  per  hujus  celebritatis  mysterium 
(/.  7/,  c.  1063)...  pcrveniat,  per  quera  cadcra  sumpsit  exordio. 
Per. 

DOMINICA  I  POST  ThEOPHANIAM. 

Vota,  quaesumus,  Domine,  supplicantis  populi  tui  c.  [t.  78, 
c.  40)...  ut  quae.... 

Fac  nos,  Domine  Deus  noster,  tuis  obedire  mandatis  [t.  74, 
c.  1104)...  si  te  totius  vitae  sequantur  auct.  Per  Dominum  nost. 

Super  oblata.  —  Oblatum  tibi,  Domine,  sacrificium  vivificet 
[t.  78.  c.  40). 

i*  Quia  cum  Unigenitus  tuus  in  substantia  [ibid.]...  in  nova 
n.  i.  s.  luce..., 

Post  commun.  —  Supplices  tc  rogamus.  omnipotens  Deus 
{ibid.). . .  tibi  complacitis. . . . 

Super  populum.  —  Conserva,  quaesumus,  Domine,  familiam 
tuam  {ibid.). 

IIII  NONAS  FeBROARIAS,  SANCTl  SlMEONlS  COLLECTA. 

Ad  Sanctum  Adrianum. 
Erudi,  quaesumus,  Domine,  plebem  tuam  (c.  46)...  adsequi... 

Ad  Missam.  Statio  ad  Sanctam  Mariam. 
Omnipotcnssempiterne  Deus,  majestatem  tuam  {ibid.). .  .P.D.  n. 
Super  oblaia.  —  Exaudi,  Domine,  preces  nostras,  ut  digna 
sint  [ibid.)... 

f  Quia  per  Incarnati  Verbi  mysterium  {ibid.)...  infulsit... 
amorcm... 

Post  commun.  —  Quaesumus,  Domine  Deus  nostcr,  ut  sacros. 
[ibid.). 

Dqminica  V  posT  Theophaniam. 

Familiam  tuam,  quaesumus,  Domine,  continua  (c.  48). 

Dcus,  qui  solus  cs  bonus,  et  sine  quo  nullus  cst  bonus,  jubc 
nos,  quaesumus,  tales  fieri,  qui  tua  non  mcreamor  bonitate  pri- 
vari.  Per. 


S.    REMIQII    RKMENSIS.  321 

Super  oblata,  — Hostias  tibi,  Doraine,  placationis  offer.  [ibid,]. 

7  Tibi  istam  immolationem  offerre,  quae  est  raira,  rursus  et 
ineffabilis  divinae  gratiae  sacraraenti,  quae  offertur  [ibid,)...,  et 
singulis...  neque  in  singulis  min...  praebet  singulis...,  unum  in 
Christo  corpus...  ipsius  raajcst...  uti  accepta  habeas  et  benedi- 
cas  haec  super  imposita  munera,  per  quae  nos  ab  oranibus  einun- 
des  contiigiis  vctustatis.  Pcr  Christura. 

Post  commxin,  —  Quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  illius  sahit. 
(c.  49]. 

Super  populum.  —  Adesto,  Dorainc,  populis  tuis  in  tua  pie- 
tate  fidentibus,  et  tuae  se  dcxterae  suppliciter  inclinantes  pcr- 
petua  defensionc  conserva.  Pcr. 

VIII  kAL.  Martii.  Cathedra  sancti  Petri  apostoli. 

Deus,  qui  beato  apostolo  tuo  Pelro,  coUatis  (c.  iiO),,.  Per  1). 

Snper  oblaia,  —  Ecclesiae  tuae,  quaesumus,  Dorainc,  preces 
[ibid.). 

^  Te  laudare  mirabilein  Deura  in  sanctis  tuis  [ibid,)...  Pcr 
ipsos  TJnig...  et  ipsis  Eccl.  t.  fund.  constituisti...  Potrura  con- 
fessionis  ITnigeniti  tui  principera  per  os  ipsius  Doraini  Dei  Ver- 
bi  tui  vocatuni  in  apostolaMnn  et  iramutato  noraine  confinnatura 
in  fundanientura  domus  tuae  coelcstium...  coelis.  Cujus  honore 
vel  gloria  hodie  Majest...  hostiam.  Per  Christum. 

Post  commun,  —  Laetificet  nos,  Domine,  raunus  obhitura,  ut 
[ibid,). 

FeRIA  IIII  INFRA  (iUINQUAGESIMAM. 

Ordo  agentibus  publicara  poenitentiani. 

Suscipis  eum  111 1  feria  mane  in  capiie  Quadragesimae^  ei 
coopeins  cum  cilicio  ;  oras  pro  eo,  et  includis  usque  ad  Coenam 
Domini  :  qui  eodem  die  in  gremio  praeseniatur  Ecclesiae  ei  pj-os- 
traio  eo  omni  corpo)*e  in  ieiium,  et  dat  oraiionem  Ponii/ej*  su])er 
eum^  ad  reconciliandum  in  V  /cria  in  Coena  Domini,  sicui 
ibidem  coniineiur. 

Oraiiones  ei  preces  super  pocniienicm, 
Exaudi,   Doraine,   prcces   nostras,    et   conlitentiura   (/.    T/, 

c.  lOiil]...  indulgentia  tuae  miserationis  abs... 

Prnev(?niat  hunc  faniulura  tuum.  quaesunius,  Doniinc  [ibid), 
Adesto,  Doinine,  supplicationibus  nostris,  nec  sit  ab  [ibid.],., 

clera.  long.  ni.  S.  v.  ejus,  sicque  rem...  Domine... 

Domine  Deus  noster,  qui  otfensione  nostra  non  [ibid,].,.  cele- 

bretet  ut  corr.  a.  s.  conferri  sibi  a  te  sempiierna... 

Precor,  Domine,  clementiam  tuae  Majostatis  [ibid.],,,  veniani 

vii  21 


322  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

relaxare,   et...   crim.  dare  dign...  placare  :  tu  ejus...  confes. 
flebili  perm...,  et  coelesti  gloriae  ref.  Per. 

Feria  II II  Caput  db  Jejumo. 
Statio  ad  Sanctam  Savinam. 

Ad  collectam,  —  Concede  nobis,  Domine,  praesidia  militiae 
[t.  78,  c.  55)...  contra  nequitias  spirituales  p... 

Praesta,  Domine,  fidelibus  tuis,  ut  jejuniorum  (ibid.). 

Siqm^  ohlata.  —  Fac  nobis,  quaesumus,  Domine,  his  mune- 
ribus  (tWd.)...  sacram.  venturum  celebr... 

•J-  Qui  corporali  jejunio  vitia  comprimis,  mentem  iibid). 

Post  commun.  —  Percepta  nobis,  Domine,  praebeant  [ibid.) 
sacram.,  ut... 

Siipei'  popxdum.  —  Tuere,  Domine,  populum  tuum,  et  ab 
omnibus  (Sacramentarium  Leonianum  =  Patr.  lat.,  t.  LV,  c. 
126)... 

DOMINICA   1  QUADRAGESIMAE  INCHOANTIS  INITIUM. 

Statio  ad  Sanctum  Johannem.  —  Ad  Lateranis. 

Deus,  qui  ECclesiam  tuam  annua  Quadragesimali  [t.  78,  c. 
57)...  bonis  moribus  exseq... 

Concede  nobis,  omnipotens  Deus,  ut  (c.  58]...  sacram.,  ad... 

Super  oblata. —  Sacrificium,  Domine,quadragesimalis(c.57)... 
voluntatis.... 

•J-  Qui  continuatis  quadraginta  diebus  (c.  55)...  Cibus  enim 
ejus  est  r...  totius  volunt.  affectus...,  sed  qui...  percip.  Et  ideo 
c.  A. 

Post  commun,  —  Tui  nos,  Domine,  sacramenti  libatio  sancta 
\ibid.). 

Super  populum.  —  Super  populum  tuum,  Domine,  quaesumus, 
b.  [ibid.). 

Ad  vcsper.  —  Da  nobis,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  et  aet. 
[ibid.], 

Ad  fontes.  —  Adesto,  quaesumus,  Domine,  supplicationibus 
[ibid.). 

POST  EBDOM.    I    SaBBATUM  IN  Xll  LECTIONIBUS. 

Dominica  vacat. 

Deus,  qui  conspicis  omni  nos  virtute  destitui  (c.  62). 

Praestanobis,  misericors Dcus, ut  plncationem  [t.  74,  c.  1073)... 
promptis... 

Super  oblata.  —  Ecclesiae  tuae,  Domine,  munera  placatus 
assume  [t.  78,  c.  62). 


S.    REMIOII    REMENSIS.  323 

f  Majestatem  tuam  supplicantes,  ut  mentibus  [ihid.)...  sub- 

sidia... 

Post  commun.  —  Refecti,  Uomine,  pane  coelesti,  ad  vitani, 

quaesumus  [ihid.). 

Super  poptdum.  —  Familiam  tuam,  quaesumus,  Domine,  pro- 
pitiatus  [ihid.)...  inlustra...  mereamur... 

EbDOMADAK  V  QUADRAGESIMAE 

Sabbatum  vacat.  —  Elemosina  datur. 

Da  nobis  observantiam,  Domine,  legitiuia  devotione  (/.  7*7, 
c.  1069). 

Deus,  qui  juste  irasceris  et  clcmenter  ignoscis,  aillictioneiu 
populi  lacrimasque  respice,  et  iram  tuae  indignationis,  quani 
juste  meremur,  averte.  Per. 

Stipe7*  ohlaia.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ul 
jejun.  (c.  1082). 

Post  commun.  —  Adesto,  Domine,  tidelibus  tuis,  et  quos 
coelestibus  (ibid.). 

Supe)^  popidum.  —  Conserva,  quaesumus,  Dominc,  populuni 
tuum  et  ab  omnibus,  quae  meretur,  adversis  redde  securum,  ut 
iranquillitatc  percepta,  devota  tibi  mente  deserviat.  Per  Doini- 
num  nostrum. 

FeRIA  V  COENA  DOMINI. 

Egreditur  jjoenitem  de  locosuo,  tthi poenitenfiam  gessit ;  et  in 
gremio  praesenlatur  Ecclesiae,  prostrato  omni  corpore  in  tc)'ram. 

Omnipotens  sempitcrnc  Deus,  da,  quaesumus  (c.  109j]. 

Concede  credentibus, misericors  Dcus,salvum  [ihid.)...  vemed., 
ut  hum... 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  vitaiu  luujiani  [ihid.)... 
proveniat 

Et  antequam  offeraiur,  posiulat  diaconus  his  vcrhis  : 

Adest,o  venerabilis  pontifcx,  tempus  acceptum  {ibid.}...  purg. 
execratio  (d\ihord  et  curatio)...  adsumptio...  absumptione... 
laetitia...  supplcx  grex  tuus.  postquam...  ad  Dominum  voce... 
lacrimis...  cgo  cognosco...  diab.  suadente...  vivorum,  devicto... 

Posi  hoc  ad)nonetur  ab  episcopo,  sive  ab  alio  sacc)*doie,  td 
quod  poeniiendo  diluit,  ite)*ando  non  levocet.  Inde  vcro  has  dicit 
0)*ationes  sace)'dos  super  eiun  : 

Adesto,  Domine, supplicationibus  [c.  1090). . .  oxaudi,  et  quem. . . 

Praesta,  quacsumus,  Domine,  huic  fanmlo  tuo  (ihid.). 

Deus,  humani  generis  benignissime  conditor  et  miser.  repa- 
rator  [ihid.)...    unici  Filii  lui...   lacrymae  et   suspiria...   nec 


/    .  -  .  . 


324  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Ecclesia...  familiae  damno...  ergo  supplicesp.,  t.  ergo  fletum... 
ut  imminentibus  poenis,  sententiaque...  ultra  vulner...  set.,. 
miseric.  tua  reforra.  Per. 

Item  ad  reconciliandum . 

Omnipotens,  sempiterne  Deus,  confitenti  tibi  (c.  1097)...  ei 
praevaleat  [d^abord  noceat). . . 

Oranipotens  et  misericors  Deus  [ibid.)...  cathena... 

Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus(«Wd.)...  con- 
fitenti  indulgeas  salutarera  (dCabord  c,  salutem  poenitendi), 
ejusque  c... 

Reconciliatio  poenitentis  ad  mortem. 

Deus  misericors,  Deusclemens,  qui  secundum^iWd.)...  lacri- 
marum...  Per  Dominum  nostrum. 

Majestatem  tuam,  Domine,  supplices  deprecamur  (c.  1098). 

Majestatem  tuam,  quaesumus,  Domine  sancte  Pater  {ibid.)... 
miser.  converte  :  scinde... 

Deus  misericors,  Deus  clemens,  qui  indulgentiam  [ibid.)... 
pulsantibus  mis...  et  in  unitatem  corp...  redemptionis...  lacri- 
marum...  non  in  longa...  mox  ut  ingemuissct,  dixisti  esse  sal- 
vandum.  Per  Dorainum  nostrum  Jesum  Christum  filium  tuum. 

Super  oblata.  —  Virtutum  coelestium  Deus,  de  cujus  gratiae 
rore  [ibid) —  honorem  tibi,  et  placitum... 

Infra  actionem.  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
(c.  1099). 

Hanc  igitur  oblationem.  Domine,  cunctae  familiae  [ibid.). 

Item  infra  actionem.  —  Quihacdie  antequam  traderetur  [ibid.). 

Post  communionem.  —  Concede,  quaesumus,  Domine,  utper- 
cepti  [ibid.]. 

Oratio  super  poenitentcm  postquam  communicatus  cst. 
Deus,  qui  confitentiura  tibi  corda  purificas,  et  nccus.  se  consc. 
[c.  1097]...  peccat.,  in  sacramentis  tuis  sincera...  permaneat,  et 
n.  redemptionis  aet.  sustineat... 

MlSSA  crismalis. 

Domine  Deus,  qui  in  regenerandis  plebibus  tuis  (c.  1099). 

Da  nobis,  omnipotens  Deus,  remedia  condit.  [ibid.]...  et  in 
sinc... 

Super  oblata.  —  Hujus  sacrificii  potentia,  Dominc,  quaesu- 
mus,  ut  vet.  (ibid.)...  aug.  et  salutem.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Chrislum  filium  tuum. 

f  Clementiam  tuam  suppliciter  obsecrare  [ibid.)...  crismatis, 
in  sacr.  pietatis,  snlutis,  vitaeqne...  absorla...  odor...  Per 
Christum  dominum  nostrum. 


S.    KEMIGII    REMENSIS.  325 

Infra  actionem.  —  Communicantes  et  dicm  sacratissimum, 
quo  traditus  est  Dominus  noster  Jesus  Christus,  celebrantes,  set 
et  memoriara  venerantes. 

Itevi.  —  Hanc  igitur  oblationem  famulorum  famul.  {ibicL)... 
offerre.  Per  Christum. 

Quam  oblationem,  etc. 

Item  in  idtimo^  anteqicam  dicatur  Per  quem  haec  omnia 
Domine,  henedicis  oleum  pro  infirmis  sive  propopulo,  his  verbis  : 

Emitte,  quaesumus,  Domine,  Spiritum  sanctum  paracletum 
(c.  1100)...  benedictione  sit  o.  unguentum  gust...  perfectum 
nobis  a  te  benedictum. . .  semper,  etc,  per  omnia  saecula. 

Post  haec,  oblato  a  diacono  alio  oleo  ad  benediccyidum,  sic 
benedicis  : 

Dominus  vobiscum.  i$  Et  cum  spiritu  tuo. 

Oratio.  —  Deus,  incrementorum  et  profectuum  spirit.  reinu- 
nerator,  q.  v.  s.  S.  i.  (ibid.)...  advers.  spirituum  maculae  inhae- 
senint,  ad...  praeparatio  illis  utilis...  J.  C.  Filium  tuum,  qui... 

Post  hoc,  misces  balsamum  cum  alio  oleo,  et  benedicis  chrisma 
in  his  verbis  : 

Dominus  vobiscum.  i^  Et  cum  spiritu  tuo. 

Sursum  corda.  i^  Habemus  ad  Dominum. 

Gratias  agamus  Domino  Deo  nostro,  etc. 

-j-  Qui  in  principio  inter  caetera  bonitatis  (c.  1101)...  Nam  ci 
David...  effuso,  similit.  divini  mun...  jocundoseffecitac...  man- 
datum...  constitueret...  adhuc...  J.  C.  D.  n...  et  ut  Spir.  s.  in 
similitudinem  col...  comprobaveris...  et  sancti  S.  eii...vitae 
aeternae  p.  et  c.  regni  f... 

Hoc  expleto^  veniens  antc  altare^  dicit  orationem  : 

Praeceptis  salutaribus  moniti. 

Sequitur  oratio  Dominica  ;  postea  Libera  nos  et  Communio. 

Post  commuyiionem .  —  Concede,  quaesumus,  Domine,  ut  per- 
cept.  (c.  1102). 

Super  poptdum.  —  Praesta,  quaesumus,  Domine,  ut  sicut  de 
[c.  1103). 

Item  in  oleo  exorcizato  confectio. 

Exorcizo  te,  creatura  olei,  in  nomine  Dei  P.  (c.  1101)...  hac 
invocatione  t.  p.  a.  unius  virtute...  violenta  incursio...  fant. 
eradicetur  et  fugetur,  et  discedat...  eis  qui  ex  eo  ungi...  cor- 
pus...  spiritalem...  D.  n.  J.  C,  filium  tuum,  q...  i. 

f  Qui,  mysteriorum  tuorum  secreta  revelans,  pacificum  nemus 
(ibid.)  0.  c.  gestatum  N... 


326  SACRAMENTARIUM    AliBATlAE 

Ad  7nissain  sei*o, 

Deus,  a  quo  et  Judas  reatus  sui  poenam  [t.  78,  c.  79),..  nobis 
propit....  Per  D.  n.  J.  C. 

Supev  oblata.  —  Ipse  tibi,  quaesuraus,  Dom.  sancte,  Pater 
omn.,  aeterne  D.  (c.  82).,,  monstr.  Per. 

Sapev  oblata.  —  Suscipe,  quaesumus,  Domine,  munus  [t.  74, 
c.  1102). 

f  Et  justum  est  per  Christum Dom.  nostr.  [ibid,]..,  nec  summa 
pietas  a  s...  novissimo  p.  convivio...  tradendum...  crudelem. 

Infva  actionem,  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
(/.  78,  c,  83), 

Iton  infva  actionem,  —  Hanc  igitur  oblationem  servitutis 
nost.  [ibid,), 

Post  commimionem,  —  Refecti  vitalibus  alimentis,  quaes. 
[c,  8o)...  exequim... 

Incipit  ordo  feriae  VI  DE  Passioxe  Domini. 

Hova  nona  pvocedmit  omnes  ad  ecclesiam,  et  poniiuv  sancta 
cvHx  supev  altave.  Et  egvedituv  sacevdos  de  sacvavio,  cum  sacvis 
ovdinibus,  nihil  canenies  ;  et  veniunt  anfe  altave,  Posttdat  sacev- 
dos  pvo  se  ovave,  dicens  Oremus.  Et  adnunciat  diaconus  Flecta- 
mus  genua.  Et  post  pusillum  dicit  Levate.  Et  dat  ovationem, 

Deus,  a  quo  et  Judas  proditor  reatus  sui  (c,  79),..  nobis  piae 
petitionis  effectum...  ita  in  nobis...  Per. 

Ista  ovatiotie  expleta,  vadit  vetvo  altave;  et  legituv  lectio.Deinde 
sequituv  it. 

Itevum  dicit  sacevdos  Oremus. 

Et  adnunciat  diaconus,  ut  supva. 

Sequituv  alia  ovatio  Oremus  et  adnuncint  diaconus  lU  supva, 

Et  sequituv  alia  ovatio, —  Deus,  qui  peccati  veteris  haeredita- 
riam  mortem  [c.  87).,.  dona  ut... 

Kem  sequituv  lectio,  el  i^,  Inde  vevo  lcgituv  Passio  Domini, 
Ipsa  expleta,  incipit  sacevdos  ovadones  solcmnes,  quae  sequuntuv, 

Collecta,  —  Oremus,  dilectissimi  nobis,  inprimis  pro  Ecclesia 
sancta  Dei,  etc. 

Oremus,  et  dicit  diaconus  Flectamus  genua.  Postquam  oi^ave- 
vinf,  dicit  Levate. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  gloriam  tuam  (c.  79 j.,. 
rev.,  etc. 

Oremus  et  pro  famulo  Dei  Papa  nostro  ill,  scdis  apostolicae  et 
pro  antistite  nostro  ill,,  ut  Deus  omnipotens,  qui  elegit  eos  in 
ordine  {ibid,)  e.,  salvos  et  incolumes... 


S.    REMIGII    REMENSIS.  327 

Orenius.  liem  annwiiiet  diaconus  xit  supra, 

Omnipotcns  sempiterne  Deiis,  cujus  aclerno  jud.  {ibid.)... 
electos  a  te  antistites...  talibus  g.  auctoribus,  sub  tantos  ponti- 
fices... 

Oremus  et  pro  omnibus  episcopis,  presbyteris,  etc.  iit  hodie. 

Oremus.  liem  adminiiat  diacomcs  ui  supra. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  cujus  Spiritu  (ibid.). 

Oremus  et  pro  christianissimo  imperatore  vel  rege  [ibid.]... 
illas...  Per. 

Oremus.  Tiem  adnuniiai  diaconus  ui  supra. 

Omnipotens  sempite[rne]  Deus,  qui  regnis  omnibus  aeterna 
potestate  dominaris,  respice  propitius  ad  {ibid.)  R.  sive  F... 

Oremuset  pro  catechumenis  nostris,  eic,  ut  hodie. 

Oremus.  liem  adnuniiat  diaconus  ui  supra. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  (c.  80]. 

Oremus,  dilectissimi,  Dcum  Patrem  omnipotentem,  ut  {ibid.). 

Oremus.  liem  adnuniiai  ui  supra. 

Omnipotens  et  misericors  Deus,  moestorum  consolatio,c/c.,  vi 
hodie. 

Oremus  pro  haereticis  et  scismaticis,  eic,  ni  hodic. 

Oremus.  liem  adnunciai  diaconus  ut  supra. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  salvas  omnes  {ibid.)...  prav. 
depulsa  et  errant...  red.  firmitatem.  Per. 

Oremus  etpro  porfidis  Judaeis,  eic,  ui  hodie. 

Oremus.  liem  adnunciai  diaconus  ut  supra. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  etiam  Judaic...,  eic,  ui 
liodie. 

Oremus  et  pro  paganis,  e/c,  ui  hodie. 

Oremus,  liem  adnunciai  diaconus  ui  supra. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  non  mortem...c'/c.,  ui  hodie. 

Post  istas  oraiiones  supra  scripias  expleias,  ingrediuniur 
diaconi  in  sacra^no.  Proceduni  cum  Corpore  et  Sanguine  Domini 
quod  ante  die  remansii,  ei  ponuni  super  aliare. 

Ei  venii  sacerdos  anie  altare,  adorans  crucem  Domini  ei  oscu- 
lans^  et  dicii  Oremus;  ei  sequiiur  Pnieceptis  salutaribus  moniti; 
et  oratio  Dominica ;  inde  Libera  nos,  quaesumus,  Domine.  Ilis 
oninibus  expleiis,  adorani  omnes  sanciam  cruccm  ;  ei  commu- 
7iicani. 

Sbquitur  ordo  qualiter  Sabbato  sancto  ingrediantur  ad 

vigiliam. 
Primiius  enim,  ociam  hora  diei  mediante,  procedunt  ad  eccie- 
stam,   ei  ingrediuntur  in  sacra)'io^  et    induuniur   vestimeniis, 


328  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

sicut  mos  est ;  et  incipit  clenis  letaniam,  Bt  procedif  sacei^dos  de 
sacravio,  cum  oi*dinibi(S  saons;  venitantc  altare,  stans  inclinato 
capite,  usque  dum  dicent  Agnus  Dei.  Deindc  veniens  sacerdos 
ab  07*ationc  vadit  retro  altare,  accipiens  de  lumine,  guod  sexta 
feria  absconsum  fuit,  faciens  crucem  supe7*  cereum,  et  itdwni- 
nans  eum  completur  ab  ipsis  bencdictio  cerei  his  orationibm. 

Exultet  jam  angelica  turba  coelorum  (Bibl.liturg.,/.7/,p.55)... 
insonet...  Gaudeat  se  tantis  tellus  inrad...  adorn.  fulgore... 
adstant...  adgreg.,  1.  s.  gratiam  infundens  praecipiat.  Per. 

Sursum  corda.  liesp.  Habemus  ad  Dominum. 

Gratias  agamus  Domino  Deo  nostro.  Resp.  Dignum  et  jus- 
tum  est. 

7  Vere  quia  dignum  et  justum  est  ut  invisib.  {ibid.)...  F.  q. 
u...  Patrideb...  ejusq.  sanguis postibus consecratur. . .  Israhel... 
inlumin...  viciis...  enim  nasci...  inlumin.  et  inlum...  Apis  quaa 
caet.  q.  subjectae...  imbecillis...  can.  pro  mora  hib...  modera- 
tione...  liberatis...  Pastore...  onestatis...  coUecto  e  f,  nectari... 
a.  cum  nec...  quassat...  Oramus  te...  inluxit...  p.  n.  beatissimo 
viro  P.  n.  ill.  quiete...  Pasch.  cons... 

Post  hoc  surgit  sace^^dos  a  sede  siui,  et  dicit  orationon  de  vigi- 
lia  Paschae,  sicut  in  Saa^amentoimm  libro  contineniur  orationes 
per  singulas  lectiones  in  Sabbato  sancto, 

Deus,  qui  divitias  misericordiae  tuae  in  hac  (t.  74,  c.  IIOS). 

Sequitur  lectio  prima. 
In  principio  fecit  Deus  coelum,  etc. 

Deus,  qui  mirabiliter  creasti  hominem  et  mirabilius  rederaisti, 
etc.  ut  hodie. 

Sequitur  II  lectio  de  Noe. 
Deus,  incommutabilis  virtus,  lumen  aeternum,^^c.  ut  hodie. 

Tertia  leciio  de  Abraham. 
Tentavit  Deus  Abraham,  etc. 
Deus,  fidelium  pater  summe,  etc.  xU  hodie. 

IIII  lectio  de  Exodo  cum  cantico. 
Cantemus,  etc. 
Deus,  cujus  antiqua  miracula,  etc.  ut  hodie. 

V  lectio  in  Esaia. 

Haec  est  haereditas  servorum  Domini,  ctc. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  multiplic.  (c.  1109)...  spondi- 
disti.... 

VI  lectio  in  Hieremia . 
Audi,  Israhel,  mandata  vitae,  etc. 
Deus, qui  Ecclesiam  tuam  semper  gentium  vocat.,ete. ui hodie. 


S.    REMIGII    REMENSIS.  329 

Vll  lcclio  in  Ezechiel, 
Facta  est  super  me  manus  Domini,  etc. 
Deus,  qui  nos  ad  celebrandum  Paschale  sacramentum  [ibid], 

VIII  lectio  in  Esaia, 
Apprehendent  septem  mulieres  virum  unum,  etc. 
Cum  cantico  :  Vinea  facta  est  dilecto,  etc. 
Deus,  qui  in  omnibus  Ecclesiae  tuae  filiis,  sanctorum  (iOicL). 

VII II  leclio  in  Exodo. 
Dixit  Dominus  ad  Moysen  ei  Aaron  in  terra  Aegypti,  ctc. 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  in  omnium  operum  (c.  1108). 

X  lcctio  dc  Jona . 
Factum  est  verbum  Domini  ad  Jonam  prophetam,  ctc. 
Deus,qui  diversitatem  omniumgentiuminconfessione(c./70P). 

XI  lcctio  in  Deutcronomio. 
Scripsit  Moyses  canticum,  et  docuit  filios  Israel,  etc. 
Cum  cantico  :  Adtende  coelum,  etc. 

Deus,  celsitudo  humilium  et  fortitudio  rectorum  [ibid.)... 
Moyse...  carminis  decant.  voL,  etc.  td  hodie. 

XII  lectio  in  Daniel. 
Nabucodonozor  rex  fecit  statuam  auream,  etc. 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  spes  unica  mundi,  etc.  ut  hodie. 

Oratio  post  psalmum  XLI  Sicut  cervus. 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  respice  propitius  ad  dev.  [ibid.) 
Inde  descendis  cum  letania  ad  fontes. 

Oratio  ad  missam  in  nocte  sancta  ad  Lateranum . 

Deus,  qui  hanc  sacratissimam  noctem  gloria  Dominicae  [c.  1112). 

Deus,  qui  per  Unigenitum  tuum  (c.  1113)...  domin.  resur- 
rect...  invocationem.... 

Superoblata. — Suscipe,quaesumus,Domine,etplebis(c.  1112). . . 
ut  confess 

-J- Adest  enim  optatissimum  tempus,  et  desideratae  (/fcu/.)... 
clarissimum...  vexillum...  miserentibus...  lateri  circumfluxit... 
perpetuae  vitae.... 

In/ra  actionem.  —  Communicantes  et  noctem  sacratissimam 
(c.  ni3). 

Item  infra  actionem.  —  Hanc  igitur  oblationem  servitutis 
nostrae  (ibid.)...  peccatorum,  quaesuinus,  Domine. 

Post  communionem.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus, 
ut  divino  [ibid.). 

Post  commtmionem . — Digne  nos  tuo  nomini,   quaesumus, 


330  SACRAMENTARIU^I    ABBATIAE 

Domine  (c.  1115)...  instruant,  et  (=  ut)  et...  quam  mysteria 
continent.... 

DoMiNiCA  SANCTA  ad  Sanctaiii  Mariam. 

Deus,  qui  in  hodierna  die  per  Unigenitum  [t.  78,  c.  92)... 
Per  D.  n.  J.  C.  f.  t. 

Deus,  qui  Paschale  nobis  remedium  contulisti  (c.  93)... 
exultat... 

Siqyer  oblata.  —  Suscipe,  Domine,  quaesumus,  prcces  populi 
tui  (c.  92). 

7  Te  quidem  omni  tempore,  sed  in  hoc  [t.  74,  c.  1114)... 
aeternnm...  reserantur.  Quia...  C.  perempta  cst.... 

Infra  actionem,  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
celebr.  (c.  1113). 

Hanc  igitur  oblationem,  etc.  ut  suj)ra, 

Post  convnuniofiem.  —  Spiritum  nobis,  Domine,  tuae  chari- 
tatis  (/.  78,  c.  92). 

Alia.  —  Omnipotens  sempitcrne  Deus,  qui  ad  aeternam 
(/.  73,  c.  1114). 

Ad  Sanctum  Johannem. 

Ad  vesperum.  —  Concede,  quaesumus,  omnipotens  Dcus,  ut 
(/.  78,  c.  92). 

Ad  fontes.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui 
resurr.  [ibid.). 

Ad  Sanctum  Andraeam. 

Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus  (c.  93)...  P.  D.  n.  J.  C. 

Deus,  qui  nos  fecisti  hodierna  die  Paschalia  festa  (c.  98)... 
facias,  quaes.... 

DOMINICA  OCTAB.   PaSCHAE. 

Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  Paschalia  (c.  97). 

Deus,  qui  renatis  baptismate,  mortem(  t.  74,  c.  1117)...  per- 
cepisse.... 

Supe7*  oblata.  —  Suscipe  munera,  quaesumus,  Domine,  exult. 
(iWd.)...  PerD.  n.  J.  C. 

f  Suppliciter  obsecrantes,  ne  nos  ad  illum  sinas  rcdire  actum, 
cui  jure  dominatur  inimicus,  sed  in  hac  potius  perficias  abso- 
lutione  persistere,  per  quam  diabolus  extitit,  Filio  tuo  vincente, 
captivus.  Et  ideo  cum  angelis. 

Hanc  igitur  oblationem,  etc.  ut  supra. 

Post  commun.  —  Majestatem  tuam,  Domine,  supplices  exora- 
mus  [ibid.). 


-=. -J^fc*^^ 


s.  remigii  remensis.  331 

Orationes  et  preces  de  Pascha  ANNOTINO. 
Dcus,  per  cujus  providentiam  nec  praeteritorum  (c.  IIIS]. 
Deus,  qui  renatis  fonte  baptismatis  delictor.  [ibid,),,.  P.  D. 
n.  J,  C. 

Super  oblata.  —  Clementiam  tuam,  Domine,  suppliciter  cxo- 

raraus  (ibid.). 

f  Redemptionis  nostrae  festa  recolere  [ibid,)...  dignit.  ad- 
sumpsit.  Per  Christum  dom.  n.,  per  q.  M.  t.,  etc, 

Infra  actionem,  —  Hanc  igitur  oblationem  famulorum,  famu- 
larumque  [ibid.]...  supplices  effund.  preces...  cust.  et  prom... 

Post  communionem.  —  Tua  nos,  quaesumus,  Doinine,  quae 
sumps.  [ibid.)...  placatos.... 

Orationes  et  preces  in  parochiis. 

Deus,  qui  es  humani  gcneris  reparator  et  rector  (ibid.). 

Renovatos,  Domine,  fontis  ac  vSpiritus  tui  [ibid.)...  copiam... 

Supcv  obhUa.  —  Offerimus  tibi,  Domine,  laudes,  et  (ibid.)... 
gratias  ct  pro... 

Y  Nos  te  suppliciter  exorare,  ut  fidelibus  (ibid.)...  veniura... 
operibus... 

Post  communioncm.  —  Adjuvet  nos,  quaesumus,  Domine, 
sanctum  istud  (c.  1119). 

Super  2)opidum.  —  Populus  tuus,  quaesumus,  Domine,  reno- 
\tiiti  (ibid.)...  antea...  vererno...  senium... 

VIII  AAL.  Aprilis,  Adnunciatio  sanctae  Mariae. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  coaeternum  (/.  78,  52)... 
P.  D.  n.  J.  C, 

Exaudi  nos,  Domine  sancte  Pater  omnipotens  (t.  74,  c.  1160). 

Super  oblata.  —  Altari  tuo,  Domine,  superposita  munera 
Spiritus  sanctus  benignus  assumat  (t.  78,  c.  52). 

Item  alia.  —  Oblationes  nostras,  quaesumus,  Domine,  pro- 
pitiatus  i7.  74,  c.  1160)...  semperque...  Mariae,  cujus  viscera 
splendoribus  s.  g.  v.  Spiritus  r.... 

yQui  nos  mirabile  mysterium,  et  innarrabile  sacramentum  per 
venerabilein  Mariam  servare  docuisti,  in  qua  manet  intacta 
castitas,  pudor  integer,  firma  constantia.  Nam  in  hoc  se  matrem 
Domini  fuisse  cognovit,  quia  plus  gaudii  contulit,  quara  pudoris; 
laetatur  enira  quod  virgo  concepit,  quod  coeli  Dominum  clausis 
portavit  visceribus,  quod  virgo  edidit  partum.  0  magna  clemcn- 
tia  Deitatis  !  Quae  virum  non  cognovit,  et  mater  est,  et  per 
filiura  virgo  est.  Duobus  enim  gavisa  est  muneribus  :  miratur 
quod  peperit ;  laetatur  quod  edidit  salvatorem  Jesum  Christum 
Dominum  nostrum,  per  quem. 


332  SACRAMENTARIUM    ABBATIAB 

Posl  commimionem.  —  Adesto,  Domine,  populo  tuo,  ut  quae 
sumpsit  fideliter,  et  mente  sibi  et  corpore,  beatae  Mariae  semper 
virginis  intercessione,  custodiat.  Per. 

Supcr  popuhim.  —  Protege,  Domine,  Oimulos  tuos  subsidiis 
pacis,  et  beatae  Mariae  patrociniis  confidentes  a  cunctis  hosti- 
bus  redde  securos.  Per. 

In  letania  majore.  Ad  Sanctum  Laurentium  in  Lucina. 

Mentem  familiae  tuae,  quaesumus,  Domine,  interced.  [t.  78^ 
c.  ^O^beato  Laurentio  martyre... 

Ad  Sanctum  Valentinum. 
Deus,  qui  culpas  delinquentium  districte  feriendo  [ibid.). 

Ad  pontem  Olbi. 
Parce,  Domine,  quaesumus,  parce  populo  tuo,  ut  [ibid.]... 
P.  D.  n.  J.C. 

Ad  Crucem. 
Deus,  qui  culpus  nostras  piis  [ibid.)...  n.  adversitatibus  e... 

In  Atrio. 

Adesto,  Domine,  supplicationibus  nostris  [ibid.]...  miser., 
coel... 

Oi*atio  ad  missam.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus, 
ut  [ibid.]. 

Super  oblaia.  —  Haec  munera,  Domine,  quaesumus,  et  vin- 
cula  nostrae(c.  73)...  nostrae  iniquitatis  absolvant... 

f  Te  auctorem  et  sanctificatorem  jejunii  conlaudare  (c.  106)... 
susc...  clemens  jejun...  quibus  nos  adflig.,  rogamus,  absolve. 
Per  D.  n.  J.  C. 

Post  commun.  —  Vota  nostra,  quaesumus,  Domine,  pio 
(c.  107)...  percepimus... 

Aliae  orationes. 

Purifica,  quaesumus,  Domine,  tuorum  corda  fidelium,  ut  a 
terrena  cupiditate  mundati,  et  praesentis  vitae  periculis  exuan- 
tur,  et  perpetuis  donis  firmentur.  Per  Dominum  nostrum. 

Oratio  in  alia  die.  —  Deus,  cui  proprium  est  misereri  semper 
et  parc.  (c.  197),  intercedente  beato  martyre  tuo  illo,  susc... 

Alia.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  iram 
tuae  indignationis  agno^dmus,  misericordiae  tuae  indulgentiam 
consequamur.  Per  D.  n.  J.  C.  f.  t. 

Item  alia.  —  Parce,  Domine,  parce  populo  tuo,  ut  dignis 
[t.  55,  c.  72). 

Item  ad  missam,  in  alia  die. 

In  jejunio  hoc  adflicti  corpore  et  corde  contriti,  frequenta- 


S.    REMIGII    REMENSIS  333 

mus  acl  te  preces,  clementissime  Deus,  ut  cum  abstinentia  cor- 
porali,  abstinentia  nobis  vitiorum  donetur,  ut  restricto  corpore 
ab  epulis,  tu  qui  es  refectio  vera,  in  nostris  corclibus  oriaris.  Per. 

Siipei''  oblata  .  —  Oblatis,  quaesumus  Domine,  placare  (/.  78, 
c.  59)...  Per  D.  n.  J.  C. 

f  Te  per  hoc  jejunium  nostrum  suppliciter  adorare,  quod 
Unigenitus  tuus  ita  sanctificavit,  ut  et  regnum  tuum  nobis  per 
jejunium  panderet,  et  peccatis  nostris  veniam  condonaret.  Per 
Christum  Dominum  nostrum,  per  quem. 

Post  communionem.  —  Praetende  nobis,  Domine,  misericor- 
diam  (/.  55,  c.  77). 

Super  ])0]fuhim.  —  Praesta  populo  tuo,  Domine,  quaesumus, 
consolationis  [c.  57)...  labor.  propitius  respir.  concede.  Per. 

Oratio  ad  missam,  in  tertia  dio. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  inundentur,  quaesumus,  viscera 
nostra  a  cunctis  carnis  delictis,  jejunii  attenuatione  conlecta,  (it 
in  ipsius  jejunii  humilitate  prostratio  nostrae  velut  carnis  infir- 
m.itati  dominari,  quia  tu  institutor  sobrietatis,  si  vis,  potes  nos 
ciiius  misereri,  ut  spiritalia  cogiteraus  et  concupiscentias  car- 
nis,  te  adjuvante,  vincamus.  Pcr. 

Super  oblata.  —  Jojunantium,  quaesumus,  Domine,  supplicum 
vota  propitius  intuere,praesentia  sanctificans,perceptioneeoruin, 
occulta  cordis  nostri  remedio  tuae  chirifica  pietatis,  ut  nec 
opera  carnalia  nec  fiuxa  nos  teneant,  quos  institutor  jejunii 
Christus  reparavit  redemptor.  Per, 

■J-  Te  in  o])servationo  jejunii  quaerere,  qui  es  panis  vivus,  et 
verus  de  coelo  descendens.  Te  itaque  humiliantes  jejunio  cor- 
pora,  inente  famulantes  devota,  per  hanc  sacrificii  immolationcm 
rogamus,  ut  humiliatione  jejunii  hujus,  quam  pro  reatibus  nos- 
tris,  et  hac  triduana  observatione  persolvimus,  ita  intuearis 
jdacatus,  ut  a  delictis  jejunantes  absolvas,  quos  incontinentia 
voluptatum  in  pravitatis  transgressionem  immersit.  Pcr  Domi- 
num  nostrum  Jesum  Christum. 

Post  co))imunionem.  —  Praesta,  C[uaesumus,  oninipotens 
Deus,  ut  divino  [t.  74,  c.  1113]...  Per  D.  n.  J. 

Deus  in  te  sperantium,  c[ui  saturilatem  tua  abstincntiae  dedi- 
catione  superasti,  et  puritatem  caslimoniae,  ut  cognoscaris, 
dedisti,  serenus  nos  tuo  vultu  circumspicc,  ct  jcjunantilnis  pacom 
proximi  et  ttiam  largiaris,  quam  ad  Patrem  ascendens  nobis 
relicjuisti  sectandam.  Per  Dominum. 

Oratio  in  II II  die. 
Miserere  jam,  quaesumus,  Domine,  intercedente  beata  et  glo- 


334  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

riosa  semperque  virgine  Dei  genitrice  Maria,  populo  tuo,  et 

continuis  orationibus  laborantem  celeri  propitiatione  laetifica. 

Per  D.  n.  J.  C. 
Quaesumus,  omnipotens  Deus,  adflicti  (/.  78,  c.  197), 
Intende,  quaesumus,  Domine,  preces  nostras,  et  qui  non  ope- 

rando  justitiam,  correptionera  meremur,  adflicti  in  tribulationo 

clamHntes  respiremus  auditi.  Per. 

III    IDUS    MaII.   DeDICATIO    ECCLESIAE  BeATAE  MaRIAE 

AD  MaRTYRES. 

Concede,  quaesumus,  omnipotens  Deas,  ad  eorum  (c.  103). 

Supa*  oblata.  —  Supcr  has,  quaesumus,  hostias,  Domine, 
l)Ciiedict.  [ibid.], 

Post  communionem.  —  Supplices  te  rogamus,  omnipotens 
Deus  [ibid.]. 

In  vigilia  Ascensa  Domini. 

Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Pater,  ut(c.  108)...  Per  D. 

Tribue,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  [t.  74,  c.  1124)... 
P.  D.  n. 

Super  oblata.  —  Sacrificia,  Doniine,  pro  Filii  tui  supplices 
[c.  1123). 

f  In  hac  praecipue  die,  quo  Jesus  Christus  (c.  112^1)...  divini... 

Post  communionem.  —  Tribue,  quaesunms,  Domine,  ut  per 
haec  sacra  [ibid.). 

Siipe7^  popuhim.  — Da,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  illuc 
subsequi  [t.  55,  c.  38)...  nostrum  praecessit.  Per  Dominum. 

Item  in  die  Ascensa  Domini. 
Ad  Sanctum  Petrum. 

Concede,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  hod.  (/.  78, 
c.  108}...  P.  D.  n. 

Deus,  qui  ad  declaranda  tuao  miracula  Majestatis  (t.  74, 
c.  1123). 

Supcr  oblata.  —  Suscipe,  Domine,  munera,  quae  pro  Filii 
tui  glor.  [t.  78,  c.  108). 

f  Qui  post  resurrectionem  suam  omnibus  discip.  (c.  108)... 
Et  ideo  c.  a. 

Infra  actionem.  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
celebrantes  [ibid.]...  noster  Jesus  Christus  Unigenitus... 

Post  communionem.  —  Praesta  nobis,  quaesumus,  omnipo- 
tens  et  misericors  [ibid.)...  quae  invisibilibus...  percipimus... 

Item  aliae  orationes. 
Adesto,   Domine,   supplicantibus  nostris,  ut  (tWd.)...  sentia- 
mus.  Per  Dominum. 


S.    REMIGII    REMENSIS.  335 

Deu9,  ciijus  filius  in  alta  coelorum  \)oienteT  (ibicL)...  nobis. 
Per  D. 

Orationes  per  singulas  lectiones,  in  vigilia  Sabbati 

ANTK  PeNTECOSTEN. 

Da  nobis,  quaesumus,  Domine,  per  gratiam  Spirit.  (i,  78, 
0.  1130)...  Paracleti... 

Seqidtw  leciio  m  Genesi. 
In  principio,  elc, 
Omnipotens  sempiterno  Deus,  indef .  lum.  (ibid.),  qui  per  Spir. . . 

Item  de  Gcncsi. 
Tentavit  Deus  Abraham,  ctc. 

Deus,  qui  in  Abrahae  famuli  tui  opere,  humano  generi  obe- 
dientiae  exempla  praebuisti,  concede  nobis  et  nostrae  voluntatis 
pravitatem  frangere,  et  tuorum  praeceptorum  rectitudinem  in 
omnibus  adimplere.  Per. 

In  Exodo. 
Factum  est  in  vigilia  matutina,  cnm  cantico. 
Deus,  qui  primis  temporibus  impleta  miracula  (ibid.)...  regc- 
nerentur.  Per. 

In  DeiUei^onoynio . 
Scripsit  Moyses,  etc. 
Deus,  gloriatio  fidelium  et  vita  justorum,  qui  per  M.  [ibid.). 

In  Esaia. 

Adprehendent  septem  mulieres  virum  unum,  e/c,  cum  cantico 
Vinea  Domini,  etc. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  per  unicum  [ibid.). . .  afferen- 
tem...  ampl.,  da  fidel...  bapt.  transtulisti,  ut  nuUae... 

In  Ilievemia. 
Audi  Israel  mandata  vitae,  etc. 

Deus, qui  nobis  per  prophetarum  ora  praecepisti(/.  78, c.  110]... 
ut  qui  a.... 

De  imdmo  XLI. 
Sicut  cervus,  etc. 

Concede,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  [ibid.]. . .  donis. . . 
Domine  Deus  virtutuni,  qui  conlapsa  reparas  (/.  77,  c.  1131). 

Inde  descendii  aim  letania  ad  fontem. 

Praesta,  (juaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  [i.  78,  c.  110)... 
inlustr.... 

Deus,  cujus  Spiritu  totum  corpus  Ecclesiae  [t.  74,  c.  1131)... 

Siiper  oblata.  —  Virtute  sancti  Spiritus,  Domine,  muncra 
(ibid.)...  praesente  tuo  nom... 


336  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

f  Qui  ascendens  super  omnes  coelos,  sedens  (t.  78,  c,  112),.. 
exultat.... 

Infra  actionem.  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
Pentecostes  [t.  74,  c.  1131). 

Item  infra  actionem.  —  Hanc  igitur  oblationem  servitutis 
nostrae  (c.  78,  c.  112)...  quaesumus,  Domine,  ut  placatus,  etc. 

Post  communionem,  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus, 
ut  Spiritus  adv,  (ibid.). 

Item  alia  Missa. 

Annue,  misericors  Deus,  ut  qui  divina  (/.  55,  c.  39)... 
paradysi.... 

Super  ohlata. —  Hostias  populi  tui,  quaesumus,  Domine,  miser. 
(/.  7i,  c.  1131). 

Y  Qui  sacramentum  Paschale  consummans  (ibid.)...  ad  eum... 
profec.  Et  ideo.... 

Post  commun.  —  Sacris  coelestibus  vitia  nostra  purgentur 
(t.  55,  c.  40)...  mun.  poss... 

DlE  SANCTO  PeNTECOSTES. 

Statio  ad  Sanctum  Petrum. 

Deus,  qui  hodierna  die  corda  fidelium  sancti  Spiritus  (/.  78, 
c.  111),..  inlustr. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Paschale  sacramentum 
(c.  112). 

Super  oblata. —  Munera,  Domine,  quaesumus,  oblata  sancti- 
tica,  et  (ibid.)...  n.  s.  S.  inl.... 

"j-  Qui  hodie  sancti  Spiritus  celebramus  adventum,  qui  prin- 
cipiis  nascentis  Ecclesiae  cunctis  gentibus  imbuendis,  et  Deitatis 
scientiam  indidit,  et  loquelam  in  diversitate  donorum  mirabilis 
operator  unitatis,  variarumque  gratiarum  distributor,  idem  et 
unus  effector,  et  praedicantium  dispensator  ipse  linguarum.  Per 
Christum  Dominum  nostrum. 

Inf)'a  nctionem,  —  Communicantes  et  diem  sacratissimum 
Pentecosten  (ibid.)...  a.  innumeris  1.... 

Inf7*a  actioncm,  ut  supra. 

Post  commun,  —  Sancti  Spiritus,  Domine,  cordn  nostra 
mundet  [ibid.). 

Praesia,  quaesumus,  Domine,  ut  a  nostris  mentibus  carn. 
[t.  74,  c.  1132). 

SaBBATTO    IN    XII    LECTIONIBUS. 

Statio  ad  Sanctum  Petrum. 
Mentibus  nostris,  Domine,  Spiritum  sanctum  {t,  78,0. 115). 


S.    REMIGII    REMENSIS.  337 

AUa,  —  Illo  nos  igne,  quaesumus,  Domine,  Spiriius  (c.  1 14].,. 
D.  J.  C...  Per. 

Alia,  —  Deus,  qui  ad  animarum  medelam,  jejunii  devotione 
(c.  11/)],..  cosligjiro...  concede  nos  et... 

Jieai  alia,  —  Praesta,  quaesuiLus,  oinnipotens  Deus,  ut  salu- 
taribus  (ibid.]. 

Itcni  alia.  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  sic  nos 
ab  [ibid.],.,  inruent... 

Ttcm  alia,  —  Deus,  qui  tribus  pueris  mitigasti  llammas  (//;/(/.  . 

Sifper  obhf/(f.  —  Ut  accepta  tibi  sint,  Doniine,  nostra  jejunia 
(/.  rV,  c.  /0"]..,  p.  nobis  q 

Post  comnuni.  —  Praebeant  nobis,  Domine,  divinum  tua 
{t.  78,  c.  110,.,, 

DOMINICA  OCTAH.    PeNTKCOSTEN. 

Timentium  te,  Dominc,  salvator  et  custos  (/.  71,  c,  //,'H!]... 
lallacia...  erud.  formandos,  proph 

Omnipotens  et  miseiicors  Deus,  ad  cujus  beatitudinem  [ibid.]. 

Supev  oblata.  —  Remotis  obumbrationibus  carnalium  victi- 
marum  (ibid.)...  miro  in  eff. .  . 

f  Qui  cum  llnigenito  Filio  tuo  et  sancto  Spiritu  {ibid.}... 
Trinitatis  substantia  ;  q.  e.,  Domine,  de...  diirerentiae  discre- 
tione...  aeq.  Per  Ch.  D.  n. 

/'06/  communionem, —  Laetificet  nos,  quaesumus.  Domine, 
sacramenti  [ibid,], 

Supev  popidum.  —  Ecclesin  tua,  Domine,  coelesti  gratia 
repleatur  [c.ll37).. ,  atque  a  vitiis. . .  augm.  et  quod. . .  praorog. . . 

POST  DOMINICCA   III   POST  PeNTECOSTEN. 

Dimunciatio  jcjuniorum.  primi^  (jua)'ti,  sejjtimi  et  decimi  mensis. 

Annivorsarii,  fratres  charissimi,  jejunii  (/.  78,  c.  118)...  qua 
corp...  illius...  corporis...  eleemosinis... 

Item  (dia.  —  Illius  mensis  jejunia  in  hac  ebdomada  (c.  110).., 
ut  in  q...  obtineat.  Per. 

Mensis  II II  FERiA  IIII.  Ad  Sanctam  Mariam. 

Omnipotens  et  misericors  Deus,  apta  nos  tuas  (ibid,). 

Da  nobis  mentem,  Domine,  quae  tibi  sit  [ibid.], 

Supev  obtata. —  Solemnibus  jejuniis  expiatos,  suo  nos,  Domine 
{ibid.),.,  .sacrum  munus...  aderit 

Posi  commun.  —  Quos  jejunia  votiva  castigant,  tua  (/.  T/, 
c.  1077],..  s.  vivificent,  ut... 


vn  22 


338  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Feria  VI.  Ad  Apostolos. 

Ut  nobis,  Domine,  tcrrenarum  friigum  trihuas  {f.  78,  c,  119). 

Fiat  tua  gratia,  Domine,  fructuosior  nostrae  (t.  74,  c.  1134) 
dev.  etfectus,  quia  tuae  nobis...  sint  beneplacita... 

Super  ohlatn.  —  Omnipotens  sempiierne  Deus,  qui  non  sacri- 
ficiorum  (c.  1135),,.  concilict  et  humil 

Posf  commun,  —  Annue,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut 
sacrament.  [ibid.). 

Supcr  populum.  —  Fideli  populo,  Domine,  misericordiara 
tuam  {ibid.). 

Sabbato  in  XII  LECTioNiBUs.  Ad  Snnctum  Petrum. 

Praosta,  Domine,  quaesumus,  fauailis  luis,  lalcsque  nos  con- 
ccdc  tieri  (t.  78,  c.  119)  gr.  tuae  larg.,  ut  iiduc... 

Item  alia. —  Deus,  qui  nos  de  praesentibus  adjumentis  {ibid.),,. 
sectando.... 

Item  alia,  —  Da  nobis,  Dominc,  quaesumus,  regnum  tuuni 
juslitiamque  (c.  120]. 

Itcm  alia,  —  Dcus,  qui  miscricordia  lua  pracvcnis  non 
petenles  [ibid.]. 

Itcm  alia. — Deus,qui  non  despicis  cordc  contrilos,  ei  (ibid.).., 
propitiatus...  adtoUat.... 

Super  oblata.  —  Doiuine  Deus  nostor,  qui  his  potius  crea- 
turis  (ibid.). 

Post  commun.  — Sumptum,  quaesumus.  Domine,  veneral)ile 
sacram.  (ibid.), 

Supcr  popidum.  —  ProHciat,  Domine,  quacsumus,  plebs  tibi 
dedic.  (ibid.). 

VI III   KAL.  JULII.   In  JEJUNIO  SANTTI  JoiIANNlS  DaPTISTAE. 

Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Dcus,  ut  familia  (ibid.)... 
bcati  Praecurs...  perveniat.  Per, 

Praesta,  quaesumus,  Domine,  ut  populus  tuus  (/.  74,  c.  1165}... 
Jesu  Christo  domino  nostro,  qui  tecum  vivit  ct  regnat. 

Super  oblata.  — Munera  populi  tui,  Domine,  propitiatus^i&ic/.). 

f  Exhibentes  solemne  jejunium,  quo  beati  [i.  55,  c.  44) 
Johan...  genitor  Verbi  Domini  nuu...  promittenti  non  credidit... 
aevoque  confecta  n.  s.  puerpera  f,  sed...  benedictionis...  divi- 
nit.,  vita  coelestis  asseritur,  via  Domini  praeparatur,  per  quem 
Majestatem. 

Postcommunio .  —  Beati  Johannis  Baptistae  nos,  quaesumus, 
Dom.  (/.  78,  c.  121)...  nobis  ab  eo  sempiternum  remedium.  Per. 

Supei^  populum.  —  Beati  nos,  Dominc,  Baptistae  Johannis 
oratio  {ibid.). 


S.    REMIGIl    REMENSIS.  339 

VIII  KAL.  JuLii.  Natale  sancti  Johannis  Baptistae. 

In  priina  raissa  de  nocle. 

Concede.  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  beati  Johan. 
{ibid,), 

Supev  oblata,  —  Deus,  cujus  misericordia  praecurrente  sal- 
vamur,  respice  propilius  ad  timti  solemnia  praecursoris ,  ut 
sacrificium  quod  natalitio  ejus  munero  gratulanter  offerimus,  et 
indulgentiam  nobis  obtineat  et  favorem.  Per. 

Posl  coni»ntn,  —  Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut 
qui  (ibid.), 

0)'afio  (id  missam  in  die, 

Deus,  qui  i^racsentein  diein  lionorabilem  nol)is  in  (ibid,), 

Item  alia. —  Omnipoiens  sempiterne  Deus,  qui  instituta  (/.  74, 
c,  1105],,,  b.  Joh.  Bapt suae  manifestalione  veriiaiis... 

Super  oblata,  —  Tua,  Domine,  muneribus  altaria  cumuhimus 
[l,  78,  c.  121),  sancti  Johannis  nativitatem...  monslr.  Jesum 
Christum. 

f  In  die  festivitatis  hodiernae,  qua  beatus  Johann.  (c.  122).., 
est,  qui...  exultat.  gustavit,  qui 

Post  comhnin,  —  Suinat  Ecdesia  tua.  Deus,  beati  Johannis 
[ibid.),,.  auct.  Per. 

III I  KAL.   JULII.   VlGILLV  APOSTOLORUM  PeTUI  ET  PaULI. 

Deus,  qui  j^obis  apostolorum  boatorum  Pelri  [c.  123). 

Praosta,  quaesunms,  omnipoiens  Deus,  ut  nullis  nos  (c.  126i), 

Sapcr  oblata.  —  Munera,  Domine,  tuae  gloriticationis  offe- 
rim.  (c.  123). 

YApudquemcum  beatorum  Apostolorum  continuata  festivitas, 
et  aeterna  celebritas  atque  triumphi  coelestis  perpetuus  sit  nata- 
lis,  nobis  tamen  beatae  confessionis  initia  recolentibus  frequenti 
tribuis  devotione  gaudere,  ut  crebrior  honor  sacratissimae  pas- 
sioni  repensus,  majorem  nobis  retributionis  gratiam  largiatur. 
Per. 

Posi  commnn.  —  (iuos  coelesti,  Domine,  alimento  satiasti, 
Apost.  (c.  125), 

An  vioil[iam]  in  nocte. 

Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  apostoli  tui  Petri  fide  (c.  124).,. 
Per  D.  n.  J.  C. 

Ad  maiutin.  —  Deus,  qui  ligandi  solvendique  licentiam  tuis 
(t,  74,  c,  IKiS), 

III  KAL.  JuLii.  Natalis  sancti  Petri.  Propiia. 
Deus, qui  hodiernam  diem  Apostolorum  tuorum  (^  78^c.  124). 


•  %L  *.  i.*   r-if  -T* 


Y  Te.  Domine,  suppliciter  exorare,  ut  gregein  tuum  {ibid.). 


340  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Largiente  te,  Domine,  beaiorum  Petri  et  Pauli  (^  55, c.  58)... 
nobis  eff...  hodiernae...  nobis  mun.  oper.  perp.  Per. 

Supo'  oblata.  —  Hostias  tibi,  Domine,  quas  nomini  tuo  sacr. 
{t.  78,  c.  124). 

Post  communionem.  —  Sumptis,  Domine,  remediis  sempiter- 
nis,  tuorum  {t.  74,  c.  1167)...  apostolici . . . 

XVIII  KAL.  Septembris.  Adsumptio  sanctae  Mariae. 

Concede,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ad  b.  [t.  78,  c.  133)... 
Adsumpt. 

Secreta.  —  Intercessio,  quaesumus,  Domine.  beatae  Mariae 
scmper  virginis  munera  nostra  commendet,  nosque  in  ejus  vene- 
ratione  tuae  majestati  reddat  acceptos.  Per  D.  n.  J.  C. 

f  Nos  te  in  tuis  sacratissimis  virginibus,  exultantibus  animis 
laudare,  benedicere,  praedicare,  inter  quas  beata  Dei  genitrix 
intemerata  virgo  Maria  gloriosissima  effulsit ;  cujus  adsump- 
tionis  diem  omni  devotione  praesenti  sacrificio  celebramus.  Per 
Christum. 

Post  communionem.  —  Coelesti  munere  satiati,  quaesumus, 
omnipotens  Deus.  tua  nos  prot.  [t.  74,  c.  1174)...  ind.  ut  ven... 
digne... 

VI  iD.  Septembris.  Nativitas  sanctae  Mariae. 

Adjuvet  nos,  quaesumus,  Domine,  sanctae  Mariae(/.  78,  c.  137). 

Adesto  nobis,  omnipotens  Deus,  beatae  Mariae  {ibid.). 

Superoblata.  —  Accipe  munera,  Domine,  quae  in  beatae 
Mariae  (/.  74,  1174)...  talis  orta  est  vel  talis  adsumpta... 

Item.  —  Suscipe,  Domine,  quaesumus,  hostias  placationis,  et 
(c.  1176)...  Mariae  ut  sanctis... 

\  Aequum  et  salutare,  nos  tibi  in  omnium  sahctorum  tuo- 
rum  provectibus  gratias  agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens 
aeterne  Deus,  et  praecipue  pro  meritis  beatae  Matris  perpetuae 
virginis  Mariae  gratia  plenae,  laudare,  benedicere  et  praedicare. 
Per  Christum. 

Post  communionem.  —  Sumptis,  Domine,  sacramentis,  inter- 
ced.  {ibid.)...  aet.  prof... 

DOMINICA  V    ANTE   NaTALE  DoMINI. 

Excita,  Domine,  potentiam  tuam  et  veni  (c.  1185)...  tuae 
prom.  usq.  in  fin.  saec.  clem.  oper.  Per  D.  n.  J.  C. 

Conscientias  nostras,  quaesumus,  omnipotens  Deus  {ibid.)... 
ven.  Filio  tuo  Domino  iiostro,  par...  P.  D.  n.  J. 

Superoblata.  —  Sacrificium  tibi,  Domine,  celebrandum  pla- 
catus  (c.  1186). 


S.    REMIGII    REMENSIS.  341 

f  Qui  nos  tanquam  nutrimentis  instruens  j)arvul.  (/.  />J,  c.  /5/), 
d...  incrementa  profectuum  d.  immortalitatem  saticLatenique  p. 
n.  quique... 

Post  comuiun.  —  Animae  nostrae,  quaesuinus,  omnipotens 
Deus(/.  74,  c.  1186)..,  lampades... 

DOMINICA    II II  ANTE  NaTALE  DoMINI. 

Excita,  Domine,  quaesumus,  potentiam  tuam  et  voni,  ut 
{t.  78.  c.  190)...  Per. 

Praeveniat  nos,  quaesumns,  omnipotens  Dous,  tua  (/.  77, 
c.  1185)...  ut  per  Adv... 

Snper  oblaia.  —  Haec  sacra  nos,  Domine,  potenti  virlute 
mundatos,  ad  suum  faciant  puriores  venire  principium.  Per 
Dominum. 

f  Cui  proprium  est  ac  singulare,  quod  bonus  (c.  J'/8f))... 
confitetur...  ut  univers.  n.  profic...  habeat...  praetulit... 

Post  coimhnn.  —  Suscipiamus,  Domine,  misericordiani  tuam 
[t.  78,  c.  191), 

DOMINIGA  III   ANTK  NaTALE  DoMlM. 

Excita,  Domine,  corda  nostra  ad  praeparaiulas  (ibid.)...  Per 
D.  n.  J.  C. 

Praecinge,  quaesumus,  Domine  Deus  nosicr  (/.  71,  c.  1186)... 
potenter... 

Siiper  oblafa.  —  Placare,  Domine,  quaesumus,  humilitalis 
nostrae  {t.  78,  c.  191). 

Conteslada.  — -|- Cui  proprium  est  veniam  deliciis  impendere, 
quam  poenaliter  imminere,  qui  fabrica  tui  operis  pereunte,  rur- 
8US  lapidem  es  dignatus  erigere  ;  sic  imago,  quao  ad  siniilitudi- 
nem  tui  facta  fuerat  vincatis,  dissimilis  haberetur  ex  morte, 
munus  venialis  indulgentiae  praestitisti,  ut  unde  morteni  pecca- 
tum  contraxerat,  inde  vitam  pietas  repararet  imniensa.  Haec 
postquain  prophetica  saepius  vox  praedixit  et  (Tabriel  angelus 
Mariae  jam  praesentia  nuntiavit,  mox  puellae  crodentis  in  utero, 
fidelis  Verbi  mansit  aspirata  conceptio,  et  illa  prolos  nascendi 
8ub  lege  latuit,  quae  cuncta  suo  nasci  nutu  concossit.  'rumebai 
Virginis  sinus,  et  foecunditatem  suorum  viscerum  corpus  inira- 
batur  intactum.  Grande  mundo  spondebatur  auxiliuni.  Partus 
sine  viri  ministerio,  quando  nuUius  maculae  nebula  fuscata  tenso 
nutriebat  ventre  praecordia,  mox  futura  sui  genitrix  gonitoris. 
Per  Christum  Dominum  nostrum. 

Postcommunio.  —  Repleti  cibo  spiritalis  alimoniae,  supplices 
te  (c.  192). 


^.    .  ' 


342  SAORAMBNTARIUIf   ABBATIAE 

DoMiNiCA  II  ANTE  Natalb  Domini.  Ad  Sanctum  Petrum. 

Aurem  tuam,  quaesumus,  Domine,  precibus  nostris  (ibid.)... 
inlustra... 

Fac  nos,  quaesumus,  Domine  Deus  noster,  perv.  (t.  74, 
c.  1186)...  sollic. 

Siipe)^  oblata.  —  Devotionis  nostrae  tibi,  quaesuraus,  Domine 
[t.  78,  c.  192)...  Per  D.  n. 

f  Referentes  gratiarum  de  praeteritis  muneribus  actionem, 
promptius  (t.  74,  c.  1188)...  confidimus...  cum  per  supplica- 
tiones  nostras...  noster.  Per  quem  Majestatem  tuam. 

Post  communionem .  —  Imploramus,  Domine,  clementiam 
tuam(/.  78,  c.  192). 

Mensis  X  FERiA  IIII.  Ad  Sanctam  Mariam. 

Praesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  Redemptoris  [ibid.]. 

Festina,  quaesumus,  ne  tardaveris,  Domine,  et  auxilium  n. 
{t.74,  c.  /7^^  supernae  virtutis  i.,  ut  adventus  tui  cons...  tua 
pietate  conf. . . 

Supe7'  oblata.  —  Ecclesiae  tuae,  Domine,  munera  placatus 
adsurae  (c.  1188)...  efficis... 

t  Te  jejunii  observatione  quaerere,  qui  sanctificator  et  insti- 
tutor  es  abstinentiae,  cujus  nuUus  finis  nullusque  numerus  est. 
EfFunde  super  no3  in  diebus  jejuniorum  nostrorum  spiritum 
gratiae  salutis,  et  ab  omnibus  perturbationibus  saeculi  hujus  tua 
defensione  conserva .  Per  Christum. 

Post  commun.  —  Tuorum  nos,  Domine,  largitate  donorum  et 
temporalibus  attolle  praesidiis  et  renova  sempiternis.  Per. 

Feria  VI.  Ad  Apostolos. 

Gratiae  tuae,  quaesumus,  Domine,  supplicibus  tuis  (/.  55, 
c.  21)...  sect.,  consol.  p.  v.  percipiant  et  futurae.  Per  D.  n. 

Excita,  Domine,  potentiam  tuara  et  veni,  ut  hi  qui  (t,  74, 
c.  1187). 

Prope  esto,  Domine,  omnibus  expectantibus  te  in  veritate.  ut 
in  adventu  Filii  tui  Domini  nostri  placitis  tibi  actibus  praesen- 
tentur.  Per. 

Supev  oblata.  —  Praesta,  quaesuraus,  Doraine,  ut  dicato  (t.  78, 
c.  193). 

f  Qui  non  solum  peccata  dimittis,  sed  ipsos  [t.  55,  c.  156). 

Post  commun.  —  Prosint  nobis,  Domine,  sumpta  mysteria 
(/.  74,  c.  1190). 

Super  popxdum.  —  Exaudi,  Domine,  populum  tuum  tota  tibi 
mente  subjectum,  ut  corpore  et  mente  protectus,  quod  pie  cre- 
didit,  tua  gratia  consequatur.  Per. 


S.    REMIOII   RBMENSIS.  343 

Sabbato  in  XII  LECTioNiBUS.  Ad  Sanctum  Petrum. 

Deus,  qui  conspicis  quia  ex  noslra  pravitate  (t.  78,  c,  193) 
adflig... 

Adesto,  Doinine,  supplicationibus  noslris  et  praesentis  (t,  74, 
c,  1188), 

Indignos  nos,  quaesumus,  Domine,  famulos  tuos,  quos 
(c.  1187).,.  Unig.  Filii  tui... 

Deus,  qui  pro  animarum  expectatione  nostraruin  [c,  1180). 

Post  henedictionem,  id  est  post  caiticum  Danielis  Benedictus 
es  Domine,  ctc, 

Dous,qui  tribus  pueris  mitigasti  flammas  ignium  {ibid.),  conc. 
propitius,  ut... 

Super  oblata,  —  Ecclesiae  tuae,  Domine,  munera  sanctifica 
(c.  1190). 

•j-  Quoniam  salubri  meditantes  jejunio  neccssarinm  curationem 
tract.  [t,  55,  c.  1.53),,,  efficiamur...  t.  felicitate  1. 

Post  communionem.  —  Quaesumus,  Domine  Deus  nosler,  ut 
sacrosancta  (/.  78,  c.  98)..,  remedium  facias  et  f.  P.  D.  n. 

Svpei^  jjojmhon,  —  Veniat,  Domine,  quaesumus,  populo  suo 
suppl.  (/.  74,  c,  1190;. 

DOMIMCA    I    ANTE    NaTALE    DoMINl. 

Notandum  est,  quod  in  Indici  sic  est  in  titulo  hujus  Domini- 
cae  :  Die  Dominica  vacat. 

Excita,  Doiuine,  potentiam  tuam  et  veiii,  et  magna(c.  1185),,. 
auxil.  gratiae  tuae...  Per  D.  n.  J.  C.  f.  t. 

Adjuva,  Dumine,  fragilitatem  plebis  luae  (c,  1180]...  recur- 
rat.  Per  Dom.  nostr.  Jes.  Christ.  fil.  tuum. 

Sffper  oblata.  —  Sacrificiis  pracsentibus,  Domine,  placatus 
intende,  ut  (ibid.), 

Contestada.  —  f  Sanctificator  et  conditor  ^enoris  liumani, 
qui  Filio  tuo  tecum  in  aeterna  claritate  regnante,  cum  de  nullis 
extantibus  cuncta  protulisset,  hominem  limosi  pulveris  initiis 
inchoatum,  ad  speciem  tui  decoris  animasii  :  cumque  crcdula 
p<»rsuasione  deceptum  reparare  voluisti,  spiritalis  gratiae  aeterno 
suflragio  miltendo  nol)is  Jesum  Chrislum  Dominum  nostrum, 
per  quem  Majestatem  tuam. 

Post  commun,  —  Sumptis  munoribus,  Domine,  quaesumus, 
ut  cum  [ibiil.]...  nostrae  reparationis  etfectus.  Per. 

InCIPIUNT    OKATIONES  COTiniANlS  niKHIJS  AO  MlSSAM  CVM   KANONE. 

Ecclesiae  luae,  Doinine,  vota  placaius  admitte,  ut  (t.  55,  c.  6*5). 
Ab  omnibus  nos  defende,  quaesumus,  Domine,  semper  (/.  74, 
c.  1201). 


344  SACRAMENTAKIUM    AKBATIAE 

Super  oblata. — Offerimus  tibi,  Domine,  munera  quae  dedisti, 
ut  [t.  55,  c.  77). 

Sursum  corda.  Respoiidet  populus  :  Habemus  ad  Dominum. 

Gratias  agamus  Domino  Deo  nostro.  Et  populus  respondet  : 
Dignum  ei  justum  est. 

•j-  Et  justum  est,  aequum  et  salutare,  nos  libi  [t.  78,  c.  25).,.  • 
Seraphin  s.  exult...  ut  ammicti... 

Te  igitur,  clementissime  Pater,  per  Jesum  (c.  26)...  haec  f  d., 
h.  f  m.,  h.  f  s.  s.  inlibata...  Papa  n.  ill.  et  Antistite  nostro  ill. 

Memento,  Dominc,  famulo  tuo  Rege  nostro  ill. 

Memento,  Domine,  famulorum  famularumque  tuar.  et  (ibid.) 
0.  circumadst... 

Communicnntcs  et  mcmoriam  veneranles,  in  priims  (fWd.)... 
Johannis...  Mathaei...  Tadaei,  L.,  Ciem...  Johannis...  Dam., 
Dyonisii,  Rustici  et  Eleutherii,  II.,  M.,  Remigii,  Agust... 

Hanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrae  sed  (c.  27). 

Quam  oblationem,  tu  Deus,  in  omnibus,  quaesumus  [ibid.)... 
ben.  f,  asc.  -^,  rat.  f... 

Qui  pridie  quam  paieretur,  accepit  panem  in  [ibid.)...  suas  et 
elev.  in  coelum  oculis  ad... 

Simili  modo  postea  quam  coenatum  est,  accipiens  [ibid.). 

Haec  quotienscumque  feceritis,  in  mei  mem.  fac.  Hbid.). 

(Jnde  et  memores  sumus,  Domine,  nos  (tui)  servi  tui  [ibid)... 
tui  Domini  Dei... 

Supra  quae  propitio  ac  sereno  vultu  respicere  digneris  (ibid.). 

Supplices  te  rogamus,  omnipotens  Dcus,  jubo  \ibid.]...  tui 
Corpus... 

Si  faeiHnt  nomina  defunctorum,  dicat  sacerdos. 

Memento  etiain,  Domine,  et  eorum  nomina,  qui  nos  (c.  28). 

Ei  recitantur.  Deinde  postqwim  recitata  fuei^int^  dicat  sacer- 
dos  : 

Ipsis,  Domine,  et  omnibus  in  Christo  quicscent.  (ibid.)...  Per 
C.  1).  n. 

Nobis  quoque  peccatoribus  famulis  tuis  da  [ibid.)...  Johanne, 
S.,  Mathia...  Agatha...  Caec.  et...  ammittas... 

Per  quem  haec  omnia,  Domine,  semper  bona  (ibid. ,  omct  les  f ). 

Praeceptis  salutaribus  muniti,  et  divina  institutione  (ibid.). 

Paier  noster,  etc. 

Sequitur  oi^atio.  —  Liberanos,  quaesumus,  Domine,  ab  omni- 
bus  malis  (ibid.)...  et  sanctis  apost...  Paulo.  da  p.  p.  in  d...  pec- 
catis  s.  1.  s... 

Pax  Domini  sit  semper  vobiscum.  i^  Et  cum  spiritu  tuo. 

Post  haec  commonenda  est  plebs  p9*o  jejunii  primi^  1111,  VII 


S.    REMIOII    REMENSIS.  345 

et  X  mmsis  temporibiis  suis  ;  joro  sanitiniis  vel  atmnm  apeV' 
tione,  sive  ovandum  pvo  infirmis,  vel  adnuntiandum  vatalitia 
sanctorum, 

Post  liaec  communicat  saccrdos  cum  wxlinibus  sac7^is,  deinde 
et  omni  poptdo, 

Post  communionem,  —  Quod  ore  sumpsimus,  Domine,  mente 
capiamus  ct  de  {t.  74,  c.  1078), 

Conservent  nos,  quaesumus,  Domine,  munera  tua,  etaeternam 
vitam  tribuant  nobis.  Per  Dominum. 

Benedictio  supei^  populum, 

Domine  sancte,  Pater  omnipotens  acterne  Deus(/.  74,  c,  1198), . . 
famulos  tuos  et...  Per  Dom. 

Inciimt  ordo  Baptisterii. 

Missa  quae  pro  scrutinio  celebratur. 

Da,  quaesumus,  Domine,  eleciis  nostris  (o.  1076)...  t.  gratiam 
ref.  P.  D. 

^uper  oblata,  —  Miseratio  tua,  Deus,  ad  haec  percipienda 
mysteria  [ibid,).,,  et  provehat  comp...  Per  Dom. 

hifra  actionem,  ubi  dicitur  :  Memento,  Domine,  famulorum, 
famularumque  {ibid,),.,  tui. 

Et  taces  :  et  recitantur  nomina  virorum  ac  mulierum,  qui 
ipsos  infanies  susceptuvi  sunt,  et  intras  :  et  omnium  circumad- 
stantium,  quorum  tibi  fides  cognita  est. 

Jnfra  actionem.  —  Hanc  igitur  oblationem,  Domine,  ut  pro- 
pitius  suscipias  {ibid.)...  g.  tuac  donum  eligere...  Pcr  C.  D. 

Quam  oblationem. 

Et  renitantur  nomina  electorum,  postquam  regeiun-ati  fucrint. 

Hos,  l)omine,  fonte  l)aptismaiis  innovando,  Spirilus  [ibid,),., 
Per  Chrisl.  Dom.  nostr.  dicsque  nostros. 

Post  communionem,  —  Adeslo,  Domine,  quaesumus,  redenip- 
tionis  crtect.  (ibid.). 

Siiper  populum,  —  Suppliciter,  Domine,  sacra  familia  munus 
tuae  (c.  1077), 

Missa  pro  scrutinio  in  aurium  apertione, 

Concede,  Domine,  electis  nostris,  ut  sanctis  cdocti  [c,  1081) 
m.,  r... 

Superoblata,  —  Exaudi  nos,  omnipotensDeus,  etfamulos(i62d.). 

Infra  actionem  ut  supra, 

Post  communionem.  —  Concurrat,  Domine,  quaesumus,  popu- 
lus  tuus  et  {ibid,]..,  salvationis  s.  g.  promptius...  Per  D.  n. 

Super  populum,  —  Deus,  qui  cum  salutem  hominum  semper 
opereris  {ibid,). 


\^  t   '» 


346  $ACRA5fENTARIUM    ABBATIAE 

DeNUNCIATIO    PRO    SCRUTINIO    QUOD  II II  EBDOMADA    IN 
QUADRAGESIMA,    II    FBRIA    INITIATUR. 

Scrutinii  diem,  dilectissimi  fratres,  quo  electi  (c.  1084),.. 
sollicita...  sequenti...  Deo  jubente. . . 

Ui  autem  venetnnt  adecclesiam,  saHbantur  nomina  infaniium 
ab  acolito  ;  et  vocantur  in  ecclesia  per  nomina,  sicui  sctHpia  siml. 
Et  siatuuniur  masculi  in  dextei^a  partc,  /eminae  in  sinisira, 
Ei  dat  oraiionem  presbyter  supei"  eos  his  cerbis. 

Ch^atio  supe^"  electos  ad  catechumenum  faciendum. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  Pater  Domini  {ibid.)...  tuae, 
ut  signo...  et  ad  suavera  odorem...  ut  efF.  idon. 

Benedictio  salis  dandi  catechumenis . 

Exorcizo  te,  creatura  salis,  in  nomine  Dei  Patris  (ibid.).,. 
consecrari...  Pr.  te  rogamus  te...  ignem.  Amen. 

Expleta  aiUem  ista  oratione,  accipit  de  ipso  sale  et  ponit  in 
ore  infantium^  dicendo  : 

Accipe  ill,  salem  sapientiae,  propitiatus  in  vitam  aeternam. 

Item  post  datum  salem. 

Deus  patrum  nostrorum,  Deus  universae  conditor  [c,  1085). 

Inde  vei'0  exeunt  fores  ecclesiam^  et  expectant  horam  quando 
revocentur.  Tunc  primum  incipit  clerus  antiphonam, 

Dum  sanctificatus  fuero  in  vobis,  etc. 

Et  ascendit  sacerdos  ad  altare^  vadens  retro,  dans  orationem, 
Sedei  in  sede  sua^  et  vocaniur  infantes  ab  acolito  per  nomina  vel 
ordinem,  sicut  scripti  sunt. 

Et  admonentur  a  diacono  ita  :  Catechumeni  procedant. 

Et  ordinantur  masculi  ifi  dextris,  et  feminae  a  sinistris. 

Ei  admonentur  a  diacono  ita  :  Orate,  electi.  Flectite  genua. 

Postquam  oraverint,  iterujn  dicit  :  Levate.  Complete  oratio- 
nem  vestram  in  unum  vos,  et  dicite  Amen. 

Et  respondent  omnes  :  Amen. 

Iterum  dicit  diaconus  :  Signate  illos.  Accedite  ad  benedic- 
tionem. 

Tunc  primum  veniens  acolitus,  facii  a^ucem  in  froniibus  sin- 
gtdorum.  Imponit  manum  super  eos,  dans  orationem  excelsa 
voce  his  verbis  : 

Deus  Abraham>  Deus  Isaac,  Deus  Jacob,  Deus  qui  [ibid.) 

Ergo,  maledicte  diabole,  recognosce  sententiam  tuam  {ibid.)... 
vero,  da...  baptism.  vocare  d.  e.  Et  hoc...  crucis  q.  n.  d.  f.  e., 
tu...  viol.  Per. 

Item  supei^  feminas. 

Deus  coeli,  Deus  terrae,  Deus  angelorum,  Deus  archangelo- 


S.    REMIGTI    REMENSIS.  347 

rutn  (iWd.)...  mart.,  Deus  virginum,  Deus...   Dom.,  supor  has 
f.  t. ;  perd.  eas  et  ... 

Item  super  masculos, 
Deus,  immortale  praesidium  omnium  postulantium,  liboratio 
supplicum,  pax  rogantium,  vita  credentium,  resurrectio  mor- 
tuorum,  te  invoco  super  hos  famulos  tuos,  qui  baptismi  tui 
donum  petentes,  et  consequi  gratiam  spiritalis  regenerationis 
desiderant  ;  accipe  hos,  omnipotens  Domine,  et  qui-dignatus  es 
dicere  :  «*  Petite  et  accipietis,  quaerite  et  invenietis,  pulsate  ot 
aperietur  vobis »» .  Petentibus  itaque  praemium  porrige,  et  januam 
pande  pulsantibus,  ut  aeternam  coelestis  lavacri  benedictionem 
consecuti,  promissa  tui  muneris  regna  percipiant. 

Item  super  masculos. 
Audi,  maledicte  Satanas,  adjuratus  per  nomen  (c.  1086).,. 
Filii  ejus,  cum...  renunciatoribus...  immortalitatis  victoribus. . . 
proturbatis...  perficiant... 

Item  supei^  feminas, 
Deus  Abraham,  Deus  Isaac,  Deus  Jacob,  qui  tribus  [ibid.], 

Item  super  ^nasculos. 
Exorcizo  te,  immuude  spiritus,  in  nomine  Patris  et  {ibid.). 

Item  super  feminas. 
Exorcizo  te,  immunde  spiritus,  per  Patrem  et  {ibid.),..  famu- 
labus  Dei.  Ipse  e.  t.  i..  d... 

Siuiaitur  quando  saccrdos  dicere  debet, 

Aeternam  ac  justissimara  pietatem  tuam  {ibid.)..,  famulos 
tuos  et.... 

IteiniJn  admonentur a diacono  ita  :  Orate,electi ;  flectite  gemia ; 
complete  orationem  vestram  in  unum,  et  dicite  Amen. 

Item  dicit  diaconus  :  State  cum  disciplina  et  silentio. 

Inde  reve7'titHr  sacerdos  ad  sedem  suam,  et  legitur  lectio  quoe 
in  CapitulaH  commemoratur . 

Inde  sequittir  resp,  et  admonentur  a  diacono  ita  dicente  : 

Catechumeni  recedant.  Si  quis  est  catechumenus,  exeat  fores. 

Et  egrediuntur  omnes  expectantes  pro  foribus,  usqne  dum 
completa  fuerint  missarum  solemnia.  Deinde  legitur  evaiujclium 
de  ipsa  die  pertinens.  Et  opperiimtur  oblationes  a  jKircntibus, 
vel  qui  eos  suscepturi  sunt, 

Finitis  ve^o  missarum  solemniis^  communicant  omnes.  Deinde 
annunciat  presbyter  quali  die  voluerit  ipse  ebdomadae  lU  y^ever- 
taniur,  ita  dicens  : 

Fratres,  illa  feria  veniente,  coUigite  vos  temporius  ad  eccle- 
siam  illam  vel  illam,  et  facite  ipsum  scrutinium  sicut  prius. 


^tli'*-»f  ** 


1,  «       ,._     ,  0     ,•'        V''     V    '.^    ■•  •«'■V    »r.**-iA  *  -        ■        t^ 


348  SACRAMENTARIUM    ABHATIAE 

Scquentx  vei^o  cbdomada,  itef^tm  uno  die,  qualem  sa^cerdos 
annunciarerit^  facit  auHum  apei^tioiiem  hoc  modo. 

Veniunt  ad  ecclesiam  die  quo  eis  fuerit  annunciaium,  et  cla" 
mat  diaconus  dicens  :  Catechumeni  procedant. 

Et  vocantur  in/antes  per  nomina^  siciU  p^ius,  ui  scripti  sunt, 
et  siatuuntur,  sicut  diximus,  masculi  ad  dexteram,  feminae  ad 
sinistram.  Canunt  antiphonam  ad  introitum.  Ipsa  expleta,  adr 
monentur  a  diacono,  sicui  j)rius^  ut  orent.  Deinde  dat  presbyier 
orationc))ty  ei  scdet  in  sede  sua,  Et  imponunt  acoliii  manus  super 
ipsos  infantes,  ui  pjins.  Deinde  hoc  ordine  expleio,iiei*u)H  admo- 
nentur  a  diacono,  ui  oreni,  ut  supra,  et  ut  swTCxerint  ab  oror 
tione,  dicii  diaconus  : 

Signate  illos,  et  state  cuni  disciplina  et  silentio. 

Et  sequntur  lectiones,  quae  in  Capitulaii.  commemorantw\  Et 
sequiiur  resp. 

Inde  vero  proceduni  diaconi  de  sacrario  cum  IIII  evangeliis^ 
pf^aecedeniibus  illos  duobus  candelabris  cum  ihuribvlis,  can- 
tantes  :  Sitientes  venite  ad  aquas. 

Et  ponunt  11 II  evangelia  super  altare  in  quaiux>r  angulis.  Et 
tractai  presbyter  his  verbis,  aniequam  aliquis  eorum  legat. 

Aperiuri  nobis,  filii  charissimi , evangelia  (c.  1017)...  ordine... 
quid  sit...  sint,  a  quibus  [eff.  bus)...  qui  sint  ipsi...  adnunc,  per 
Prophetam...  annuntiet...  proph.  suosloqueb...  came...  Hiez... 
dextris..,  Mathaeus... 

Dicii  diaconus  :  Dominus  vobiscum.  Ei  incipit  legere  : 

Initium  sancti  evangelii  secundum  Mathaeum.t^^gu^  Ipse  enim 
salvum  faciet  populum  suum  a  peccatis  eorum. 

Postquam  legerii,  adnuntiat  diaconus  dicens  :  State  cum 
silentio,  audientes  intente. 

Traciat  presbytei^  his  verbis  : 

Filii  charissimi,  ne  diutius  vos  teneamus,exponemu8(f&id.)... 
Mathaeus  fig.  h.  in  se  h.,  q.  initio  sui  Evangelii  nihil...  ad- 
aign.  est  pers.,  q.  ab  hominibus  nativitatis.... 

Et  dicii  diaconus  :  Dominus  vobiscum. 

Ei  legitur  evangelium  secundum  Marcum,  usqtie  Tu  es  filius 
meus  diloctus,  in  quo  complacui. 

Iie))i  adnuntiai  diaconus  :  State  cum  silentio  et  disciplina, 
audientes  intente. 

Sequiiur  presbyief^  his  verbis  : 

Marcus  evangelista  leonis  gerens  figuram  (c.  1088)...  Dom., 
rectas  facite  r  etc.  sive...  mulifaria...  exsuscitabit. . . 

Dicii  diaconus,  ut  supt^a. 


S.    REMiail    REMENSIS.  349 

El  legitnr  initmm  evangelii  seciindwn  Lxccam  usque  parare 
Domino  plehom  perfectam. 

Ilem  adnuntiat  diaconus,  ut  supra, 

Prose(juitu7-  p^csbytev  his  verhis  : 

Lucjis  evangelista  vituli  speciem  gestat,  acl  (ibid.),.,  n.  immo- 
latusest...  Joliannes...ungulae...  plenissime.... 

Et  dicit  (liaconus^  sicut  sujyra, 

Et  legitur  initium  suncti  evangelii  secundum  Johunnein ,  usque 
plenum  gratiae  et  veritatis. 

Iterwn  adnunciat  diaconus,  ut  supra. 

Itcrwn  p)'()se(juitur  jyrcshi/fpr  his  ncrhis  : 

Johannes  liabet  similitudinem  aquilae,  eo  (|UO(l  (/ft/rf.)... 
dixit...  omnes  festivitates  veterum...  Christo  Jesu  D... 

iNCirrr  rRAKFATio  Symhom  ad  ei.ectos. 
Item^  anfcquam  dicas  Sgml)ofum,  fiis  vcrbis  prosc(juc)'is  .- 
l)il(»ctissimi  nobis,  accepturi  sacramenta  baptismatis  [ibid.).., 

ment.  vesirarum...  evangclici...  inspir.,  ab  apost...  inagistcr... 

protitendum 

Post  fiaec,  accipiois  acolitus  uniun  ex  ipsis  i)ifantibus  ))iascU' 

lum,  tenens  eiim  in  sinistro  b)*ac/iio,  ponois  ma)ium  suj)C)'  capiU 

ejus  ;  et  iiito^ogat  j)resbyter  (jracce  : 

rioia  yhsiTzn  ou.oXoyov^iv  T'rj  Kjptov  ■^l/wv  ly)(7oGv  Xoi^rov  ? 

Respondct  acolitus  :  'EX/y/vtoTi. 

Ite))i  dicit  prcsbyter  : 

*Ava*/y£t/-  r/.v  r.ifjTVJ  airwv  tto)^  TitoTeJdcoytv. 

Et  dicit  acolifus  Sy))ibolu))i  g7\iece,  deca)Uando,  toiens  manii))i 
supei"  capuf  infantis,  IIoc  fi)iito,  itonwi  accij)iens  after  acofi- 
tu^  ex  ipsis  infantibus  foonina)}^^  sicut  supyut,  Et  inferro(ja.t 
presbyter  f(dine,  qua  fingua  confifcafur  I)ot)iinu))i  nosf)'U))t  Jesiun 
C/iristu))i.  Resj)ondet  acolifus  :  Latine. 

Iterum  dicit  j)resbytcr  : 

Adnuncia  fidem  ipsorum  qualiter  credent.  Poncns  manwn 
acolitus  super  caput  infanfis^  (ficit  Sy))ibolum  dccantando, 

IIoc  expfcfo,  jvosequitu)'  j))'eshyfer  /lis  verbis  : 

Ilaec  summa  est  fidei  nostrae,  dilectissimi  nobis  (c,  10i)0),., 
humanae...  aptus.  Et  hic...  una  et  aeq...  et  consessio  in  p... 
dilect.,  exuite  hominem,  in  ...  spirit.  et  de  t.  incipite  e.  c,  et 
fide...  sacram.  in  omnibus  speciem  exponet  et  form...  depon. 
et  nov.  adsum...  et  justus...  mort.,  suscip....  haec  brevissima 
plenitudo  ita  debet...  potest.  et  contra  o.  vobis  i.  diaboli,  tan- 
quam  bonis  C.  militibus  profutura...  non  desistit...  inven.,  et 


«    •  .      '  .  «  * 


350  8ACRAMENTARIUM    ABBATIAB 

dev...   ipso,   quem  confit....   accepistis...    edocemini...   recur- 
rentes...  regnai  Deus  in  unitate  Spiritus  sancti  per  omnia  s.... 
Item  p^aefalio  Of^aiionis  Dominicae.Et  admonenlura  diacono^ 
ut  supra,  El  dicii  presbyic)'  : 

Dominus  et  Salvator  nostcr  Jesus  Christus,  inter  (r.  1091) 
c.  sacra  p....  deber.,  non  solum  f.  o.  c,  veruni  et.  qua  mente 
et  puritate  precarentur  oslcndit,  ut  in  pracsenti  sacra  liaec  lec- 
tio  deraonstrabit :  •*  Tu...  secretum,  id  cst...  myst.  fidei  clave... 
Deus  enim  nost.  f.,  n.  v.  a.  est.  Ergo    unde  sermo  est,  id  est 

sapientia 

Pater  noster,  qui  es  in  coelis. 
Haec  libertatis  vox  est  ct  plona  fiducia.  Ergo  his  (r.  1092),.. 
ut  filii...  Quotquot  autem  receperunt  eum,  d.... 

Sanctificetur  nomen  tuum. 
Id  est,  non  quod  Deus  nostris  sanctificcLur  orationibus  (ibid.)... 
in  id  quod  e.  coepimus,  peisev. 

Advcniat  regnum  tuum. 
Deus  namque  noster  quando  non  regnal,  maxlme  (iftK/.). 

Fiat  voluntas  tua,  sicut  in  coelo  et  in  terra. 
Id  est,  in  eo  fiat  voluntas  tua,  ut  quod  tu  vis  [ibid.]. 
Panem  nostrum  cotidianum  da  nobis  hodie. 
Hic   spiritalem   cibum    intelligere  debemus   [ibid.)...   cotid. 
dicens,  ita  n.  s.  immunes  praocepit  esse  pecc... 

Et  dimitte  nobis  debita  nostra,  sicut  et  nos  dimittimus 

debitoribus  nostris. 
Hoc  paclum  esL  significans,  non  nos  aliter  (ibid.)  peccat.  v.  p. 
pr.  n.  prius  nos  in  nobis  d.  a.  veniam  r...  Dom.  noster  dicit.... 

p]t  ne  nos  inducas  in  tentationem. 
1(1  est,  ne  nospatiaris  induci  al>  eo  qui  tenlat  (c.l093)...  Diah. 

Sed  libera  nos  a  malo. 

Hoc  ideo  ait,  quia  dixit  Apostolus  :  •*  Nescitis  [ibid.)  q.vobis 
0.  r>  Unde  Dominus  0...  orand.  est,  ut  quicquid  h.  f.  c.  autv... 
ille  propit...  regn.  cum  Deo  Patre  omnipotente  et  Spiritu  sancto 
per  0.  s.  s.  Amen. 

Et  ndmonentur  a  diacono,  ui  supra.  Ei  dicii  p^esbt/iei'  : 

Audistis,  dilectissimi,  Dominicae  orationis  sacra  m.  {ibid.)... 
est  enim  Dom.  D.  n.,  ut  et  ...  curritis...  cath.  trad.,  una  v.... 
saec.  Amen. 

Hoc  expleio,  iierum  admomniur  a  diacono,  ui  stipra.  Ei 
exeant  foras  jmrenies  cum  infaniibus  eorum.  Ei  iieinim  ingre- 
diuntur  in  ecclesiam  iam  parentes  qua^n  et  hi  qui  ipsos  infantes 
suscepiuH  suni,  cum  oblaiianibus  eoi^m;  ei  offeruniur  pro  ipsis. 


8.    UEMIOII    REMENSIS.  351 

Ipst  vei^o  in/anies  expedantcs  pro  foribvLS^  donec  consummentur 
missurum  solemnia . 

Kxpleta  niissa,  communicani  077nws,  p^ieter  ipsos  infanics, 
Ei  iteinim  adnuntiat  p^^eshytei*  qualem  diem  voluerit  ut  ^erefian- 
tur  ad  sautinium,  Ita  tatnc7i  pensandum  esi,  ut  a  j^iihio  scru- 
iiniOf  quod  incipif  111  ebdomada  in  Quudrafjcsi^na,  nsque  in 
Sabbatum  sanctum  septem  so^uiinia  essc  dcbeant,  scciinduni  for- 
mam  septcm  donoi^m  Sjiiritus  sancti. 

Sabbatorum  die  maic,  rcddwd  infantcs  Si/mbolum,  Prius 
cathecliizas  cos,  imposila  manu  super  capifa  coru)n,  his  ccrbis  : 

Noc  t(»  latet,Satanas,  imininere  til)i  poenas  (c.  1105).,.  praec. 
tibi,  ([iiicinn(|ue  es,  spiiilus  iminutMle,  ut... 

hidc  tiDujcs  ci  mucs  cf  aurcs,  cf  diccs  ci  ad  auron  : 

Kfeta,  (|U0(1  est  adaperire,  in  (ulorem  suavitatis  (c.  1  lOli). 

Posfca  rc)'o  faiujcs  ci  }tcctus  ct  infcr  scapuhts  de  olco  c.nr^-ci- 
zato,  ct  rocafo  nontinc  cjns  ;  si)i(/n/is  diccus  : 

Abrcnuntias  Salanae'^  Rcspondcf  :  Abrenuncio. 

E(  omnibus  operibus  ejus^  lics/wiidcf  :  Abreiuinlio. 

Ei  omnil)us  pompis  ejus  ?  Rcs])0)uicf  :  Abrenuntio. 

Et  ego  linio  te  oleo  salutis,  in  Christo  J(^su  Domino  nostro. 

Imlc  vcro  diccs  Sy))ibolnni  .i^nposifa  inanu  suj)cr  caj)ifa  C0)'n)n. 
Postca  dicitu)'  cis  ab  archidiacono  : 

Orate,  clecti,  tiectite  genua,  complote  orationein  vest.  [il)id.]. 

Kt  7'Csj)ondc)d  o))ines  :  Ainen. 

Itcrum  admoncntur  ab  archidiacono  his  rerbis  : 

Catecluimeni  recedant.  Si  quis  catechumenus  est,  secedat. 
Omncs  cafcchioncni  cxcant  foras. 

licrum  dicit  diaconus 

Filii  charissimi,  revcj^timini  in  loca  vestra  expect.  (ibid.). 

Hoc  expleto,  procedit  jjontifcx  de  ccclcsia,  cu))i  o))i)ii  o/'di)w 
sace7'dotu)n,  laeiania))i  caneydcs,  jiraccedcntibus  antc  cu))i  duo- 
bus  covis  statura))i  ho)ninis  habeyUibus^  cu))i  thuribulis,  vcl 
iy)nia)nafibus,  ad  fonies  bencdiccndu))i. 

Co)nplefa  aufon  ij)sa  lactania  i)i  circuitu  fontis,  facto  silcnfio^ 
dicit  jwntifcj'  : 

Dominus  vobiscum.  Rcsj)0)ulc)d  o))ines  :   Et  cum  spiriiu  tuo. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  adesto  magnae  pietatis  (c 
1110)..,  Per  D.  n. 

CONSECRATIO  FONTIS. 

Deus,   qui  invisibili   potentia   tua   sacramentorum   [ibid.]... 
oper.  etfeciu,  et...  deseras...  sign.  ut  un...vitiorum...aflluente.. 
ammixtione...  omnis...  pariat...  perlcctae... 


352  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

Hic  signat,  — Unde  bene"|-dico  te,  creatura  aquae  (c.  1111].,, 
arida,  cujus  spiritus  super  te  ferebatur,  qui  te  Paradiso  niaiiare 
et  in... 

Benefdico  te  et  per  Jesum  Christum  (z6iV/.)...  mirabili... 

llic  mulas  vocem. 

Haec  nobis  praecepta  servantibus  (ibid,)...  bened.  et  pr... 

Ilic  depommt  ccrcos  in  fontes  et  insupei*  flas  in  aqmi. 

Descendat  in  hanc  pleniludinem  fontis  virtus  (ibid.)...  condila, 
ad...  verae  innocenliae  novam  infantiam...  J.  C.  qui  v.  est  j.... 

Deinde  accipicns  chrisma  cum  vasculo.fundens  ipsum  in  cruce, 
super.  ipsam  aqnam^  et  misccns  ipsum  clnisma  cum  ipsa  aqua; 
sjmi^gas  Inm  super  fontcmjjnam  circnmadstantes.  Qui  rohierini, 
accipiant  de  ijtsa  aqua  in  vasis  sniSj  ad  sjjargeiidum  ubi  voluc' 
rint.  Et  intcj^roganfe  jiresbt/iero  Symbolwn,  tmentibus  ipsis  qui 
eos  susceptu7n  sunt.  lia  ille  : 

Credis  in  Deum  Patrem  omnipotentem  i  li  Credo. 

Et  in  Jesum  Christum  lilium  ejus  unicum  (ibid.)  ?  i^  Credo. 

Credis  et  in  Spiritum  sanctum,  sanct.  [ibid.)  Eccl.  catholi- 
cam,  r...  t  i$  Credo. 

Vis  baptizari  i 

Ei  ingrediuntur  pi^esbyteri,  aui  diaconi,  illam  si  necesse  fue- 
rit.  Acolyti  discalceati  induentes  se  aliis  restibus  mundis,  ei 
ingrediuniur  in  fonies  int7^a  in  aquam  ;  ei  accij^ient  eos  a 
pareniibiis. 

Baptizantur  primi  masculi^  deinde  foeminae,  sub  trina  me^*- 
sione  tantum,  sanctam  Tfiniiatem  semel  invocanies,  ita  dicendo  : 

Baptizo  te  in  nomine  Patris.  Et  mergis  semel. 

Et  Filii.  Ei  mergis  itomm. 

Et  Spiritus  sancti.  £t  mei^gis  tertio. 

Cum  auiem  surrexerint  a  fonie,  facit  presbyter  signum  amcis 
de  chrismaie  cum  pollice,  in  vertice  eo7^m,  dicens  : 

Deus  omnipotens,  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi  (tWd.)... 
chrismate...  aeternam.  Amen. 

Et  suscipiuntur  ab  ipsis  qui  eos  suscepturi  sunt.  Pontifex  ve^^o 
egreditur  a  fonie,  ad  ejus  comjjosiiam  sedem  in  ipsa  ecclesia. 
Ei  deporiantur  ad  eum  infantes,  et  dai  eis  stolam  candidam,  ei 
chrismale  ei  decein  silicas,  et  vestiuniur. 

Indc  rer[o]  ordinaniur  per  ordinem,  sicut  scrijyti  sunt.  Et 
confirmet  eos  cum  chrismaie.  IIoc  aidem  praecaventes  ne  negli- 
gaiur,  quia  tnnc  omne  bajitismum  legitimum  chrisiianitatis  est 
nomine  confirmatum. 

Post  hoc  ingrediuniur  ad  missas,  illud  praevidentes,  lU  post- 
quam  baptizaii  fuerint,  nullum  cibum  accipiant,  nec  ablacteniur 


S.    REMIGTI    REMENSIS,  353 

aniequam  communiceni,  Ei  omnibxis  diebus  sepiem  Paschae, 
semper  ad  missas  procedani,  ei  offeraiiir  pro  ipsis,  ei  commiini' 
ceni  omnes. 

Sahbato  sancto.  Qui  veniunt  ad  baptizandum. 

Facis  eum  caiechxmemim  ;  prius  dicis  oraiionem  : 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  Pater  Domini  nostri  J.  C,  cic. 

Compleia  auiem  oraiionc,  iniinr/is  pollicem  in  sale  bcnedicio, 
ci  miiiis  ei  in  os,  Ei  imponis  ei  nomen,  ei  dicis  illi  iia  : 

Li,  accipe  salem  sapientiae  in  vitam  propitiatus  aeternam. 
Pax  tibi. 

Deinde  dicis  : 

Aeternam  ac  justissimam  pietatem  tuam,  Domine. 

Compleia  isia  oraiione^  caiechizas  eum  his  verbis  : 

Nec  te  latet,  Satanas. 

Posiea  iniintjis  jyollicem  in  saliva  oris  iui  ;  iangis  ei  nares  ei 
mwes,  ci  dicis  ei  secreio  ad  aurem  :  Efeta. 

Deinde  ad  abreminciandnm  dicis  illi  iale  : 

Abrenuntias  Satanae  ?  \t  Abrenuntio. 

Et  omnibus  operibus  ejus  \  i^  Abrenuntio. 

Et  omnibus  pompis  ejus  l  it  Abrenuntio. 

Ei  iniingis  jjoliicem  in  olco  bcncdicio  ;  ci  signas  eum  in  j)ecfo}'c 
ci  inier  scapulas,  ei  dicis  : 

Et  ego  linio  le  oleo  salutis  in  Cliristo  Jesu  Domino  nostro. 

Dule  iydcvrogaio  Symbohnn^  lU  mos  esi,  ci  bapiiza  ctun,  sical 
cdios. 

BeNKDICTIO  A1)  omnia  in   usum   basilicae. 

Dignare,  Domine,  Deus  omnipoiens,  rex  regum  (c,  11 10].., 
asolis...  aereo...  summe...  e.  seu  b...  prec.  ut  bencd...  con- 
summes... 

Ad  consccrandam  jjaienam. 

Consecrainus  et  sanclificamus  hanc  patenani  (ei/c/.)...  sal.  nos- 
trum  omn...  sancto  vivit...  s.  Amen. 

Inde  facii  signum  criicis  de  olco  sancio  suj)er  j)aicnain ,  ci 
dicii  : 

Consecrare  et  sanctificare  digiieris,  Dominc  [ibid,),..  r.  Deus. 

Ad  calicon  bcncdiccnd.um, 

Oremus,  dilectissimi  fratres,  ut  Dominus(iW6/.)...  cal.  in  usum 
sui  ministerii  consecrandum... 

liem  alia,  —  Dignare,  Domine,  calicem  istum  in  usum  {ibid]... 
tui  sacratum  cal. 


VII  2;i 


354  SACRAMENTARIUM    ABBATIAE 

In    DEDICATIONIS    BASILICAE   ANNIVERSARIO. 

Deus,  qiii  nobis  pcr  singulos  annos  hujus  (t.  78 ^  c.  161)... 
pracparas...  ut  si  quis...  P.  1).  n.  J.  C. 

Super  oblata.  —  Annuae  iestivitatis  cultum  Domino  Deo 
nostro,  fratres  dilectissimi,  suinma  nostrorum  prccibus  suppli- 
catione  poscamus,  ut  quicumque  intrutempli  hujus,  cujusnatalis 
csr.  hodie,  ambitum  contincmur,  plena  illi  atque  perfecta  corpo- 
ris  et  animae  dcvotione  placcamus,  ut  dum  haec  praesentia  vota 
reddimus,  ad  aeterna  praemia  venire  mereamur.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum. 

Y  Domine  sancte,  Paler  omnipotens,  aeterne  Deus,  pro  annua 
devotione  tabernaculi  hujus  honorem  libi,  gratiasque  rcferrc, 
pcr  Christum  Dominum  nostrum,  cujus  virtus  magna,  pietas 
copiosa  ;  rcspicc  do  coclo,  et  vide,  et  visita  domum  istam,  ut 
si  quis  in  ea  nomini  tuo  supplicavcrit,  libenter  exaudias,  et  satis- 
facientibus  clcmenter  ignoscas.  Hic  tibi  sacerdotes  tui  sacrifi- 
cium  laudis  offerant ;  hic  fidelis  populus  vota  pcrsolvat ;  hic 
pcccatorum  oncra  deponantur  ;  hic  fides  sancta  stabiliatur.  Hic 
ipse  inter  bonum  malumquc  disccrnens,  cum  causam  intcrpelhi- 
tus  judicaveris,  quam  non  ignoras  ;  hinc  piclas  absoluta  redeat, 
hinc  iniquitas  emendata  disccdat.  Inveniat  apud  te,  Domine, 
locum  vcniae  quicumque  satisfacions  huc  confugerit,  ct  conscio 
dolore  victus  altaria  tua  rivis  suarum  eluerit  hxcrymarum.  Hic, 
si  quando  populus  tuus  tristis  moestusque  convenerit,  adquiesco 
rogari  et  rogatus  indulge.  Per  Christum  Dominum  nostrum, 
per  quem. 

Posl  communionem.  —  Deus,  qui  Ecclesiam  tuain  sponsam 
(c.  162)...  ut  quae...  cujusnatalis  est  hodie,  tibi...  et  dum  j.  p. 
vest.  tua  g.  ad  c.  p.  te  d.  p.  m.  Per. 

Ad  pojndum.  —  Deus,  qui  de  vivis  ac  coelestibus  lapidibus 
(Miss.  lioman.)...  tuae  condis  habic,  aux.  pop.  suppl... 

iNCiriT    ACTIO    NUPTIALIS. 

Adesto,  Domine,  supplicalionibus  nostris  et  institutis  (t.  74, 
c.  1213)...  Per  D.  n.  J.  C. 

Item  alia.  —  Quaesumus,  omnipotens  Dcus,  instituta  Provi- 
dcntiae  [ibid.). 

Supei^  oblata.  —  Adesto,  Domine,  supplirationibus  nostris  ct 
\\i\T\c(ihid.)...  otferimus...  expetitur...  Per  D.  n. 

^-  Deus,  qui  foedera  nuptiarum  blando  concordiae  (ibid.)...  Tu 
en.  D.  providentiao  tuaegr...  dispensas...  in.  edeto...  Per  Chr. 

hifra  aciionem.  —  Hanc  igitur  oblationcm  famularum  tua- 
runi  i7/an«m  (c.  1214),  quacs...  gaud.   perficias  atque  oblatam 


S.    REMIGII    REMENSIS.  355 

ser...  pcrvehas  b.  a.  Per  Chr.  Dom.  nostr.  Quam  ol)lationem 
tu  Deus. 

Infra  trigcsimum,  vel  annualem  nuptiarum , 

Hanc  igitur  oblationem,  Domine,  famulorum  tuorum  [ihid.) 
illorum  et  illarum,  q...  pacifice... 

Percomples  canoncm  plenarium  ct  dicis  orationcm  Dominicam 
et  sic  eam  henedicis  his  verhis  : 

Deus,  qui  mundi  crescentis  exordium  multiplicata  [ibid.).,. 
tuam  illa)n  opem  ben...  conjugali... 

Item,  —  Pater,  mundi  conditor,  nascentium  genitor  (ibid,).,. 
placitum  fuit,  sic  enim  nec...  homini  .similequam  quod...  addi- 
tur  fortiori...  cfBceres...  egesta  p.  et  in  prioris  v.  sequeretur... 
data  suni  lcgis  i.  vcntura...  t.,  Pater,  r...  et  beno  prosp... 
deligata...  Sara...  h.  subdolus  i...  inlicitos...  foocunda  sobole... 

Post  hacc  dicis  :  Pax  vobiscum.  Et  siccos  commwucas. 

Deinde,  posteaquam  communicavcrint^  dicis  super  eos  benedic- 
tionem  his  verhis  : 

Dominc  sancte,  Pater  omnipotens,  aeternc  Dcus  (c.  1215), 
iter.  ritibus  tc...  supplicatus  e.  C,  ut  conjunctionem...  sicui 
plurimorum  conf...  inim.  insidiae,  Omnipotens,  ut...,  conjungi 
m.  per  D.  n.  J.  C. 

Post  communionem,  —  Exaudi  nos,  Dominc  sancte,  Pater 
oninipotens  [ihid.], 

BeNEDICTIO    SALIS    ET    AQUAE    AD    SPARGENDUM. 

Domino  sancto,  Pater  omnipotens,  instaurator  et  conditor 
omnium  olemoniorum,  qui  per  Cliristum  Jcsum  filium  tuum  hanc 
creaturam  Spiritu  creantom  jussisti,  te  doprecamur,  Domine, 
ut  hanc  creaiuram  salis  ct  aquae  bencdiccre  digneris,  ut  ubi- 
cumque  aspcrsa  fucrit,  omnis  spiritus  immundus  ab  oo  loco  con- 
fusus  et  incropatus  elfugiat,  noc  ulterius  in  eo  loco  haboat  potos- 
tatem  commorandi.  Per. 

Itcm,  —  Praesta,  Domine,  por  hanc  creaturam  aspersionis 
sanitatem  montis,  integritatom  corporis,  tutclam  salutis,  socuri- 
tatem  spei,  corroborationom  Hdoi,  hic  et  in  aetorna  saocula  saocu- 
lorum.  Amen. 

EXORCISMUS    AQUAE. 

Exorcizo  te,  creatura  aquae,  per  Deum  vivum,  creatorem 
tuum  et  omnium  creaturarum  auctorom,  qui  te  ab  initio  separa- 
vit  ab  arida,  et  tam  ad  potandum,  quam  ad  abluondum  omne 
quod  sordidum  est  decrevit,  ut  retineas  naturalem  et  insitain 
tibi  a  Deo  virtutem,  sicut  palpabiles  abluis  sordcs,  ita  adjecta 
virtute  per  invocationem  divinam,  invisibili,  si  quae  in  loco  sunt 


356  SACRAMENTARIUM    ABBATIAB 

sordes,  aspergimento,  Christo  jubente,  purgentur.  Per  Dorai- 
num  nostrum, 

Item  alia,  —  Benedic,  Domine,  has  aquas,  quas  ad  usus 
humani  generis  vel  ad  abluendum  omnium  peccatorum  crimina 
praestitisti,  ut  invocato  super  eas  nomine  sancto  tuo,  ubicumquc 
aspersae  fuerint  vei  a  quolibet  potatae,  salutare  tuum  munusin- 
violabile,  ut  omne  quod  sordidum  est  cffugetur  et  tuae  pietatis 
beneficium  in  omnibus  convalescat.  Per. 

Benedictio  salis. 

Exorcizo  te,  creatura  salis,  per  Deum  vivum,  crcatorem 
[tuumj  et  omnium  creaturarum  auctorem,  qui  te  inter  reliquas 
suo  opcri  adjungere  dignatus  est,  cui  virtutem  solis  et  ignis 
adjunxit,  ut  armata  per  spiritum  flammne  coelestis,  persequaris 
gravissimum  inimicum,  una  et  nunc  creatura  in  praesenti  o))ere 
implicata,  inslincta  virtute  Domi[ni]  nostri  Jesu  Christi,  perse- 
quere  diabolum  atque  inimicum  in  latebras  ubicumquc  perfusa, 
viscera  omnium  absque  ulla  molestia  expellas  a  capite  aniraae 
profutura  ad  salutem  perpetuam,  decipienti  adversario  futuram 
in  perniciem  ultionis  perpetuam.  Per  Dominum  nostrum. 

Benedictio  salis  et  aquae. 

Exorcizo  vos,  creatura  salis  et  aquae,  in  nomine  Domini 
nostri  Jesu  Christi  Nazarei  filii  Dei  vivi,  ut  sit  purgatio  et  puri- 
ficatio  in  his  locis,  vel  omnibus  in  quibus  aspersa  fuerit  aqua 
haec,  ad  ctFugandos  immundos  et  erraticos  spiritus,  omneraque 
nefariam  repellandam  atque  exterminandam ,  ac  fulgura  et 
sidera  quae  videntur,  in  arboribus,  aut  hominibus,  aut  pecori- 
bus,  aut  frugibus  noceant,  sed  aufugiant  invocatione  nominis 
Dei,  et  Jesu  Christi  filii  sui  Nazaraei,  qui  venturus  est  judicare 
saeculum  per  ignem.  Per  Dominum  nostrum  Jesum. 

Benedictio  panis. 

Benedic,  Domine,  creaturam  istam  panis,  sicut  benedixisti 
quinque  panes  in  deserto,  ut  sit  Dominus  ejusdem  abundans  in 
annuum  alimentum,  gustantesquc  ex  eo  accipiant  tam  corporis 
quam  animae  sanitatem.  Per. 

Mlssa  votiva. 

Deus,  qui  justificas  impium,  et  non  vis  mortem  peccatorum, 
majestatem  tuam  suppliciter  deprecamur,  ut  famulum  tuum  iL 
de  tua  misericordia  confidentem,  coelesti  protegas  benignus 
auxilio,  et  assidua  protectione  conserva,  ut  tibi  jugiter  famule- 
tur,  et  nuUis  tentationibus  a  te  separetur.  Per  Dominum. 


S.    REMIOII    REMENSIS.  357 

Superohlata,  —  Suscipe,  clementissime  Pater,  hostias  placa- 
tionis  et  laudis,  quas  ego  peccator  indignus  tuus  Ihmulus  tibi 
oiferre  praesumo,  ad  honorem  et  gloriam  nominis  tui,  et  pro 
incolumitate  famuli  tui  ilL,  ut  omnium  delictorum  suorum 
veniam  consequi  mereatur.  Per  Dominum  nostrum. 

Coniestada.  —  f  Qui  es  justorum  gloria  et  misericordia  pec- 
catorum,  pietatem  tuam  humili  prece  deposcimus,  ut  famulo  tuo 
ilL  benignus  respicias,  et  pietatis  tuae  custodiam  pendas,  ut  ex 
toto  cordc  et  ex  tota  mente  tibi  deserviat,  et  sub  tua  protectione 
consistat,  ut  quando  ei  extrema  dies  venerit,  socictatem  sancto- 
rum  percipiat,  cum  quibus  inenarrabilem  gloriam  siiie  fine  pos- 
sideat.  Per  Christum  Dominum  nostrum. 

In/va  actionem.  —  Hanc  igitur  oblationem,  quam  tibi  olferi- 
mus  pro  lamulo  tuo  ilL,  ut  remissioncm  omniuni  pcccatorum 
suorum  consequi  merealur,  quaesumus,  Domino,  ut  accipias,  et 
miserationis  tuae  largitatem  concedas.  ut  fiat  ei  ad  veniam 
delictorum  ct  actuum  emcndationcm,  ut  et  hic  bene  valcaL  vivure, 
et  ad  aeternam  beatitudinem  feliciter  pervenirc.  Per  Christum. 

Post  communionem,  —  Purificent  nos,  Domine,  quaosumus, 
sacramenta  quae  sumpsimus,  et  famulo  tuo  ilt.  ab  oiuni  culpa 
libero  esse  concede.  ut  qui  reatu  conscientiae  constringitur,  de 
coelestis  remedii  plenitudine  glorietur.  Per  Dominum. 

Item  alia  missa  votiva. 

Ad  aures  clementiae  tuae,  omnipotens  Deus,  vota  famuli  tui 
ilL  perveniant,  ct  omnia  ei  peccata  dimitte,  tuaque  eum  miseri- 
cordia  circumdct,  et  ab  omnibus  inimici  insidiis  eum  inlaesum 
custodire  digneris.  Per  D.  n.  .1.  0. 

Super  oblafa,  —  Propitius  intuere,  Domine,  munera,  quae 
tuis  altaribus  honori  nominis  gloriae  tuae  olVert  famulus  tuus  ///., 
ut  quae  a  nostra  fragilitate  otieruntur,  tua  virtute  sacrentur. 
Per. 

Post  commun.  —  Hujus  operatio  nos,  Dominc,  sacramenti, 
quaes.  (c.  1208). 


PROSARIUM 

ECCLESIAE   REMENSIS 


[3  r")  [^  Rnbriquc 


.  sjiipplices  exoramus,  Omnipotens,  ut  nostri  digneris 
eleyson.  Kf/rie  leijson.To  decet  laus  cum  tripudio  jugiter,  qua  tibi 
petimus  canentcs  eleyson,  Kyrie  lcyson,  0  bone  rcx,  qui  super 
astra  sedes.  et  dorainc,  qui  cuncta  gubernas ,  eleyson.  Kyrie 

le[yson ].0s  agye,  salva,vivifice  redemptor  noster  [...  Xpi]iile 

e/e</5on.  Qui  canunt  ant[...  (f^)  * 

Xpisie  eleyson.  Clan[ 

concio  et  dicit  eleyson,  Kyric  leyson,  Misererc  nostri,  fili  David, 
tu  scmper  eleyson,  Ky7'ic  leyson, 

In  excelsis  Deo  magna  sit  gloriaeterno  Patri,qui  nos  redemit 
proprio  sanguine,  ut  vivificaret  a  morte.  [Dicamus  indesijnenter 

una  voce  oranes  eleyson,  Kyrie  leyson,  [ ]  ac  pio  rex,  o  theos 

yraon,  nostri  pie  eleyson,  [4  r°)  Tibi  laudes  conjubilantes,  regum 
rcx  Xpiste,  oram[us...].  Laus,  virtus,  pax  et  impcrium,  cui  est 

semper  sinc  [ ].  Kyrie  Icyson,  Xpislc,  rex  unice,  Patris  almi 

nate  coetcrne,  cleyson,  Qui  perditum  homincm  salvasti,  de  raorte 
reddens  vite,  elcyson,  Ne  pereant  pasciio  oves  tue,  Jliesu  pastor 
bone,  elcyson,  Xpistc  elcyson,  Kyrie,  sother  agye,  suppliccs,  imas, 

te  exoramus,  clcyson (5  v"") 

Odas  alme  thebatii',ho.  quod  ubiquo  sit  Domino  eya  pereonct 
vox  precantum  suppliciter  cleyson,  Kyric  eleyson, 

[6  r^)  Cvnctipotens  genitor,  Deus  omni  crcaior,  elcyson,  Fons 
et  origo  boni,  pio  luxque  perhemnis,  clcyson,  Salvificet  piotas 

tua  nos,  bone  rector,  clcyson,  Kyric  elcyson 

Offensas  dele,  sanctonos  munero  rople,  (v^)  elcyson,  Kyrie  eleyson, 

1.  La  rubriqxie,  la  ire  Ugm  et  le  d4but  de  la  2^  Ugne  dn  texte  ont  4t4  d^coupis: 
chaque  Ugne  est  prMdie  de  4  Ugnes  en  rubriqne,  avec  notes  de  chafU  en  noir, 
Les  initicUes  des  versets  sont  blen  clair.  —  2.  Les  2  premidres  Ugnes  et  la  fin  de 
la  5e  manquent,  pour  le  mime  motif. 


ECCLKSIAE    REMENSIS.  'X)0 

Orbis  Aictor,  rcx  eiovno, ele t/son, PielaUH  {om  immense,elci/snn. 

Noxas  oranes  nostras  pelle.  eleyson.  Kt/rie  cleyson 

Et  cum  sanctis  tuis  assidue  simus  (Tv'')  in  requie,  elcyson. 
Kyrie  [eleyson]. 

Kyric,  Deus  sempiternc  vita  vivcns  |vitc,  eleyson\.  Ky)'ie,  rox 


.Ky)'ie,  Paiev  increalc. 
]  eleyson. 


immense,  sceptrum  tenens  imper[iale,  el.\ 
(8  r"*)  Peccatorum  dona  medicamen 

[Clemens  rect  jor,  eternepater  \mn\en^e.eleyso)i\Ky7ne]cleyson. 
Nostras  necne  voces  exnudi,  bcnedicte  Domine,  eleyson  . 
...  (r'')  Trine  et  une  Ky)'ie,  qui  manes  in  ctcrnum  cum  Patrc,  le 
ore,  te  corde  at{|ue  mente  psailimus  nunc  tibi,  o  beate  .Ihesu  bonc, 
te  precamur  omnes  assidue,  eleyso)i.  Kyric  [9  r")  elcyson. 

Ky7nc,  fons  bonitatis,  Pater  ingcnite,  a  quo  l^ona  cuncta  pro- 
cedunt,  eleyson.  K.  e.  Ky)*ic,  qui  pati  natum  mundi  pro  crimine, 

ipsum  ut  salvaret,  misisti,  t?/r(/.von 

(r"j  Ky)ne,  ignis  j^c^ctora  nostra  succendc,  ut  digni  paritor  pro- 
clamarc  [scmpcr  possim|us,  eleyson. 

[Kyric,  rcx  vjirginum  amator,  Deus  Maric  docu^,cleyson{10  ;•"). 

Ky)'ie  elcyson 

Qui  super  cclos  spiritum  l(*vas  Marie,  fac  nos  post  ij)sam  w") 
scandere  tua  virtutc,  vt  morcamur  divino  frui  muncrc,  clcyson. 

Cvrion  o  thoos.  pator  agios,  ynias  clcyson.  Ky)'ie  clcyson. 
Sabaoth  yschirros  bono,  [  a  jthanatos,  ymas  clcyson.  Agyon  pncuma 
Patris  Kiliiquo  compar,  clcysnn.  Ilec  abiic  conditor  oxcoIsh 
residcns  in  aula,  cleyson.  Xfnsle  clcyson.  Sothor  ])io  Jliosu, 
tc  solum  docot  doxa,  molos,  clcyson.  Nam,  spirator,  nosiras  pcr- 
fla  amantos  machinas,  clci/son.  Xuminc  thoos  sadav  colsc  libi 
jubilantibus  clcyson.  Kloy  (//  r")  Adonay  misolli  polimus.  yinas 
eleyson.  Kyric  basileus,  usyo  roctor  cuncte,  fragilibus  dignoris 
quatinus,  ymas  cleyson.  Kyrie  Icysnn.  Xpisfn  lcyso)i.  Ky)'ic  lcysnn. 

' ..]  et  bb  (0  prin(!ops  ct  origo  [ |  Patcr  sancto,  clcyson, 

K[y)*ie]  lcyso)i.  Gioriosus  summc  bonuf |...  cUimcns  roctor, 

elcyson.  Amor  divinc  propc  nunc  a|nnuo|  iooum  cssc. 

[Deusj  immense,  rex  etei'ne  gloric  domine,  clcyson.  Ky)'ie 
eleyson.  Pro  nol)is  qui  dodisli  unicum  filium.  clcyson...  Pondons 
in  stypito  crucis,  almitluo,  tc  pctimus,  suppliccs,  clcysnn.  K.  c. 

(r")  [Summ|o  Dous,  qui  cuncta  croas,  elcyson.  Ky)'ic  \clcys07i\. 

Qui  rcgis  arcos  <»thorcas.  cleyson 

.     Assis  nobis  pius  atque  clomens,  p(»ccatorum  dona  modi- 
camen,  eleyson.  Ky)'ie  leyson.  (///  r") 

[Pater,  cunct]a  qui  gubcrnas,   clcyson.  Ky)'ic  Icyson.   [S^'dc 
scdens  in  su|porna,  elcyson.  Plcbom  pio  vultu  cornas,  cleyson. 
Et  cum  ipso  gloriemur,  cleyson.  Ky)nc  leyson. 


360  PROSARIUM 

[0]  rex  clemens,  rex  omnipotens,  eleyson.  Kyrie  [/ey^on].  Con- 

ditor  pie  immortalis,  eleyson.  K.l 

Kyrie  athanatos  agyos  pantho[cratorj  o  theos.  Emmanuel 
laus  et  decus,  honor  et  virt[us  ....]  in  eternum  sit.  Amen.  Kyrie 
[leyson\.  —  [14  r^,  v^,  15  r*")  Suivent  dix  Kyrie  sans  tropes. 

K[  ^  D]eus  pater,  auctor  Marie,  eleyson.  Kyrie  leyson.  Spes 
et  salus  Marie,  eleyson.  Kyrie  lcyson  [v^) 

.  Consecrator  Marie,  eleyson.  Kyrie  leyson.  [AJmator  verus 
Marie,  eleyson.  Kyrie  leyson. 

Summe  ^  rex,  sempiterne  dator  vite,  eleyson.  Kyrie  leyson. 

Rex  justicie,  pater  pie,  eleyson.  (16  v"") In  fine  venture 

judox  in  carne,  c.  Paterna  pietate  nos  tuere,  eleyson.  [17  r^) 

De  beata  virgine  Maria. 

[Gl]oria  in  excelsis  Deo  \eic.\..  Jhesu  Xpisie.  Spiritus  et  alme 
orplianorum  paraclyto.  Dominc  Dcus,  agnus  Dci,  filius  Pairis. 
Primogenitus  Marie  virginis  matris.  Qui  ioUis  ....  deprecai. 
nosiram.  Ad  Marie  gloriam.  (t?")  Quiscdcs...  sanclus.  Mariara 
sanctificans.  [Tu  solus  Dominus.  Mariam]  gubernans.  Tu  solus 
aliissimus.  [Mariam  coronans.  Jesu  Chris/c]...  Pairis.  Amen. 

{1(S  r^,  v'\  19  r^)  Suive7ii  irois  Gloria  sans  iropes. 

Gloria  in  excelsis  Dco...  (r^)  Jhcsu  Xpisic.  llegnum  tuum  soli- 
[djuni,  0  rex  qui  es  splcndor  et  dccus  Ecclesic.  Quam  decora.sti 
tuo  quoque  in  cruce  precioso  sangiiine.  Hanc  rege  semper  piis- 
sime.  Qui  (^O  r^)  es  ions  misericordie.  Permanebit  in  eternum. 
Cum  sancio  Spirilu  in  gloria  Dei  Pairis.  Amcn. 

Gloria  in  cxcelsis  Deo.  Cujus  rebont  in  omni  gloria  mundo. 

Et  in  ieji'a  pax.  Pax  perhennis.  Ilominibus  bone  voluniaiis.  Qui 

Deum  diligunt  in  veritate.  Laudamus  ie.  Tc  decet  laus   .     .     . 

.    [21v'')    .     .     .     .     /n  flfZor/a  Z?(?iPa/;76\  In  quo  gloriatur 

unus  per  cuncta  secula  Deus.  Amen.  [22  r'') 

[De  nativi]tate  DOMINI  epistola. 

[ ]  am  per  secula.  Qui  me  plas[mavit  ....  m|anu  dextera  et 

reformavit  [....,  san]guine  nati  ab  ortu  solis  orbis  per  ciimata 
usque  ad  mundi  partes  occiduas,  in  laude  ejus  clamores  excitat. 
Leciio  Ysaye propheie ,  In  qua  Xpisti  lucida  vaticinatur  nativitas. 

.      ; [23  v^) 

Celicolarum  messe  dignos  gloric  suorum  vero  es  esse  eternum 

Sancti  Stephani  epistola.  —  Leciio  Aciuum  apostolo^mm  : 

In  diebus  illis  Siephanus  plcnus  g^^aiia  et  /briiiudine  .... 

.    [2-1  v')  Ei  cum  hoc  dixissci,  obdormivit  in  Domino  Jhosu  Xpisto, 

1.  Les  Ugnes  de  ceite  pUce  soni  pr4c4dies,  non  plus  de  4,  mais  de  12  lignes  en 
ntbrique  pour  3  vaix :  4  lignes  de  texte  par  page. 


ECCLESIAE   REMENSIS.  361 

De  sancto  Stephano  epistola.  {25  y°) 

Lectio  Actmcm  apostolomm,  Vernant  fortia  jam,  quorum  tro- 

phea  in  celi  regia.  In  diebus  tllis,  [S]tephamis  plemis  gratia  et 

/bititudine,  Lumine  vultus  tui  Domine  insignitus.  Facicbat  pro- 

digia  et  signa  magna  inpopulo.  Optatum  infirmis  robur  cedendo 

catervis.  Sw^^cxcrunt  autem  quidam  de  synagoga.Vivi  mendaces. 

Que  appellabatur  Libertinorum  ct  Cyrenensium  ct  AlcxandrinO' 

rum  et  eo7mm  qui  erant  a  Cylicia  et  Asya,  disputantcs  cnm  Stc- 

phano.  De  Jhesu  [if)  qui  fuit  vir  propheta,  potens  in  opere  et 

sermone.  Et  non  poterant  resisterc  sapientie,  Implevit  eos  Domi- 

nus  spiritu  sapientie  et  intellectus.  Et  spiritui  qui  loquebatur, 

Nam  Spiritus  sanctus  erat  in  co.  Audientes  autem  hec.  Cogita- 

verunt  interficere  eum.  Dissecabantur  cordibus  suis,  Quidam 

enim  dicebant  quia  bonus  est,  alii  autem  dicebant  non  :  seducit 

turbas.  Et  stridebant  dentibus  in  eum,  Paratum  ad  omnia  pro 

Salvatoris  nomine  sustinenda.  Cum  autem  esset  Sfepha{2f)  ryius 

plenus  Spiritu  sancto.  Spo  fruendi  victoria  divinitus  subnixus. 

Intendcns  in  celum  vidit  gloriam  Dci,  Quom  tcrra,  pontus,  ethera 

colunt,  adorant,  predicant.  Et  Jhcsiim  siantem  a  dcxtris  Dei,  In 

sede  magestatissue.  Et  ait,  Eccequod  cupivi  jam  video.  Eccc  cid^o 

celos  apertos,  Beatus  homo  cui  celi  patebant.  Et  fiHum  hominis 

stantem  a  dextris  Dei,  Cujus  caritas  vera  celo  sul)levat  Stopha- 

num  de  terra.  Exclamantes  autcm  voce  magna,  Adversus  eum. 

Continuerunt  aures  suas,    (<;")  Insipientes  et    maligni  oderunt 

sapientiam.  Et  impetum  fccerunt  unanimiter  in  eumy\v\  iniqui 

absque  misericordia.  Et  eicicnics  eum  extra  civitaicm,  lapidabanf, 

Set  stat  fortiter  paciens  martir  et  orat.  Ef  iestcs  dciiasucruni 

restimenia  sua  sccus  pcdes  adolescentis  qui  cocabnfnr  Sauhfs.Vas 

electionis  futurus.  Et  lapidabant  Stephannm,  ini'oca.nicm  et  diccn- 

tem,  Domine  suscipe  me  ut  cuin  fratribus  meis  sim.  Dominc 

Jhesu,  Salvator  mundi.  Suscipc  spiritum  mc27  r")um.  Kt  perduc 

mo  ad  convivium  epularum  tuarum.  [P]osiius  auicm  genibus, 

Sinite  me,  inquid,  celum  videre,  ut  spiritus  dirigatur  ad  Domi- 

num.  Exclamfunt  voce  magna,  dicens.   Nunc  dimittis,  Dornine, 

servum  tuum  in  pace.  Dnminc,  nc  siaiuas  illis  hoc  prccaium. 

Nec  tua  dampnelur  Jhesu  factura  benigne.  Et  cnm  hoc  flixissci. 

Sanguine  laurcatus.  Obdormivii  in  Domino,  Cum  quo  gaudet  et 

regnabit  per  omnia  secula.  Amen. 

JOHANNIS  EaVANGELISTE. 

Ad  laudem  rogis  glorio  vox  [27  v")  intonet  Ecclesie,  propter 
cJohannis  morita  hoc  recitantur  [  =  r-ns]  preconia.  Leciio  libri 

sapientie.  Pro [28  Vf")  0  Xpiste 

dilectissime,  tuis  letos  sollempniis  celi  conjunge  gaudiis.  Amen. 


362  prosarium 

Sanctorum  Innocentum. 

Laus,  honor,  virtus  Deo  nostro,  decus  et  imperium  rogi  nostro 
de  sanctorum  Innocentum  tripudio,  qui  quanto  prepoUeant  hono- 
ris  tytulo,  presens  nobis  ostendit.  {29 1^)  Leciio  libri  Apocalypsis 
Johannis  apostoli.  Qui  testimonium  perhibet  de  his.  In  diebus 
illis.  Ecce  ego  Johannes.  Vidi  supra  moniemSyonAgnum  sianiem, 
Qui  toUit  peccata  mundi.  Ei  cum  co  cenium  quadraginia  quaiuor 
milia,  Qwos  trucidavit  frendens  insania.  Habenies  nomen  ejus  ei 
nomen  Pairis  ejus.  In  sancti  Spiritus  clementia.  De  quo  Scriptura 
est  :  erit  noraen  meum  ibi,  dicit  Dominus.  Ei  audivivoccm  dc 
celo,  Ab  axe  sydcreo.  Tanquam  vocem  aquarum  multarum.  Que 
fluunt  impetu  dc  Libano.  Et  iamqmm  vocem  (r**)  ioniirui  magni. 
Sicut  sonum  sublimis  Dei.  [E^  vocem  quam  uudivi,  Intentus  in 
supcrna.  Sicut  cytharcdorum  cilhavizantium,  Dulciter  in  vocc 
modula.  In  citharis  suis,  Cum  mcra  symphonia.  Ei  caniabani 
quasi  canticwn  fiovum  anie  scdem,  Scdcntis  supcr  thronum. 
Ei  antc  quatuor  animalia  ei  seniores,  ()ui  gaudcnt  et  ovant 
^lrjomentos  moderate.  Et  nemo  potcrai  dicerc  canticum,\\  |n  laude 


consona.  Nisi  illa  centum  [quadf^ayinta]  quatuor  milia,  Quos  in- 
fans  Xpistus  hodie  vexit  ad  astra.  Qui  empti  [30  r^)  suni  de  temi, 
A  bymmatu  et  infra.  Hii  suni  qui  cum  mulicribus  non  suni  coin- 
quinati.  Casta  generatio.  Wrfl^mc^  cnim  sunt.  In  eterna  luce. //n 
secuntar  aynum.  Sine  macula.  Quocumquc  ierit.  Ipsum  laudantes. 
Ilii  cmpti  suni  ex  omnibus  [  =  hominibus].  Mira  victoria.  PiHmi- 
cic  Dco  ci  Agno,  Qui  pascit  inter  lilia  septus  choreis  virginura. 
Et  in  ore  ipsorum  non  esi  invcnium  mcndacium,  Dum  ncc  dum 
potuerit  lingula.  Sine  macula  sunt,  Amicti  stolis  albis.  [A\ntc 
th)'onum  Iki,  Vnde.  Xpiste,  supplices  tanti  [v")  doni  memores. 
Laudos  til)i  roddimus  altisonis  vocibus.  Laudis  orgo  gloria  tibi 
sit  et  gratia.  Patrc  cura  altissimo,  qui  regnat  per  omnia  secu- 
lorum  spciila.  Arrion  dicant  omnia. 

{31  v""}  Benedi.ctio  cerei.  —  [EJxultet  jam  angelica  turba 

celorum.  Exultent  diviiia  misteria 

(32  7'") Dignum  et  justum  cst. 

PREP.vno.  —  •}•  Vere  quia  dignum  ct  justum  est  invisibilem 

Deum  onmipotentem  Patrem 

{34  r°)  Precamur  ergo  tc,  Dominc,  ut  nos  famulos  tuos,  omnera 
clerum  et  dcvotissimum  populum,  una  cum  papa  nostro  N.  et 
gloriosissimo  rege  nostro  N.  et  domno  N.  archiepiscopo,  quiete 
temporum  concessa,  in  his  fcstis  paschalibus  conservare  digne- 
ris.  Per  dominum  nostrum  Jhcsum  Xpistum  filium  tuum,  qui 
tecum  vi[vit  et  rcgnat  in  ujnitate  Spiritus  sancti  per  omnia 
secula  seculorum. 


ECCLESIAE    REMENSIS.  3G3 

In  Nativitate  Domini.  —  [Dominus  volbiscum.  [Kt  cum 
spiritu  tuo.  I]nitiura  sancti  ovangelii  sccundum  Mat(/y.)r")houm. 
Gloria  tibi.  Domine. 

EuvANOEHUM.  —  Liber  gencrationis  Jcsu  Xpisti,  lilii  David, 

filii  Abralinm {30  r")  invcnta  est  in  utcro 

habens  de  Spiritu  sancto. 

Dominus  vol)iscum.  Et  cum  spiritu  tuo.  Sequentia  sancti  evan- 
gelii  secundum  Lucam.  Gloria  tibi,  Domine. 

Ln  EpYPIIANIA  DOMINI  [37  7^°)  EUVANGELIUM. 

[Factuin  cst]  autem  cum  [baptizaretur  omnis|  populus  oi  Jliesu 

baptizato  et  orante,  apcrtum (38  v") 

Spiritu  sancto  regressus  cst  ab  Jordane. 

SeCUNDUM  USl'M   PaRISIENSIS  ECCLESIE  VERSUS 

AI)  SACRANDUM  CRISMA. 

0  redemptor,  sume  carinen  icmct  cumcincntium.  Audi,  judex 

raortuorum,  vna  spos  mortalium 

(39  r")  Sit  sacrata  digna  laudo  uoc  .scnoscat  tompore.  Anif^n. 

Idem  cum  alio  cantu.  (r'')  0  redemptor,  sume  carmcn  tcinct 

concinentiuin 

{'10  r"")     ....     Nec  scnescat  temporc,  Amon. 

(i'")  FoRTUNATi  VERSus.  —  Salvc,  lesla  dios,  toto  vcneral)ilis 

cvo.  ()ua  Deus  infernum  vicit  et  astra  tonct 

(Ji  r"*)     .     .     .      .     ad  celos  ampla  trophea  rofers.  Salve. 

Laudes. 

[Xpistus]  vincit.  Xpistus  rcgnat.  Xpistus  imperat. 

Exaudi,  Xpiste,  domno  N.  a  Dco  dccreto  aposlolico  ct  rcve- 
rentissimo  pape  vita.  iii. 

Salvator  inundi,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Petre,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Paule,  (v'')  tu  illum  adjuva. 

Sancto  Andrea,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Clomens,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Sixte,  tu  illum  adjuva. 

Exaudi,  Xpiste,  domno  N.  excellentissimo  ivgi  Francorum 
a  Deo  coronato  magno  et  pacitico,  vita  et  victoria. 

Redemplor  mundi,  tu  illum  adjuva. 

Sancta  Maria,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Michael,  tu  ill[um  adjuva]. 

Sancte  Gabiiel,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  R[aphael,  tu  illumj  adjuva. 

Sancto  Johannes,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Stoj>hane,  tu  illum  adjuva. 


364  PROSARIUM 

Exaudi,  Xpiste,  domno  illi  archiepiscopo,  salus  perpetua.  in. 

Sancte  Calixte,  tu  (42  r'*)  illum  adjuva. 

Sanctc  Nichasi,  tu  ilhun  adjuva. 

Sancte  Nivarde,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Rigoberte,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Basole,  tu  illum  adjuva. 

Sancte  Benedicte,  tu  illum  adjuva. 

Exaudi,  Xpiste,  omnibus  judicibus  et  cuncto  exercitui  Fran- 
corum,  vita  et  victoria. 

Sancte  Remigi,  tu  illos  adjuva. 

Sancte  Martine,  tu  illos  ad[juva. 

Sanjcte  Hilari,  tu  ilios  a[djuvn]. 

Sancte  Dionisi,  tu  illos  adjuva. 

Sanctc  Crispine,  tu  illos  adjuva. 

Sancte  Crispiniane,  tu  illos  adjuva. 

Xpistus  vincit.  Xpistus  regnat.  Xpistus  imperat. 

Lux,  via  et  vita  nostra,  Xpistus  vincit. 

Rex  regum,  Xpistus  {v^)  vincit. 

Gloria  nostra,  Xpistus  vincit. 

Misericordia  nostra,  Xpistus  vincit. 

Spes  nostra,  Xpistus  vincit. 

Auxilium  nostrum,  Xpistus  vincit. 

Fortitudo  et  justicia  nostra,  Xpistus  vincit. 

Prudentia  et  temperantia  nostra,  Xpistus  vincit. 

Liberatio  et  redemptio  nostra,  Xpistus  vincit. 

Arma  nostra  invinctissima,  Xpistus  vincit. 

Murus  noster  inexpugnabilis,  Xpistus  vincit. 

Defensio  et  exaltatio  nostra.  Xpistus  vincit. 

Ipsi  soli  honor,laus  ct  jubilatio  per  infinita  secula  seculorum. 
Amen. 

Ipsi  soli  virtus,  fortitudo  et  victoria  per  omnia  secula  secu- 
(43  r^^jlorum.  Amen. 

Xpistc,  audi  nos.  Kyrie  leyson.  Xpiste  eleyson.  Kyrie  leyson. 

Te  pastorem.  iii.  Deus  elegit.  iii.  In  hac  sede.  iii.  Te  con- 
servot.  III.  Annos  vite.  iii.  Deus  [multiplicet  felijciter,  feliciter, 
feliciter. 

[Tempora  bona]  habeas.  Tempora  bona  habeas.  [Tempora  bona 
habeas.]  Multos  annos.  Amen. 

{44  r°)  [syinctus.  Sancte  ingenite.  genitor  sine  genitrice,  geniti 
Marie.  Sayictus.  Sancte  Fili,  in  gloria  equalis  Patri,  equalis  digni- 
tas  sine  patre  Marie  matri.  Sanctus.  Sancte  Spiritus,  amborum 
amor  suavissimus,  sub  cujus  umbra  exultat  virgo  mater  Maria. 
Dominus  Deus  Sabaoth,  pleni  sunt  celi  et  ten^a  gloria  tua,  osanna 


ECCLESIAE   REMENSIS.  3G5 

m  excchis.  Cujus  gloria  pre  cunctis  Mariara  glorificavit.  Ikme- 
dictvs  Marie  filius,  qid  venit  in  nomine  Domini,  0  celsa  gloria 
Patris  ad  humilitatem  ancille,  set  regine  ma(i?**)tris.  Osanna  in 
eoccelsis. 

Sanctus,  Perpetuo  numin[ J.  Sanctus.  Regna  Patris  . 

Osanna  in  excelsis. 

Snivent  trois  Sanctus  sans  troxics. 

{J5  r**)  Sanctns,  Summe  pater,  (f**)  deitatis  amor  bone,  conditor 
orbis.  Sanctiis.  Sanctorum  splendor,  decus  inviolabile  pacis. 
Sanctus.  Quem  chorus  ecclosie  colit  ac  veneratur,  adorat.  Domi- 
nus  Deus  Sabaoth.  Pleni  sunt.  Te  dominum  celi  clamat  jubilatio 
san|c]ta.  Benedictu^.  Liix,  via,  vita,  salus,  tibi  psallimus  omno 
per  evum.  Osanna. 

Sanctus.  (Jenitor  [4G  r*")  omnium  ingcnitus.  Sanctus. 
.     Qunm  celestis  armonia  dulci  laudat  simphonia. 

Sanctus.  Kex  sine  principio  noc  habcns  in  tcmpore  finem. 
Sanctus.  Verbum,  Xpiste,  Patris  et  par  patrie  doitatis.  (c'') 
Sanctus.  Spiritus  alme,  pari  deitatc  manc^ns  in  utroque.  Dominus. 
Ple.ii  sunt.  Has  tres  porsonas  unum  facit  una  potestas.  Benc' 
dictus. 

tanctus.  Principiumsine  principio,Dcus  unus  et  k\Qm.  Sinictus. 
Ide:n  principium,  soA  ab  ipso  equalis  eidcm.  Sanctus,  Ens  ab 
utrcque  manens,  Deus  idom  nexus  amorque.  Do7)iiuus.  Tres  per- 
son«\  gcnitor,  genitc  et  spiiitus.  0  pio  fons,  o  vera  salus,  medi- 
cinjt  [47  7''')  salubris.  Benedictus,  Ti-es  unus,  tribus  unus  honor 
manet  imperiuraque.  Osaniut. 

t^anctus.  Fons  vivus  vite,  quo  vivunt  Israelitc.  Sanctus. 
[v'')      .      .      .     Bfniedictus  qui  venit. 

Sanctus.  Deus  Pater.  cujus  presentia  suis  bona  rainistrat 
omjiia.  S((nctns.  Verbuin  l^atris  sollempni  perhonnc  gaudiuia, 
mu^idi  salus,  vita  fidelium  Sancfus.  Deo  Patri  laudes  et  Filio 
cum  Si»iritu  reddat  hec  contio.  Dominus.  Pleni.  Bciudictus  cujns 
sunt  omnia,  celum,  tolhis,  aer  et  Maria.  Benedictus. 

Sanctus.  Sanctorum  exultatio.  Sctnctus.  Sanctorum  l)en(Hlictio. 
Safictus.  Sanctorum  consolatio.  [48  ?•")  Dominus  Dcus  Sabaot/i. 
Quem  decet  laus,  salus  et  honor.  Pleni  sunt  celi  et  terra  gloria 
tua.  Osanna  in  excelsis.  ilxxi  dulci  jubilo  sanctorum  concinit 
ordo.  Benedictus.  —  Suivent  trois  Sanctus  sans  t)vjjc.s. 

Sancti(s.  Sonctus.  Sancths.  Trinitas,  unitas,  deitas  superna. 

Majestas,  potestas,  claritas  eterna. 

Lapis,  mons,  petra,  fons,  flumen,  pons,  somita. 

(49  i'^)  Sol,  lumen  et  numen,  cacumen  et  vita. 

Tu  sator,  amator,  creator,  redemptor,  salvator,  luxque  per- 
petua. 


3G6  PROSARIUM 

Tu  nitor  ei  decor,  lu  candor,  tu  splendor  et  odor,  quo  vivunt 
mortua. 

Tu  vertex  et  apex,  reguni  rex,  legum  lcx  et  judex  ;  tu  laus 
angelica. 

Quem  laudant,  adorant ;  quem  amant,  quem  clamant,  quem 
cantant  ngmina  celica. 

Tu  theos,  tu  heros,  dives  flos,  vivens  ros,  rege  nos,  salva 
nos,  perduc  nos  ad  thronos  superos  et  vite  pascua. 

Tu  Deus,  tu  pius,  tu  justus  ct  verus,  tu  sanctus  et  bonus.  (v^) 
Tu  rectus  et  summus  dominus,  tibi  sit  gloria.  /n  excelsis. 

[30  r")  [Agmis],  Vulnere  quo  [ ]mur,  om[ A]ffnus. 

Inviolatc  virginis  alme  nate  paterque.  [A]ffmis.  Sanguinis  unda 
pectora  munda  ])erpetuomque.  Dona  nobis, 

Agmis  iJei,  Fons  indeficiens  pietatis.  Agnus  Dei,  Actor  summc 
bonus  bonitatis.  Agnus  Dei,  Pax  eterna.  dator  cariiatis. 

(f^)  Agnus  D{ei ]  eterne  Domine  q[ ]  iniseva^c, 

misere[7*e ]  virgine  sub  humana  specie,  misererc^  misei^ei^e, 

[A]gnus.  Pater  potentissimc,  pacem  nobis  tribue.  [D]o7ia  nobis^ 
dona  nobis^  dona  nobis. 

Agnus  Dei.  Deus  deorum,  creator  omnium,  rex  angelorum. 
reserator  hominum  salvato.  Doym  nobis. 

[51  r*^)  Agnv^  Dei^  qui  iollis  peccata  mundi,  Lux  lucis,  ver- 
bumquo  Patris,  virtusquc  perhennis.  Misererc  nobis,  Agnus  Dei, 
qui  toUis  peccata  7nundi.  Verus  sanctorum  splendor,  nosterque 
redemptor.  Misereix  nobis.  Agnus.  Nostra  salus,  pax  vera,  Deus, 
altissima  virtus.  Dona  nobis  pacem. 

Avem  Johannes  in  dcserto  predicavit  ovans  et  dicens  :  ecce. 
Agnus  Dei,  qui  iollis  peccaia  mundi.  Qui  sedes  ad  dexteram 
Patris,  solus  invisibilis  rex.  Miserere  nobis.  Agnus  Dei,  qui  ioU 
lis  peccata  mundi,  Rex  regum,  gaudium  angelorum,  Xpiste. 
Misei^ere  nobis.  Agnus  Dei,  [52  r^)  qtii  tollis  peccaia  mtmdi.  Lux 
indeficiens,  pax  perpetua,  hominumquc  rcdemptio,  eia.  Do^^a 
nobis  pacem.  —  (v^)  A.  {2  r*'). 

[A^gnus  Dei.  Factus  homo,  sumpta  de  virgine  carne  Maria. 
Quem  genuit  mater  sine  patre,  pater  sinc  raatre.  Virginis  auxi- 
lio  pi'opulsis  hoslibus  omnem.  Dona  nobis  j)acem. 

^S]ancius.  '  Sancius.  Voci  vita  sit  unita  lcgis  amicitia,  dum 
{5J  r^)  sacratur  quo  dampnatur  peccati   malitia.  Caro  panis, 

sanguis  vinum  dum  fiunt  veraciter [v^) 

unde  chorus  hic  dcvotus  concinat  plausificum.  Osanna  in  excehis. 

1.  A  pariir  d^ici,  pour  ceUe  piice  huit  lignes  de  chant  au-dessus  de  chaque  ligne 
de  texie. 


ECCLESIAE    KEMEiNSIS.  367 

[Ajg^ni/s  Dci,  Mortis  dir«a  ferens,  ut  nostra  pianda  piares. 
Miscrere  nobis,  [A\gmis  Dei.  Ad  vitam  surgens,  ut  nos  sic  justi- 
licares,  mis[e7*e7'e  7iobis,  A]gmis  Dei.  Celos  asccndens,  ubi  nos 
tecumque  locares.  Dona  nobis  jmcem, 

[Siiii  cette  note,  de  la  mcme  main  qne  celle  du  tcxte)  : 

A.  Require  supra  in  secundo  folio  libri  [voir  aprcs  52  i'^y. 

[51  r""]  AUeluya.  Hodie  Maria  virgo  celos  ascendit,  gaudete 
quia  cum  Xpisto  regnat  in  eternum. 

Alleluya.  Pcr  te,  Dei  genilri.x,  nobis  est  vila  pordita  data, 
ijue  de  cela  [  -^  celo]  suscepisti  prolem  et  mundo  genuisti  salva- 
torem. 

AUeluya.  Post  partum,  virgo,  inviolata  pormansisti  ;  I)ei 
genitrix,  intercedc  pro  nobis.  [if) 

Alloluya.  Gaudc,  virgo,  gaudo,  Dei  genitrix,  ot  gaudc  gau- 
dium tecum  nnte  Dominum. 

Alleluya.  Dulcis  virgo,  dulcis  mater,  dulcia  fercns  pondera 
celorum  et  dominum. 

AUeluya.  Virga  [55  r'')  Jesso  floruit,  virgo  Deum  et  hominem 
vmma  summis. 

Alloluya.  Adsumpta  est  Maria  in  celum,  gaudent  nngeli  . 
benedicunt  Dominum. 

All(4uya.  Pulcra  es,  amica  mca,  speciosa  mea,  inmaculata 
niea,  suavis  et  decora  sicut  Jherusalem.  (v®  blanc) 

[I  r  •)  [DoMiNiCA  PRiMA  Adventus.  —  Salus  eterna,]  indoficiens 
njundi  vita.  Lux  sempiierna  et  redempiio  vere  nostra.  Condo- 

lens  Immana Vt  cum  (r**) 

[quocumquc  visa.] 

[DoMiNiCA  secunda].  —  Rognantcm  .sempiterna  per  secula 

suscejtura 

(//  r**)  Cui  regnas  secula  per  infinita. 

DoMiNiCA  TERCiA.  —  [Qui  rogis  sce]ptra  forti  dcxtra,  solus 

[cuncta  tu  plelbi  tuam  ostende 

.     Jhesu  mitte  domine  arva. 

DoMiNicA  QUAUTA  Adventus.  —  Jubilcmus  omnos  una  Deo 

iiostro,  qui  croavit  omnia 

u-°)  .     .     .     ot  protegas  et  dones  pecca[torum  veniam.j 

[In  Vigilia  Xatalis  ?J  An  ruiMAM  missam. 

Salus  eterna  vt  siipra.  Alleluya. 

Vel.  —  [Natus  ante !  secuhi  Doi  filius,  invisibilis,  interminus. 
IVr  quem  tit  machina  (///  r"")  ....  participos,  Deus, 
facere  digneris,  unice  Dei. 

Ad  secundam  missam.  —  Regnantem  e/c.  AUeluya. 


368  PROSARIUM 

Vel.  —  Salve ,  porta  perpetue  lucis  fulgida.  Maris  stella 
inclita     ....     {II II ;°)  Salvet  ut  nos  per  omnia  secula. 

1n  DiE  Natalis  Domini,  ad  MissAM  («*")  PROSA.  —  Xpisti 
hodierna  pangimini  omnes  una.  Celica  resonent  clare  camenas 
agmina    .     .     .     .     ( V  t?°)  Qui  est  salus  etcrna  et  nostra  gloria. 

In  Galu  cantu,  prosa.  —  Nato  canunt  omnia  Domino  pio 
agmina.  Sillabatim  pneumata  perstringendo  organica.  .  .  . 
(y/r°)     .     .     .     omnia  peccata  nostra.  Alleluya. 

Ad  Missam.  —  [Eia]  recolamus  laudibus  piis  digna,  Hujus 
diei  carmina  ....     (VII  r'')  In  qua  sibi  laus  est  eterna. 

Ad  maonam  missam.   —   Let^bundus  cxultet  fidelis  chorus, 

alleluya.  Re(t;")gem  regnm 

{VIII  r"")     .     .     .     considera  :  ipsum  genuit  pucrpera. 

Alia  de  eodem.  —  Cclcste  organum  hodic  sonuit  in  terra.  Ad 
partum  virginis    .     .     (f°)  dicantur  alia.  Amcn,  amen,  eya. 

De  sancto  Stephano.  —  [7X  r")  [Magnus  Deus  in  unijversa 
terra.  Magna  sunt  [ejus  ubique  omnia,  in  cel]o  atque  in  terni 
opera    .     .     .     (r°)  o  Stephane,  sempiterna  impetra  gaudia. 

Sancti  Johannis  evangeliste.  —  Organicis  canamus  Domino 
in  Johannis  sollempnia.  Omnigenis  Domino  vocibus  .... 
{X  v^)  .     .     .     consortium  mcreamur  in  celesti  patria  Alleluya. 

Vel.  —  Nostram  musicam  sume,  camena.  [VJernacula  dul- 
cis {XI  r")     .      .      .     Et  sine  fine  mansura. 

Sanctorum  Innocentum.  —  [CJelsa  pueri  concrepentmelodia. 

Pia  Innocentum  colentes  tripudia 

{XII  v^)  .      .      .     concedas  per  eterna. 

In  die  Epyphanie.  —  Epyphaniam  Domino  canamus  glorio- 

sam.  Qua  prolem 

(A7//r**) .     .     .     protogat  in  secula  sempitcrna.  Amen.  AUehiya. 

Vel.  —  Festa  Xpisti  omnis  xpistianitas  celebret.  Que  miris 
sunt     .     .     (XI III  v^)     .     .     .     ausculta  tc  populi  preceptori. 

In  Purificatione  beate  viRGiNis  Marie.  —  [Nostra  tujrma 
festiva  dat  sollempnia.  Mariam  concrcpando  symphonia  ncctarea. 
.  .  .  {XV  r"^)  .  .  .  Omnia  qui  dat  tempora  pacifica. 
Amen. 

In  Annuntiatione  beate  Marie. —  Ave,  Maria,  gratia  plena, 
(y^)  Dominus  tecum  .  .  (XVI  r"")  .  .  .  collocet  per  secula. 
Amen. 

In  die  Pasche,  ad  missam.  —  [FJuIgens  preclara  rutilans  per 

orbem  hodie  dies,  in  qua  Xpisti 

(A'T7/  f^) .     .     .     ad  beatam  gloriam,  digna  repcndens  merita. 

ISTUD    RESIDUUM   NON    DICITUR   NISl    IN    DIE  PeNTHECOSTEN.  — 

Paraclyti  sancti  consolationem  piam  expectomus 

.     .     .     PoIIens  laude  excelsa.  Alleluya. 


ECCLESIAE    REMENSIS.  369 

{XVIII  r"*)  Fangite  cclsa  voce,  puro  quoqiui  cordc,  eya.  Sotii 

votiva  nunc  celebrantes 

(v^)     .     .     .     tuba  noslra  to  laudet  per  secula.  AUeluya. 

Laudes  Salvatori  voce  modulemur  supplici.  {XIX  r°)  Kt  devo- 
tis  .     .      .     (XX  i?"*)  in  celis  spiritales  chori  Trinitati.  AUcluya. 

Alme  mundi,  Jhesu,  tua  fidelia  agmina  tibi  canticant. 

Et  propius  adesse  sibi  rogitant ;  aspice,  te  quesumus,  oves 
morte  emptas  tua  preciosa. 

Omni  parentis  prolcs  tuam  plobem  memoratam  hanc  prero- 
gativam. 

Hac  die  sacra,  qua  triumphans,  Domine,  tartara  tristes 
demonas. 

Hinc  tecum  tuos  ad  gaudia  jam  letos  rcvehis  nam  celestia. 

Hactenus  se  tientes  divcrsos  nocte  ceca  et  continua  herebi 
dum  innec(XA7  r")tis  moras. 

Vt  mortem  veniens  necares  nece  tua,  ac  captivares  caplivita- 
tem  hanc  humanam. 

Tunc  disrumperes  antiquis  isdem  tuis  fidelibus  inferni  dira 
claustra. 

Atquc  januam  paradysiacam  pand(n'os  jamunivorsismente  pia. 

Adesto  nunc  et  tribuo.  ui  montcs  onmium  canentium  tua. 

Totis  quippe  visceribus  concinant  modulis  in|. ..|or  mundi 
presta. 

1n  Pascua.  —  I  Victimc  paschali|  laudes  immolant  xpistiani. 
Agnus  redemit  oves  .     .     .     (t^")  nobis  victor  rex  miserere. 

1n  [Inventione  sanct.-k  Cki;cis].  —  Laudes  crucis  attolla|nms. 
nos  qui  crucis  exultajmus  speciali  gloria  .  .  .  {XXIII  r") 
largire  sempitcrna  gaudia.  Amen. 

In  DiE  AscENSiONis.  —  [Rlcx  omni[)Otens  die  hodicrna.  Mundo 

triumphali  redempto 

{XXIIII  if)     ,     .     .     decantemus  omnes  alleluva. 

In  die  Penthecons';[knJ.  —  Fulgens  preclara. 

|S]ancti  Spiritus  adsit  nol)is  gratia.  Que  corda  nosira  . 
{XXV1 1^)     .     .     .     llunc  die[m  gloriosum  fecisti.  I 

Alma  chorus  Domini  |  compan  [^at  nomina  summi.  Messyas. 
(t?"*)     .     .     .     omnia  do.xa. 

Ue  sancta  Tkinitate.  — |Bencdictal  sancta  sit  Trinitas,  dci- 

tas  scilicet  unitas,  coequalis  gloria 

(XXVII  if)  .     .     tibi  canamus,  tibi  laus  et  gloria. 

In  Inventione  sancte  ('.iiucis.  —  Laudos  crucis  attoUamus, 

nos  qui  crucis  oxultamus  speciaU  gloria 

(XXIXr'')  .     .     .     confcr  et  largirc  scmpite[r]na  gaudia.  Amen. 

VII  24 


370  PROSARIUM 

(v'')  De  sancta  Cruce.  —  Snlve,  crux  sancta,  arbor  digna. 
Cujus  robur  preciosum Cui  laus  sit  in  evura. 

Apostolorum  Petri  et  Pauli. —  Laude  jocundamelos,  turma, 

persona.  Jungendo  verba  simphonie  rithmica 

{XXX  r°)     .     .     .     resolvendo  vincula. 

Divisio.  —  Sacra,  Paulc,  ingcre  dogma(r^)ta,  illustrant  ple- 
bis  pcctora  .     .     dicant  nunc  omnia  amcn  redempta.  {XXXI  r^) 

Benedicti  ABBATis.  —  Laudum  carmina  creatori,lyra,  plaude, 
eya.  Pangens (y^)  et  sanctis  omnibus  gloria. 

Beate  Marie  Magdal[ene].  —  Mane  prima  sabbati  surgens 

Dei  filius,  nostra  spes  et  gloria 

(XXXII  v'*) .     .     .     ejus  gratia,  qui  regnat  pcr  omnia.  Alleluya. 

Alia.  —  Laus  tibi,  Xpistc,  qui  os  crcator,  redemptor,  idem 

et  salvator.  Celi,  terre 

[XXXIin  r^)     .     .     .     sanctorum  spes  et  gloria. 

De  sancto  Laurentio.  —  Stola  jocunditatis,  alleluya,  Induit 

hodie  Dominus  militem  suum 

(AXYV  r'')  Jocundum  in  ccclesia  decantans  alleluya.   AUeluya. 

De  sancto  Nichasio. —  Saude  [=  Gaude]  oya,  unica  columba, 

speciosa  sponsa,  superno  regi 

(AXYF7r°)     .     .     .     cuncta  per  secula. 

In  Assumptione  beate  Marie.  —  A  rea  virga  primc  matris 

Eve  ttorens  rosa  processit  Maria 

(AXXV7/r°)     .     .     .     jubilemus.  Alleluya. 

In  Nativitate  beate  Marie.  —  Alle  celeste  necnon  et  per- 
henne  luya.  Dic  paraphonista  cum  mera  symphonia  .... 
{XXI XX  r"")     .     .     .     usque  dancia  preconia. 

MiCHAELis  archangeli.  —  Ad  celebrcs,  rex  celico.  laudes 

cuncta.  Clangat  nunc  canora  caterva 

{XL  r"*)  .     ,     gloria  condecnntemus.  AUeiuya. 

De  quolibet  sancto.  —  Xpisto  inclita  candida  nostra  canunt 
melodia  agmi(r°)na    .     (A7./  t°)  pium  agmina.  Amen  redempta. 

Sancti  Nicholai  episcopi  kt  confessouis.  — '-  Congaudentes 
exultcmus  vocali  concordia.  Ad  beoti  Nicholai  festiva  solempnia. 
(XLII  v^)     .     .     .     post  vite  curricula.  Amen. 

Alia.  —  Dulcis  odor  Nicholai  cogit  omncs  ad  se  trahi,  salus 

egris,  lapsis  presidium 

{XLIII  v'^] militanti  sub  tanto  preside. 

In  Dedicatione  ecclesie.  —  Psallat  Ecclesia  mater  illibata. 

Et  virgo  sine  ruga  honorcm  hujus  ecclesie  .         

(XLIIII  r°)     .     .     .     .     et  unitatis  resultet. 

De  sancta  Maria.  —  Reginc  nunc  celorum  festa.  Recolat 

veneranda  caterva  fidelis,  eya (v'^]     .     . 

Et  virgo  post  partum  illibata  maneas.  Alleluya. 


ECCLESIAK    RRMENSIS.  371 

l^Vatorna  gratanter  niinc  canat  (XLV  ?•'')  tuba.  LniuU\s  promal 
dominoque     .     .  (r/")     .     .     .     .      In   scculorum   seculn. 

AUeluya. 

Dk  sancto  Stepuano  puoTnoMARTYRE. — ^^  (Jloriosu  (lies  adcsi, 
qua  i)roc(\ssit  prepotens  cx  virginis  aula      .  {XLVI  i"') 

potestas  in  eterna  secula.  Amcn  dicant  omnia.  AUeluva. 

1)e  virginibus.  —  Virginis  vencrandc  de  numero  sapicmtum 

festa  colebremus,  socii 

[XLVII 7-'')     ....     consolationom  prccando. 

In  dominicis  diebus. —  Slansa  longc  qui  plurima  perpctrarat 
facinora.  Atquc  sua  revolvens.      .      .     Milis  ot  nos  justifica. 

Tripudict  timentlum  Dcum  turma. 

Eiqui»  vocis  nostre  (i;")  jubilct  camcna. 
Qui  suis  scva  .serenat  nmndi  pcricla. 

|E|t  hos  maris  per  invia  tuta  n^git  naufrngia. 
Inbruens  P^gyptiaca  in  Huctil)us  molimina. 

Sanctos  ad  amena  supcrnc  civitatis  ducit  pnlatia. 
In  qun  vita  et  leticia  llorct  interminata. 
Ibi  indivisa   scquntur  Jignum   clara  sanrtorum  inilia, 
Manu  palma  preferentia  ct  caput  laureatn. 

Quorum  pcr  suffj-agia  donetur  optata  nobis  a  Xpisto  venia. 

Eorum  esl . 

I.N    Dedicatione    ecclesie.  —  Clara    cliorus    dulce    panpal 
[XLVIII  r")  nunc  vcce,  alleluia.  Ad  eterni  rcgis  laudcm  . 
[XLIX  ;••') paradisi  ad  gaudia.  Alleluya. 

De  apostolis.  —  Clarc  sauctorum  scnatus  apostoloruin,  prin- 

ceps  orbis  terrarum  rectorque  regnorum 

!?;' )     ....     dcl)itum  supplox  impendit. 

De  martyribus.  —  Mirabilis  Deus  in  sanctis,  mira|bi|Iia  dans 
magnifica.  Qui  fide  precbira    .      .     [L  r")  Qui  nostra  est  gloria. 

De  coxfessorihus.  —  Mundi  etate  octava  Florebunt  duplici 

palma  beatorum  agmina 

\c^)  .     .     .    Vox  est  quain  signat  sequentia  pura  voco  canenda. 

[...J  de  sancta  Maria.  —  [InviolataJ,  intacla  et  casta  es, 
Maria.  Que  es  efFecta  fulgida  .     sola  inviolata  permensisti. 

Alia.  —  Avc,   mundi  spes,   Maria  ;   avc,  inittis,  ave,  pia, 

plena  gratia 

[LI v""].     .     .     coUocct  in  lucis  domo.  Amcn  dicat  omnis  homo. 

Alia.  —  Hodiernc  lux  diei  cclebris  in  matris  Dei  agitur 
memoria.  iJecantemus  .  (////"  r'')  et  tempestas  obvia.  Amen. 


372 


PROSARIUM 


Omnes  prosb  que  secuntur  eodem  cantu  cantande  sunt  quo 
hodiernb  cantatur  supra  \ 

De  sancto  Stephano  prothomautyre. 


Ecce  raartjT  primitivus, 
in  quo  salit  redivivus 

veri  fons  martvrii. 
Hic  athleta  sternit  hostcs 
et  cruore  primus  postes 

signat  sanctuarii. 

Cujus  sanguis  cst  cemcntura 
et  priraevum  fundamcntura 

nascentis  Ecclesie. 
Dura  a  suis  lapidatur, 
ipsi  celuni  reseratur 

et  tribunal  glorie. 

Inter  ictus 
stat  invictus, 
Deum  orat 
et  implorat 


inimicis  veniam. 
Pro  Paulo  tunc  exauditur, 
undo  Paulus  (v")  accersitur 

ad  eternam  gloriam. 

Mortcs,  morbos,  pestes  pel- 
aspernatur  et  repellit    f lit, 

Judeorum  jacula. 
Laurentius  amplexatur 
hunc,  pro  quo  resuscitatur 

justus  in  craticula. 

Jhesu  viso,  dormit  letus, 
vite  lucc  statim  fretus 

Stephanus  tam  inclitus. 
Nos  cx  sua  passione 
et  tam  sancta  visionc 

illustrct  divinitus.  Amen. 


Sanctorum  JoHANNis  ET  Pauu  martyrim  ^  —  Florc  vernat 

virginali  ct  doctrina  spirilali  Johanncs  prc  cctoris 

.     in  curam  cuslodie.  Amen. 

De  sancto  Johanne  Baptista  et  sanotis  patriarchis  et  pro- 
phetis.  — Vos  primevi  fundatores  et  ardontes  defensores  nascen- 
tis  Ecclesie archam  veri  federis.  Amen. 

Sanctorum  Johannis  et  Pauli  martyrum. 

Paulus  ct  Johannos  fortos 
bellatores  et  consories 

martvrum  victoric. 
Nequam  spernit^  Julianum, 
cujus  horrent  et  prophanum 

baltheum  milicic. 


Malunt  [LIll  r'*)  Xpisto  dos(»r- 
quam  tam  vilis  obedire    [vire 

mandatis  apcstate. 
Caritate  sunt  excocti, 
stant  invicti  et  edocti 

vivoVerbi  doffmatc. 


Tunc  ncquam  Tcrentianus, 
sicut  jubet  Julianus, 

sic  sanctos  aggrcditur : 
tt  Vobis  ut  Xpistum  negetis 
et  ut  Jovem  adoretis 

districtc  precipitur.  - 

Q[ui  resjpondent :  -  Nos  nega- 
Jovem  et  te  rcprobamus  [inus 

et  sectas  ge[ntilium]. 
Solum  Deum  adoramus. 
Juliani  confutamus 

ferale  dominium.  »» 


1.  La  musique  des  aix  piices  siuvanles  n*est  pas  indiqnie,  paur  la  raison 
4noncde  dans  la  rubrique,  —  2.  Les  irois  dermers  mots  sont  exponduis,  - 
3.  lAre  spernunt. 


ECCLESIAE   REMENSIS.  373 

[Tunc]  pro  Xpisto  decoUantur     Per  virtutes  declirantur, 
et  in  Ibssas  suffocantur,  ut  in  nobis  excollantur 

quorum  mox  martyria  martyrum  proconia.  Amen. 

Sanctorum  Petri  et  Pauli  apostolorum.  —  Duc  vere  sunt 
olive,  per  ([uas  plancte  primitivo  nascunlur  Kcf^lesio  .... 
.     celestis  convivii.  Amon. 

De  sancto  I^etro  apostolo. 

Petrus,  splondor  tirmamcnti,     Calcat  maro,  altum  ccdit, 

sal  et  sapor  condimenti  Satlian  vinciL  quem  comedii 

nascentis  Ecclcsie.  /clus  premincnlior. 

Princeps  est  apostolonim,  ,,  .        v   •  .       *  »     ^       •♦ 

1     .    ^  .^    ,  l*etrus  Xpisuim  ter  ncf^avit, 

clavi^er  rcKm  celorum  .         ,   i .    .  v    •  .      i     •* 

,  ^   ,    ,P        .  irin;im  culp.-un  \pisuis  lavit 

et  celestis  curie.  ...     ^      ... 

ot  tnna  conlessiu. 

Pro  sequela  Xpisti  mundum        Anlot  in  ;iniorcm  crucis 

dercliquit  ot  se  munduin  ot  in  cruco  suminc  lucis 

a  mundo  constituit.  illuslrauir  radio. 

Umbra  soLi  morbos  sanat ;  ..  •   /. 

o  ;  Omnos  crfto  nos  iniirmi 

bymon  mai^us,  quem  ])ropha-  .     ,  ?  ^    *  t  o.  r      - 

^  .  '^  •*         i^    X  in  hac  potra  stomus  fr''   firnii 

eius  procc  corruit.         tiat,  *     .  ,     .^ 

•'      *  '  por  crucis  martyriuin. 

Ex  iulgore  voritatis  Vi  in  cruco  triumphomus 

et  fervoro  caritatis  ot  per  crucem  confuteinus 

pre  cunctis  ardentior.  errores  gontilium.  Amen. 

Db  s^ancta  Maria.  —  \\\\e  ',  maris  stolla,  Doi  mator  alma, 

port^i  spei,  tios  immense  spcciei 

[LIIII  ^'')     ....     ojus  patrocinia.  Amcn. 

Alia.  —  Mi.ssus  Gabriel  de  colis,  verbi  bajuhis  fidelis.  sacris 
disserit  loquclis  .  .  .  .  {LV  if)  .  .  .  hic  est  in  peri- 
culo.  Amen. 

Alia.  — [V|irgini  M?irio  hiudes  intonant  xpistiani.  Eva  tristis 
abstulii  .     .     .     [LVl  r")  .     .     .     victoi  rox  miserero.  Amcm. 

Ai.iA  desangta  Maria.  — CTaudo-,  Doi  genitrix.  (laudo,vite 

rcparatrix.  leginarum  imporatrix 

.     in  cele^r^^jsti  patria  doc.antemus.  Alleluya.  [LVII  r'"] 

[In  ?satam  Domini].  —  jSplondor  P;itris|  ot  figura  se  confor- 

nians  liomini.  Potestate,  non  natura  p;u*tum 

[LVIIl  r")      ....     patcrno  chiritatis  gaudia.  Ainon. 

In  natat.i  Domini  prou.  —  In  o.Kcelsis  -anitur  nato  rogi  gh>- 

ria,  per  quem  terre  n^dditur  et  coh)  concordia 

{LIX  r'')     ....     rlementer  rostituo.  Amen. 

1.  La  uiusiqvG  rpcommence.  —  2.  Chaf/ue  lione  du  f>!xte  de  ceile  pif'ce  csi  pre- 
c6d4e,  non  de  4,  mais  de  Sligii  rs  pour  le  chant.  Ccst  donc  une  piece  a  2  vuix. 


374  PROSARIU^I 

I 

Alia.  —  [L]ux  est  orta  gentibus  in  umbra  sedentibus  et  mor- 
tis  caligine  .     .     .     {LX7*^)     .     .     .     feriat  sentencia.  Amen. 

Alia.  —  In  natale  Salvatoris  angelorum  nostra  choris  suc- 

cinat  conditio 

(AATr**)     ....     da  porhempne  gaudium.  Amen. 

Alia.  —  Xato  nobis  Salvaiore,  celebremus  cum  honore  diem 

natalicium 

(r'')     .     .     .     te  coUaudant  omnia.  Amen. 

Alia.  —  [JJubilcmus  Salvatori,  quem  celestcs  laudant  chori. 

in  cordi  leticia 

(LXIl  r"*)     .     .     .     tibi  laus  ct  gloria.  Amen. 

1)k  sancto  SrEriiA.No  rKoTHoMARTVKK.  —  (if)  [Hcri  mundusj 

exultavit  et  exultans  celebravit  Xpisli  natalicia 

{LXIIH  v^)     .     .     .     mundum  celesti  fragrantia.  Amen. 

Sancti  Johanms  EVANGKLisTE.  —  Gratulemur  ad  festivuin, 

jocundemur  ad  votivum  Johannis  preconium 

'LXV)'^)     .     .     .     unam  in  substantiam.  Amcn. 

De  beato  Tuoma  martvkk. 

Sponsa  virum  lugeo  Regni  furor  Siculi 

planctu(m)  sub  funereo,  mitius  exasperat 

lugeo  raptum  ;  nec  post  fedus  osculi 

mater  filium  saucia  quicquam  sevum  imperat. 

remcdium  stupida  Canit  Judas  osculans 

consilium.  patris  vite  sospiti, 

Res  est  casus  ^^^^  P^^^"^  simulans 

\  Diomedes  hospiti. 

unin  regis  scelus  * 

Anglici  impius  ;  Prodiit  iniquitas 

patrem  mactat  filius,  ex  adipe, 

nec  dampnavit  sevius  cum  nefanda  trinitas 

Xpisti  Dei  Pontius.  a  principe 

,^         /•     j'     1      -1  fex  exivit  procerum 

De  profundis  clamito  .^^^^^^^  scelerum. 

nec  sohdo  ductu  se  ut  Herodes  gaudent. 

vox  exierit,  ,        .  ^ 

1    .    .'  lux  ot  gemma  nerent 
vox  desierit  ^^^^  ,  .   ^ 

,  T  sacerdotum. 

dolorem. 

Fontem  fundo  lacrimis  Nam  loci  religio, 

jam  intimus,  non  ordinis 

cor  scaturit  mora  vel  dilalio 

et  parturit  {v")  fit  criminis 

merorem.  morti  se  pro  patrin 

vivens  olTert  hostia. 


ECCLESIAB   REMENSIS.  375 

Sanguis  sacer  funditur,  vivit  martyr  inclitus  (LXVTr''} 

caput  ense  petitur  tc  fortior  sponsi,  Cantuaria, 

tam  devotum.  de  gloria 

Flore  pium  latere. 

felix  humani  generis  sj^i^,.*-.  i  «  v     r 

,    .  .         ^  Soi  cxtinctus  An«^liam 

et  vicium.  .     r*i  1      • 

suo  priva[tj  lumine, 

Cujus  vita  postcris  scd  Dcus  ccclesiam 

obprobrium  fusum  novo  lustrat  numine. 

bibe  sanguinem  Cujus  vita  nomini 

in  hominem  Xpisti  gloriosa 

bacchare.  in  conspectu  Domini 

Vivit  tamen  spiritus,  mors  prrciosa.  Amen. 

Sanctk   (iKNovF.FK  viu.iiMs.  —    Gcnov(»fe  sollcmpnitas  sol- 

lempne  parit  gaudium.  Cordis  ciumpat 

(LXVII  r"*)     .      .      .     bius  frcquens,  jugis  gloria.  Aukmi. 

Ix   DiE   KpvrnAMK.  —  Virgo  m;uor  Salvatoris,   angelorum 
grata  choris,  intus  fove,  scrva  foris  nos  I)enignis  pn^cibus     . 
[LXVIir  r"*)  .      .      .   ab  hoste  sic  ereptos  in  celis  rccipiat.  Amen. 

Sanctk  Aunkms  viiUriMs.  —  ((''')  Animcmur  ad  ngonem,  reco- 
lentes  passioncm  gloriose  virginis.  Contrectantes  sacrum  rtorem, 

respiremus 

(LXXI  r")     .      .      .     gencrali  vel  subscribi  tytulo.  Amen. 

Sancti  Vinckntii  mautvuis.  —  [E|(ce  dies  prcoptata,   dies 

felix,  dies  grata,  dies  digna  gaudio.  Nos 

{LXX1 1"^)     .      .      .     laudcmus  in  patria.  Amcn. 

In  conversione  sancti  Pafm  apostdli.  —  Corde,  voce  pulsa 

colos,  triumphale  pange  mclos  gentium  Ecdesia 

{LXXIIr')     .     .     .     jehcnnalom  gcmitum.  Amen. 

In  PruiKiCATioNK  HKAT!-:  Mauik.  — |T|eiaplum  cordis  ador- 
nemus,  novo  cordc  renovomus  novum  S(Miis  gaudium  .  .  .  . 
[LXXIII  v'"]     .     .     .     cor  mundani  populi.  Amen. 

In  Anm:n('iationk  ukati:  Mauik.  —  |S|alvc  mator  Salvatoris, 

vas  electum,  vas  honoris,  vas  celestis  gratie 

(LyXV  r\     .     .     .     clarilatis  contigura  gloric.  Amen. 

Ai.ia.  —  Paranymphus  salutal  virgincm,  novi  partus  assi- 
gnans  orlincm  .      .      .     (r")     .      .      .  tuc  matris  gratia.  Amcu. 

In  dik  Pascuk.  —  [Z]ima  vetus  cxpurgctur,  ut  sinrer<^  cele- 

bretur  n(^va  resurrectio 

(LXXVfl  r'')     .      .      .     lua  .salvct  gratia.  Ainen. 

Pku  o>tau|.\s|.  —  Salvo,  dies  dicrum  gloria,  dirs  felix  Xpisii 

vicroria,  dios  dignajugi 

(LXXVIII  ;•'').     .     .     et  jubilatio  sit  in  cclis.  Aincn. 


I    ' 


376  PROSARIUM 

1n  sEi^riMANA   Pasche.  —  EccG  dics  celebris,   lux  succedit 

tenebris,  morti  resurrectio.  Letis  cedant  tristia 

(LXXIX  r"*)     .     .     .     membris  et  concordia.  Amen. 

Ama.  —  Lux  illuxit  dominica,  lux  insignis,  lux  iinica  ;  lux 

lucis  et  leticie 

(r®)     .     .     .     mors  morti  non  obnoxia,  da  nobis  premia.  Amen. 

In  (XTAHis.  — •  Mundi  renovatio  nova  parit  gaudia,  n^surgenti 

Domino  conresurgunt  omnia 

{LXXX  r"")     .     .     .     cum  sancto  Spiritu.  Amcn. 

In   DiE   PENTnK(fosTi:N|.  — (r^)  [VJox  [=  Lux]  jocnnda,  lux 

insij^nis,  qua  de  throno  missus  ignis 

{LXXXf  r**)     .     .     .     plena  nobis  gaudia.  Amen. 

Dk  eodkm.  —  Simplex  in  essentia,   septiformi  gratia,  nos 

reformet  Spiritus 

(LXXXII  v^)  .     .     .     reddat  munere.  Amen. 

Dk  sancta  Tkimtatk.  —  Prolitentcs  unitatem,   vencreniur 

trinitatem,  pari  reverentia 

[LXXXIIIv%  Trinitati  coeterna  gloria.  Amen.  [LXXXIUIr''). 

Sanctorum  Nerei  kt  AcniLLKi  MARTYKiM.  —  Celobrcmus 
victoriam  Xerei  et  Achillei,  quos  ad  perhennem  gloriam.  .  . 
(r")     .     .     .     pari  congaudet  gloria.  Amen. 

In  susceptione  keliquiakum  sancti  VicroKis.  —  Ex  radice 
caritatis,  ex  affectu  pietatis  {LXXXV  r'')  psallat  hec  ecclesia. 

Psallat  corde 

(LXXXVI  r"")  .     .     .     nostra  turbet  gaudia.  Amen. 

Sancti  Joiiannis  Baptiste.  —  Ad  honorcm  tuum,  Xpiste, 

recolat  Ecclesia  Precursoris  et  Baptiste 

{LXXXVIl  r**).     .     .     carnem  cepit  sine  carnis  opere. 

IsTi  nro  vERsrs  gui  sEcrNTnK  non  oicnNTrK  nisi  in  dkcolla- 
tione.  —  Capitali  justus  pena  jubetur  in  carcerc  consummari. 
Cujns  caput    .     .     .     {c')     .     .     .     nobis  prcscntia.    Amen. 

De  sancto  Petro  apostolo.  —  (laude,  Roma,  caput  miindi, 

primus  pastor  in  secundi  laudetur  victoria 

(LXXXIXr^).     .     .     eterne  pastor  libera.  Amen. 

De  sancto  Petro  apostolo.  —  Roma  Petro  glorietur,  Roma 

Paulum  veneretur  pari  reverentia 

(LXXXX  v^),     .     .     efTicax  sententia.  Amen. 

De  sancto  VicTORE.  —  Eccc  dies  triumphalis,  gaude  turba 

spiritalis  spiritali  gaudio 

(LXXXXII  t;°).     .     .     infinita  ubi  Deus  omnia.  Amen. 

Sancti  Laurentii  maktvkis.  —  [PJrunis  datiim  admiremur, 

laureatum  voneremur  laudibus  Laurentium 

[LXXXXIIII  r*").     .     .     exultare  meritorum  gratia.  Amen. 


ECCLKSIAE    REMENSIS.  377 

In  AssuMPTioNE  BEATK  Marie  viuGiNis.  —  [Avc.  vi]rgo  siiigu- 
laris,  niater  |  nostri  sajlutaris,  que  vocaris  stella  maris.  Nos. 
[LXXXXV  r"") .     .     .     pro  tua  clementia.  Amcn. 

In  ocTABis.   —   0  Maria,  stella  maris,   pietate  singularis, 
pietatis  oculo.  Nos  digneris  intueri  nec  cuncteris  misereri 
(LXXXXVI  v"" .     .     .     Trinitatis  post  spem  frui  spetie.  Amen. 

I)k  sanoto  Barthot.omeo  apostolo.  —  Laudemus  omnes  in- 

clita  Bartholomei  merita.  Cujus  sacra 

nec  fallere  nec  (xcvii)  [ Christum  laudent  in  secula.  Amen. 

De  sancto  Germano.  —  Ecce  dies  attoUenda...  (xcviii) 

In  decollatione  sancti  Johannis  Bait.  —  Precursorom 
summi  regis  etpreconem  nove  legis...  recto  colle  per  ejus  vesti- 
gia.  Amen.  (xcix) 

In  Nativitate  beate  Marie.  —  Ave  mator  Jhcsu  Xpisti,  quo 
de  celo  concepisti  non  carnis...  Christi  juvnnte  gratia.  Amen.  (c) 

In  Exaltatione  sancte  Cuucis.  —  Salve,  crux,  arhor  vite 
preclara,  vexillum  Christi,  thronus  et  ara...  gaudia  det  superna 
gratia.  Amen.  (ci) 

1)e  sancto  Michaelk.  —  Laus  erumpnt  ex  ntfectu,  psallat 

chorus  in    conspoctu   supernorum membrisque   concordia. 

Amen.  {cii) 

1)k  sancto  Dionisio.  —  Gaudc  prole,  Grecia  ;  glorietur  Gallia 
patre  Dionisio.  Exultet  uberius  folici...  passio  repleai  nos  gau- 
dio.  Amcn.  (ciii) 

(Jmnum  SANCTORrM.  —  Supem^»  matris  gaudia  reprcsentet 
Ecclesia,  dum  f<'sta  colit  nnnua...] 

(LXXLTITII  r'']  Dies  festos  cognatio  simul 

(r°'.     .     .     Xpisti  perducat  gaudia.  Amen. 

De  sancto   Marcello  kpiscopo.  —  Gaude,  superna  civitas, 

nova  frequentans  cantica.  Accrescit  tibi  dignitas 

{LXXLVT  v""),     .      .  celi  su})scribe  tytulo.  Amen.  {/.XA7.  VIT  r°) 

Sancti  Andkee  ArosTOLi.  —  Exultemus  et  lctoinur  et  Andree 

delectemur  laudibus  npostoli 

[LXXLVITI  r'']     ,     ,     .     tua  transfer  gracia.  Amen. 

De  APosTOLis  PROSA.  —  Cor  angustum  dilatemus  (^t  sanatus 

'=sen  s]  exaltcmus  laudos  aposlolici 

LXXLLX  v"*).     .     .     culpo  vindicos.  Amcn. 

Omniitm  AP(»sTOLourM.  —  Stola  regni  laurcatus  summi  rcgis 

est  senatus  cetus  apostolicus 

{€X  t?°)     .     .     .     ad  tribunal  glorie.  Amen.  (CXI  r") 

1.  Lc  cahier  conicnafitles  ff.  LXXXXVII'LXXLIIII{^104)  a  disparn,  mais 
U  est  facile  (Ten  restituer  le  contrnu  d  laido  de  la  table. 


378  PR08ARIUM 

De  apostolis.  —  Celi  solem  imitantes,  in  occasu  triumphan- 

tes,  ortum  solis 

.     .     .     vitam  adimunt  ^  Johannes  est 

(r")  .     .     .     nobis  vitam  impetrant.  Amen  •. 

In   Dedicatione  ecclesie.  —  Rex  Salomon  fecit  templum, 

quorum  instar  et  exemplum  Xpistus  et  Ecclesia 

[CXII  r"").     .     .     communis  tibi  laus  et  gloria.  Amen. 

Alia.  —  Quam  dilecta  tabernacula  Domini  virtutum  et  atria 
{CXIIIv^)     .     .     .     que   procedit  sponderis. 

De  beata  Virgine.  —  Jesse  virgam  humidavit  et  in  fructum 

fecundavit  ros  misericordie 

[CXIIIl  ;•"*)     .     .     .     cantatur  in  excelsis  gloria.  Amen. 

Sancti  Victokis  martyris  hvmnus.  —  Jhesu,  tuorum  militum 
transcendens  omne  meritum,  ad  laudein  tui  militis  nos  ejus  juva 
meritis'*'  [v'')  Celebrantes  .     .     .  laus  sancto  sit  Spiritui.  Amen. 

In  laudibus  hymncs.  —  Aurora  diem  nunciat  et  terram  ros 
inebriat,  nos  verus  sol  justicie  rore  perfundat  gratie.  Lux  .  . 
.     .     .     tuis  egemus  precibus.  Pro  victoris. 

De  sancta  Cruce. 

Ave,  crux  lignum  nobile,  tu  vecti  botri  bajulus, 

eternis  digna  laudibus,  quem  fert  uterque  popuUis. 

hosti  signum  terribile,  ^i  *•    i 

.  ^  c      .'\  Crux  ara,  crux  craticula, 

impressa  regum  frontibus,  ,        u-    a      w       i 

^  ^  '  da  nobis  Agni  fercula. 

0  crux  inter  pericula  qui  solus  sine  macula 

tu  naufraganti  tabula,  solvit  a  labe  secula. 

por  te  purffantur  crimina,  n      *     r        •  *    • 

cui  vetus  cessit  lamina  Constantmo  victoriam 

crux  dedit  et  Eraclio  ; 
Per  te  salvatur  Israol  nos  trucidemus  gloriani 

ab  hostis  exterminio,  per  quam  nostra  redemptio. 

presij?navit  Ezechiel  rn    •    *-u-    t^ 

i.  1  .P,    ^ :  .    .  Gloria  tibi,  Domme, 

sub  thau  te  misterio.  n*       *         *    i^i 

cum  Patre  et  sancto  r  lamine, 

Tu  ligni  vite  surculus,  qui  resurgens  a  mortuis 

tu  triumphalis  tytulus,  mortem  pcr  crucem  destruis. 

Amcn.  (CXVr'') 

1.  Datis  la  ntarge  infdrieure  se  trouve  la  strophe  suivanfs  a  ins^rer  eiUre 
adimunt  e^  Johnnnes:  Juda  .surgit  in  Mathiam  .  .  .  rorem  stillat  evangeiii. 
Ce  renvoi  paratt  itre  du  XIITe  siede,  comme  le  iexte, 

2.  De  m^me  ici,  le  mot  Amen  a  6te  effacd  et  il  faut  ins4rer  aprds  impetrnnl  les 
strophes  snivatUes  ajout6es  au  XIII^  siicle  au  bas  des  marnes  dn  fo  111  v^d  du 
fo  112  r^  :  Marcus  Petrum  imitatus  .  .  .  dormit  in  Bithuiia.  [li(i)s  patronis 
vite  doDis    .    .    .    cernere  per  secula.  Amen. 

3.  La  piece  est  en  musique  jusqud.  ce  mot,  d  la  fin  de  la  page;  aii  verso,  la\pti 
de  la  piece  est  satis  musique.  Uair  devaii  se  r4piter  sans  cfiangement.  II  en  ed 
de  tn6me  des  six  piices  suivanteSy  dont  les  premieres  mesures  seules  sont  en 
musique  jitsqu*an  fo  CXV  yo. 


ECCLESIAE    REMENSIS. 


379 


In  laudibus  hymnus. 


Eterni  patris  iinicum 
bmgat  affectus  supplicuni, 
qui  per  crucis  misterium 
mortis  solvit  imperium. 

Verbi  celans  potentiam, 
sumpta  carnis  misteria, 
vicit  hostis  maliciam 
divina  sapientia. 

Escam  videns  improvicUis, 
non  previdit  aculeum ; 
dum  predam  captat  avidus, 
necis  incurrit  laqueum. 


Salve,  crux,  arbor  nobilis, 
nunc  clara,  prius  humilis, 
prius  tormentum  scderis, 
nunc  spes  superna  miseris. 

Crux  nostre  frontis  gloria, 
nimien  |est|  et  protectio, 
cordis  munit  vitalia 
sacre  cunctis  impressio. 

0  crux  pre  lignis  inclita, 
ligno  mortis  opposita, 
tu  nobis  hostem  sul)icis, 
tribunal  facta  judicis. 


Gloria. 
Sancti  AuorsTiM  Eprscori  et  roNFEssoKis. 


Clarum,  pater  Augustine. 

laudis  habes  tvtulum, 
sanctitatis  et  doctrine 

singulare  speculum. 

Sis  pusilli  memor  gregis, 

presul  lumen  presulum, 

(luein  nunc  i)ascis,  quem  nunc     o  j  •      .       ^     • 

^  *         ^      r      .        Sed  vocaris  et  mutaris 

[regis, 

dans  scripture  pabulum. 

Non  relinquens  in  scripturis 
obscuris  opcriculum, 


a  quo  sibi  viie  datur 
et  cibus  et  poculum. 

Hujus  prius  Babylonis 
sequebaris  idola, 

tenebrose  regionis 
tenebrosus  accola. 


a  prisca  tetredine, 
postquam  verbi  salutaris 
illustraris  lumine. 


diligenier  te  lecturis 
oinne  tollis  scrupulum. 

Jure  presens  veneratur 
<'t  miratur  soculum, 


Deo  soli  Patri,  proli 
sit  perhcmnis 
persoUempnis 
diei  leticia. 
Amen. 


Sancte  Marik  MAr.DALKNE  HYMNUs.  —  Lauda,  mator  Ecclesia, 
lauda  Xpisti  cleinentiam,  qui  septc^m  purgat  vicia  per  septifor- 
mem  gratiam  (v") dat  prcniia.  Ainen. 

In  laidiiujs  iiymnus.  —  Eterni  patris  unico,  nos  pio  vultu 
respice,  qui  Magdalonam  hodie  vocas  ad  thronum  glorie.  .  . 
.     .     .     Uni  doo  sit  glorin . 

De  Xativitate  Domim  ukosa.  —  (CXVI)'")  |  A]nt«»  thorum  vir- 
ginalem,  hymnum  dicnt  spiritalem  pcr  orbem  Ecclesia  .  .  . 
[CXVJI  i:'').     .     .     bene  facis  do  beatitudine.  Amen. 


380 


PROSARIUM 


Alia  DE  EODEM. 


Xovum  canticum  canteraus, 
novas  Deo  dccantemus 

laudes  ct  preconia. 
Novos  sonos  innovemus, 
novo  cantu  resonemus, 

nova  sunt  soUempnia. 

Novus  puer  nobis  natus 
et  filius  nobis  datus 

nova  fecit  omnia. 
Homo  natus  et  renatus, 
novo  rege  renovatus 

nova  spcret  premia. 

Qui  de  novo  noyum  cepit, 
novus  est,  sed  non  incepit 

nec  novit  principia. 
Felix  virgo  quc  concepit. 

{CXViri  r°) 
felix  senex  qui  suscepit 

Xpistum  inter  brachia. 

Hunc  prophete  predixerunt, 
hunc  pastores  cognoverunt 

inter  animalia. 
Hunc  regcs  adoraverunt 
et  munera  obtulerunt, 

stella  duce  regia. 

Avc,  Virgo,  de  qua  sumpsit 
veram  carnem  Deus,  cum  sit 

Dei  sapientia. 
Per  te  secum  nos  assumpsit, 


qui  non  credit  jam  presurapsit 
currerc  per  devia. 

Gaude  celum,  terra  plaude, 
credat  homo  sine  fraude, 

speret  cum  fiducia. 
Et  tu,  Virgo  digna  laude, 
cum  filio  tuo  gaude 

in  eterna  patria. 

0  quam  dulcis  melodia, 
0  suavis  armonia 

in  celcsti  curia ! 
Tibi  (r'')  dicunt,  o  Maria, 
tibi  dicunt  :  «  Ave  pia, 

ave  plena  gratia.  »» 

Hec  est  laus  etvox  sanctorum, 
lioc  canticum  canticorum 

cantet  cum  loticia. 
Psallat  chorus  supernorum, 
consonet  vox  angelorum, 

resonet  ecclesia. 

Omnes  pariter  psallentes 
psallnnt  Deo  sic  dicentes  ; 

«*  Tibi  laus  et  gloria.  » 
Pia  pio  nos  presentes, 
nostras  ipsi  fovens  mentes, 

offer  dcsidcria. 
Duc  nos  tocum  congaudentcs 

ad  etcrna  gaudia. 
Amen. 

AuA.  —  In  sapientia  disponens  omnia  superna  deitas  Nobis 
condoluit    ....     (CXX  v%     .     .     sorte  parentis.  Amen. 

^  In  NaTIVITATE  DOMINI  PRO.SA. 


A  sublimi 

statu  primi 
parentes  exciderant. 

Casu  digni 

quia  ligni 
fructum  non  cxceperant. 


Vir  conventi 

virulenti 
serpentis  astutia, 

Spe  delusi 

sunt  conclusi 
sub  mortis  sententia. 


ECCLESIAE   REMENSIS.  381 

Pro  reatu  Draclio  vetus  libertatis 
cruciatu  intercludit  aditum, 

fatigantur  miseri.  nec  superne  pietatis 
Obligati  attendit  propositum. 

subpeccati  xNobis  ergo  desporatis 

lege  gemunt  posten.  ^  ^^^^^^^^^  majestatis 

Ex  radice  viciata,  Pater  misit  unicum. 

predampnata  Pugnaturus  cum  gygante 

necdum  nata,  nos  ad  pugnam  provocante, 
procedit  posteritas.  processit  in  publicum. 

Plangit  Eva  sub  ruina,  g^^,^^^.  p.^^^.^  ^,.^.^^ 

plangit  Adam  ncc  chvma  ^^^^^^^  ^l^^j^  ^^^^^^^ 

dormitat  severitas.  ^^^,^^  ^^^^^^^j^  .^^^.^^^ 

Fera  ferax  viru  plena  et  pauper  incenditur. 

gaudet  planclu,  gaude  po.na,  Ut  superbum  conderat 

pene  penas  ingerit.  carni  se  considerat, 

Cesos  cedit,  sic  captivos  liberat 

lesos  (CXX[  7-*')  ledit  sic  ars  arte  luditur. 

Td  si  Tl-  P^^^"'  ^""^-  consolator. 

quo     ic       1  ^^^g  Deus,  unus  dator  (r°) 
masse  prenocuerit.  multiformis  gratie, 

Se  pro  Deo  cogit  coli  Solo  nutu  pietatis 

tyranni  superbia,  fac  nos  simple  Trinitatis 
quod  dcbetur  Deo  soli  post  spein  frui  sj^ecie. 

presumit  malicia.  Amcn. 

Sancti  Stepham  pkothomartykis.  —  Rosa  novum  dans  odo- 

rem,  adornatum  ampliorcm  regic  celestis 

(CXXII  r**)     .     .     .     jugiier  fruamur.  Amcn. 

Sancti  Johanms  KVAMiKLisTE.    —    Fous  ])reclarissimus  et 

predulcissimus  exit  de  monte 

(CXXTII  v"")    .     .     .     sola  mater  est  et  puella.  Amen. 

In  Natali  Domini.  —  Potestate,  non  natura,  fit  creator  crea- 

tura,  reportotur  ut  factura 

(CXXIIII  r°)     .     .     .     Dci  cantemus  allcluya. 

SvNCTi  Thomk  maktvkis.  —  Plaudo,  Cantiuiria,  plausu  reno- 

vato.  Lande  multipharia  Deum 

(CXXV  v"")     .     .      .     gloria,  virtus,  honoi*.  Amen. 

Alia  I)K  sancto  Thoma. 

Gratulnntes  relebremus  Ah  clectis  ost  electus, 

festum  Thome  et  cantemus         ThoniasmnrftXYF/r^^jlyr  est 
martyris  preconia.  gaadeat  Ecclesia.  [elfectus. 


382 


PROSARIUM 


Pro  qua  mori  non  negavit, 
sed  se  inorti  presentavit 

miranda  constantia. 
Presul  sacer  exulavit, 
tandem  tutus  remeavit 

pacis  cum  fiducia. 

Est  in  alvo  matris  natus, 
rairo  modo  cruciatus 

hostium  ncquicia. 
Hic  est  factus  martyr  Dci, 
cujus  novit  modum  rei 

tota  celi  curia. 

Est  cruore  dedicata 
nati  mater  et  lustrata 

martyris  presentia. 
Quinta  die  a  Natali 
Dei  martyr  a  mortali 

migravit  angustia. 

Tam  festive  cur  diei 
non  peperat  hostis  Dei, 
omni  plenus  furia. 


Que  nutrivit  virum  tantum, 
mitem,  pium,  castum,  sanc- 
dignum  celi  gloria.     [tum, 

Mundum  spernens  elevatur 
et  cum  sanctis  coUocatur 

in  celorum  patria. 
Hic  dum  celis  inhiabat, 
sacrum  corpus  maccrabat 

rerum  abstinentia. 

Pauper  fuit  et  egenus, 
licet  hujus  mundi  plenus 

esset  opulentia. 
Hujus  viri  sanctitatis, 
hujus  rei  veritatis 

hec  sunt  testimonia. 

Plures  cgri  restituti 
adoptate  sunt  saluti 

divinu  potentia. 
Ceci  facti  sunt  videntos, 
claudi  recte  (CXXVII  r^)  gra- 

lepra  fugit  anxia.  [dientes, 


Hostes  martyr  non  timebat,  (f°)  p, 

sed  pro  Xpisto  se  trahebat       ^  Ergo  niartyr.  te  precamur. 

raortis  ad  supplicia.  '="•'"'  ^«'^""^  venerainur 


Omnis  terra  gratuletur, 
iestuni  Thome  veneretur, 
sed  pre  cunctis  Anglia. 


dignum  reverentia, 
Vt  pro  nobis  ores  Xpistum, 
ut  pcrducat  chorum  istuin 

ad  celorum  gaudia. 
Amen. 


Alia.  —  Gaude,  Syon,  et  letare  ;  voce,  voto  jocundnre  sol- 

lempni  leticia 

(CXXVIII  r''),     .     .     capiamus  premia.  Anien. 

Alia.  —   Palmes  fructum  fert  in  [v^)  vite,  dum  consummat 

Thomas  mite 

(CXXIXv"^)     .     .     .     perfruamur  gloria.  Amen. 

Sanctorum  Innocentum. 


Psallant  letis  mentibus 
sanctis  Innocentibus 
puri  cordi  fidibus 
innocentes. 


Regis  celi  rtlius 
nostra  carne  editus, 
suis  qui(s)  infuntibus 
vitam  dedit. 


ECCLESIAE   REMENSIS. 


383 


Nam  quos  mori  voluit, 
mortcm  pati  voluit, 
pie  pro  se  posuit 
Innocentes. 

Regis  nati  nuntium 
fert  in  terram  gentium 
stella  micans  nimium 
in  Chaldeam. 

Gnari  astronomic, 
visa  stcUe  spccie, 
natum  regem  glorie 
cognoverunt. 

Myrram  et  thus  capiunt, 
in  Judeam  veniuni: 
-Ubi  cst  rex,  inquiunt,(C-YXA'r'') 
qui  natus  esl  (  r» 

Ut  Herodes  audiit, 
legis  doctos  adiit  : 
«  Ubi  Xpistus,  quesiit, 
nasci  debet?  « 


Trucidantur  toneri, 
super  matres  liberi 
mensis  anni  ceteri 
a  bvmatu. 

0  crudelis  bestia, 
llerodis  sevicia  ; 
qui  tot  spernis  dulcia 
vota  matrum. 

0  Xpisti  dilectio  ! 
hos  nam  bona  actio, 
tua  miseratio 
hos  coronat. 

Innocentes  pueri 
ad  vos  clamant  {v^)  miseri, 
ad  tenellos  tcneri 
proclamamus. 

Ferte  locis  omnibus 
choris  puerilibus, 
infantes  infantibus 
auxilium. 


Vale,  Syon,  urbs  beata, 
vale,  celi  regio, 
in  qua  gaiidet, 
psallit,  tioret, 
Innocentum  legio. 

Vale,  sancta,  vale,  dulcis 

angelorum  patria, 
in  qna  sancti  Xpisto  canunt 

et  dicunt  alleluva. 


Tacto  vaticinio 
dicunt  sine  dubio  : 
«  Exiet  redemptio 
ex  Bethleem  »» . 

Qui  responso  territus, 
inquit  :  **  Ite  primitus 
nosse  si  sit  genitus, 
ut  adorem  v . 

Illi  duce  sydere 
vadunt  Xpistum  querere  ; 
hic  infantes  perdere 
cepitomnes. 

Sancti  Vincentii  martyris.  —  Martyris  egregii  triumphos 

Vincentii  celebret  Ecclesia 

{CXXXI  f**).  .     .     letemur  in  gloria.  Amen. 

Alia.  —  Triumphalis  lux  illuxit,  lux  prcclara,  que  reduxit 
levite  .     .  {CXXXin  r^).     .     .  claritalis  cohoredes.  Alleluya. 

In  PuRiFiCATioNE  BEATE  Marie.  —  [LJux  {jdvoiiit  vencranda, 
lux  in  choris  jubilanda  luminosis  vocibus     ....... 

(CXXXllll  f^.     .     .     tua  siste  filio.  Amen. 


384  PROSARIUM 

De  Resurrectionk.  —  Sexta  passus  feria,  die  Xpistus  tercia 

resurrexit.  Surgens 

(CXXXV  y°).     ,     .     fidelibus  dies  iste.  Amen. 

In  AscENSiONE  DoMiNi.  —  [v^)  Postquam  hostem  et  inferna 

spoliavit,  ad  superna  Xpistus  redit  gaudia 

[CXXXVI  r"^).     .     .     sempiternum  premium.  Amen. 

In  SEiTiMANA  Pentiiecost[en].  —  [v'')  Qui  proccdis  ab  utroque, 

genitore  genitoque  pariter,  paraclyte.  Redde 

(CXXXVIII  r').     .     .     laudes  debitas.  Amen. 

1n  Penthec[oste].  —  Spiritus  paraclytus,  procedens  divini- 

tus,  manet  ante  secula.  Populus 

{<•'').     .     .     perhennis  puritas.  Amen. 

In  die  PENTiiEc[osTEN].  —  (CXXAVX^^)  [V jeni  \  sancteSpiri- 

tus,  et  craitte  celitus  lucis  tue  radium 

(v'').     .     .     da  perhenne  gaudium.  A[men]. 

De  beata  Virginb*.  —  Veni,  sancte  Spiritus,  nos  perfunde 

celitus  rore  nove  gracie 

(CXL  r^).     .     .     doctrinia  celestium.  Amen. 

Ab  arce  syderea  descendit  lux  aurea  Virginis  in  gremiura    . 
.     palacia.  Amen.  (v^) 

De  sancia  Trinitate. 

[De]um  trinum  adoremus,  Cum  sit  illis  idem  nosse, 

tres  in  una  [c]oIIaudemus  idem  velle,  idem  posse 

personas  essentia.  pari  moderamine. 

Hee  persone  personali  r>  .       ^        i  i 

a  se  diflferentia ;  P^'°^«2  ^^1"^°^  ^?.\  ^^  ^^« 

'  a  Fatre  progreditur. 

Quamvissint  tres,  nonsunttria,  Quod  procedat  ab  utroque 

quarum  simplex  est  usya,  FlamenPatreFilioque(CA''L/)'^) 

sed  trina  distinctio.  tirraa  fide  creditur. 

Quas  discernunt  nosciones,         ,    ,      x»  j    r    *       ^ 

non  humane  rationes,  ^"  ^"^  .^^^  ^^f*?^  ^^T""^' 

sed  vera  confessio.  "^  f  ^^T  ^^.^*^™?^"™"^ 

de  mundi  principibus. 

Hee  persone  sunt  diverse,  Hanc  in  peira  solideraus, 

non  diversa,  sed  adverse  hanc  ardentera  coraprobemus 

in  rerura  regimine.  devotis  operibus.  Amen. 

1.  Entre  les  Ugnes  du  texte  el  le  chant,  une  main,  probablemeftt  du  XHI^  «ta- 
de,  a  ajouU  cette  autre  piice  :  LVeiii],  virgo  virginuin.  veni»  lumen  lumimim, 
veni,  mater  gracie miseris.virgo  mater  gratie.  Amen. 

3.  A  la  suite  de  cetie  rubrique,  sous  le  m6mB  chantf  deux  piices  sont  superpo- 
84e8,  touies  deux  de  la  main  du  acribe,  en  caract6res  d^igale  yrandeur. 


ECCLESIAB    REMENSIS.  385 

Alia.  —  (iuicumque  vult  salvusosso,  ipsuiii  fidom  est  necesse 

servare  catliolicam 

[CXLII  r")     .     .     .     cum  tranquillitate.  Amen  *. 

Dk  sancto  SiMRiTU.  —  Veni,  sanctum  pneuma,  veni  ;  igne 

corda  nostra  lcni  tuo  et  examina 

(r°)  .     .     consolare  celitus.  Amen. 

Alia  dk  KODKiM.  —   Stans  a  longe  publicanus,  llectit  genu, 

cor  et  manus  erigit  ad  supora 

(CXLIII 7')     .      .     .     publicano  similes.  Amen. 

In    NATIVITATK    SANCTI    JOHANNIS    BaPTISTE.    —     |  I^JrCCUrSOris 

et  Baptiste  diom  isium  chorus  isie  venereiur 

(CXLV  7'')     .      .      .     trahat  gratia.  Ainen. 

Alia  de  sancto  Johanne.  —  Inter  natos  mulieruin,  ut  lesta- 

tur  Verbum  verum,  nemo  major  prodiit 

(CXLVI  v")     .      .      .     assumat  ad  bravium.  Amen. 

Sancti  Jacohi  apostoli.  —  Pangat  chorus  in  luic:  dic  novum 

genus  melodie,  nova  dans  preconia 

(CXLVIl  /•'')     .      .      .     conscquatur  celorum  premia.  Amcn. 

Sancti  Xpistofoki  martyris. 

Xpisti  cnlix  quarn  preclarus,     Ibntis  aquam  salientis 

gustu  licet  sit  amarus,  haurit  recto  poplite. 

vite  lert  dulcedinem.  ,,-    •     i    n 

^  T  i:)  1    1     •  liic  in  bello  resonantem 

Cahx  vero  Babylonis  ^   ,  *  *  i     4 

//>A'r  jrjrT   o\  1 1««  tubam  gestat  dextera, 

veneCALl /// ?nnosis,  luan-  ,  i  u  * 

'  r  1      1      .  lami)ademque  choruscantem 
dus  l)onis,  *  ^  ,         ,, 

j  9         *  i       •  manu  portans  altera. 

dotum '^  necat  hominem.  t\       i  •         i  ^ 

Dum  iMgenam  carnis  audet 

Conregnare  Xpisto  querens,  frangendam  exponere, 

Xpistoforus  Xpistum  ferens,       ea  fracla  victum  gaudet 

Xpistum  amans  unice.  hostem  sibi  cedere. 

Dum  pro  Xpisto  sceleratur         ^  .  .,  ^,,    , 

cruciari  dobrintus  '  Quemsignorummagni(,ntudo. 

1        A'    •  4-      T  quem  commendat  sanctitudo, 

claro  A])isti  calice.  ^  ,  ^,.     ,         * 

'  quem  orantem  multitudo 

Hic  est  unus  ex  trecentis  plebis  spectat  sedula. 

electis  ad  prelium,  Que  perpendens  virge  signum 

sub  figura  ])referentis  et  admirans  virons  lignum 

tam  crucis  misterium.  baptizatur,  fructum  dignum 
Hic  incedens  precedeniis  proferens  cum  virgula. 

Gedeonis  trnmite, 

\.  La  mvsiqvr  s'ftn-6ic  /o  CXLI  vo,  A  ...  liuniann  propajro.  J>«  fiv  <ht  teocie  : 
Nou  est  necessariun)  .  .  .  truilquillitate.  Anien,  eat  plac^e  sous  les  4  lignes 
deslin4es  an  chatii,  wais  ces  liffnes  n'ontpas  reQn  de  notes,  —  2.  Lire  tutuni. 

VII  25 


3S()  PROSARIUM 

Dum  a  fide  nequit  Hecti,  Non  ()li(CA7./A'  ♦•''jvum,  non 

siaius  teslis  preeUvii,  [sagilte 

carcerali  primo  plocti  fran<|:unt  illum  nec  ignite 

jubetur  custodia.  cassidis  supplicium. 

Per  illic  aquilina  Tandem  ictu  pugionis 

nicheaque  sub  divina  precioso  passionis 

certant  ope  femiiiina  est  adeptus  premium. 

«..loare  conlagia .  g^^,^,^^^,  ^^^^^  ^^^^^.  ^.^gj^^ 

Ad  certamen  educuniur  tui  piusvota  gregis 

et  non  cedunt  dum  ceduntur,  atlendcns  humilia. 

sed  pro  j^enis  con.scquuntur  Nos  do  fumo  Babylonis 

I  ...J  momenianeis.  ad  supcM^ne  visionis 

Sic  inferens  morti  dampnum,         trausfer  luminaria. 

sicollendensregemdampnum,  ,-v         r    *•  .1     •    k^^:« 

..p       j      ^         •  Quo  lelerti  plenis  bonis 

sanctus  scanditscandensscam-  ^n  , 

.     .             ,.       .       r  concinamus  alleluya. 

virgis  cesus  lerreis.    [num,  "^ 

Sancti   (iER.MANi   KPiscori.   —  [L|ux   illuxit  triumphalis,  in 

qua  cursus  agonalis  evoluto  spacio 

(CL  }'"]     .      .      .     sentiamus  hunc  culparum.  Amen. 

Ix  Inventionk  sancti  STErHANi  socioiu'MQUE  E-irs. — 0  athleift 
gloriose,  prothomartyr  prociose,  nostrc  huides,  nostre  j)rose  fianl 
.     (CfJf  r").     .     .     vere  letantium.  Amen. 

Sancti  Laurentii  maktyris.  —  ALartyris  e.ximii,  levite  Lau- 

rentii,  colontes  sollcmpnia.  Gratulentur 

[CfJff  r"*),     .      .     Amen  dicant  omnia. 

1n  Annuntiatione  heate  Marie.  —  [  \'Jirgo  gaude  specios;i, 

benedicla,  gloriosa,  Xpisti  mater  preolecta 

(r")     .     .     .     per  cuncta  secula.  Amcn. 

Maolorii  kpiscopi  et  confessoris  —  [CLfffl  r'').  Ad  hono- 
rem  patris  Maglorii  spiritales  exultent  filii  sub  pastoris  .  .  • 
[v")     .     .      .     sub  Xpisti  cu.stodia.  Ani(»n. 

QuiNTiNi  martvris.  —  [P]'er  unius  casum   grani  de  valle 

Uessemani  grana  surgunt  plurima 

(C/vl7r°)     .     .     .     parturiit.  AUeluya. 

Sancti  Martini  eimscopi  et  confessoris.  —  Gaudc  Syon, 

que  diem  recolis  qua  Martinus  compar  apostolis 

(CLVff  r°)     .     .     .     de.seras  tue  gentis.  Amen. 

Alia.  —  Rex  Xpiste,  Martini  decus,  hic  laus  tua,  tu  illius 

specialis  gloria 

[CLVfffv^)     .     .     .    jungi  per  sccula.  Amen. 

\.  L*initinle  4taU  de  premiire  grandeur,  avec  Hgure  d'animal:ce  9111, pw 
un  9aifU  fran^is,  est  peut-itre  Vunique  exemple  fournipar  le  manttscrit. 


ECCLKSIAE    REMENSIS. 


387 


SaNCTI  CiENDULrHl  EPISCOPI  ET  CONFESSOUIS. 


Ecce  magno  sacerdoti 
mundi  cordis  et  devoti 

immolemus  hostiam. 
Die  sacro  revoluto, 
quo  [(UJX  r'';  de  vie  volat  luto 

viatorum  patriam. 

Servus  prudons  in  talentis, 
miles  foriis  in  tormentis, 

bino  gaudet  premio. 
Servi  patris  patrem  laudent, 
qui  patroni  tanti  gaudent 

leti  patrimonio. 

Felix  pator  Oendulphi  genitus 
in  Aclya  (sic),  Ibcunda  celitus 

semen  vite  seminat. 
Manent  clause  matris  artus, 
quam  reclud(»ns  Horens  partus 

florem  sacrum  germinat. 

Florera  (sic)  fons  baptismatis, 
ros  rigat  karismatis 

sul)  Syxto  pontifice. 
Sub  celosti  disciplina 
dotc  morum  et  doctrina 

dotatur  mirilice. 
Sitis  stupel  morum  pignus, 
sacre  sodi  servii  dignus 

sacre  scdis  a[)ice. 

In  pastorem  (r"j  sublimatur, 
delegatur,  oporatur 

salutom  in  gentibus. 
Xpisto  simul  oporante 
et  sermonem  confirmante 

signis  oonscquentibus. 

Arma  penitentiura, 
saccum  et  cilicium 
flagi*a  gorit  corporis. 
Pane  ordeaceo, 
potu  vivit  amneo 
sub  desorto  pectoris. 

Geminatur  spes  corone. 
verus  martyr  in  agone 


prostat  ad  martyrium. 

Judex  sevit 

ut  infligat, 

fornax  frigit, 

Xpistus  rigat 
spondens  pugne  bravium. 

Judex  plorat, 

pastor  orat 

et  torquentis 

in  tormentis 
vite  reddit  filium. 

Judex  credit, 

pastor  cedit, 

cellam  ponit 

et  disponit 
fratris  domicilium. 

Dum  disponit  oflicinam, 
hostis  armat  spem  vulpinam, 
fratrum  (CLX  r"")  sevit  in  gal- 

animal  perfidi|e.         [linam 
Pater  vulpi  comminatur] 
et  gallina  reportatur, 
vulpes  luit,  [inoiti  datur 

ad  fores  ecclesie.] 

Sic  a  vulpe  spirilali 
more  vagos  b|estiali 
suos  solvit  et  pe|nali 

carnis  a  contagio. 
Figuratur  in  gallina 
vaga  cai'o  jumentina, 
quam  seducit  fraus  vulpina 

cum  vacillat  raiio. 

Ergo  tui  custos  orti, 
qui  gallinam  dntam  morti 
vite  reddis  manu  forti , 
sic  nos  rege  (luod  in  grege 

nil  possit  vulpocula. 
Esto  presens,  o  j^atrone, 
desolatis  in  agone, 
esto  noster  intercessor 
vere  martvr  et  confessor 

per  eterna  secula.     Amen. 


388 


PROSARIUM 


Sancte  Katherine  virginis  et  martyris.  —  (v*)[VJox  sonora 
nostri  chori  nostro  sonet  [cjonditori  qui  disponit  omnia  .  .  . 
CLXI  r'')     .     .     .     illis  nos  in  gloria.  Amen. 

Alia.  —  Jocundare,  plebs  fidelis,  nam  preclara  fit  in  celis 

[CLXI1 1^]  hodie  soUempnitas 

[CLXlIIv^)  .     .     pontem  valeamus  scandere.  Amen. 

Sancti  FiRMiNi  EPiscopi  ET  MARTYRis.  —  Triumphanti  cruore 

proprio,  tuo  Syon  applaude  filio,  ab  hoc  tandem 

(CLXIIII  i?°)     .     .     .     cantemus  alleluya. 

Sancti  EusTACHii  MARTYRis.  —  [CJorde  puro,  monte  munda 

moduletur  vox  jocunda     .      .      .     [CLXVl  r'') 

mergamur  fluctibus.  Amen. 

SaNCTI  FraNCISCI  INSTITUTORIS  ORDINIS  FrATROM  MlNORUM. 


[Cjeciderunt  in  preclaris 
michi  funes  in  precaris 
fratribus  Minoribus. 

■ 

Preciosi  vcre  funes, 
quibus  cincti  sunt  immunes 
a  mundanis  sordibus. 
Funcs  isti 
funes  Xpisti, 
quibus  cincti 
sunt  discincti 
peccatorum  funibus. 

Metiaris  sive  metas, 
spicas  metens,  signans  metas 
opus  est  fiiniculo. 


morte  mortem  emularis 
exp[ ia.] 

Fossus  manus,  pedes,  latus, 
prior  Xpistus  est  sig[natus 

stimate. 

Morti  cujus  conformatus 
in  eodom  consignatus 

reperiris  scemate. 

0  felices  cicatrices, 
quibus  Xpisti  depinxisti 

vulnus  sine  vulnere. 
Neque  sudo  ferrea 
nec  confossus  lancea 
sano  lives  latere. 
Funo  capis  terram  viventium     ^i^^i  f^n^s  in  figura 
fune  messis  eterne  bravium(0    designan(C/.xf7/  r«)tur  in 
portas  m  manipulo.  »       ^  _      /  . 


0  Francisce,  Xpisti  miles, 
decorasti  funes  viles 

cingulo  milicie. 
Tu  per  hunc  funiculum 
militare  cihgulum 

cincius  stohi  glorie. 

Tu  pusilli  pastor  gregis, 
tu  vexilli  summi  regis 

prcferens  insignia. 
Vita  vitam  imitaris, 


[junctura  * 
pannorum  funiculis. 
Jeremias  fecibus 
est  extractus  funibus 
junctis  '  cum  panniculis. 

Funes  verba  precoptorum 
panni  facta  sunt  saiictorura, 

feces  mundi  vicia. 
Sociantur  blanda  duris, 
que  succurrant  exituris 

de  culpe  raiseria. 


1.  Ou  vinctura.  —  2.  Ou  vinctis. 


ECCLESIAE   REMENSIS.  389 

Fune  fures  suspendencU  pannis  infans  reclinatus 
hostes  fune  vinciendi  ornavit  presepia. 

hostis,  fur,  demonia.  Non  sunt  funes  abhorrendi, 

Fures  quia  nos  denudant,  non  sunt  panni  conteinpnendi, 

hostes  quia  sic  insudant  sed  gratanter  amplcctendi. 

ad  mortis  exicia.  commutandi  gloria. 

Funes  texunt  lcctos  suaves,  Roga  Xpistum,  o  Francisce, 

funes  sistunt  portu  naves,  et  sic  funes  pannis  misce, 

funes  trahunt  sureum  graves  ut  qui  pannis  sunt  induti 

lapides  in  tralea.  fune  cincti  te  sequuti 
Pax  eterna  lectus  suavis,  assequantur  preinia. 

Xpistus  portus,   homo  navis,  Pannum  rudein  saccum  scis- 
moles  carnis,  mola  gravis  [sum 

sursum  vite  huirea.  (r®)  in  splendoris  mutet  byssum, 

,r.     .  *       1  *  Sathan  missum  in  abyssum 

Vireris  cesus  et  nudatus,  ,.       i-     *    i  ,  • 

/.     ^  V   •  *         *  T     *  lune  hffet,  dct  promissum, 

fune  Xpistus  est  hgatus,  •  j  ^*  i  *•  •      a 

^  .  mduat  leticia.  Amen. 

Alia.  —  In  superna  civitate  de  Francisci  novitate  felix  gau- 

det  curia.  Hunc  recenter  nobis  misit 

{CLXVIII  v^)     .     .     .     resurget  in  gloria.  Amen. 

Egidii  abbatis.  —  Promat  *  pia  vox  cantoris  hujus  laudem 

(CLX7/7//r'*)  confessoris,  ipsum 

(CLXX  r°)     .     .     .     glorietur  in  eternum.  Amen. 

Alia.  —  Congaudentes   exultemus,    exuUantes   celcbremus 

Egidii  soUempnia 

(CLXXI  r°)     .     .     .     cantante  alleluya.  (r^) 

Angelorum.  —  0  alma  Trinitas,  Deus  es  et  unitas.   Qui 

resides  supera 

(CLXXII  v")    .     .     .     gaudere  per  secula.  Amen. 

De  APOSTOLis.  —  Psallat  chorus  corde  mundo,  hos  attoUat 

per  quos  mundo  sonant  euvangeUa 

[CLXXIII  t?*^)     .     .     .     junctus  homini.  Amen. 

Alia.  —  Laus  est  Patri,  laus  sit  ProU,  laus  sancto  Spiritui. 
IJni  Deo.     .     .     .     CLXXV  7^)     .     .     .     in  patriam.  Arnen. 

De  MARTYRiurs.  —  Lctabundi  jubilemus,  leta  mente  (H?Jcbre- 

mus  martyrum  soUempnia 

(CLXXVI X'"]  .     .     .     largiaris,  Domine.  Amen. 

In  Dedicatione  ecclesie.  —  Jherusalom  ot  Svon  fiUe,  cetus 

omnis  fideUs  curie  melos  pangat 

(CLXXVII  v**)     .     .     .     sociis  electorum.  Amen. 

1.  Dana  ViniticUe,  sxtrfond  Ueu^  un  aigU  4ploy4  d  deux  teles,  en  filets  blancs. 


390 


PROSARIU^l 


Alia.  —  0  felices  et  beati  septies  examinati,  qui  ad  hujus 

sunt  vocati 

(CLXXVIII  v"")    .     .     .     congaudere  in  eternum.  Amen. 

SaNCTI  ElIOII  BPISCOPI  ET  CONFESSORIS. 

Sexus  omnis  convolet 


ad  sollempne  gaudium, 
ara  cordis  immolet 
laudis  sacrificium. 

Presens  specialius 
festum  colat  contio, 
quam  munit  Cligius 
sui  privilegio. 

Lingue,  manus,  oculi 
disponens  offitia, 
Dei,  cleri,  populi 
preminebat  gratia. 

Lingua  Dei  laudibus, 
manus  elemosiiiis, 
oculus  moralibus 
insistabat  paginis. 

Vas  excoxii  intime 
fornacis  igniculo, 
quod  effudit  anime 
fulgorem  carbunculo. 

Preter  utensilia 
mensis  apta  regiis, 
vasa  cudit  propria 
sanctorum  reliquiis. 

Hoc  insigne  ie\n{CLXXrXr''y 
reducunt  Eiigii,  [pora 

quod  invenit  corpora 
beati  collegii. 

0  Eligi,  vas  divinum, 
sine  vitte  creas  vinum 

sacre  manus  gracia. 
Benedicis  et  repletur 
vacuum  vas,  ut  probetur 

virtuiis  poteniia. 


Quibus  ludos  interdixit, 
vox  pastoris  ut  affixit 

spiritali  gladio. 
Sic  in  eos  vindicavit 
quod  per  annum  mancipavit 

demonum  supplicio. 

Quam  timendum  fudit  verbum, 
quo  procacem  et  superbum 

mox  stravit  ut  pertulit. 
Silve  sue  jns  evicit, 
cum  sic  verbo  verbum  vicit, 

vim  virtute  roppulit. 

In  correi)tos  ratione 
reprimebat  ultionc 

vir,  prudens  et  stronuus. 
Hoc  campana  (r'')  probat  [..., 
arbor  succo  destituta, 

sacerdos  premortuus. 

Compeditus  absolutiis, 
cecus  videns,  loqucns  mutus, 

sanus  factus  languidus. 
Quin  sunt  ojus  testes  veri 
nemo  potesi  deffidiri, 

nec  hostis  nec  invidus. 

Quod  de  multis  prophetavit, 
ipse  suum  revelavit 

et  predixit  obitum. 
Signum  crucis  ante  vexit 
ignis  spera  que  transvexit 

ad  celos  emeritum. 

Cures  ergo,  pastor  bone, 
ut  hunc  gregem  a  predone 

Xpisti  servei  dextera. 
Pietate,  non  vindicta, 
miserante,  non  districta 

laude  libret  opera.  Amen. 


ECCLESIAE    REMENSIS. 


391 


In  Conceptionk  heate  virginis  Marie.  —  (CLXXX  r°j  Dies 
isia  celebrotur,  in  qiui  pia  recensetur  Marie  conceptio     . 
[CLXXXI  r'')     .     .     .     tua  sistat  gratia.  Amen. 

Alia.  —  Mittit  ad  virginein,  non  quemvis  angelum,  sed  for- 
titudinem  .     .     .     .     (r°j     .     .     .     posteris  in  pacestabilem. 

De  heata  Maria. 


Mater  *  sancta  sancte  spci, 
sedes  regis,  lemplum  Dei 

Sabaoth  pabu-ium. 
Tibi  virtus  obumbratur, 
in  te  Verbum  humanatur 

gratie  principium. 

Deus  dixit  et  induxii, 
fiat  lumen  quod  illuxit 

iniseris  in  lcncbris. 
\Ti[CLXXXIl  r^ide  dies  ost  diei 
dispar  noctis  [ | 

splendor  mundo  celebris. 

Tuus  tlore  germine  Trinitati 

gratus 
paradysi  quatuor  rivis  irriga- 

tus 
est  de  saiicto  Spiritu   venter 

impregnatus. 
Paradyso  insitum  tu  es  lig- 

num  viie, 
tu  mortem  pr(H*ipitas  montis 

pulsa  vite 
generosum  generaus  pahnitem 

de  vitte. 

Rubus  flammis  illibatus, 
virga  serpens  vir  turbatus 

calcei  corrigia . 
Ignis  ardens,  non  consumens, 
tuus  venter  verbo  tumens, 

tua  sunt  mist(U'ia. 

Virga  cujus  de  radice 
tlos  ascendit  plena  nuce 
oleo  leticie. 


Nardus,  tacten,  myrra,  mirtus, 
est  pudoris  tui  virtus 
tue  sinus  gracie. 

Manna(t;'') verme  non  mutatur, 
sicca  vollus  irroratur 

Gedeonis  an^a. 
Flore  pai'tum  comitante, 
llore  vernat  post  ei  anto 

castitas  virginea. 

Tu  iriumphus  in  Elon  ubi  sol 

moralur, 
tu    es  quo   Loviai.han  hamus 

inescatur, 
asini  mandibula  (jua  Ibns  ero- 

galur. 
Tu  Ibns  aque  invidus  ubi  lex 

rixatur. 
quo  credens  ei  sitiens  dulce 

recreatur, 
a    promissis    perfidus   procul 

elongatur. 

Vena  Aaron,  Jacobstella, 
penu  panis,  vini  ceUa, 

domus  pigmentarie. 
Sanctum  cecis  lumen  fundis, 
justos  cibas  nectar  mundis, 

mira  das  fraglantie. 

0  quam  simplex  absque  nota, 
quam  fidelis  et  devota, 

o(CLXX\7//r^)quam  plena 
Salutatur,  expavescit,  |gratia! 
focundatur,  acquioscit, 

fit  inator  de  filia. 


L  Chaque  liffHe  de  lenie  esiplacee  sous  les  4  lignes  en  rubrique  deslimes  d  la 
tnugique  ;  mats  les  iiotes  du  cnafit  sont  absentes. 


f  »-*. 


392 


PROSARIUM 


Peccatorum  spes  beata 
o  vas  balsamaticum, 

turris  David  clipeata 
sceptrum  Salomonicum, 

meusa  regis  adornata 
cibum  ferens  misticum. 

Archa  Noe  metuenti, 

procellas  diluvii 
canopea  fugienti 


litturaque  servicii, 
esto  de  to  prosumenti 
asilum  refugii. 

Alma  parens,  virgo  pia, 
esto  nobis  vite  via, 

porta  portus,  o  Maria. 
Ut  cantemus  ante  thronum 
Agni  dantis  omne  bonum 

sempiiernum  alleluya. 


I)k  beata  Makia. 


Suinmi  regis  micans  aula, 
tue  prolis  hac  in  caula  [v^) 

til)i  vox  leticie. 
Celebs  illud  promit  ave, 
ave  giatum  et  suave 

bajulumque  gratie. 

Istud  ave  terris  Deum 
dedit  atque  celis  Deum 

versa  rerum  faoio. 
Hoc  evertit  nomen  Eve, 
gravc»  quondam,  modo  leve, 

tunc  pene,  nunc  glorie. 

Hoc  drachonis  caput  trivit, 
Vcrbum  Patris  hoc  vestivit 

servitutis  specie. 
Per  hoc  ave  petit  iina 
celsior  propago  prinm 

miranda  manerie. 

Hoc  tenetur  paradysus, 
per  hoc  nostre  noster  risus 

applaudii  inopie. 
Hoc  in  mari  fit  pons  altus, 
per  hoc  ave  liunt  saltus 

ad  celos  cotidie. 


lUud  ave  frc((Uontemus, 
hoc  te  leti  salutemus, 

0  11  os  pudicicie. 
Ave  semper,  o  Maria, 
dulcis,  (C/.XXA7/// r«)  grata, 

nobisadsishodie.[mitis,pia, 

Virgo  sapiens  et  leta, 
humilis  et  mansueta, 

noverca  superbie. 
Tu  de  fonte  pictatis 
haustum  siti  prebe  gratis 

humano  penurie. 

Vite  terrct  nos  eclypsis, 
sed  tu  quam  Apocalypsis 

commendat  egregie, 
Mulier  amicta  sole, 
delicLorum  pressis  mole 

confcr  opem  venie. 

Pedibus  sul)  cujus  luna, 
educ  nos  ex  hac  lacuna 

fecis  et  miserie. 
Bis  sex  habens  in  corona 
stellas,  nobis  posco  dona 

divine  clementie.  Amen. 


Dk  gloriosa  viRo.iNK  Maria.  —  RecolaiTius  *  venerandam 
Marie  memoriam,  Dei  patris  admirandam  predicantes  .  .  . 
(CLXXXr  15^)     .     .     .     mater  misericordic.  Amen. 


1.  M^me  remarque  qxie  pour  ravant^dernUre  jyii<:e. 


KCCLESIAK    RKMKNSIS. 


:^93 


1)k  bkata  ViRi^.iNK. —  Pangat  molosgrex  dovotiis  et  in  laudes 

fluat  tolus  iiientis  dulcor 

(CLXXXVn-')     .     .     .     illustret  celitus.  Amen. 

De  hkata  ViRc.iNK.  —  Salve.  virgo,  vite  via,  mundum  inun- 

dans  prece  pia,  Maria 

(CLXXXVfl  r°)  .     .     .     ad  celorum  gaudia.  Ainen. 

De  beata  Viroine.  —  Salve.  sancta  Verbi  parens,virga  Yosse, 

flos  non  arens,  vori  solis  regia 

(r**)     .     .     .     porta  nobis  pateat.  Amen. 

De  beata  Viroine. 
Salve,  mater  Salvatoris,  Claritatis  et  candoris. 


summi  regis  et  rectoris, 

(CLXXXVlir  r") 

creatoris  omnium. 
Per  quem  lucis  et  splendoris 
dignitatis  et  honoris 

habes  privilegium. 

Tu  columba  portans  floris 
ramum,  fructum  dans  saporis, 

hoc  est  Dei  tilium. 
Hic  est  pii  fructus  oris, 
intus  mundans,  clamans  foris, 

hoc  est  Dei  filium. 

Vox  ost  vitc,  vox  clamoris, 
vox  invicti  pugnatoris, 

invitans  ad  prelium. 
Via,  victus  viatoris, 
vita,  victor  et  victoris 

virtus,  vitans  vicium. 

Pius,  bonus  cunctis  horis, 
sicui  magni,  sic  ininoris 

semper  est  refugium. 
Felix  que  tanti  decoris 
fructuin  profers  et  dulcoris 

tara  dulce  remedium. 


caritatis  et  fervolc^^jris 

tenes  domiciliiim. 
Tu  casti  castrum  amoris, 
tu  vas  fragrantis  odoris, 

tu  rosa,  tu  lilium. 

Tu  flos  diversi  coloris, 
tu  domus  iinperatoris, 

tu  regis  palacium. 
0  lux  immensi  fulgoris, 
aufer  pia  nunc  horroris 

inundantem  fluvium. 

Expelle  naufragium 
torrentis  intorioris, 

dic  columbo  nuncium, 
Monstrans  rami  folium, 
et  ostende  post  meroris 

flumen,  lucis  radiuni. 

Ducque  post  diluvium 

nos  ad  tcuTam  non  torroris. 

scd  terram  viveiuium. 
Ubi  non  est  studium 
laborantis  nec  laboris 

ulla  spes,  sod  premium. 


Ubi  non  est  tedium, 

sed  perhenne  gaudium.  Amen. 

De  beata  ViRdiNE. —  [CLXXXIX  r°)  [S]icut '  pratum  pictura- 


1.  Les  lignes  du  texte  de  cette  pi^  aont  plac^es  smis  8  liffnes  de  chant  :&est  done 
une  piice  pour  choeur  d  2  voix. 


394 


PROSARIUM 


tur  et  ver  verni[s]  tloribus,  Mater  Dei 

{IICC «?°)     .     .     .     pia  natos  reconcilia.  Amen. 

De  beata  ViR(iiNK  '.  — Verbum  bonura  et  suave,  personemus 
illud  ave  per  quod  Christi  lit  conclave 

.     .     serapiterna  gaudia.  Amen. 

Ave  sydus,  lux  dicrura,  Mundum  pingis  novo  more, 

virgo  gemma  mulierum,  llorem  paris  novo  flore, 

que  lactasti  regem  verum  virgo  manens  cum  pudore 
genitorcm  filia.  [IIICC  r°)  novitatis  gratia. 


Ave,  regis  summi  parcns, 
Ave,  rosa  spina  carens, 
per  te  viret  mundus  arens, 
per  te  datur  venia. 

Ave,  Vcrbi  Dei  cella, 
mundi  decus,  maris  stella, 
serva  servos  a  procella 
maris  hujus  noxia. 


Regis  mater  et  regina, 
morum  dux  [v*")  et  discipliiia, 
de  malorum  nos  sentina 

perduc  ad  celestia. 
Dele  culpas.  o  Maria, 
placa  regem  prece  pia, 
quia  per  tc  patet  via 

ad  eterna  gaudia.  Amen. 


i.  Mt%ne  remarque  qu'au  sujet  des  2pidce8plac4espr4c4demmetit,fo  CXXXIXro 
—  CXL  ro,  Mais  ici,  les  2  ptices  qut  correspondefU  a  la  meme  musique  soni 
plac4e8  sous  8  lignes  de  chatU,  Uapr4s  Vexamen  de  la  musiaue,  Vhnpothese  la 
plus  probaUe  esi  la  suicante  :  ces  2  piices  devaient  etre  cnafUees  en  m4me 
iemps  :  la  If  acec  le  c^iatU  dofifi4  dat^s  les  4  lignes  sui^irieures,  la  2^  avee  le 
chaiU  doftn4  darts  les  4  lif/nes  infMeures.  Moins  probable  est  Vhypothese  suivant 
laquelle  chacune  des  2piice8  devait  Mre  chant4e  d  part,  mais  chacune  ayant 
2  paiiies  dislinctes  de  chatU,  c'est'di'dire  fortnant  un  dioiur  a  2  voix,  Car  on 
peut  remarquer  qu*{i  la  Ire  mesurcn  dans  ta  2»  partie  de  chaiU  matiquerait  une 
note  pour  per,  tandis  que  la  ire  de  chatU  cotivietU  bien  d  illud  ave  per  et  la  2^  de 
chatU  &  luiilieruin. 


TABLE    ALPHABETIQUE. 

Ln  a  la  snife  (Vun  chiffre  indiqnc  la  prdsence  dnne  vote. 


Abucuc  :  voif,  lluhacuc. 

abbaf,  76. 81-1-7.  i:i:>.  t77,  :^>:^V,  m. 

Abclon  (s.),  82.  llKi. 

Abibo  (s.).  11)7. 

abliitio,  1:2^1.  !2si. 

Abraham,  3^. 

abrenutitiare.  3.vi 

absoliitio  iii  (loeiia  Df:!.  i:^.:27*J,i^)(). 

Acauniini :  votf.  A^aiinum. 

Acharius :  voif.  A.scliariiius. 

Achilleus  (.s.); :«;  —  78, 18:^  :m. 

Aciolus  (s.).  :{1K 

Acius  (s.).  :VJ. 

acolrlus,  !2r>.  UK>-2.a  1 IG-7-9.  li>:U-:>-<i.7. 

8.9,130-l-2-:>-(».  U2.i-6,elc..  ;UC>.8.:V>2. 
actionem  (inrra),  :M7.  ^^ii-oO.O.  'm-i- 

44>,  345.  :ir>4-7. 
Actusapostolonim.  1:57.  141).  2:)4.  :m 
acus  aurea.  224. 
Adalbero,  172«,  271. 
Adani,  74ii ;  —  s2j<  ;  ---  KYn. 
Adarlensc  lerntnrium,  42,  (il). 
Adauctus  (s  ).  84. 20V. 
adolescenles  [i)iieri|.  i:J2.  i:>:i,  174, 21(1, 

3(4. 
Adriani  (S.)  slatio,  320. 
Adrianus  (s.).  :i2 ;  —  85.  205,  25S. 
Ad.sumptio  :  voi/.  As>^umptio. 
Adventurt,  «3-4-:>-(J-7.8.«).   |:>6.7-0.   KiO, 

etr.,  3I4.:>,  :r»7. 
iEgidius  (s.),  :>5. 8^.  20i.  :m 
A^'apitiis  (s.).  .s:{.  1U7  ;  —  Ki,  2(M). 
Apattia  (s).  7i,  l(i2.  171-5-7.  20S.  243-5, 

^257, 34i. 
Agatheiise  terrttorium.  (>4. 
Agaunum,  1(>.  :WM.),  5s.  ftk 
Agennuin  civilas,  18,  ii-,  60-2. 
Agiiius  (s.),  :>5. 

Agnes  ( s « ).  7:J,  1 7 1  -3.  2(  )S.  245. 254-7,  :n5. 
agnorum  «'ariies.  Ut\. 
Agnus  Ori  tropes,  'M'A. 
Agoadus  (s.),  40. 
Agrenons  (Pelrus).  Siiu. 
Agrippinensis  civitas  :  voy.  Colonia. 
Agrippinus  (s.),  17. 


albn.  li:y.).  t2|..5.(),  l:M-.5.  Hl,  i:>0,  1(>'J. 

173.  HUUh  etc. 
Albericus.  73» ;  —  s:iu ;  — 1)1  n. 
Albigensis  urbs.  64. 
Albinus  (s.).  4.  :{2. 

Albis  (dominira  in),  10*.),  137.  2.VJ.  271. 
Albricus,  2:i. 
Aldeguiidis  (s*).  20. 
Alemannia.  31. 
Alexander.  7S/» ;  --  OOii,  104n. 

--        (s.).  :J8  ;  -   40  :  —  78,  182. 
Alexius  (s.),  81.  1D2. 
Alina  (s'|,  43. 
Almauricus.  .S5«. 
Alnelo  (Gerarilus  de),  Sln. 
Alnulphus.  81»  ;  —  sOii. 
Alodius  (s.).  .50. 
Alpianus  (s.).  47. 
Alpinus  (s.),  'AS. 
Alsoiicia.  villa.  (i2. 
allare.  %.  100-2-:J.4.  ll.5.(i-S,  12:J-4-5-6- 

7-8-0.  elc.;—  majus.  'Hi-l  105-6-7-8, 

121-5,  |:i5.  m,  lUi.7.  eti-. 
altisona  :  voif.  vox  allisona. 
Allo  Villari"  (Drogo  de).  2:J,  75«;  — 

(prior  de).  iyin. 
Altuin  Vilare.  inonasl.,  21. 
Amalricus :  voif.  Almauricus. 
Amancius  (s.),  (i4. 

Amantus  (s.),  conr.  10;--  e])isf.  10. 
Amaraiitus  (s.).  6i. 
Amarinus  (s.l,  2s. 
Ainator  (s.),  :U).  67. 
Amatus  (s.).  57. 
Amauricu^.  Hin. 

Ambiani.  27-0.  :ft».  41-6.  .5.VS.  (VS,  80n. 
ambo,  m.  i:iO,  l.VJ.  280-7. 
Ambrosius  (s.),  7(i,  180,  228.  216,  253  ; 

—  61 ;  —  (i4. 
Amonus  (s.),  21. 
ainpulla,  25.  l22-t.-.5.0, 221, 2S0.|.2.6 ;  — 

sacrosancta,  22:i-i. 
Anaslasia  (s').  01.  10.3,  2(i:».  317. 
Andegavi,  A-vum.  4.  :W-2,  57.  205. 
Andegavorum  territorium.  27. 


39G 


TABLE    ALPHAB|?:TIQUE. 


Aiidochiiis  (s.Kns. 

Andopliis  (y.K  :|1). 

Aiidreiim  (stutio  nd  Si"),  IW. 

Andrens  (s.),  «I.    J60.1,  23».  i2ril)-:j-5, 

:261-:2.3I4,;163,377. 
Ancreli.  :m, 
Anianus  (s.),  10.  (U>. 
animarinn  coiiunendatio  :  voy,  coin- 

mendatio  et  conuneinoratio  defunc- 

torum. 

Aninsiila,  inoiiasterium,  47. 
AnjoiTandus,  Km, 
Anna  (s-l,  8-2,  1114-5,  227.  247.  257. 
anni  circulns.  curricniiis.  IW.  251,  261. 
annivei-sarium,  S2-4-6-H,  «0,  iOS.  117. 

131»,  147, 15i.s.  170-1-2,  etc..:i54. 
Annuntiatio  B.  Marinp,  76. 1«.  121, 134. 

177-S,  2:n-S,  2445,  254.  274C»-6-7.  331, 

368,  375.  3S6. 
Ansellus  ;  voif.  Torola. 
Anselmus,  75n. 
Antholianusls.),  30. 
Antiochus  (s.),  61. 
antiphona,  «3»,  ft4-5-6-7-8, 100-1-2,  etc, 

Antiphonarium,  101, 182, 197. 

Antoninus  (s.),  55. 

Antonius(s.).  73. 171,245. 

Antruni,  insula,  34. 

Aper  (s.),  57. 

Apocalvp.sis,  140-7. 

Apollinaris  (s.).  14, 54.  Ht. 202. 24«,  258; 

—  59:  — fiO;~S2,194. 
apostohi.  103. 
Aposloli,  371-7^S.  389. 
Apostolos  (statio  ad),  338, 342. 
Appamia,  55. 
Apuleuft(s.).87. 211. 
aqua,  125-6;  —  benedicta,  113-8.9, 132, 

146, 153. 173.21(5.223.277-8.  etc..:<55-6. 
Aqufls,  civitas.  65. 
Aquitaiiia,  5. 61. 
Arausica  clvitas,  42,  62. 
archa  ^estatoria.  294. 
archidiHconus,  72^.81-8-9. 90,  ItK),  116- 

7.  123-4-5-6.  m,  156,  194.  22(5,  275, 

2S0.2-S.  351 ;  —  inajor,  226. 
archiepiscopus,  7:^4-8,  80-1-2.3-4-5-8. 

90-1, 101.2-:J.4. 113-7-9, 120.  etc..3624. 
archipiwsul,  119.  125,  26:U,  270-4-8. 

2S1.2.:V4.7.9.  290. 
Arelas.  Arelate,  8.  27.  39,  45,  54,  70. 
Argentomacum.  ca^trum,  4«. 
Arnulphus  (s.K53;  —  2:^.49.  81,  192, 

248 :  —  83.  2fK).     . 
Arula.  fliivius,  59. 
Arulphus  (s.).  35. 
Arvernense  terrilorium,  49,  54 
Arverni.  2.  27-S.  :iO,  59. 
Ascensa  Domini.  310,  334. 
Ascensio  Diii,  i:W-7.8.9,  140-5-6.7-8-9. 

18:J,  228.  2:i4-5.7. 252, 260, 290.4-5. 369, 

384, 

Ascharinus  (s.),  86^. 


Asiaci.  A-ati  (Habertus.  Herh-s).  79ii. 
Assiiinptio  h-  Maria», s:i %.  1:W,  IIR). 

200,  a27.  2:n-S,  24«,  255, 2S1).  299, 312. 

340. 370-7. 
Astrosidius  (s.),  34. 
atrium,  120.  278.  280.  332. 
Atthalus  (8.),  4;). 
Attrabatensis  (Theobaldus).  23. 
Attrabates,  ;)0. 59. 
Audactus  (s.) :  voy,  Adauctus. 
Audifax(s.),271. 
Audoenus  (s.).  7, 14,  54. 
Audoinarus  (s.).  56. 
Augendus  (s.).  26. 

Augusta,  A-tidiinum :  vou.  Augustod. 
Augustinus  (s.).  84,  203,  248.  2oa  300, 

344, 379; -(50. 
Augustodunense  lenitorinm,  56,  .59. 
Augustodiinuni.  11-4  54i.  43-6. 51-:i-4.7- 

8.  604-6.7. 
Aunarius  (s.),  58. 
Aurea  (s»),  60. 

Aureliacum,  monasterium,  61. 
Aiirelianense.  A-sium  territoriuin,  43- 

8.  64-9. 
Aureliani.  A-num,  10-9, 29, 45, 56, 65-9, 

77n.  84«. 
Aurelianus  (s.),  45. 
aurium  apertio.  306,  345.8. 
Ausciiira.  civitas,  39. 
Austrigisilus  (s.).  41. 
Auttiertiis  (s.).  (59. 
Autisioderum.A-dorum.A-ssioderum, 

7.8,9,  13.7.  2(5,  37-9,  40.1.2-4-9,  50-14- 

5-8-9,  60-3-9.  195. 
Avelina.  76n. 
Avenniacus.  vicus,  !)8-9. 
Aventinus  (l^.),  30. 
Averni,  5S.  Vot/.  Arverni. 
A vilus  (s.),  2 ; '-  2 ;  ~  10. 45. (59 ;  —  30. 

Babuco  (Petriis  de),  S6n. 

Baiocie,  64.  S3n. 

Baldoinus,  75 n ;  —  S5n. 

Baldomeres  (s.).  32. 

Balduinus,  2:i. 

Balneo  (Petrus  de),  S6n. 

balsamus.  122-4-5,280.1-2,325. 

Bangiacum,  41. 

Bansioniis.  vicus,  42. 

baptismus,  130.  286-7,  3524. 

baptisterii  (ordo).  :^45. 

Barbara  (s -),  90.  1(52. 250-3. 

Barnabas  (s.).  SO,  l.VJ.  1S4,  m 

baro,  ^m5. 

Barro  (Nicholaus  de),  85n. 

Bartholomapus  (s.),  84,  198.  202.  248, 

258, 299,  m),  377. 
basilica.  3534. 

Basilica  :  vojf,  Porta  Basilica. 
Basilides  (s.).  SO.  184. 
Basilius  (s.),  91, 165.(5, 256, 26(5 ;  — j)owf 

Blasius :  voif.  Blasius. 


TABLE    ALPHABfiTIQUE. 


397 


Baso.  72n ;  -  (s.),  4<). 

Basoliis  (s.).  17.  (»1-7.  87-9,  i:i7,  212, 

Batbilclis  (s').  29. 

Baudelius  (s.),  41. 

Bavo  (s.),  «VJ. 

Bealrix  (sO.  82.  195. 

B6alus(s.),  18;  — 44). 

belli  (beneiiictio  tenipore).  313. 

Belvncensc  territoriuni,  62. 

Belvacensis  «lecanns,  2!). 

BelvacuMi.  2ti.  88«. 

Beueilirta  (s*).  6<). 

benedictio,  1H>,  li:».  12l.2-3-:>-(i.9.  1:«)- 

;i-4.  152.  197.  22:{.7,  2C>:J,  2S|.2.:U>.9, 

aw.  :J:»:J.5:  —  cerei.  :^28;  —  doinini- 

calis.  314:  —  upiscopaiis,  3i)6. 
Benediclus  (s.).  4^\  7(1.  81,  177.8.  192, 

246,  257,  275-6,  m,  370 ;  —  18 ;  —  62. 
benelicintiis.  229. 
Benij^uuK  (s.).  tKi. 
Bercn^iirii  (llu^o).  81ii. 
Beninrdns  (s.).  X\. 
Berlha  (s).  :J9. 
Bertiniis(s.),  .'»6. 
Beso,  episcopus,  76«i. 
Betliininca  villn.  21(Wi,  :U)4. 
Beturica) :  voy,  Biluricte. 
Biblia.  251. 

bissextus  (annus),  176. 
Biternr,  civitns,  31. 
Biturica»,  1,  27.  41^7,  (>()4. 
Bituricense  territoriuni,  53-8,  61. 
Blancba,  75it. 
Blancliarl  (Droco),  8H» ;  —  et  (Joan. 

nes).  84h. 
Blandinn  (s<).  4:^. 

Blasius  (s.),  74,  lt)8, 174,  240-5,  254. 
Blesir.  Blesia,  77it.  81  u,  86n,  8Sh. 
Blianlus,  7:iti ;  —  7Sii. 
Bobacense  monasteriuni,  29. 
Bochet  (Theobaldus),  75n. 
Bonardus.  75n.  . 
Bonifacius,  >^hi ;  —  (s.),  79, 18:). 
Bonittus  (s  ),  27. 
Bova  (s ').  38.  77, 180-1. 
Brana.  77. 

Brecis  (Galcherus  de),  2:). 
Breviarium.  2:^0- 1-2.3-5.6-7.8,  244)-l. 
Bria  (Jonnnes  de).  74n ;  —  (Thomas 

de).2:5,S5H. 
Briccius.  Bricius  (s.),  19,  65,  88,  220, 

250.:W5. 
Brigida(s>).  112, 17:i.273. 
Britannin  niiiior.  i:i,  48,  :>(). 
Britcio  (s.) :  voff,  Hriccius  (s.). 
Brito  (Jonime!?),  S9i». 
Brivatum,  15,54. 
bulla  libertatis  eccl.  Rem..  257. 
Burgensis  (Johannes).  23. 
Burgundia,  2.  224. 
Burffundionis  (Hugo),  76n. 
Bunn  (Petrus).  75m. 


Busseio  (Henricus  de).  74n; 

bertus  de).  82n. 
Buxiolus.  vicus,  60. 


—  (R<i 


Cabillo.  civitas,  :>5. 

Ca»cilia.  81 1> ;  —  (s='),  85).  220,  2:)0.:{.  344. 

Caius  (s.).  24«.  2:»8. 

calcar,  223-4. 

Cnlidianus.  vicus.  41. 

caliga,  22:i-4. 

caiix,28i-:U7,:j:>:j. 

Callistus  (s.).  .V2,  s:j.7.  m,  212.  248-9. 
25S,  2<J7,  :{0(Ki,  :m ;  —  (S.),  :«)2, 

Calmisinco  (llu^^ci  df\  S(W» ;  --  (Odo 
de),  77h. 

Caineracense  terrllorimn,  47. 

Caineracum.  52.  69. 

canierarius.  224,  2S4. 

camisia,  224. 

campann.  l(h2.:J.5.113, 12:?,  i:tO.  1W..V.), 
151.4-.5^).  1C»9.  171-2.  209,  2in-S,  22C>, 
280;1.  294-5;  —  ^russa,  1S4.  205;  — 
mnjor,  215;  —  parviila.  KiS,  2(>9. 

cancellnriiis.  90ii. 

candelu,  72, 96.  i:JO,  2(>4.  2s:.. 

candelnbriim.9(V7.  lO.Vi-T-S.  IIS,  I2au. 
121-4.6.  i:U)-(i.  114S.7. 151,  clc.  :HS :  — 
mnffnuiii,  129,  2S6;  —  iiinjus,  270. 

Cnndidus  (s.),  .')8. 

canon  plenariuin,  :):>.5. 

canone  (missa  ciim),  'MD. 

canoiiiciis.  80,  9(>,  1(K)h,  103.  lt6.7-9. 
120-4.6.8. 131-2,  etc.;-  regularis,291. 

canticiim,  94-5,  l(K)-9.  :i2S.9, 343. 

Canticum  cnnticorum.  205. 

cantilomi.  10:j,  2(m. 

cantor.  80-1-6.  97-9.  101.2:1.1-7,  11:^9, 
120.3-4-5.6,  130.1.2-3,  1(>1-S.9,  173-4, 
1S6-9. 196,  2(K).S.  210.  2i:t.(i.7.9,  264-.5. 
273.4.S,  2S0. 1-3-7.8-9.  2lK)-4.5;  —  eb- 
domadnrius,  19:{. 

cantus.  97.  l()l-2.3..V7-9,  lis,  123-8,  i:«. 
etc. ;  —  galli :  voy.  galli  cnntus. 

capa :  voif.  cappa. 

caparo.  224. 

capella,  li:bi,  141n.  142.7,  292. 

capellanus,  tvs,  l:Uh  2S9. 

Capitulare.  :WS. 

cnpitiilum  \cafntiih'l  lO:),  110.4.5.  125. 
131.:{-7.8,  141.  i:>:>,  etc.;  — |/e  Cha- 
pifrcl  205;  —  \mUc  cafyltnlahel 
I20.2.(K  i:j2,  17(>.  217,  22|.(>,  2s:{4-s. 

cappa,  105,  i:m.  146,  26(>.  272  4.5.S,  287- 
S,  3023;  —  linea,  li:i  KVJ.  173;- 
serica.  9(5.  100-1,  ll:3-C»-9.  131-2-4-5-6, 
1446-9.  I.TO-I.etc.;—  solemnis.  ISJ. 
7.  2(52.  276,  2S0.  294,  2<.)7-S,:j(K).I4, 

Caprasins  (s.),  18,  (>2 ;  —  4:3. 

capiil  jejunii.  112,  120,  154,  :J22.  Vofj. 
jejunium. 

Carceris  porta  :  voy,  porta  Cnrc. 

cardinnlis.  78. 


398 


TABLE    ALPHABKTIQLE. 


Carentis,  civitas.  49. 

Carilephus  (s.),  47.^ 

Carnoium.  42,  57.  75,  2(H>. 

Carolus  junior,  57  ;  —  mngnus.  .'»7.  TJ, 

245;  —  rex  Francorum,  305. 
Cassianus  (s.K  51. 
Castellione  (Hugo  de).  79ii. 
Castro  (Guichardus  de),  87tt. 
Castrum  Vindocinuni  :  voy,  Viodoc. 
casula,  W.  11».  llKUS,  l:U),  1414,  i:»S, 

m,  224,  265,  2S14-5,  a^i  4;  —  pur- 

purea.  128. 
Cataluni,  Cathalauni.  13.  35. 5UW9, 09. 

76, 197. 
catechi/nre,  :^1  8. 
catechumenns,  280.1.2-6.  327,  346-7^8, 

:J514J. 
Cathalaunen.sis  paKUs,  62. 
Catharina  (s^),  89.  177,  220,  2504,  :m 
Cathaulaunicus  pagus,  U). 
cathedra,  22f»,  2(«,  §<1%S. 
Cathedra  s.  Petri,  171-2-5,  244)m.  254^S, 

275,;i21. 
Cauchons  (Joannes),  K)if. 
Cavalonnuni,  5.  Vo;/.  Cabillo. 
Cavellis  ((jer.  de) :  voy.  Tavellis. 
Cavillii,  15, 3.-),  m.Voy,  Caliillo. 
(^avilhmcnse  territorium.  57. 
celebrilas.  Ui04. 
cellarium.  284. 
Ceisiniis  ($.).  tV),  :m. 
Celsus(s.).  U.  211. 
Cenomanui,  29.  .V». 
Censurius  (s.),  44. 
Centula,  monasterium.  3S. 
Cerc^iles  ((iuillehnus  de).  77}i. 
cereii  5,25,97, 102-3-7, 1234-7-9, 180-1-2- 

3-4-5.  otc.  351-2:—  henedictus,  25. 

2S6nS;  —  paschalis.  129. 2S5. 328. 362. 
ceroferarius,  102,  1:^0-2-6,  lU,  264. 274, 

280-7-8. 2904. 
cervicalarius,  2*.)4. 
Cesareus  (s.) :  voy.  Cesarius  (s.). 
Cesarius  (s.).  51- ;  —  SS,  216. 
(^harauuus  (s.).  42. 
Chinchius,  2:^. 
Ctiodoaldus.  15 ;  —  (s.).  56. 
chorus  Uc/jc//aiieresl.9<i.7,  101-2-3-4-5- 

7,  llO-i-5. 12344H7-8,  elc;  —  [pwiie 

de  Veylisei  107,  116-7.9,  120-1-3-4-5- 

9.  etc. 
chrisma,25,22I.4.2S0-l-2-6,325,352,:i63. 
christianitas.  287,:352. 
Christianus,  SO  n. 

Christina  (s  •),  S2. 194, 227. 247, 257, 299, 
Chrislophorus  (s.).82.194. 247,258.299. 

:)85. 
(^hrysanthus  (s.),  20. 
('hr>'sogonus  (s.),  85).  220. 
Chumbertus  (s.),  65. 
cilicium,  321. 
Cilinia  (s '),  62. 
Cimela,  civitns,  44). 
cimiterium,  2*.h2-:i. 


Cincius,  90ii. 

Cineres.74.  li:J.232,  274. 

Circumcisio  nni.72, 105. 237, 244,  &!-;?. 

CirInus(s.),SO.  1S4. 

Claravallis.  53. 

Clarenbaudus.  76n. 

Claria  (s').  20. 

Clarus  (s.).  61-. 

Claustro  (Guirh.  de) :  voy,  Castro. 

clauslrum.  97,  101,  11.5-9.  120.  i:^2-4.S. 

147«.  I50-:J4.5, 169. cic.;-  m.iju»,295. 
Clemens,74j» .  —  (s.),  Hl>,  220. 2;iO.:i  :H4, 

363;— (s).  2S. 
Clcrevallis :  voii.  Chiravaliis. 
clericus.  172. 222,  2S1 ;  coy,  custos. 
Clennonl  (Svni(m  de),  2;^ 
clerus,  128.  m,  2S0.2m,  :^2s,  m, 
Clodoaldus.  15 ;  —  (s.).  .V». 
Cociacus.  locus.  9, 42. 
ccena,  136. 
Cceiia  Diii.2.5.%.121.2.7.8, 1.54,252,279, 

2sik5.  296.  :i09,  :«1.:3. 
Cogitosus  (s.).  7. 
collecta.94.7-S.9, 101.2-45.6-8. 111, etc, 

3202-6. 
Collectarium.  113. 
Colonia  Agrippina.  17,61-2-5. 
columba.  lOS. 

Columha  (s).  71.  91,  16:»-6.  2516. 
Cohimhana  (s').  IS. 
Columhanus  (s.).  i\± 
comes.  7:J.  si».  IM), 
coniitissa.  7.5-6-7. 
commeniorMtio.  81.  9(k8.  103-4,  111-2- 

4,  120,  13M).  140-2-3-5-7-S.l).  151,  elc; 

—  defuuclorum,  88,  120,  147,  217, 
279,  ;304. 

commendatioanimarum, 81, 216-7,304. 
commune  snnctorum,  2:38. 
communio.  96. 102-:?,  124,  VM,  179, 181. 

1 92-5.7. 21  h>.  2 : 1  -2, 3245-7.  i^o,  351  -*.'>. 
communilas  capellanorum,  68. 
Compendium.  palalium,  .57. 
comploiorinm,  VIS.  102-.5-(S-S.  110-1-2-4, 

120-1.(J-S,  131-4,  etc 
Conceplit.  h. Mnr..90,l(»2.227.2:»(»-a391. 
conrlusio  oralionis,  17.'»,  197.  2o:i-7. 
concurrens.  :30.5. 
Confessores.  :371. 
conflrmatlo.  2S<>. 
congregalio.  122.  i:J.5.  irnJ,  20.5, 26:}.  279. 

291. 
Conihancius.  76«. 
consecralio  \(n'(h'iiaiimi],  117,  226-7; 

—  chrismalis.  2S0-2. 
consecrator,  2s6-7. 
Conslancia,  civitas.  .58. 
Constancii  (Si)  ccclesia.  227«. 
Constancius.  76, 117«.  145.274. 
consuetudinosccclesiu^Remensis,226. 
consuetudo  Romana,  277. 
contestada,  316-7.  341-3, 357. 
Conversio  si  Pauli,  73.  112,  171-2, 187, 

254,  27;i,  :n5. 


TABI.E   ALrHABKTIQUF,. 


399 


Cooniton  :  ooif,  Monilor. 

Corbio.  inonnslerium,  ^. 

Corcodinms  (s.).  :tt>. 

Cornelius  (s.),  80,  2(K). 

rorona.  2W».  »M  ;  —  regin,  2234-5^. 

Coronati ;  voff.  (Jimtuor  Coronati. 

corpora  sancloruin,  m-H,  2B2^,  295. 

corporaU».  281. 

corpus  defuncti,  170-2. 

Corpus  Doniini,  25, 221 -C.  2Si^,  :i27. 

Coi-ificca,  41. 

Cortenai  (Jonnnes  de).  Kin, 

cortina,  177,  27t) :  —  serica,  223. 

Cosmas  (s.),  H<),  2(>S,  24U,  258. 

Crnmaus  (Cuillclinus  de),  2:).  6S,  Olf}. 

ci*aticuln,  2S7. 

Oisanttis  (s.) ;  voif.  Chrysanthus. 

crisinalis  niissa,  '^"2^. 

Crispini  el  Crisptniani  (SS.)  capella. 

CrTspiniamis  (s.).  IS.  (W,  S7,  112,214, 

25(I-S  :tn:{  :3(i4 
Crispimis  i's.).  js.  <W,  S7. 142,  214.  25t)- 

S.  :m,  :ttH. 
Cristoiliis,  ^'1. 
Cn»tis  (Siiiion  «lo).  S<>i*. 
cnifilixum.  1>S,  111,  1l>0.  131,  17:^  2<K), 

272.S,  i>sii.:mm.:{. 
Criicis  (S-)  allaie,  ItW,  i:3:3n,  in.2-6, 

1S2,  2C.5,  27(»,  JSS,  2*>2-34.  -  Voy. 

Exallatio,  Invenlio. 
Cnicis  si^mim,  :C»2  :J. 
crnx.  25, 7S,  85, 9(».  102-7, 117-9, 1204-5- 

HM  i:i0.1.24i,  etc.  imi-H;—  major, 

110,  12S,  27S.  y^', :  —  minor,  2S5. 
Cnix  (s.':{:52.37(i->. 
cujtnra  urcliiepiM'opi.  21t2. 
ciistos.  IW»,  lltbi.  122;  —  clericus,  146, 

^'.H;  —  curia»  tralrum,274 ;  —  eccle- 

siiv.  222 :  —  hospitii.  117, 274 ;  —  lai- 

cus,  2S0. 
cutellus.  115ii. 
Oliaiiiis  (s.),  48. 

cVpilanus  (s.),  (;s :  —  s.-».  206. 25.''>. 
Cyriacns  (s.),  Ki.  ItlS,  299. 


dalniatica.   102.7.   12:J-(>.7.9,   i:j9.  15s, 

ls\  219. 2t>4. 2so.:j. 
Damianus  (.s.).  S(».  2as,  249,  2r>S,344. 
Daniel,  100,  1  Ifi.  |.-,7.  2:J6, 329.  :34:{. 
«lapifcr.  117,  120.  27V. 
David  (F'etrus).  2:J. 
decanus.  7S.  SO-:J.4.7.9,  ll7f»,12()-7,274, 

Decollatio  s>  .loannis  Baptisto',  H4. 

2(K3.  227.  24S,  255. 377. 
dedic'aTro'ecci.rs7.  %!  13;j-5,  211.2:5- 

4#|.5.9.  2;J7.  249.  2:>5,  289,  291-4,  m, 

:J54,  3701-7.  ;MI.90. 
defuncti  (fideles).  108,  111-34-7,  120-7, 

i:W.  147.  15:^4-78,  170-2,  217,  256. 

274. 2^m.  :m4.  ::44 . 
Derceio  (Cuido  de),  23. 


Desiderius  (s.),  30 ;  —  42 ;  ~  63. 
Deuteronomium,  2:^i  :m  :W5. 
diaconus.  25.  96,  l(KI.2.:U-5.7, 113-6-7, 

etc.  323  5  ().  3Ui. 
Dialogus  s.  Gregorii.  114.  275. 
diea  :  voy,  dieta. 
dieta,94w,  101»»,  1379, 14,s,  162.2314- 

9.  240.  263. 
Dionvsii  (Si)  ecclesia.  120»».  135-7,141- 

5.  ^10-2.  22:J.6.  27S,  291-2.  :m. 
Dionvsins. 2:^;  —  (s.).  17.  :n.  (W).  S7, 219, 

25S.  344.  :m,  :m;  -  (S.)  in  FranciA. 

224. 
Divlo.  cas(runi.63. 
Divilianus  (s.),  (vl. 
Doda(s='),:w.  77.  180-1. 
Doluni  monntleriiim.  50. 
domini  Icnnonici  Remenses].  120, 27"^. 

2Sl,2iK).3.(».S,  :J(K).24. 
dominica,  93.4-5.C».7-S.  1014-5-6-7,  etc, 

:i71;—  snuctn.  :iM(». 
Dominiciis  (s.).  K\. 

domimis  [nrchiep.  lU'mensis|.97,  101. 
Domitinnus  (s.).  47. 
Domiliiis  (s.j,  (»2. 
domus  |ecclesin|.  129. 
I)(»iin(ianus  (s.),  42. 
D(»nntus  (s),  .'»3;  -  s:l,  197. 
Dorcasinus  pagus,  28. 
Draiisconus  (s.),  4. 
Droco  :  i-o//.  Rlanchnrt. 
Droctoveiis  (s.), :«. 
Drogo  :  votf.  .\lto  Villnri. 
Dumhres  ( Adnm  de).  90»». 
Duncnse  tcrritoriiim.  t>s. 
duplum.  Kvs. 
Duromnnnis,  vicus.  4(». 
dux.  224. 
Dyonisius  :  voij.  Dionysius. 


Khalus.  7Sf».  271.  :U)i:  —  voif.  Russeio. 
Eharchius  (s),  47. 

chdomndn.  «.):J4-7.s.9.  lfKUS.9, 1 1  l.:i,etc 
ehdonindnriiis.  97-9,  101-2-3-7,  li:j.7.9. 

12-3. 1:10. 11:^4.7-9. 151. 161-9. 17:i.  19:J. 

20».l,  215.  221.  2(V4.  274. 
Khrediinum.  6.  2S.  :<7.  41. 
Ehroicji»,  cnst(;llum.  52. 
Ehrul]>hus  (s.).  70. 
ecclesia  conveiilunlis.  222;  --  maj«»r. 

122,  i:i5^>.  142:J  4-5.(i.  152.  lS9.  190-6. 

201.2.  219.  2S0,  2lKi:  —  mater,  290. 
Ecidiiis:  to;/.  ^Kgidius. 
Elnniis  (s.),  (*»0. 
Elariis  I  Hilarius;  (s.).  S. 
KIeazariis(s.).  54. 
elecli,  regenerati,  :ii.V(»-9. 
electus  :  coi/.  episcopus  electus. 
elemosina.  32:J. 
Kleusippus  (s.).  27. 
Eleutherius  |s.).  :n,  (»0,  :J44 ;  —  54. 
Elipiiis  (s.),  67,  S9.  tC»0-l.  18(5,227.246, 

250-;].  :ftK). 


.*s  ...  . 


400 


TAWLE    ALPHAHr^niQlJi:. 


£lisabelh,87n. 

Emerentiaoa  (8'*)«  73,  17:2. 

euergiimenus  :  voy,  oleunu 

Engoiismn,  civitas,  47. 

epacta,  305. 

Epagatus  (s.),  4^). 

Epimachus  (s.),  7S,  lS*i. 

Epiphania,  72.  101-4..>«-7-S,  m,  164- 

G-/.9. 2it-5-7-9,  240-1. 2.:i-4.5.  254,  263- 

7.S.9,  270.  363-S,  375. 
Epipudius  (s.),  37. 
episcopus,  25.  76-7-9. 81 -3-4-8ii.9f*.  124- 

S.9, 131-5.6, 160.  etc.  327;  —  electus. 

226. 
ciHstola.  25,96-9, 100-1.2-8, 1 15-6-7, etc; 

—  tro)^e,  360. 
Kplstohi*  cunonica'.  140-5,  2:14-5 ;  — 

s.  Puuli,  170.:3. 2:i9.  241-2.;H.  251, 2('>9. 
Eptaticusll2w,273. 
Eraclius  (s.),  44. 
Ereueus  (s.) :  ro//.  Ireniuus  (s.). 
Ernaudus  Besensis,  S6h. 
Esaias :  vou,  Isaias. 
Esquillus.  arcliiepiscopus,  84ti 
Esther.  l.Vi.  236. 
Etherius  (s.),  .V). 
Eucharisliu,  124-8.  22:>,  2S1. 
Eucherius  (s.),  19,  65. 
Eufronius :  voy.  Eupbronius. 
Eugeuianus  (s.),  26. 
Euureiiius  (s.),  6.5. 
Eulalia  (s*')  20 

Euphemia  (s-),  77,  85, 180-1,  207,  291. 
Euphronius  (s.).  51. 
Eusebius  (s.),  8:1. 199,  299. 
Eustacbius  (s.),  dS8. 
Eustasius.  Eutasius  (.s.).  6.  35. 
Eustasius  (S.).  90. 
Eutropia  (s»),  50,  69. 
Eutrojiius  (s.),  38 :  —  42. 
Evancius  (s.).  15.  57. 
evangeliura.  25,  94-6.8.9,  100-l-2n-4. 

etc.  348. 
Eventius  (s.),  78.  182. 
Evurtius  (s.),  56. 
Exaltatio  s-  Crucis.  85,  206,  236,  249, 

258,301.377. 
exauiinatio  episcopi.226. 
exequicp.  1.58, 186.  218-9. 
Exodi  (liber),  232.  328.9. 335. 
exorcismus,  125. 2S2, 355. 
exorcista,  100, 116-7. 
Exuperancia  (s"),  37-8. 
Exuperius  (s.),  3<>.  59 ;  —  58 ;  —  66. 
Ezecliiel.  117, 157,  2:)6,329. 


Fahianus  (s.),  73. 171,  271. 
facisterculum .   facitereium,    123.8n, 

mi  169.  2S0-4-7. 
fano.  285. 
Fara  (s-),  68. 
Faro(s.).6:}. 
Faustinus  (s.\  82,  195. 


Felicianos  (s.),  66 :  —  49,  79. 184. 
Felicissimus  (s.).  83, 197. 
Felicitas  (s-).  75,  177 ;  -89,  230. 
Felicula  (s*).  74. 175. 
Felix  (s.).  16.  rrfi ;  — :«;  -  Tl  170.  241- 

3;-82,  195; -84,204. 
feretrum.  145-6;  —  aureum,  14:1 
feria,  934-5.6.8.9,  100.1.7,  lll-2-:i  etc 
Ferreolus,  Forriolus  (s.),  16, 57 ;  —  45. 
Ferrutio  (s.),  4.5. 

festivitas,97-9, 107. 111-2.4-7-S.  l:j.5.etc 
festum.  94.9.  l(H)-2-4-7.8.  110-1-2.  etc 
Fides  (sO.  t>0.  87.  211,  249. 2.V1. 
Fidolus  (s.),  41. 

filucterium  :  t*oi/.  phylacterium. 
Filui  (Henricus  de),'86n. 
Firmatus(s.),  t)0. 
Firminus  (s.).  27,  55-a  63,  86, 208,  227, 

249.  259, 3SS. 
FlAviana(s=').tU) 
Florencia  (s='),  t>4. 
Florcnciiis  (s.).  46. 71 ;  —  59 ;  -  62 ;  — 

63. 
Floriacus.  vicus,  48. 
FIosculus  (s.).  2*.), 
Fontanclhi.  monast.,  :H  49. 
fonies.  129.  1:J0-14,  149,  2S6-7,  322-9, 

330.5,351.2. 
fores.  123,280.346-7. 
Foro  .Tuliensis  pagus,  41. 
Forlunatus  (s). :«,  1:J5, 290. 
forum  vctus,  156, 301. 
Fossa  nova  (Stephanus  de),  S7n. 
Fosseta,  90h. 
Fotiuus  (s.),  4:1. 
Francin,  57,  224. 
Franciscus  (s.).  86,  211, 388-9. 
Fraucorum  exercitus,  judices,  364;  — 

rex,  363. 
Fiaucus,  202,  210. 
Fraternus  (s.),  59. 
fratres  (canon.  Remens.],  81, 115, 168^ 

269. 
Fratres  :  voy,  Septera  fratres. 
Frodohertus  (s.),  26. 
Froraundus,  S5n. 
frondes,  119.  278. 
Fronto  (s.).  63. 
Fulbertus,  207. 
Fulco.  77n ;  —  SOn ;  —  85n. 
Furseus  (s.).  27. 
Fuscinnus  (s.).  46,  68, 90.  162, 262. 


(labalcnsis  civitns,  28. 

Gabriel  (.s.).  m. 

Gaffus  (s.),  IS. 

Gnrclierus.  23. 

Gnlerus,  75i^ 

gallicanlu.s,  221,368. 

Gallia,  Galliw.2,6, 114-5.6-8-9,21.8,30. 

l-4-5-7nS-9,  40.1.2-4.56-8-9,  52-34-5- 

6-8.9,  (50-1. 2.:5.4-5-7. 
(lallus  (s.),  31. 


TARLK    ALPHAB^TIQUE. 


401 


Galteros,  89n. 

Gamaliel  (s.).  iU7. 

(lantus  portus,  51). 

Garuerus,  86n. 

GauRericus  (s.),  '>^. 

Gauhis  (Slenhauus).  71Hi. 

Gavali,  civilas,  15:i.  —  Vou.  (mijivjiI. 

Geldardus  :  voy.  Gildanlus;  —  54-. 

Geininianus  (s.),  H.n  207. 

Geudulpbus  (s.).  :)S7. 

Geuesis,  101),  110,  m.m/SiVu 

Geuesius  (s.),  54. 

Genovefa  (s"),  10.  2<>,  63,  72,  ir.6. 244, 

256,  2()7, 375. 
Genlianus  (s.),  4(>.  IVS,  UO,  162,  2(»2. 
Geuuvefa :  voy,  (ieuovefa. 
(^eorpius  (s.),  77.  isl,  246,  257. 
(veraldus  (s.).  61. 
Gereon  (s.),  17, 61 . 
Geretmtus  (s),  S. 
Gennauus  (s.),  0,  42,  50;  —  l:J.  26,  51- 

8-9,  S2,  m,  '221.  247,  25S.  377,  'Mk 
(Termondus,  23. 
Gertrudis  (s).  :H. 
Gervasius,  14,  Slu,  271 ;  —  (s.),  SO,  185, 

211.  2i6,  25:j. 
Gibrianus  (s.),  44). 
Gildardus  (s),  10,  44,  79, 184,  m. 
Gilebertus.  73». 
Gi)letus,2:i 
Gilo.  23;  —  ooy.  Thoodorico  (G.  de  So). 

?:]adius,  22:i4. 
vlibertus  ( Aglibertusl  (s.),  4(). 
(iloria  tron*'s.  360. 
Goar  (s.),  47. 

(lObiouis  (TheobaMus).  7iit. 
Godeberlus  (s.),  i)i}. 
Godeltfaudus.  dccauiis,  :t05. 
(lofridus.  72n,  SO»i. 
Goin  (Gerardus).  s-in. 
Gombertiis  (s.).  :K 
Gordiauus  (s.|,  78, 183. 
Gor^ouius  (s.),  85. 
GoYious  (Haimardiis),  2*i. 
gradale,  <.l9n,  10(Ki.5-9,  115-6-7.  1$^6- 

7, 144,  161-3,  etc. 
^radus  alturis,  12S;  —  catbedras  i:}2. 
Grata  (s»).  lCi. 
(iratianus  (s.),  62. 
Grefforius,  TMi;    -    (s.),  75.  114,  177, 

24S,  257,  275-6 ;   -  69. 
Grisogouus :  voff.  (Ibrysogouus. 
Grumerius,  23. 

Guavalitaua  civitas.  5:1  Voy.  Gav. 
Guiardus  de  Orquin  :  voy.  Orquin. 
Guibertus,  79n. 

Guiburgis  de  Uusseio  :  voy,  Russoio. 
Guicherus,  86n. 
Guido.  77m  ;  —  71^n. 
Guillelmus,  85n.  205n ;  —  8Sn ;  —  84n ; 

—  78;  —  archidiaconus,  2:5. 
Guntrannus  (s.),  5,  35. 


TD 


Habacuc  (s.),  271. 

Habertus :  voy.  Asiaci. 

Hadebordus,  73n. 

hffireticus,  22:j,  327. 

llamardus  £.(;ri,  82n. 

Iluiiio  :  vny.  Vacuus. 

Hans  (Nicolaus  de).  SSijl. 

Harea,  monasleriuiu.  U). 

Ilasbaiiius  pai^us.  (»(i. 

Heleiia(s'),9.U.7i.1 12-4. 175.2i5, 27:1 

Heliuinus,  23. 

Helpidius  (s.).  55. 

Henricus,  2:i;  —  85n  ;  —  Shi .  —  SSn. 

220 :  —  77n  ;  —  SSn  ;  —  79i/. 
Herbatilicus  nagus,  IS. 
Herberlus.  S^.)n  ;—  90n;  —  mordons 

carnem,  89  n. 
Hereueiis  :  voy.  Ireujcus. 
Hcrius,  insula,  5:j. 

Herinclandus  (s.),  3i. 

Hermes  (s.).  20 ;  —  :\'2 ;  —  S4. 2o:J.  :m. 

Iliereniias :  votf.  Jeroinias. 

Hieronymus  (s  ).  S6.  209.  2:<5,  2i9.  25S. 

ililarii  (S.)  ecclosia  cxlra  luiiros,  I  V\n- 
3,  221  ;  —  inlra  iniiros,  H5j/.  LSS.9, 
228.  292-S. 

Hilarius  (s.),  27,  1V1,  1(»9.  2:»6,  :{6i;  - 
:» ;  —  6:i ;  —  59. 

Hincmarus,  9ln.  271. 

Hippolylus  (s.),  a3,  199,  2iS,  25S. 

Ilireuous :  voy.  Irciucus. 

Hispanus  :  uo//.  Petrus  Hispauus. 

bisloria.  109.  iUK\,  154-5.6.7, 197.<S. 2^)4- 
6-7-9,  215.  2:J4.5. 

bistoriographus,  157. 

homilia,  17(i,  HW.6,209,2(»1. 

Hoiniliarium,  V.>2;  --doiniuicale,  182; 

—  douiinii-aruinbieinaliuin,  178;  — 
hieinale.K)*».  172. 2<»7 ;  —  saiiclrtriim. 
1(U.1.S(i,  1%.  2<K),  218. 

bominein  (bened.  super),  31:{. 

Honoratus  (s.),  27;       41. 

honi',  97-8, 101.:U.:»-().7,  elc. ;  --  brala; 

Maria>.  lS24..5.(>-7,  191. 2.:M».8.  202.4- 

5,  210.2.:^-4.7. 
bospilale,  147n,  2t>5. 
bitspitiiim,  115.  227. 
Hoslianus  (s.).  47. 
Ilucbertus  (s.),  U\. 
Hilgo,  76n ;  —  7Sn  ;  -    S4n  ;  -   \m  ; 

—  *Mhi ;  —  decanus.  2:^. 
Ilumbertus  (s.),  15. 
biimerale.  1:12, 2SS. 
Hyduinus,  87n. 
Ilyemariis;  vnif.  Hinciuarus. 
hvmnus,  %.  1(ii)..5-C».7,  IIO-Ki-i-O,  olc. 
Ilypapanti,  159,  270. 


lacinctus  (s.),  74 ;  —  85. 175. 
icon  beatai  Marlic,  259. 
idolis  (prohibitio  ab).  :U9. 
lerouimus  (s.) :  votf.  Ilierouymus. 
iguis,  119, 122-9,  2l8,  280-5.6. 

26 


•k    .  .(      ^ 


402 


TABI.E    ALPHAHfeTIOUB. 


imperator,  927. 

iucensum,  1 19, 124, 130/221 ,  278, 2S1)-1  -7. 

indicUo,  3(05. 

Infantes  (S8.),  306. 

iniirmus,  122-3, 152, 34o;  —  vou,  ttlenm. 

Injorrannus :  voy,  Ai\jorranclus. 

Innocenles  (ss.),  1)1,  Khi-W),  l(M^-rHV7- 

8,  251-3, 265.7-8. 318, 362-8,  afi. 
Innocentius  (s.),  58. 
introitus,  96-7,  102-9.  117-8,  12:),  132, 

156.  176-9, 181,  207.  221,  m, 
inunctio,  224. 

inundantia  pluviaruni.  222. 
Inventio  s«  Cruris.  78,  182,  2*«,  257, 

293,  m  ;  —  s.  Steplmui,  13,  51,  82, 

196,  227, 248, 299,  m 
Inventius  (s.),  301);  vot/.  Vivencius  (s.). 
iuvitatoriura,  94-6-8. 101-2-4-5-6,  etc. 
loiiilla  (s»),  27. 
IreuuMis  (s.),  11,44),  74,  175. 
Isaias.  97, 101-2, 162, 262,328-9,  'Xib,'m. 
Israel,  109. 


Jadnctus  (s.) :  voy,  laciuctiis  (s.). 

Jacobus  mojor  (s.),  82,  194  5,  227,  247, 
25S,  299,  »)6,  385 ;  —  minor  |s.),  78, 
179,  181-2,  24«,  257,  260.  293. 

Jacobus  de  Porta  Carceris,  81  n. 

jejunium,  98-9,  100,  112-5,  120,  142-3, 
151-24-5-7. 160,  199, 207.  215,  2:«.5.6, 
25*i.  2tK),  274-9. 2S)6.  m.  337,  :U4. 

Jereroias.  2:)3,  :I2S.  :i:{5. 

Jesus  Chrislus,  :i49.  ^CiO  2. 

Joauueiu  (statio  ad  S">).  322,  3:U). 

Joauues,  S4w ;  —  S7n; —  S1)u  ;  —  Ble- 
sensis,  81n ;  —  de  Rlesis.  77« ;  — 
Norniandus,  78n. 

Joannes  abbas  (s.),  2,  29;  —  nposto- 
lus  (s. ,  78, 91,  iOi,  164-5.(5.7, 1S:J.  2445, 
ibUd^,  2(55-7-8, 2S4, 294, 306, 318, 344- 
9,  361-8,  372-4. 381 ;  -  Baptisla  (s.), 
Si)-4, 139,  154.  iaV6.7.8,  m,  m,  M 
2:».7, 246-S,  254-5,  270,  29(5,  3(K).  m, 
344,  m,  372.6,  385.  Voy.  Decollatio, 
Nativitas;  —  mart.  (s.).  80.  iS(5.  246, 
257, 344, 372. 

Joannis  Baptista»  (S.)  altare,  297. 

Job,  155.  204, 236. 

Jofridus,  87n. 

Jonas,  propheta,  329. 

Joseph  (s.),  253h. 

Josue,  2:^ 

Joterum,  monasterium,  61. 

Jovinianus  (s.),  37. 

1'ul)ila3us.  214. 
udji'i,  128, 3-27. 
Juda8(s.),  87,  215.25(1-8. 
Judicum  liber,  2:]^). 

Judith.  155.21)7.236. 
Juhellus.  90n. 
Julia(8«),41;  — 49. 
Juliana  (s-),  74, 175. 


Julianus  (s.).26;  —  1.5.  .H.  84.  171-2. 

203 ;  -  29,  73,  180,  245,  257, 300. 
juramontum,  22:i. 
Juslina  (s=').  8(5.  208,  227. 249. 257. 
Jiistinas  (apud),68. 
Justinus  (s.),  51. 
Justus  (s.),  15-8,  55,  61-2;      62. 


Kaino,  castrum,  14. 
Kala,  monasterium,  29. 
ka]end(i%  93. 
Karentis,  civitas,  12. 
Karolus :  voy,  Carolus. 
Katheriua  :  voy,  Cathariua  (s»). 
Kyrie  trop48,  :m-^. 


La*tus  (s.).  (54. 

Lagereio  (llugo  de),  23. 

i«ag;ereio,  l^agerio  (Guido   de).  87n; 

—  (Milode).  72n,80t». 
Laceri  (Guilielmus  de),  S9n ;  -^  (Ilugo 

de).  75n. 
Umbertus  (s.),  7, 16,  57,  85. 207. 
lancea,  124. 

Laudebertus  (s.) :  voy,  I^nibertus  (s.). 
Ijingona'.  27.  Voy,  Ling(>utc. 
I^antDertiis.  sacerdos,  305. 
Laocoense  monastorium.:U. 
Lapautre  (Joannes).  77n. 
Largus  (s.),  19S. 
I^ateranense  coucilium,  2:£i. 
L«itcranis  (a<l),  322.  —  L.nuin.  :i2l». 
laterna.  119.  MUl,  278.  mV. 
Latigniaco  (Robertus  de),  SDii, 
Latina  porla  :  voy,  porta  L:ilina. 
l^ubii,  cflenobium,  IVJ. 
laudes  Iposl    maliitiiias|.    9:i-4-545-7. 

10()-l-:J.4-5.7.8,  110-1-2-4,  etc. ;  —  lin 

missAI,  lOli*.  i:i2-:J.  20i)-5,  2i:J,  i«, 

363;  >  morhiorum,  172. 
Lauduneiiso  territoriuin.  :i9. 
Laudunensis  pagus,  (5045. 
Lauduno  (Robcrtus  de),  87u. 
Laudunum.  75n ;  —  Clavatum.  40,  58, 

62. 
Launomarus  (s.),  28. 
Laurentium  in  Lucina  (statio  ad  S'»), 

:S32. 
Laurentius,  84 ;  ~  (s.),  vSi,  1«.)8,  200-1. 

248, 255-8, 21)9.  37045.  386. 
Laurianus  Js.).  47. 
Iectio,25,  72,  91.6.7-9. 100-1-2-545.8.  110. 

etc,  322.6. 336.8,  m. 
lector,  IIH),  11(5-7, 12.V7, 156,  28L 
Legai  ((luillelinus).  89>i. 
legenda,  162.  171-7.  180.4.545-8-9,  19:)- 

5.7,  20:V6,  211.  22l)-S,  239,  244)4. 
Lemodicu',  11 ;  voy,  sttiv, 
Lemovigas  46  :  vom.  prec, 
Leo,  87n;  —  (s.),  77,  180-1,  291 ;  —80. 

186-7. 297 ;- 9 ;  -7,  37;  -42;- 

65. 


TARLE    ALPHAB6tIQUE. 


403 


Leobinus  (s.),  57. 

Leodegarius,  «i,  89h  ;  —  (s.).  14-7,  60, 

86,211,!249,2riS. 
Leodeinarus  (K.K59. 
Leodia.  vicus.  16,  H9n. 
Leodiura,  55-7. 
Leonardus  (s.),  iiS 
Leonilla  (s"),  "21. 
Leontius  (s.).  H. 
letania  :  votf.  litanin. 
Leul)inus  (s.).  12,  49. 
levila,  117.  274.  m 
Levitici  (libt^r),  232. 
lex  vetus,  214. 
iiber.  128,  154.  2(H-9,  211.  284;  —  A-F, 

25:WiO;— B.  171. 
Liciuius  (s.).  'Ml 
Lingonica  civitas.  Linguones.  29,  V2, 

58. 
lintearaeu,  12S. 
linteum,12(5.2S:V 
Lirinensc  nionastcriuui,  l^). 
Lisardus  (s.),  43. 
Li.svinus  ))agus.r>l. 
litania.  UH).  I14^>.  121.  141.2-:i.4.54>-9. 

1.56,  17S.  226.  2:^2,  2:4».  276-9,  2*.)2-:i.4. 

5.  m,  :^2S-9.  :m.  :C»I  ;  ~  muL^na.  lU; 

-  mnj(M-, i:iV9. 1 VI-:^-221, 260, 2*.)1.2.:{. 
:J10.  3:J2  ;  —  quiua.  25,  130,  149.  287  ; 

—  sanctorum.  222:  —  seplcna,  25, 
129.  m,  149,  2s<>;  —  terna.  25.  l:U). 
149.  -^7. 

Litorius.  Litorus  (s.).  16,  .57. 
Httcra  dominicalis.  2U).3-4. 
Lonpnus  (s.).  49. 
Lorriaco,  Lorris  (Odu  de^.Kju;  —  (Stc- 

phanusde).  2:i<M)ii 
Lucas  (s.).  87. 212,  2il»,  257,  'M\,  3i9. 
Lucia  (s=^).  lH)-4-.5.  100.  162,  17:J.  19i, 

230-8,  250-:].  262 ;  -  S5.  207. 
Lucianus  (s.),  26. 
Ludia  (Rairinardus  de).  76h;  — (Sy- 

mon  de),  78h 
Ludovicus,  82n.  2iS.  -r»9 ;  —  SSrt ;  — 

82»» ;  —  (s.).  202. 
Lu^dunense  tcrritorium.  26.  :$2.4-9.47. 
Lugdunum.  2,  :{.  6.  1 1  ..5.S,  28-9.  :J0.2..5. 

^S.  4:{-54).9.  .50.i.54i.7nS,  61.5. 
lumcH.  96,  :<i^;  —  nuijus  lcorous  pas. 

chalisl.  i:)0. 
luminare.  97,  2:H. 
Lupcncius  (s.).  62. 
Lupicinus.  Lupitiuus  (s.).  2.  2t).  :V4. 
Lupus  (s.).  |:i.  .50 ;  —  .55 ;  —  .5S. 
Luxoris  (s.),  iM, 
Luxovium.  monast..  <»,  35. 


Macarius  (s.),  7:i,  172. 

.Maceria,  80»». 

.Maceriis  (Petrus  dr).  2:i. 

Machabjri  (ss.),  82,  Itr».  29i). 

Macliabsrorum  (librin  156.7.  217,  2:U'». 

Macharus  (s.).  21. 


Macra  (s»),  9,«6.  :i2,75. 176,227,245, 25L 

magister  scbolaris,  129. 

raagistri  [canouici  Remenses].  292. 

Maglorius  (s.).  386. 

Magnus  (s.).  s:i  200. 

Magra  (s") :  votf,  Macra  (s'). 

Mahilidis  [Matliildis],  75n. 

Maidunus  vicus.  43. 

miMor,  285. 

Malbodium.  monasterium.  2t). 

Mamertinus  (s.),  lYl. 

Mamertus  (s.),  S.  40. 

Mames  (s.).  84,  2(^2,  227,  24S,  2.5S. 

Manasserus.  8>5u. 

maudatuiu.2:i  115, 126.7,221,2:)2.2s:3.4. 

mansionarius,  122.  280. 

manus  eburncn.  22:). 

Marcellianus  (s.),  40 :  —  SO.  ISL 

Marcellinus  (s.),  6.  M:   —  8;  —  79. 

1S:J,  244).  257. 
Mnrccllus  (s).'  7:{,  1701.  241.4.5.  257, 

270 ;  -  15,  .55 ;  —  44»;  —  64.  :i77 ;  - 

87.211. 
Marculphus  (s.).  :K). 
Marcus  (s.).  77, 141.  181.:i,  2-28. 24r>.  2.57. 

291-2.  :i4.S :  -  87.  21 1  :  -  80,  184. 
Mar£?aritn  (s«).S2.  m. 
Mni  ia  (b»).  74.  «U-5.  90-:)-6-7-S.l).  foi- 

7,  110-1  28.  120.1-6,  i:i7, 112-4-5.  1.52- 

:i.5.6.7.9,  162.  172.:i-4.7.S,  182-4.5-6.7. 

9.  19l-2.:i-4-r»-vS.9.  2(M)-1.2-4-5-<V-9.  210- 

2.:i-4.7-9,  22(».  2:i7,  241..VI>.7.K.O.  2.'»0- 

2:^4-5-9.  2623,  270.1..5-r».7.9.  2s:i,29:4. 

5  6-79. :]00.1-2.:i, :i60 :j. :i70-1.3-8. :i84. 

:i9|.2.3  4.  Voff.  Conccplio,  Nativitas, 

Pnvsentatio,  Purificatio.  Visitntio. 
Maria  fB»).  ecclesia   Ucmeiisis.  117. 

121.  1.52.(».  169.  209.  210-2,  22t».  2ti:i, 

270.  i'.S.9. 297-9.  :i02.4. 
Maria  .Egypliaca  (s').  76,  177.9.  227, 

214».  254 ;  —  Jacobi.  244'».  257  ;  —  Mag. 

dnlena  (s').  18,82.  161.  IS^  l92-:i.t.5. 

227.  2:i7.  247.  2.57.9. 298.  :i70.9. 
Maria»  [h')  hora»,  97^8.  lOM  1118.  i:i7. 

145.  152.3.  161. :i.  170.  2(»2-:i.  271.5:  - 

maiulinii\9S-9.  101.  IIO^S.  14.5.  172; 

-  -  missn.  t)6.S:  —  vesperu'.  98.  IIS, 

i:i7.  1.57.  16:i.  196,  20«.).  212.9.  2t»2. 
Mnria'(B')  ad  Mnrtvres  (dcdic.  cccl.), 

:i:i4;  —  ad  Nives  (festuTn),  197.  24rS, 

257 ;  ~  nd  Pricscpe  (stntio),  316.9, 

:i-20,  .i:i0.7.  :i42 :  —  Rotunda'  (ccclc 

sin).  142.292. 
Mnrinuus  (s.),  :i7 ;  —  .5:i. 
Mnrirolic,  monaslerium.  15. 
Marius  (s.),  29.  271. 
Marsus  (s.).  17.  60. 
Martba(s^).271;--62. 
Marlialis  (s.).  1 1, 44».  81,  18S.9.  227. 247. 

257. 
Mnrtinn  (s").  8. 
Mnrliiii  (S")  cimitcriiim.  \\\n.  202;  - 

ccclesia,  145ii.  tU),  2S8.9,  227,  ^•.^S, 

;i04 ;  —  oratorium.  44i.4. 


404 


TABLE    ALPHABi^TIQlTE. 


Marlininnus  (s.).  181.  88-9. 19U,  21K 
Mnrliniis  (s.).  11.9.  47.  (i^y,  81-8.  154- 

7^.  179,  1«.M>.1A  :211-9,  KO.  ^£11,  :*47. 

2r»0-t:Ji:i.  364,38«;- 7,U;  -  40: 

Martis  |Hirta :  voti,  porta  Martis. 
Martyres  :ni.  :W9. 
MaHyrolofnuni.  1.  2:). 
Massilin,  civitas.  :j!2,  49. 
Mntha>us,2:J.7rm;  —  (s.).  80.  2024».7. 

249.2.VkS.  301.:U4^. 
Matliias  (s.|.  7'»,  170.  2ir>.  276.344. 
nialricularia  tabula  :  voif.  tah.  niatr. 
Mntrona,  lluvius.  42-6. 
mntrona  nohilior,  22.'>. 
Malurus  (s.).  4:t. 
raatutinii%s:i.<.>4.:)4'>-7.8-9.IO0-1-2-:J.4.r>, 

etc.:—  pro  defunctis.  172.217,  :M)4. 
matutinuni.  :i:)9. 
Maurilii  (S.)  nltare.  :m. 
Manrilius  (s,).  »7. 85,20545, 24!».2.\s.:J09. 
Mauritii  (S.)  ecclcsia,  119n,  146.  152. 

22S.  27a  295. 
Mauritius  (s.).  16,  :>8.  H»>.  1445, 157.  207- 

8.  249,  25S,  :S02 ;  ~  poiir  Maurus,  84. 
Maurus  (s.).  27 :  —  r>ii ;  —  84.  2t»l,  24^S, 

25S. 
Maj^encius  (s.).  46. 
Maxianus  (s.),  26, 
Maxima  (s"),  41. 
Maxlniinus  (s.),  9.  42;  —  14. 
Maximus  (s.).  67.  77,  18t-3,  21>1 ;  —  (tt). 
Medardus  (s.),  10,  4^4,  79.  184,  246. 
Meclericus  (s.).  :>5. 
Melauus  (s.).  19. 26.  65. 
Melilensis.  Mehtices  pagus.  61.8. 
Meldi,  civitas.  6:1 
Meleusippus  (s.).  27. 
Mennnes  (s.) :  vou.  Manies  (s.). 
Menunius  (s.).  1:X  51.  69.  8:5.  197.  248. 

2.VS  299. 
memoria.'77.  S1 .2-5-4-5  .s-l».  «IS,  141.2..V 

6.  162-4.S,  etc. ;  —  defunctorum.  108. 

170.  213,  :5o:i. 
Mencio  (Ger.  de)  :  votf,  Nevcsiu. 
Meneleus  (s.).  49. 
Menuas  (.s.),S8. 
mensn,  115, 131 -i  2t>1.  299. 
nieridies.  159ij  180.  2S9. 
Meseriis  (Jacoous  de),  77n. 
Meso  (Galterus  de).  88n. 
Metce.  :>3. 

metropolitanus,  2s:5-4. 
Michael,a'>H;  -  (s.).  :57.  Sf>.  142.  2<IS.9. 

249.  2:>:>-S.  302.312.  3r>:5.  378-8. 
Michaelis  (Si)  capella,  147.  29:5m;  - 

ecclesia,  20Su.9.  :502. 
Milidunum.  castollum,  t55. 
.Milo,  SOn ;  —  cS5n ; —  vo;/.  Lagorio. 
Minervius  (s.).  54. 
rainister,  298. 
rainisterium.  124. 
Minores  (Fratres),  :588. 


missa.  25.77,81.2-34-5.8.9. 93-4-6-7.8.9, 
etc:  —  pro  defunctis,  271, 217,  2:52, 
304;  —  nro  mortalitate,  221-2:  -- 
puhlica,  276;  —  solemnis,  347,  :551 ; 
—  votiva,  :C><>-7. 

Missale.  2:56-7. 

mitra,  225-6. 

Mitrius  (.s.),  (>5. 

Modestus  (s.),  (>4. 

monachus.  lOOn,  lir>-9,  135.  lM-.\  16S. 
9.  210-5-9.  22:5(5.  270-S,  21HK 

monaslerium.  119.  l:r>.  224. 29i». 

Mouegundis  (s»),  11.47. 

monialis.  119m.  1:56.  142.278. 

Monitor  (s.).  (»:>. 

Montemirahili  (Ilugo  dc).  7Sii. 

Montor  (s.).  19. 

mortalitas.221,:313. 

mortuus.  lOS.  l.'>4.8.  186.  21:5.8-9. 

Mosomonse  ccrnohium.  :50. 

Moyses.  17:5. 

Mnnogundis  (s»)  :  vo.(/.  Monegundis. 


Nnhor  (s.),  80,  184, 

Nnmnetes,  20.  42-5. 

Nnrhonn,  civitas.  urhs,  .•>.  34,  6:5-9. 

Nntalo  Domini.9U5.(.:>-6.7-S.9. 1(NM.2. 

4-5-6.8,  1:5:5.  l.'>04-7.9.  ie>:54.5.(S.7.8-9. 

19:5.221.  2:50-7.  244>.  2:>0.1.:5.  262:5.4- 

.->.B.7.S 9.  27tl,  289.  2i54.6.  :50(5.  3167-8. 

:540.1.2  3,  :560.3.7.s,  :57:5.9.  :5S0.|. 
natalicium.  los,  168,  345. 
Nathonense  cas(rum,:50. 
Nativitas  Doniini :  voif.  Natale ;  —  h* 

Mariie.  85.  W.  i:5:5,  162.  204.5.(5. 2:57nS. 

249.  2.54.5.  im,  312,  :U0.  370-7  ;  —  s. 

Joannfs  Baplistiv.  SO,  :511.  3:59.  :5S.'). 
natula,  216n.  :50i. 

nnvis  ecclesisi'.  1 04.  i:54.i:>0. 109. 174.21:5. 
Nazarius  (s.).  44 ;  —  SO.  184.  211. 
Nectarius.  Nectarus  (s).  1(>. .57. 
Nemause  (crritorium.  :>:>. 
Nemausum.  civitas.  41. 
Neniesius  (s.),  51. 
Neon  (s.).  27. 
neophvtus,  124,  2S1. 
Nereus  (s.).  78.  18:5.  :576. 
nouma,  24:5. 

Nevosio  (Gerardus  de).  87n. 
Nica.sii  (Sl)  ecclesia.  1:57,  144.5»i,22S. 

291 
Nicasius  (s.).  12.  21.  50,  (5!).  S2.  «)-4.:>. 

6  9.  160.  146.  KW.  19:5-4.  2:50.  247,  2:>0. 

:5,2(i2.:5,270.298,:5(>4,:57O. 
Nicecius  (s.),  :J.V9,  (W. 
Nichodemus  (s.).  82. 
Nichoinedes  (s.).  ?,>.  is:5 :  ~  85.  207. 
Nicholai  (S")  rapella,  22:5». 
Nicholaus.  2.3.  S9/t ;  -  (s.).  7S,  90, 161, 

1S0.S,  195.  20:5.  227-8.  216,  250.:5,  :570. 
Niger  (Thomas).  74n. 
Nivardus  (s.),  15. 55,  84,  2(^4,  24«,  «W. 

364. 


TABLE    ALPHABftriQUE. 


405 


Nivernense  territorinm,  54. 
Nivigella,  inoiiasterium,  :U. 
noflurnuin,  9(V7-S,   1(>i-5.fi,  ll().2-4^, 

12»- 1.  137-8,  14^kS,  etc. 
Noe.  m 
nona,25. 111-4-5-7^.  m-i-l,  i:J2-S,  144)- 

4-7-9, 150.:J-7,  etc.  :^ltt,  m. 
Nonica  (s»),  44). 

Norniandus:  i;o^.  Joliannes  Normaiid, 
Noviomum,  civilas,  44,  67. 
nox  sancta  [PascliaM.  :{29. 
Nuinerorura  (liber).  2:)2. 
nuptialis  (actio),  354. 
Nutricis  (S«)  ecclesia,  210«,  226. 


Obertus.  Khi, 

obitus,  78. 

oblata,  283-7. 316  (V  :i57. 

oblationes,  3i7.  350. 

oclava.%.  101.2-:M-5.()-7.vS-9.  118,  Uil 

7-8-9, 144),  etc:  —  soleinnis,  %,  WtH- 

16.5,  200-5.  m, 
Octobonus,  2:^. 
Oda,  79«. 

Odalricus,  47, 51  5h. 
Odo.  72u ;  —  81« ;  —  Blesunsis.  KSit. 
Odominsis  pagiis.  45. 
ofTeronda,  131  n,  149.  287. 
offertorium,  9().  176-9. 181,  l<.^2-5-7, 2(^2. 

2212. 
omcium,9:U>^.  10:M).1I7.  127.  i:U),l()7. 

8, 1704.  185nS.  194-5.  2(M).  244). 
Oia,  iiisula.  nionast..  US.  71. 
Olbi  (pons).  3:)2. 
oloum,  122-3  4-5.  221, 28012 ;  -    bcne 

dictuni,  :r>:);  —  ad  cathoci/.an<]uin. 

25;— calbecuinenorum,2S0- 1-2-6:  — 

chrisinale.  124.281-2.  :{25;  —  exorci. 

7alum.:J51 ;  —  pro  enenriimenis.  2S1 ; 

—  pro  infirmis.  25.  2S0.1.  :125;    - 
sanctum,  129.  225.  :'M. 

oinilia  :  voy.  hoiniiia. 
Oiniliariuin  :  voif.  Iloniiliarium. 
Oniniuni  sanctornni  (fostiim).  SS.  i:{:{. 

Vyi,  215.6-7-8,  2:n.  250-5-6,  289.  2<.»6, 

:i034, 377. 
Onesiinus  (s.),  71. 
Optatus  (s.).  55. 
oratio,  94-5-9,  100  :{4-6- 7-8-9,  lll.:i.4-5. 

6,  etc,  343 ;  —  dominica,  :^25.7,  :J.50  5 ; 

—  pro  defunrtis.  191. 
(iratorinm,  tl3n,274. 
Ordinariuin,  2-2:K).9,  2:M -4-5-6-8,  2H  ; 

—  iiovnin.2:M  ;  —  veliis,206. 
or«Jines  (sacri).  326.S.  3V5. 

ordinis  sarrnmcntmn.  99,  115.7.   12*.). 

i:W».  152-(». 
ordo  ad  iiiiin;^enduiii  re^ciii,  222 :  — 

•daiu  rofriiiain.  225. 
ordo  legendi  ot  rnnlaiuii.  261. 
or^annm.  KK). 
Orions  (s.), :)!). 
ornainentum,  12!),  l:tO-2,  287. 


Oroncins  (s.),  28. 
Orquin  (Guiardiis  ile).  77fj. 
osculum  pacis,  225. 
ostiarius,  100,  116-7, 125,  m. 
ostium  iniijus,  1:H. 
Oximensis  pagus,  70. 


pagani,  :327. 

palla,  25. 103,  264. 

pallinm.   124.  2S0-1 ;  —  arcbie|)isco- 

pale,  12:3-7.  i:J0-2.  223.  281-7-8. 
palma,  119,  1.58.278. 
Palmav  Pabnarum  (dominica).96,114- 

8.  135, 177-8,  228,  m,  252,  275-7.  2«.)1, 
309. 

Pancratins  (s.),  78,  is:i. 

paiiis  (benedictio).  :r)6. 

papa,  32(),  m,  :i62-3. 

rarabolic  Salomouis.  154. 

paraphonista,  1()5m,  2f)6. 

Parasceve.  25,  122-4-7,  221.  2.52,  28:3-4. 

pares,  222-:34-.5 ;— clerici,  224;  ---  laici. 

224. 
Parisiaccnse  territoriiim,  44».  51-6,  65, 
Parisiensis  ccclosia.  :U»:{. 
Parisii.  9,  17.  2(».:3:{-7.  t2,  .V)-^,  60.:<.4.6. 

8,78-9.Sln. 
parochia'.  :3:J1. 
Parona,  inonastoriiiin,  27. 
Parvus  (Pelrns),  S.3h. 
Pascha,  S)6.7.  lOi),  110-2-3.S.  12:J.9, 131»*- 

3-8-9,  140-9.  150-(V9,  177,  1S(K  215-9. 

222.8, 2:<2.:i.4.7, 252- 1.7.9.  2(')0-S,  272-7, 

2S8-9. 290:34.5,  :«)9.  :i2s.  :m.  :«$.  :Ui8- 

9.  376;  —  annolinuin,  259,  :«1 ;  — 
clausiiin.  310. 

pascbale  teinpus,  i:{9.  147,  179.  ISO, 
2:i4.  2*.)4. 

passil)  Ooinini.  25. 121-8.  20(».  221.  2:W. 
279,  2Si..5.  :{26 ;  —  [martvninil.  162- 
.5,  174-5, 181.  194.202.5-S.'2I1-1..),220, 
299. 

Passionariiim,  19(). 

Passionis  doniinica.  178,  2:J.3,  27(». 

patena.  158,  22i.  -281.  :i.V3. 

Palernus  (s.).  iVS ;  —  (V). 

Paliens  (s.).  5(). 

Palriarclui'.  :V]± 

Patricius  (s.).  54. 

Palroclus  (s.).  2S. 

Panla  (s'^),^.^?. 

P.iulinus  (s.),  15,  5.5. 

Paulum  (statio  ad  Sm).  :\\S. 

Paiiliis  (s.)  apcisl..  7:J,  SO.  los.  1 12,  171- 
2-:i,  1S5.6.7-S.  191-:^  227.  2:t(»-7.  245-7. 
25i.5-s.  2701  .:i  2i>7.s.  :til.  :w.  :m, 
:570.:J;  vnif.  (ioiivor^io,  Kpishila*;  - 
cp.  Narboii.,  5.  :J4,  69 ;  -  up.  Triras., 
2*.»:  —  iiuirt..  so,  isr,.  214'..  257.  :n2; 
-  presb.  Aiiiriistoil..  i:{. 

pax.  12i-7-s,  l:n-»-7.  1  to.  152,225.2si. 
.V7nS. 

Poclavi,  civitas.  14-7  ;  voif.  I^idavi. 


406 


TABLE    ALPHAB6tIQUE. 


PeDtateuchus,  173. 

Penteroslcs,  25,  «W9.   12^   !:il.:{-S-9. 

144vr»-(kH.9, 150.12,  ISO.arO,  2U.22!- 

2,  2:35-7.8,  m,  2Si).  2D4.5.r»,  :U)2.  Ull, 

335.6-7.  :iftS.9,  376,  :tSJ.. 
Peregrinus  (s.),  41 ;  —  50. 
Peronna  ( Johannes  de),  Si\n. 
Perpetua  (s'),  75.  177. 
Perpetuus  (s.).  71 
Persevcraucia  (s'),  IC. 
persoun  |ranouici|.  W-Uu,  12(»-7,  i:iV, 

22C».  2s«».5. 

Pertica.  22:1 
eslupi  (Guido).  90» ;  —  (Simon).  7Gij. 
Petrairor.  rivilas,  tt:j ;  —  abhas,  (iS. 
Pe!ri  (ecclesiaSi)  a<1  inonialcs,  il9ii. 
i:i6,  142h,  277.S.  291.2-7  :  —  veteris, 
IVm,  i:»6.  VMUS.  227.  298-9.  :M)|  ;  — 

(oraloriumS.).li:i.27l;~(statio.Si), 
317-9.  334-6.  :U2.3. 

Petri  ad  Vincula  (fesluiu  s.).  S2. 196, 
247  249. 

Petnis,  7Hn ;  —  SO» ;  —  SSn ;  —  llis. 
panus,  74» ;  —  succenlor.23. 

Petrus  (s.),  aposl.,  74,  80-2, 10«.  It2-:J. 
171.2.5.  lS54i.7.8,  191.3-5.(;,  227,  2:«>- 
7,  240-5.7.  254.S-9,  270-5.6,  2979.  311, 
:WJ,  :m,  370-3.6 ;  uoi/.  Cathedra ;  — 
de  Moronno  ICaelestinus].  79.  246. 
257 ;  —  marl..  79,  ISJ.  246.  257. 

Phano  :  voy.  fano, 
hilibertus  (s.).  53. 
Philippus,  archidiac..89fi  ;--rex,  81» ; 

—  (s.),  apost.,  7S,  179, 1S1.2.  2445.257, 
2(50.  29:^. 

Phvlacterium,  29:i 
iato  (s.),  59. 
Pictavense  territorium.  4S. 
Pictavensis  pagus,  46,  5S,  62.3. 
Pictavi.  27,  fe. 
pigmentum.  125.6. 
Piot  (Ragiuardus),  76». 
planeta.  (27. 

pluvia  (missa  pro  postulanda),  222. 
piuviarum  (contra)  inundantiam.222. 
poenitens,  12:J,  274.  280,  :j21.3. 
pfeniteuUa,  12:).  1:35,  291 ;  —  publica, 

321-3. 
poenitentiales  psjilmi  :    voy,  psalini 

pcKn. 
Polunti  (Si)  oratoriuin,  (>. 
Pompeiacus.  44. 
Poncardus,  74» ;  —  87». 
Ponceio  (Hugo  de),  2:i 
Ponrius  (s.),  40. 
Pons  Arceii.  77». 
pontifex,  122-3-4-5-(>.7nS.9,  !:«o.l-:J,2SO. 

1-2-34-5.7.  :J21.:i51. 
porla.  141.2.7,  15(>,  m-:^, :«»!;  —  Basi- 

Jica,  142«.  2<.)2;  —  Carceris.   161». 

292 ;  —  Larina.  !s:i,  24<5.  25S.  294 :  — 

major,  156. 22:).  :j01 ;  —  Martis,  292 ; 

—  Vidulensis,  141n,292. 
porticus,  142-7,  29:).5.7.  :iOO. 


Posinna  (s")   42. 

postcommuniorin.  10(M5.9.  1 16.  151.2. 

176.316d:)57. 
postica,  141,27S.292. 
Polencianus  (s.).  71. 
prn^centor.  97-9. 10:i.  117. 123, 1:«).  144- 

7-9. 1 51 . 2(  »7.9, 215, 2(54-5. 274-5, 2S7.295. 
prnjfatio.  1025.7.  112:).  12:),  VtU^ 
Prauectus  (s.).  2.  2S.  7:),  172, 271. 

147, 151.:)nS.  iri<5,  etc. 
ura^positus.  115,  126;  —  major.  ^ul 
Prn^sontatiu  !>'  Maria*,  250. 
pruisul,  128,  28r>. 
Prairmacius  (s.),  66. 
prandium,  12(5.  l:)4.  221. 2:12.  283. 
IVaxedes  (s>),  S2,  192. 
preces,97.  lll-:)-^^5,  120-1.24>.7.8.  l:)!- 

2-9  etc. 
presbyter,  25.  74-5-7.8-9.  S^-9.  9(>,  etc. ; 
-  casualis.  124;  --  parochialis.  124- 

9  1:)0,  2S(>. 
priina,  1)8.  l6l-:).5.7-8, 111-3.4-5.8. 122-7, 

131.  etc. 
Primiis  (s.),  79,  184. 
Principius  (s.).  59. 
Prior  (Iluiro).  74»;  —  (inag.).  S4». 
Prisca  (s');  7:),  108,  171,  244)4. 
Priscus  (s.),  9.  42  ;  —  84,  204. 
Privatiis  (s.),  .'>:). 
processio, 96.7nS,  101-2:U.  iiUiry^rl' 

8-9. 120.1.4,  i:«)-l-2.:).4.  etc. 
Processus  (s.).8!.  188-9.  190. 29S. 
Proculus  (s.).  (>4. 
procurator.  169. 
profestus  dies.  i:)7.9. 
Prophetie.  :)72. 
Propbetaruin  librl,  157.  217-8-9,  221, 

2:^ 
prophctia,  210. 
prosa.  102,  14(5.  161,173. 
Protasius  (s.).  sn.  185,  211,  216,  25:). 
Protus  (s.).  S5. 
Provincia,  (55. 
Pruvinenses  solidi.  77ii. 
Pruvino  (Slophanusde).  7(5». 
psalmi  p(i;iiiteiitiales,  li:j.  121-2, 1434. 

155-(5,  294. :)()!. 
psolmns.  ps..  %-7,  100-1.2-3-4-5.6.7.8. 

110.l.2-:)-4.5.7-8,  etc. 
Psalteriiiin.  113-4, 120.  2:)  1-2. 273-9. 
Pseudiiniim  custriim.  59. 
piier  [clericuhisl.  9(5-9n.  100.5».9,  li:). 

545-7-8,  120.1-2  4,  etc. 
pitum.  9(5,   !()2-4.7,  122-:)-8,   |:)0.2, 

147,  i:>().9,  17:i.4-7.  ISO.  2i:)45,  2724, 

220-4.7. 29:>.  :io4. 

Puriricnlio  Iv  Marijo,  74,  1N>,  111-2. 
1724)4.  23S.  2*5.  -2:4.  272-:i,  3(5S,  :J75, 
3S:J, 


Quadratresima,  99.  111.2.:).4-5-(>-7. 154- 
6.9,17(57.8.  !S0,  208,  2:)2-:).S.9, !^5!.2, 
•270.25-6,  ims,  322-:).  346,  :151. 


"t: 


TABLE    ALPHAB6tIQUE. 


407 


Quatuor  coronaii  (ss.).  88. 218. 
qiiatuor  teinporsi,  ^H>.  115,  \hi,  2:l:2-5-6, 
*Jti. 

Suinidius  (s.),  31. 
uinquagesiina,  DO,  109,  113,  in.^\2, 
251.  2723. 3i>l. 
Quintianus  (s.).  45. 

Quintinus  (.s.),  11.  IS.  W,  IW.  W,  215, 
227.  25lk3.  :IS» ;    -  (S.),  civitas,  215. 
Quociacus :  vof/.  Cociacus. 


racenioriini  (henedictio).  1*.)7. 
Hadogiindis  (s"),  tt.52. 
Radix(Guillelmus).  7(Wi. 
Radiilphus,  23 ;  —  Sln ;  —  82n ;  -  <\n ; 
—  (larnotensis.  75i» ;  —  de  s»  Nica- 
sio.  85». 
Raginardus  :  voy.  Ludia,  Piot. 
Ragnul])hus  (s.),  42. 
Raguniardus.  7(>i». 
Rainaldus.  Rainardus,  73n,  271. 
Rainaudus,  73. 
Raini,  Raini  palinaruin,  %,  114-S,  l:i5, 

158,  177-8,  221-8,  2:«,  252,  275-7. 
Raphael  (s.).  :m 
Rashatis,  nioQast.,  55. 
rasura,  Ui>. 

raUonale,  V^l  147,  288. 
Raygnaudus,  7t>n. 
Raymundus,  76n. 
receptio  arcliiepiscopi,  22G. 
reconciliatlo  j)(£uilenlis,  :i24. 
rerectio.  133,  «W,  281»;  -  geiieralis.ltXi. 
relectoriuin,  115.  131-:^,  172,  1<.)4.  2t>5, 

287-9.  299. 
Regiensis  civitas,  07. 
reginu*  inuuctio  et  coron.,  225-6. 
Regislestis.  S9n. 
Regnaudus,  7r>. 
Regulte  Ilieronyini,  235. 
Regulus  (s.),  :i5. 
Reguin  (lihur),  2:35. 
Reinaclus  (s.),  55. 
Reinedius  (s.),  29. 

Reniense  torriloriinn,  215,  39.  47.  (»1-2. 
Reiiieiisis  ecclesia.  92-7-9. 1014-9. 111- 
3s*^)-9,  120-24U.  1:{1. 2-3-4-5-8-9,  141- 
5-7-8-9,  150-:W>-7.  22(»-7,  2:U-7-9,  244- 
9 ;  —  pagus,  32,  (»0-7. 
Remi,  Reinus,  civitas,  10-1-4-7,  21-(S-7, 
3S-9,  4;W>-8,  5()-2-:M-5-0-9,  (i2-:i-9,  Sl- 
5-7, 90, 191. 20^-5. 21 2-:i.5-9, 220-4, 231- 
7-9,  247,  255-7.  2tU.  274. 
Remigii  (Si)   ecclesia,  10(».  lU»,  121. 
i:i5,  144-54»,  l(VS-9. 17S.  210-1,  22:J-C»-7. 
8,  269,  279.  2*.)0-l,  :U)2-3-5. 
Reiuigio  (Fulco  de  So).  74n. 
Remigius  (s.),  17,  21-7,  59,  02-:^,  72-3, 
86.  96.  108,  135.  lii,  154,  KW-O.  170-1, 
210-1  -5-9, 2:11 .  2W»- 1  -2-4-5-9, 251 4\,  2(>9, 
270, 291-2, 303-5. 34i,  364. 
Renaldus,  172n,  271 ;  —  79n. 
Reuaudus,  8Sn. 


Renoldus,  77n. 
Reoiiiagum  cfenohium,  \MS. 
Reomense  inonasterium.  2*.). 
responsorium.  100,  1:57.  Il-T».  \'M\'l. 

165,  170-3-6-7,  lW-1-2,  etc. 
responsuai,  25,  9:i.in.  95.C»-7-S.  101-24. 

54V7.8.  Il0-I.2.:i.4.  etc.  ims. 
Resiirrertio,  i:W.5.7..s.  145-9.  lsi»-2.2:n, 

2i):Vt.  :isi. 
rcvelalio  altaris  .SS.  Petri  ct   Pauli, 

25S. 
rex,:J27.  :i4t,  :Uj2.  -  i^jus  inunctio  ol 

coronatio,  222-:i-4-5-(». 
Ricliarius(s.).  :K 
Rigohertus  (s.),  2(»,  15,  72,  SO,  I67-.S, 

ISV,  20:i.  215,  24M-»,  256, 2(W,  270,  m. 
Rigot.  Rigoz  ((fuido),  2:i.  91  u. 
Riviaiius  (s.),  4:i. 

Rohertus.  75n;  —  Theutonicus.  77n. 
Roceio  (Alanus  de),  77ii. 
Roderonicus,  7. 
Rodomum  [Redonisj,  26. 
Itodonica,  civltas,  (V». 
R(»donicus,  civitas,  10-4-9. 
roella,  197. 
Rogatianiis  (s.),  i2. 
Rogatioiics.  i:jr».9. 141-3-4-5, 182.  221-8, 

^/11-2-3.4. 
Rogerus,  4Sn ;  —  de  Fosseta.  90n ;  -— 

de  Porta  Carceris.  77n ;  —  de  Porta 

Carceris,  junior,  89n,  161n,  193n. 
Rohardus,  79n. 
Rohiis  (Rodulphus  de).  SOn. 
Romana  ecclesia.  LV».  176. 
Romant  (Petrus).  86n. 
Roinanus  (s.).  :?2 ;  —  60. 
Romaricus  (s.).  57. 
Rosetura.  civitas,9(). 
Rotenus.  (»4. 

r^othomHgus,  rivitns,  44.  54. 
rotulum,  5sl. 

RulTcio  (Guih.  de) :  voif,  Russcio. 
Ruflfus  (Oilo),  75n. 
Rufinus  (s.).  10.  4:»,  8V,  20:J. 
Rumi^imiaco  (.loannos  de).  2:). 
Knmi^rni  (.Nicolaus  dc).  7iii. 
Russeio  (Ehalus  do).  7Si»,  2l(»n;     - 

(Guihurgis  do).  77ii. 
Ruslicus  (.s.'.  :17,  60,  :)4i ;  —  :VS.  49;  - 

.58 :  —  (»:{. 


sahbalum,  95-6,  108-9,  llOn.  112-4-5-7- 
S,  l:n-9.  1I4)-S,  elr. :  —  sanctum.  25, 
122-:J-7-9, 131, 1 V9. 252,  :W7nS,  :r»l.:j. 

Sahianus  (s.).  29. 

Sahina  (s'),  55.  Sl,  2o:J.i, :»)(». 

Sahinianus  (s.).  71. 

Sahinus  (s.),  iS. 

sacerdos.  IH»,  102-:$.  117.  l20-i-."».6-9.otc. 

Sacerdos  (s.).  15. 

Sacramentarium  S.  RcmiKii»  305. 

Sacrainentoruin  (liher)  Roin.  eccL, 
316,  :i28. 


408 


TABLE    ALPHAB6tIQUE. 


Sacramentum  (SS.).  252-9. 
sacrarium.  25,  i234-o-7^S.*J,  130-1-2-3. 

loS.  221, 28()-l-2.34-5-6.7-8-9.  325-7-«. 

348. 
sagum  lineum.  128.  2K5. 
salbenedictum.  :i53-5-6. 
Salaberga  (s').  5S., 
salis  (benedlctio).  «U^. 
Salodorum  castrum.  59. 
Sulome.  246.  257. 
Salomonis  (libri).  154,  235. 
Salviuianus  (s.).  28. 
Salvlus  (s.).  47. 
Samson  (s.),  13.  .'lO. 
SanctoncB.  3. 3<)-8,  .>t,  «7-.S. 
Sanctonicum  territoriuin.H,  44). 
sanctuarium.  146. 
Sauctus  (s.).  43, 370. 
Sanctus  tropes,  <U>i-5-6. 
sandalium.  i:W-2,  ^7-8. 
Sanguis  Diii.  124. 22<5.  283. 327. 
Sanson.  86ti. 

Sapientite  (liber).  154, 199,  2:{5. 
Sarkeus,  90. 
Sarrois  (llngo  de).  9()ii. 
Saturninus  k).  is,  (5:^-7, 89. 160. 
Saula  (s>).  6^2. 
Savina  (s").  2;  —  2. 
Savinani  (statio  atl  Sanctani).  ;^ 
Saviniauus  (s.).  2.  . 
sceptrum,  22:)-4-5. 
schola.  130,  263. 


Scholaslica  (sM,  4^S. 
scholasticus.  72-:{. 


scismatici.  327. 

scola  :  vou,  schola. 

scrutinium.  :H5-6  351. 

Sebastianus  (s.).  73. 171, 24o.  257. 271. 

secreU.  100. 116.  151-2.  'MO. 

sedes,  120-44S-9.  225,  278,  281-3.5.  :^28. 

Sedunum.  civitus.  16,  :I9,  58. 

Segestrum  monasterium.  58. 

senescallus.  68.  2214. 

Sennes  (s.).  82.  195. 

Senones.  7.  :n,  44, 55,  71. 

Senonicum  territorium,  48, 65. 

Senoti,  15. 

Septem  fratres  (ss.),  81, 192. 

septimana,  93-9,  100-9, 1134  5-8.  etc; 

—  niajor.  275 ;  —  pa.schaii.s,  179,234. 

238,277. 
septimanarius.  :)02. 
Septuagesima,  10(>.8-9fi,  110-1-2. 154-7. 

16S,  171.2.:J,  222,  2:31-9, 244)- 1-4, 251-4, 

268-9  271-34  2*.I6. 
seauentia.  9(ks!  102-3-4-5-7.  112.  13r).6- 

i^S,  144-5,  etc. 
Serenis  :  voy,  Sennen  (s.). 
Serenus  (s.).  60. 
Serianus  (s.),  28. 
sericus,  122,  280 ;  —  albus,  280. 
sermo,  104-5-8,  114-9.  151-2-3. 172-5-8. 

184-6.  190-1-3-6,  200-5-7.  212.8,  242, 

278,  295. 


Servatius  (s.).  40, 
serviUum,87.92.3,  114.  160-1-3.  172-6, 

193-4-7, 226-9.  230-1-5-7-8.9. 
Sesanna  ( Joannes  de).  K^rt. 
Seulfus.  271. 

Severinus  (s.),  :I0. 62 ;  —  66 ;  —  66. 
Severus  (s.).  .52. 
Sexagesima,  109.  112,  174.  m  £i]. 

27:m 

sexta.  1114-5-7-8. 120-2.  I32.:i-K,  otc 
Sezeuna  ( Johannes  de),  2H. 
Siagrius  (s.).  6.  54. 
Sidronius  (s.).  48. 
Sigismundus  (s.).  ;i9. 
Sigislericus  pngus,  hS. 
sigimni,  119.278,  2934-5;—  [dothel 
1 17. 135. 1 41. 263-4-5. 2S7, 292^,  :i01.i 
Sif(onius  (s.),  .VS. 
silira,  :352. 

.Silvanectum,  castrum.  :J5,  84«. 
Silvanus  (s.),  58. 
Silvinus(s.),31. 
Simeon(s.).  111. 169,:)20. 
Similianus  ts.i.  10,  45. 
Simon  (s.).  87,  ^l.^  2.')0-8 ;  —  vircdomi- 

nus,  2:1. 
SiinpJicius  (s.),  20.  46.  86;  —  82, 195. 
sindou  :  voff,  synclon. 
Sintlnlphus(s.i.  62. 
Siniriiis  (s.).  .Vi.  84.  204.  24S.  2r»8,  270. 

300. 
Sixtus  (s.).  papa.  8:1, 107, 21S.  2.5S.  m ; 
—  Remens.  cpisc,  15,  .V>,  84. 2o4. 
248,  258,  270,  m, 
Smaragdus  (s.).  IIK 
solemnitas,  107.8,  1:«,  1.57-9.163,210- 

6,  2:n.  2(»2.34,  296. 
solium,  222-.V6. 
Solleinpnis  (s.),  59. 
Sotor(s«).  74.  175. 
Sothus(Mattlueus),21.'». 
Sparnaco  (Nicholaus  de),  74fi. 
Sparnato  ( Joannes  de),  72n. 
Speusippus  (s.),  27. 
Spiritas  sanctus,  :)51,  :IS5. 
spongia.  125. 
stallum.  97,  224. 
stapeta,  stapletus.  144n  :  vay.  lape- 

tum. 
statio.  141-34-5-6,221,294. 
Stephanus,  H4n ;  —  junior,  2:i 
Stephanus  (s.),  3 ;  ~  papa,  82,  191» :  — 
protomart.,  72,82,91, 104, 164^,  196- 
7, 227,  244)4-8,  250-:^9. 2(V5-7, 299, 30fi, 
,317,360-1-3  8,  371-2-4,  :iSl.  Vofi,  Iii- 
ventio. 
stola,  110-:i.9.  17:J,  272-8;  —  candida. 

352. 
Stratoclianus  (s.),  47. 
subdiaconus,  2.'»,  96.  100-1.2-:}-4-.V9.  etc. 
succontor,  75, 80,  <.)7.  101-2.  Iia  12:M. 
1334S.  147.  161-8-9.  1T3,  193,201,210- 
1-5, 280-9, 303. 


TAIU.K    ALPHAmiTIQUK. 


400 


Siidegunda  (s").  H:  voif.  Radegundis. 
Suessio,  S-ni.  civilas,  i,  104-S,  U-r», 

:»9.(W.  71-7n. 
snffra^in.  HKK  m,  li>0,  i;n-u.  lCi. 
Snlpicnis  (s.).  1,  27. 
Suninn,  Ihivius,  18. 
superviirilia.  0:i4.  101,  S». 
Supplicfus  (s.) :  tof/.  .Simplicius  (s.). 
Surris  (Guillclmus),  ^2:J. 
Svlvesler  (s.),  :u; :  —  (Mi ;  —  papn,  1)1, 

*16.>(i,  251.(5.  2<iC). 
syinboluin,  SJ7.  31*.).  :r»l-2.3. 
Symoii :  ro//.  Sinion. 
SVinphorialii  (S»)  rcclcsln.  1(K).   ll(», 

*  |:j:i-(>,  1  Vin,  1:m,  201  .  210, 22(»,  2lK)l-0, 

S<M).l. 
Svmphorianus  (s.).  1  i.  53,  S4^1. 20,  21S, 

*2:»s. 

sviidt)!!.  12i-:>-0,  2S1.2.(). 

tahiila  leclionuni,  221.  21-i;—  inalri- 

riilanit,  li:ij). 
Tacinnus  |(>acianns|  (s.).  (il). 
Tadivus,  aposl.,  :i-44. 
tapetum,  2S0,  20i. 
Tardinensis  pagus.  \), 
Taruaiinense  lerrilorium,  r>6. 
Taruannensis  episcopus,  31. 
Tanrinus  (s.),  52. 
Tavcllis  (Gerardus  de),  88n. 
Tempiuni,  22Sh. 

tempora  :  i*of/.  quatuor  tempora. 
Temporale.  *.)s>i,  23l-:>-(>.8.9. 
teinpus  pasctiale  :  ro»/.  pa.schnle. 
terlia.  9S,  114-S,  120-2,  i:J2.:).vS,  140,  etc. 
Teudericus  (s.),  11  ;  coif,  Tlieodoricus 

(s.). 
textus.  119,  120-7.  22(),27S.9,  2S4. 
Tharuanneiise  territ. :  voy.  Taruan. 
Theba'i,  :vS.9,  (il. 
Ttieodehildis(s),  Gl. 
Theodorico  (Gilo  de  S"),  83» ;  —  (Odo 

de  S"),  SOh. 
Theodoricus,  S5u;  —  (s.),  11,  47,  80h, 

81.  ISS,  247,  257.  29S. 
Theodorus(s.).  h8.  2IS. 
Theodosius  (s.),  12,  49. 
Theodulphus  (s.).  :J9. 
Theodulus  (s.),  7S,  1S2. 
Theopliunia,  :W)7-S.  319.  320. 
thesaurarlu.s.  75,  KSh.  i:r>,  290. 
thesannis  ecclesiu*.  21(i. 
Theiit«»niciis:  voij.  Rohertus  Theuton. 
Tholos.i  :  vnij.  Tolosa. 
Tliomas.  IKu;—  S(>;/ ;  —  (s.)  apost., 

Sl,  91-4-5-9.  1(M),   l(i:«,  188-9.  190.  22S, 

2:tt).  r!i7.  2:)0.7.  2(»:i.  2^.>S ;  —  (s.)  Cnn. 

tuariensis,  91. 104.  1(m,  25|.4.:J74.:«S1. 
Ihurihiilum .  2.5,  102-7.  119,  12:J-4-0-7, 

1:U).2  3,  14:3.i,  etc.,:J'.s,:J51. 
Tiberiiis  (s.),  6^4. 
Tihnrtius  (s.).77. 1SI-:{,291  ;^s:j,  li)S- 

9,  24^.  2:iS. 

VII 


Tigris  («.).  29. 
Tiinothei(Si)ecclesia.mji,  144.  201- 

2. 227.  :UK). 
Timoriieus  "(s.).  14,  54.  Si,  201.2.  248. 

258,300;—  14,  H4. 
Tirsus  (s.),  58. 

titulus  iectlonis,  127-9. 149,  286. 
rohias.15.5.206.  2:«). 
Tolosa,  18,  3(i.  59.  (i3-7. 
tonus.  9(i,  10:i.7.S,  110-1, 121,  131-2-4-7. 

174,  288-9, 
Tornacuin,  59. 
Toronlcus  :  voy,  Turonicus. 
Torota  (Anselms  de),  72h. 
tractus,2.5,  l()0-9.111.2-4.(i.7.121-9,  etc. 
Transfiguratio  Dni.  24S. 
Iranslatio,  78.  80-1.2-34»,  ISi-S-O,  190-2- 

3-8.  210-1,  22S,  24(5-9.  25(i. 
Trecic,  2S,  30.(i-7-S.  49.  50. 
Trecarensis  |Trever-s|  pagus,  47. 
Trerassiuum  territorium.  2(i-9.  42. 
Trecassinus  pagiis,  2S.  40,  55. 
Trcveri.  2,  9,  1.5,  29,  42.  :)5,  (iS. 
Tricji',  civitas,  2  ;  voy.  Trecjc. 
Tricastinum  oppidum,  29. 
Trinilas.  147,  l.V2-:U,  184-5,  2;J5.6-7.S, 

252-4,  ^m,  352,  309,  :n(i,  :IS4. 
Trinitatis  ecclesia.  117n.  l.T»,  142)i.  14^), 

274.2tH).1.2. 
Trojanus  (s.),  3. 30,  (i7. 
Trophimus  (s.),  70. 
Trudo  (s.).  06. 
Tuliuin.  57. 

Tungrensis  episcopus.  44)..3.  57. 
tunicu  regis,  !:2K  2S0;  —  suhdiaconi. 

12:^.7.  i:i9,  l.">s,  is.5,  219. 
tunicalis,  224. 
Turiauus  (s.),  4S. 
Turnis  civit.,  19;  t'oi/.  Turones. 
Turones.  Turonus,  7,  lMi-8,  47-9.  .57. 

61  2-5-9,  71. 
Turonicus,  14. 
Turpinus.  S4ii. 
Turrictt».  2.  9.  13. 
turris,  120.  176,  184,  206.  22(t,  278;  - 

velus,  278.303. 
Tyburcius ;  voy,  Tibnrtius. 
tymiamata,  351. 


unctio.  22.5. 

Uri)anus  (s.),  79, 1S:{,  23(i.  2U5. 

urceiis,  225. 

IJrsinus  (s.),  (54. 

Ursmarus  (s.).  37. 

l.TSUs  (s.),  i:i,  51 ;  —  .59. 

Uzecia,  civitas,61. 


Vacuns  (llaino),  Sln. 
va^ina,  22:5-4. 
Valencia,  civitas,  :38,  (iO. 
Valenciame.  portus,  47. 
Valentinum  (slatio  nd  Sm).  -^^- 

27 


410 


TABLE    ALrHABfiTIQUE. 


ValeQtinus  (a.1 74, 1124. 175, 274. 

Valerlanus  (s.).  40, 77. 18U,  291 ;  —  57. 

Valerius  (s.),  10,  45 ;  —  29. 

Vales  (s.),  41. 

Valle  Grignnosa  (Guillelmus  de),  23. 

Vallis  Vebrona,  47. 

Vapincurn,  6,  29, 36. 

Vapinffiin,  Vapingum :  voj/.Vapincura. 

vascunis,  352. 

Vasionensis  clyitas,  31. 

Vebroua :  vo;/.  Vallis  Vebrona. 

Vedastus  (s.),  2,  ;M,  59. 

velum,  25, 221. 

Venantius  (s.),  61. 

Veranus  (s.),  65. 

V^ermendorum  pagus.  18;  uo.t/.  Virman. 

versiculus,  96-7-8,  103-5,  111, 121,  etc. 

versorium,  117. 167. 268. 2714J-4-5, 297- 

8-9. 303-4. 
versus,  v,  96-7,  lOi-6.7, 110-1-2,  etc.,363. 
Vcrtanense  monasterium,  40. 
Vertaum  monasterium,  62. 
Verzelaio  (Michaei  de),  74h. 
Verzeliaco  (Symon  de),  78n. 
Vesoncio,  urbs,  45. 
vesperaj,  936-7^.  101.2-4-5-6-7^9, 110- 

1,  etc. ;  —  pro  defunctis,  il7, 304. 
Vesperum.  322.  XJO. 
Vestennus  vicus,  47. 
vestimenta  sacra.  102. 12.%  130-14),219, 

2S3.7-»,  305, 327  ;  —  insigniora,  223. 
vestis  sacra,  129, 190-6,  264,  2S5-8, 298, 

Vetula.  10. 

voxilJum,  141-3-7. 

Viator  (s.).  55.  62. 

Vil)ianus  (s.),  54. 

vicarius.  119,278. 

vicedominus.  76n. 

Victor  (s.).  28 ;  —  30 ;  —  49.  376-8 ;  — 
.V>;  —  58-9;  —61 ;  —  141,292. 

Victoricus  (s.),  46,  68,  90,  162.  262. 

Victur  (s.),  18. 

Vidulensis  porta  :  vou,  porta  Vidul. 

Vienna,  6,  16, 30-9,  40. 4)2-7. 66. 

vifcilia,  934,  101-5-6-8,  120,  145.6nS.9, 
150,  160^.  170-1-:}.  180-5-7,  194-8-9, 
204-7-8.9,  215-7,  221.  ^2-3-5-6,  240, 
250-2,  260. 2S>5-7, 303,  327 ;  —  pro  de- 
functis,  111-34-7,  139, 154-7,171,232, 
274,296. 


Vifforius  (s.),  64. 
Vilcasinns  j)agus.  64. 
Vinceutii  (S.)  capella.  14tn,292. 
Vincentius  (s.),  28,  73,  171.2-4.  244-5. 

257,271,375.  ;?83;  — 44. 
Vindocinum  castrura,  40. 
Vlnraacensis  pagus,  69. 
vinum.  125^^.  131.  221-5, 2S34-5-7. 
virga,  130,22:)-4-5,287. 
Virgines,  371. 

Vlrmandense  oppidum,  63. 
visio,  157. 

VisiUtio  b-  Mariie.  247. 
Vilalis  (s,),  58,  78, 181 ;  —  74. 175. 
Viterbio  (Henerus  de).  23. 
Vitula  (Philippus  de),  79n. 
Vitus  (s.).  80, 184. 
Vivariense  temtorium.  39.  47. 
Vivencius  (s.).  m,  85.  204,  2tS.  m 
Vonto.  Voulo  (Henricus  de).  90n. 
vox  altisona.  132-5. 146-7, 174,213,290- 

5 ;  —  excelsa,  26.'). 
Vuinobaudus  (s.).  96. 
Vulfta  (s«),  29. 
Vulfrannus  (s.),  :^,  38. 
Vulmarus  (s.),  45. 


Walericus  (s.),  69. 
Wandregisilus  (s.).  49. 
Warmeriviila  (Fulco  de).  73n. 
Wifrannus  :  voi/,  Vulfrannns  (s.). 

X-istianitas :  voy.  Christianitas. 
X:istianus :  rot/.  Christianus. 
X^istina  :  voff-  Chrislinn. 
X-istoforus :  voy,  Cliristophorus. 

yconia  :  voij.  icon. 

Yoles,  76n. 

Ypapanti :  vo.f/.  Hypapanti. 

Ypolytus  (s.) :  voif,  Hippolytus  (s.). 

Ysaias :  voy,  Isaias. 

Yvo,  90n. 


Zacharias  (s.),  43. 
Zeno  (8.).  74. 175. 
Zoticus  (s.),  74, 175. 


11 


TABLE 


de  la  po^sie  liturgique. 


AONUS 

Avem  Joannes  ia  deserlo,  366.  Foiis  indeiieiens,  366. 

Deus  deorum  ereulov  [Hepeii.hym-  Lux  lucis  Verbumqiie  [lUH4.'i{,  366. 

nol.,  UiM'],  iMi6.  Mortis  dira  ferens,  :)67. 

Factus  hoino  sumpta,  :)G6.  Vulnere  quo,  'dHVx 

ANTIENNE 

Alma  redemptoris  inaler  \Repert.  liymncl.,  862],  146, 1524),  199. 

EPITRES 

Ad    laudem    regis   glorue   [Repert.     Laus, honor, virtus... nostrodosanct., 
;«t/mnol.,  187j,S(il.  362. 

Vernant  fortia  jani,  :J61. 

GLORIA 

Cujus  reboat  in  omni  gloria  [/2epeW.      Regnum  tuum  solidum  [17:271],  .T)(). 
hymfhol.,  404CJ,  m  Spiritus  et  alme  |  i\r.mi  :m. 

HYMNES 

Ad  coenam  agni  providi  [liepcrt.hym'  Dcus  creator  omnium  I4426J,  ir4,  2tN). 

nol.,  110],  137-8-9.  Doctor  egregie  [4791],  188. 

/Eterni  Patris  unice  16671,379.  Ex  more  docti  mystico  |ri(UO|,  114, 

^{'Uerni  Patris  unicun),  379.  275. 

Audi  benigHecnnditor|lU9|,  116.  ExuUet  c(rlum  laudibus  |:».s:)!2J,  16:), 

Aiirea  iuce  [l.WJ,  1^7  8, 190-1, 297-S.  172.5-6. 181-2-9,  liK».  212.  298. 

Aurora  dicm  nuntial  1 1627 1, 378.  (^audo  mater  |6858 1,  202. 

Ave  crux  lignum  iiohiic,  378.  Gaude  sacrata  |69:^}|.  160. 

Avo  maris  slella  |1S89I,  178.  Gaudeat  ecclosia  [7078|.  16:). 

Beata  nobis  gaudia  |2:):$9|,  150.  Gloria  laus  [7282],  120,  278. 

Cliunis  novio  Jerusalcni  |2824J,  137-9,  Hostis  Herodes  |807:)J,  107. 

144).  Hujus  obtentu  {81621, 179, 19.5. 

Christccjui  lux  cs  et  dies  i2934J,  KiC.  Iste  coniessor  [9136J,  161,  180-8.205, 

9,161.178,21:1,270-6.  mi 

Claruin  pater  Augusline,  379.  Jam  lucis  orto  sidere  [9272],  118,  150, 

Conditor  [37:J4J.  96.  277. 

Crux  fidelis  [4019],  25, 128, 221, 285.  Jesu  nostra  redemptio  [^-.821, 146. 


412 


TAHLE    DE   LA    POKSIK    LITURC.IQTTE. 


Jesii  rederaptor  strculi  Verbi]ni|9640], 

102-545, 111, 131.  tW.  150-:^-9.  Ua-7.9, 

173,  185-7,  193-U,  20o,  :2104J.O.  242, 

2(52.  270. 
Jesu  salvator  sai^culi  1 06801. 21 A,  2S7. 
Jesu  tuorum  milituin  |961H].  37S. 
Landii  mnter  Ecclesia  110210].  379. 
I^ucis  creator  optime  110691],  156-9. 
Mnpno  salutis  ^^audio  [tlOU],  119.278. 
Alarlyr  Dei  [11228].  165,  170.  181.200. 

1-2-3,  m. 
Nnnc  sancto  nobis  Spiritus  [125S6]. 

150 
0  lux  beala  Trinitas  [13150J,  152-6-9, 

270  291». 
0  quain  Klorifica  1 13516].  201. 
Pra^clnrift  Helenu^  f  152521. 175.  273. 
Pra\sul  Hemigius.210;  uoj/.  Reinigius 

prnosul. 
Quem  terra  pontus  flethera  1 1631 7  .205. 
Kector  potens  verax  Deus  1 17iM)l  1. 150. 
Remigius  pnesul  meritis  [17:^»!)!.  170. 
Rerum  Deus  teQax  [17328),  150. 


Rex  ploriose  martyrum  [1745;il,  175, 

lSl.3-4,  191,214. 
Rex  irlorioso  pnrsulum  |17*^^j.  165, 

18i.  191.203. 
Salve  fesla  dies  [17949'.  i:i5,  290. 
Sancte  Dim  pretiosc  !  IStAl  .  196. 
Sanctoriim  merllis  |1S607!.  16.'»,  is.'», 

193-9. 201.2.S.  212. 4,  2tW.  ^'.IS. 
Sidus  solare  1 1S1I75-6',  r>2  3. 
SiKUum  crucis  inirnbih;  jlsW)',  1S2, 

206-7. 
Summe  lan?ilor  ( 19()79. 107161, 114.275. 
Te  Deum  iaudamus  12(HH5!,  97.  pas- 

sini. 
Te  lucis  nnto  lerminuin  1201:{SI,  137, 

150-4,  2^11). 
Tellus  et  nMbia  jubilcnl  |2(l274l,  I2t». 

2s:j. 
in  qiicant  Inxis  \^\mi  1S5  6. 
Veni  rroator  Spirilus  121201-',  l5tK 
Vexilla  10^1^  piodcunt  l^USIj,  121, 

279. 
Virgiuis  pioles  [21703',  177. 


PROSES 

Inviolata  inteKra  \Jiepert.  hymnol,,     Sospitati  [19244 1,  161, 
9094],  146, 1T3.  199. 


SANCTUS 


Deus  Pater  cujus  prrescntia.  365. 
Fons  vivus  vitiu   [Repert.  hymnol. 

6i53),  m>. 
Genitor  oinnium  [7207],  365. 
Perpetuo  numin..  :UV5. 
Priucipium  sine  principio,  365. 


Rex  sine  principio,  365. 
Sancte  in^^enito  [tHUSSl.:mi. 
Sanctoruin  cxultalio,  :^j. 
Summe  Pater  deitntis,  3(>>. 
Trinitas,  unitns.  dt?itas  120571 !.  :{(»5. 
Voci  vita  sil  unita  L22072|.  :3f»6. 


SKQUENCKS 


A  rea  [/?c/)ere. /iiyiniio/..  16],  200,370. 
A  sublimi  statu  primi  [40],3S0. 
Ab  arce  siderea  descendit  |50|,  38i. 
Ad  celebres  1 1001,  135, 151,  209.  210-1. 

29l,3a3.:}70. 
Ad  honorem  patris  Mnfflorii !  147!,3S(». 
Ad  honorem  luuin  [170].  376. 
Alle  coeleste  necnon  [801 1.  370. 
Alina  chorus  Domiiii  |82I}.3G9. 
Alme  inundi  Jesu,  291.  369. 
Animeinur  ad  a|?onem  [10951,  :{75. 
Ante  tborum  virj^inalem  |11S1|.  379. 
Anren  virga  :  vny,  A  rea. 
AveMaria[lS^9].96,368. 
Ave  maris  slella  Dei  [1890],:n3. 
A  ve  inaler  Jesu  Christi  [19361,  :)77. 
Ave  inundi  spes  Maria  [1974].  :{71. 
A  ve  sidus  lux  dieruin  [=  21 15].  :i94. 
Ave  virgo  singularis  [2248].  377. 
Henedicta  sancta  [24:jl].  15:i.  :}69. 
Ceciderunt  in  prccclaris  [27(^j,  388. 


Celebreinus   victoriam    Ner.  [27:101, 

:J76. 
Celsa  pueri  coucrepcnt  127ni,  :^VS. 
Christi  cnlix  quain  prsrclanis.  :K). 
Christi  hodioma  pnnsriin.  CJOtiS'.  :|f»S. 
(^iristo  inclvla  rauditin  I3l52i,  :{7(), 
Clara  chorns  diilce  i:B»7!.  M\, 
Clnre  sanctorum  |:m6I.  160.:<.  ts^2.7, 

190-46,  2027. 215,  :J71. 
Ca»leste  (H*jr;nniin  liodio  )3M3|,  :?(»S. 
(^a*Ii  solciii  iinilaiitcs  |:^513].  :i7S. 
Cniuraudenles  exultem.  cxu  11.1:17'.^'. 

:iSi). 
("ongaudentes  oxultftm.  voc.  i:i7'>5'. 

161,  :no. 

Cor  angusluin  dilatemiis  j:H>()!.  ^177. 
Corde  puro  incnle  iminda  1  .iOf )7 '.  :>* ». 
(^orde  voce  pulsn  melos  ':»9I  1 1.  '<M'}. 
Deuin  triinim  ndor«^mus.  ^lSk 
Dies  ista  relebretur  {kVllim. 
Duro  vei  le  sunt  olivie  [4S58J,  37:1. 


TAHI.K    DK    I.A    POKSIE    LITr^ir.IQTtE. 


m 


Duleis  odor  Nicolai  1401+1,  :no. 
Eoce  ilirsallolUMiila  ir)0iK)|.:n7. 
Ecce  dios  cclebri^  lux  |:*m)l,:j7r>. 
Ecce  dies  pnfoplala  (5107 1.  'M'}, 
Ecce  dios  inumpbalis  l.'»!!!)!.  iMu. 
Ecce  niajrno  saccnloli  {r)UOi,  :is7. 
E«*cc  niarlyr  ])riniiliviis  .")Hi],  :?72. 
Eia  recolafnus  lauilihns  ir):>2:J|.  :M)S. 
Eia  simul  |»2ii?i.  lOi-.m  174,^210.1.3. 

Epiphaniam  Doinino  fr)i97l.  107.  :ttVS. 
Ex  ratlice  charitalis  JA-m  ,:176. 
Exultemus  el  hvlcmur  (575:31,  :377. 
Eva  sinml :  voif,  Eiu  simul. 
Fesla  Chrisli  omnis  !(»lll  1.:KVS. 
Flore  vernat  virifinali  IftnOl,  1112, 
Fons  pnrclarissinnjs  et.  :{SI. 
Fralernajrralanler  [0552',  11^24-7,2(^2- 

4.21-2,371. 
Fulgens  prfipclara  rutilans|  WVOl  |,:3rKS.O. 
(raude  Dei  penitrix  ift755l,  'Mli. 
(;audeeia(«767!,  lfi:3,  :370 
(^iiude  prole  Gnvcia  !r)OI2|,:377. 
(laudc  Koma  caput  [()92S]. 
Gaude  Sion  et  laMaro  |(iUi7|,  :iS2. 
Gaude  Siou  qua>  diem  recol.  j<>95r)], 

:m 

Guudo  suporna  civilas  ^iWX  ],  'Ml. 
(ienoveffc  solcmnilas J7213|,  :n5. 
(iloria  simil..  273:  — -  Eia  simul  ? 
Gloriosa  dies  |7:{11|,  1(>S,  170,  184-5, 

198.9,  ms.  212-5.0.  :ni. 
Gratulantcs  celehrcmus,  :3S1. 
Gratulemur  ad  fcstivum  [7MSI.  :n4. 
Hac  clara  dic  1749V|,  10:J,  144),  174, 201- 

5,  :3(VS. 
Heri  niundus  exult.  (77(K)l.:n4. 
IlodicrniP  lux  diei  |70451.  'M\. 
In  excclsis  canilur  nato  |.sr)S:{],  :M:\. 
In  nalale  Salvaloris  |S()9H,:»74. 
In  sapjcntia  disponons  |S75I^|.  :>S!). 
In  superna  civilate  |s7()31,  '^^**- 
Inter  natos  muliorum  |90:W|,  :i<K 
Inviolala,  intesrra  p.HKW|.  :ni. 
.Terusalcin  e»  .Sion  fili;i*  i9ii2|,  :^so. 
.lesse  vir^am  humidavit  |9i5s|.:',7S. 
.hihilemus  omnes  una  |9Str)|,  :ir»7. 
Juhilemus  Sa|val.)ri  |1>S20|.  :{74, 
Jucundare  plohs  rnlnlis  |*Ni.-,l.  :iss. 
Judiea  incrodula  |'.tS(U)|.  i:?(»-S. 
La'tahundi.juhilpmus  |99S9).  :m 
l.adahundus  (10012|,  102-5.  ir)9.:ms. 
Unde.jucunda  melos  [102()5|.  :370. 
Laudemus  omnos  inclvta  [  10:^1  M')|.:n7. 
Uiudcs  crucis  [10:J(W)i,  145,  ls:{,2(M),.m 
Laudes  salvalori.  s-is  |10417|,  i:m,291. 

:M59. 
Laudum  carmina  creatori  [10471  |,:i70. 
Laus  crumpat  ex  alTectu  I  t05US|,  :177. 
Laus  est  Pati'i,laus  sit  Proti  [  =  10.5:39|, 

:3S9. 
Uus  Hlu  Christe  «|ui  os  [105511.  :{70, 
Lux  advcnit  veneranda  |107()9],:3S3. 
Lux  est  orta  gentihus  [i0S19].  :{74. 


Lux  illuxit  dominica  [  10S:31 1,  :n(V 
Lux  illuxit  triumphalis  j IOs:ti.|. :N'). 
Lux  .jucuiid:i  lux  in<.  |IOS10|.  ^nC). 
Ma^rnus  Dous  in  universa  [1I0:I2|,15L 

:{IVS. 
Mano  pi  inui  sahhali  [llO(»ij,r.W)-7. 193, 

291,  :no. 

Martvi'is  cgrcgii  triumphos  [I127()|, 

38:f. 
Marlyris  oximii  leviUr  [lt278|,:)S(). 
Mater  sancta  sanctic  spiri.  :t9L 
Mirahilis  Deus  iii  [II.')70|.  :)71. 
Missus  (Jahriol  do  cfplis  |1  MVU)!.  37:{. 
Millil  ad  vir^nncm  [1Hm3|.  ;{9L 
Mundi  a'late  octava  1 11755),  :J7L^ 
Mundi  renovatio  nova  [n7SI|,  :370. 
Nato  canunt  omnia  (llSOOj.  :UkS. 
Nnto  nohis  Salvaloro  |I1S91|,  ^HL 
Natus  anle  sn^-ula  |lilKi:{J.  H)2,  .WH. 
Nostram  musicam  |l22s:?).  ISt.  :U>S. 
Novum  canlicuin  canlcmws,  JJSO. 
O  almaTrinifasl  12014)],  :iS9. 
0  athlota  i;l<uios«i  [12C)59|.  'M\. 
0  crnx   li^^num   triumphale  [12852 1, 

1:37, 145. 
0  lelicfts  ol  hoati  [129.521.:390. 
O  Maria  stella  maris  |1:<2251.  'Ml, 
Orftanicis  canainiis  |14270|,:U)H. 
Palmesriuctum  fort  in  |l 4:354). :<S2. 
Pangal  chorus  in  hac  die  [U:)92[,  :i*M. 
Pangat  nielos  grcx  devotus  [1440()], 

:39:3. 

Pangite  celsa  voce  1 14.H21, 1:35.29 1,309. 
Paranymphus  salutat  virg.  |145t)7|, 

:m, 

Paulus  cl  Joanncs  f»)rtos.  :.72. 
Per  unius  casuin  grani  1 118201,  :J8(). 
PotiMis  splcnddr  (irmamoii(i,:i73. 
Plaudo  (jintuaria  plaiisii  |l.')(42:i|.  :tSl. 
Pnstquam  hostem  ct  inf.  1 15191).  :^)4. 
Poleslalc  non  natura  ]15 '(M)!.  :{<!. 
Pra'cursorcm  siimmi  |15275|,:)77. 
Pra'cursoriscl  HaptistaMliein  [15277), 

:?s:). 
Profilcntcs  imitatcm  vcn.)t.V).')5|.:J7(). 
Piomat  pia  vox  caiilnris  |1.')5'.»s|,  :N.). 
Prunis  dalum  adinir.  |  l.')(')7l  |.  370. 
Psallanl  holis  monlihus.  :iS2. 
P<ia1Ial  cliorus  cordi;  mundo  |1.'>(VS||, 

^W). 
Psallat  Rrclcsia  mat(T  (I57I2|.  :no. 
()uam  dilcrta  t:ihornac.  ( t(V)7l  |,:{7S. 
(jiii  pnicedis  ah  utnKiiio  jlOlSS).  :3S4. 
()ui  rcgis  sceplra  Inrli  [l(Vi9i)|.  :U)7. 
(juirunu|Uo  viilt   salvus  csse  (l()5()7l. 

:H5. 
Hocolainu^i  vcneranitam  )  17o:t:{(,  IR>2. 
negcm  rogum  (17115).  2(h2. 
not^ina»  nunc  c<rloriiiii  (17201),  151, 

300,  :170. 
negnanlem   sompitorna  |172i4)(.  ,367. 
Rex  Christe  Martini  dociis (1741 1  [,:iS(). 
Hex  omnipotens  die  (17479).  :U)9. 
Hcx  Salomon  fecit  )  17511),  :ns. 


•«   •«*«. 


•W-    •'*'.'  t*  •'•  ^v*-. 


414 


TABLE   DE   LA    POESIE   LITURGIQUE. 


Roma  Petro  glorietur  [17568J,  87«. 
Rosa  novum  dans  odorem  [1758l]^l. 
Sacra  Paule  ingere   17ei«3],  370. 
Salus  flBterna  117777  ,  98,  :»7. 
Salve  crux  arbor  vi  sb  inSfiS].  377. 
Salve  crux  sancta  |1787^2|.  137,291,370. 
Salve  dios  dierum  gloria  [l7897|.  375. 
Salve  mater  Salvatoris  sum.,  393. 
Salve  mater  Salvaloris  v.  1 18051 1, 375. 
Salve  porta  perpetuw  [181S7|,  368. 
Salve  sancta  Verbi  pnrensll82a5Km 
Salve  virgo  vitiB  via  I18:nd|,  m 
Sancti  Spiritus  1 18557J.  151,  m. 
Sexta  passus  feria  [loSeoi,  :)8i. 
Sexus  oranis  convoiet.:)90. 
Sicut  prntum  picturatur  118940],  394. 
Simplex  in  essentia  |1900i|.  37». 
Spiriliis  paraclytus  proc.  [193181, ^{Si. 
S])lentior  Patris  et  (fg.  1 19362|,  373. 
Sponsi  virum  luseo,  374. 
Stans  a  longe  punliranus  [19435], :)85. 
Stans  a  longe  qui  plurima  [194:27],  1.V), 
;i71. 


Stola  jucundiUtis  all.  [19523],  370. 
Stola  regni  laureatus  [19527],  377. 
Summi  regis  micans  aula,3^. 
SuperniD  matris  gaudia  [198221,  377. 
Templum  cordis  adomemus  [20310J, 

37o 
Tripudiet  tlmentium,  144, 371. 
Triumphalis  lux  illuxit  [20601 1, 383. 
Triumphanti  cruore  proprio  [20605 J, 

388. 
Veni  sancte  Sniritus  et  121242),  38i. 
Veni  sancte  Spiritus  nos  |21247],  384. 
Vcni  sanctum  pneuma  [2t2o6],  385. 
Veni  virgo  virginum  veni  |212SI^],  384. 
Verbum  Donum  et  suave  121343),  IM, 
Victimro  pasclinli  21505),  i:V»-8,m 
Vinrini  Mnriic  lnudes|2165(>|,373. 
Virginis  venerandro  .21717  ,  371. 
Virgo  gaude  spcciosa  (21791).  386. 
Virgo  mater  Salvatoris  [218;»],  375. 
Vos  primirvi  fundatores  1 22141  ],37i 
Vox  sonora  nostri  [22223].  221,  388. 
Z^^ma  vetus  expurgetur  [22256],  375. 


VERSUS 

0  redemptor[J2epe»l/«iimiio{..  136161,     Solve  jubente   Deo  terranim  P.  c. 

363.  19205),  113, 156, 175. 196, 274, 299. 

Sal  ve  festa  dies  179491. 363. 


Exultet  jam  angelica  [5868].  328.  :)62. 


III 

TABLB  DE8  MATI^RES. 


Martyrolognim  antiquum  Abbatijif?  S.  Remigii  Remensis. 
Martyrologium  Ecclesijx?  cathedralis  Remensis     . 
Calendarium  Ecclesiio  cathedralis  Remensis    .     .     .     . 
Ordinarius  ad  usum  Remensis  EcclesifTi 


1 
23 
72 
\)2 


PROPRE  DU  TEMPS 


De  Adventu 93 

Regulee  ad  declarationem  servi- 

tii  Adventus 93 

Quando  Natale  die  dominicft  ce- 

lebratur 93 

—  secundAferiil  celebratur   .    .  94- 

—  V«,  VI"  feriA  celebratur .    .    .  \)h 

—  sabbnto  celebratur  .  .  9.5 
1I»-IV«  dominica  Adventus    .    .  ?IS 

Dejcjunio  X  mensis 9S 

De  leiuniis  quatuor  temporum  .  99 

FeriaVI' ^K) 

De  sabbato  xii  Icctionum  ...  IK) 

De  ordinibus 99 

Item  de  jcjuniis 100 

lu  supcrvifiiiia  Nativitatis.    .    .  101 

In  vigilia  NativitatisDoinini.    .  101 

ad  vespenis 101 

De  matutinis  Nativitatis  Domini.  10:2 

In  biis  iix  diebus 105 

Tertio  die,  ad  ve.s()cras  de  (j'r- 

cumcisione  Domnii 105 

In  vi^ilia  Cpiphanijp 106 

In  Epiphania  Domini    ....  106 

In  festo  Epiphania} 107 

Dominica  lufra  octavas.    .    .    .  107 

Ab  octavis  Epiphaniie  ....  108 
A  vigiliA  Nativitatis  Domini  us- 

que  ad  octavas  Epiphaniffi  .    .  108 

De  octavis  Epiphanio}    .    .    .    .  lOS 

De  LXX"  (Septuagesima)  ...  109 

Sabbato  dimittitur  .4//e/wta  .    .  110 

In  dic  DominicH 111 

Si  Purificatio  b'"  Mariie  in  LXX" 

inciderit 111 

In  Conversionc  s.  Pauli  apost.  .  112 

Cathedra  s.  Petri  aposL    ...  112 

Item  in  Sexagesima 11:2 


Feria  quarta 113 

In  UuadragesimA  post  primam  .  114 

De  1"  dominicA  (Juadragesimas  .  114 

De  ferialibus  XL- 115 

Eadein  11"  leria 115 

De  priinis  xv  diebus 115 

Dejejunioprimi  inensis    .    .    .  115 

De  sabl)nto  et  nrdinibus  .  .  .  115 
Dominica  11*,  III*  iu  Quadragc- 

sima 116 

IV^doininicaXL- 117 

Feria  auurta 117 

De  satumto  et  ordinibus  ...  117 
De  processione  ad  S""  Trinita- 

tein 117 

Dominicaquinta 118 

Sablmto  iii  Hainis  palmarum    .  118 

iJnminica  —  .    .  118 

Dc  Iribus  feriis  sequentibus  .    .  1:20 

Annuntiatio  b*'  Marix   ....  121 

In  Cwna  Duinini 121 

(Jiiomodo  se  habcant  in  choro  ct 

niite  pnrsiiloin 124 

De  vespcris 125 

—  lavando  altari 125 

—  inandato  faciendo I2G 

—  distributinnedenarioruiii  .    .  127 

De  Parnsceve 127 

De  ortirio  loco  inissa) 127 

~  principio  officii 127 

—  i)ei'ceptione  Eucharisliie   .    .  128 

De  Sabbato  sancto 129 

l)e  beiieiiictionc  fontium   .    .    .  1*10 

Vcsperu^  sancti  Sabbati.    ...  131 

Dc  inatutinisPascho) 131 

Ad  horas  dici  Pasch®    ....  131 

De  processione,  niissii  ....  132 

—  laudibus  cantandis    ....  182 


,    ..»..      ,    :  '*^,.r*tt;^KTi 


.^^w.»^* 


ff  >  ■  ■  • 


.  ^*  •*►       .rt  '■ 


p.  V   • 


41G 


TAin.E    DES   MATIKKES. 


Ad  vesperas 133 

De  feria  I^  ot  ejus  processione.  135 

— ^paschali  sepiiman&   ....  135 

Feria  tertia,  IV» 136 

Sabhato  iii  Aibis 137 

De  teriis 13U 

—  coiDplelorio  feriaruin  usque 

ad  Ascensioueoi 139 

Sabbato 140 

VIIo  [kalendas  maii| 141 

Si  litauia  major  evenerit  infra 

pascbalem  ebdomadam  ...  143 

De  Hogationibus 143 

-i  prim&  die  Rogationum  ...  14;) 

- 11»        -  -  ...  144 

^III.       _  _  ...  145 

—  processione  ad  S.  RemigiunL  145 

—  vigili&  Ascensionis    ....  146 

—  dic  Asceusionis  et  processio' 

ne  ejnsdem 146 

De  feriis  infra  octavas  Ascen- 

sionis 147 


De  sabbato  —  148 

—  dominicft  —  .  148 
In  vigilia  Pentecostes  ....  148 
De  matulinis 150 

—  processiono  in  die  Penlecos- 

tes 150 

—  vesperis 150 

De  die  Pentecostes 151 

In  h&c  sepUman&  fiunt  ordines  et 

semper  celebrautur  IVi  men- 

sis  [jejjuniaj 152 

De  octavis  Pentecostes ....  152 
Sabbato  ad  vesperas  hyumus 

Deu^creator '  .    .  154 

Quando  jejunium  septimi  men- 

sis  colebratur l^ 

De  feria  VK  VII» 156 

Ad  (=:  De)  Macchaboeis  ....  156 
A  Nativitale  Domini  usque  ad 

Ypapanti  ' 159 


PROPRb:  DES  SAINTS 


N0V£MBER 

30  De  h.  Andreii  apost.  . 


160 


December 


1  De  s.  Eligio  ep.  et  conf .    .    .  160 
6  De  s.  Nicolao 161 

8  Concepliu  h»'  Murite  vlrg  .    .  162 

9  De  »•*  l^arhara 162 

11  Ss.  ranrt.  Fusciano,  Gcntiano 

et  Victorico. 162 

13  De  h«  Lutia  virg 162 

14  Nichasli  raart 16:) 

21  Thonias  aposL 163 

De  trihus  festis  Naiivitatis    .  164 

28  De  Innocentihus 164 

29  Thonifl}  ep.  et  mart 165 

31  Sylvcstri  papie 165 

JANUAniUS 

2  De  octavis  s.  Stephani  ...  166 

3  De  s' Genovefa 166 

4  S.  Rigoberti 167 

12  De  vigilid  s.  RemigiL    ...  168 

14  De  s.  Felice  conf. 170 

16  S.  Marcelli  papns  et  mart.    .  170 

18  PriscflB  virg 171 

19  De  octavis  s.  Remigii    ...  171 

20  Fahiani  et  Sehastiaui    .    .    .  171 
De  apostolis 171 

21  Agnelis  virg 171 

22  Vmcentii  mart 171 

23  Emerentianos  virg.  et  Macha- 

rii  raart.  ...        ....  172 

25  De  Gonversione  ?.  Pauli    .    .  172 

27  Juliani  ep.  et  conf.     ....  172 

28  De  s*  Agnete  secundo.  ...  173 


FEBnUARIUS 

1  Bri^idae  vire .173 

Vigilia  Purincationis.    ...  173 

3  De  .s.  Blasio  [Basilio !]  ...  174 

5  Agatho!  virg 175 

7  Heleno)  regmo} 175 

10  SS.  Zutici,  lacincli',  Irenici 

mm.  et  S(»theris  vire.  ...  175 
14  Valentini,  Vitatis,  Fericulset 

Zenonis 175 

16  Juliana?  virg 175 

22De(:athe(lr&s.  Petri.    ...  175 

24Mathi}capost 176 

Martius 

2  Macrw  virg 176 

7  Perpetuic  el  Felicilatis.    .    •  177 

12  De  ss.  Gregorio  et  Benedicto.  177 

21  Benedicti  abhatis 177 

25  Annimtiutio  Dominica  ...  177 

Aprius 

2  MaritD  iEgyptiacic 179 

4  S.  Ainhrosii  ep.  et  conf.     .    .  18U 

11  Leonis  papoB  et  conf.     ...  180 

13  Euphemiu)  virg 180 

14  Tihurtii  et  Valeriani  et  Maxi- 

mi  mm 181 

2:)  S.  Georgii  mart 181 

24  SS«runj  Dodjp  et  Bovie  .    .    .  18t 

25  S.  Marci  cvang IHl 

28  S.  Vitiilis  mart 181 


Maius 

1  Philippi  et  Jacohi  apost. 
3  De  Inventione  s'**  Crucis 


isi 
l^ 


TAHLE    UEii    MATIKRES. 


41 


Oe  inm.  Alexuiulro,  Evenlio 

ct  Theoihilo 182 

0  De  s.  Johanne  unte  rortuni 

Latinani 1H;i 

10  Min.  Gordiano  el  Kpiuiacho  .  \Ki 
l!2  Nerei,  Achillei  et  Pancratii 

mni 1.S3 

2r>  Urbani  papie  et  niart.    .    .    .  183 

JUNIUS 

1  Xichomedis  mart 188 

2  Ss.  mni.  Marcellino  el  Petro  .  1S3 
r>  Uonifacii  mart is;) 

5  Medardi  et  Gildardi  |mni.|    .  IHi 
*.♦  Primi  el  Feliciani  nim.    .    .  1S4 

11  Bnrnabn!  apost 184- 

12  Husilldis,  Cirini,  Naboris   et 

Nazarii  ram 1S4 

14  Rigoberti 184 

15  Viti  mart 184 

1S  Marci  et  Marcelliani  niin.    .  181' 

10  (Jervasio  et  Protasio.    .     .    .  1S6 

2:)  Vif^ilia  s.  Johanuis  haplisla;.  lsS5 

2(>  l)e  ss.  Johanne  et  l^aulu    .    .  186 

28  Vigilia  aposl.  Pelri  et  Pauli .  ISO 

30  De  s,  Paulo 187 

JULIUS 

1  De  s.  Theodorico KS8 

2S.  Martialis ISS 

Processi  et  Martiniaui  .    .    .  189 

3  Translatio  b.  Thonia»  apost.  .  ISU 

4  --        s.  Marlini .    .    .    .  IIK) 

6  (Jciaviu  apost.  Pelri  et  Pauli.  IDl 

7  SS.  Hemensiuin  archiepisco- 

porum 191 

10  Septem  fratrum \\H 

11  Translatio  s.  Benedicti  .    .    .  192 

IGS.Alexiiconf. 192 

IS  S.  Aruulphi  marl 192 

20  S»*  Mar^aritie  vir^ 192 

21  Praxedis  virg 192 

22  B*  Mariie  Magdalenu'    ...  192 
2;i  De  translatione    s.  Nichasii 

socioruinque  ejus    ....  193 

24  (Ibristinte  virg 194 

2r>  Defestos.  Jacobi  apost.    .    .  ItM- 

2(i  Do  b'  Anna I9i 

29  Octavie  b='  Maria*  Mafjdaleniv.  195 
De  ss.Felice,Siniplicio,  Faus- 

tino  el  Beairice    .    .    .    .    .  195 

'M)  Abdon  et  Sennen  tiiiii.  .    .    .  195 

31  Geriuani  AutissioLlorensise)!. 

et  conf. 195 

AUGUSTUS 

1  In  festo  s.  Petri  ad  Vinciila   .  VMS 

2  S.  Stephano  papA  et  mart.    .  1% 

3  De    Inventioue    s.   Stephaui 

protom 100 

5  De  b.  Memmio  ep 197 


(>  De  mm.  Sixt*),  Felicissimo  el 

Agapito 197 

7  Doiiati  cp.  et  niart i\f] 

H  De  mm.  Cyriaco  etSinaragdo 

et  Largo 198 

9  In  vigilia  s.  Laurenlii    .    .    .  198 

11  (jillisti  papie  et  inart.    .    .    .  198 

13  llippolyti  sticioruinfjue  ejus.  199 

14  Vigilia^Assuinptioms  b"'  Ma- 

rne 199 

Quid  fiat  infra  octavas  As- 

sumptionis 2(X) 

22  De  s.  Simphoriano 201 

23 Tiinotheo 2t>l 

24  —  —  Barlboloina^o  ....  202 

25 MaiUHiete 202 

27  Riifmi  iiiart 20:{ 

28  Angustini  e^) 203 

29  De  Decollatione  s.  Johannis 

Baptista' 203 

:J0  De  ss.  Felice  et  Adaucto   .    .  204 


Septemuer 

1  Sixti,  Sinicii  et  Nivardi.    . 
7  Iii  vigiliA  b'  Mariie  virg.  . 

13  De  s.  Maurilio  ep.     .    .    . 

14  De  Exaltatione  s^-  Oiicis  . 
1(>  SS.  Luciie   et   Geminiaui  et 

S'*'  Euphaiiiia'  virg.  et  inart 
17  S.  Lamlterti  ep.  et  mart.    . 
20  Vigilia  s.  Matllnei  apost.    . 

22  De  s.  Mauricio 

25  S.  Fini  ini  ep.  et  inart. 

2()  S'  Justiine  virjj 

27  (^osnue  et  Daniiani  nim.  . 
2S  In  vigilia  s.  Michaelis  .  . 
^iO  De  b.  llierouymo  .... 


OCTOUEH 

1  De  trauslatione  b.  Reraigii 

2  Leodegarii  iiiart 

4  S.  Fraucisci  conl.  .... 

6  B**  Fidis  virg.  et  inarL    . 

7  .SS.  Marci  papa\  Marcelli  et 

Apuhvi  inin 

9  Processio  ad  S.  Dionysium 

14  S.  Callisti  papu'  et  inarl.    . 

15  De  s.  Basolo 

18  —        LucA  evang.    .    .    . 

Dedicatiu  Remensis  ecrlesia 
25  ( j'ispiiii  et  ('.rispiniaui    .    . 
27  Vigiiiaiipost.Siinuiiisel  Judu' 
''i\  h.  (Jijiiitiui  iiiart 

Vigilia  Oninium  Sanctorum 

N0VK.UBER 

1  De  festo  Oinnium  Sanctorum 

5  Octavii'  ~  — 

9  Theodori  mart 

1 1  Processio  ad  S.  Martinuin.    . 
13  S.  Brictii  ep.  el  couf.     .    .    . 


204 
204 
205 
20(5 

207 
207 

207 
208 
20S 
20S 
208 
208 
209 


210 
211 
211 
211 

211 
211 
212 
212 
212 
212 
214 
214 
215 
215 


215 
21(5 
21S 
218 
21S 


l,<«  lyir*. 


f*tJli*J 


;*?!*.  ji%»»v 


"  .V    f- 


418 


TABLB    DES   MATIl^RES. 


22  S»  CecUiffi  virg 220 

23  S.Cleraeutiapapivet  mari.    .  220 

24  Chrvsogoai  mart 220 

25  Catbaniiao  virg 220 

26Basoli 221 

Pro  mortalitate 221 

Contra  inundantiam  piuviarum.  222 
Pro  pluviA  po9tulana&  .... 


Ordo  ad  inungendum  regem  .    .  222 

Ordo  ad  inungendaiu  reginiun  .  225 

De  receptlone  arctiiepiscopi  .    .  226 

Deconsecratiune  episcopi.    .    .  226 
In  ecclesia  Remensi  [distriliu- 

tiones] 227 

Processioues 227 


APPENDICES 


Dedaratio  Ordinarii  Romensis 

ecclesiffi.    : 229 

De  Advontu  Domini 230 

Dominica  post  oct.  Epiphaniis  .  2:31 

De  Septuagesimik 231 

De  dominicA  in  SexagesimA  .    .  232 

Dominica  in  XL« 232 

—  secunda-V* 233 

—  in  Ramis  palmarum  .  233 

Sabbato  post  Pascha 234 

lu  octavis  PaschsB 234 

Post  octavas 234 


Dominica  III*.  IIU* m 

—  quinta 235 

Vigilia  Ascensionis 235 

—  Pentecostes  ....  235 
Dominica  [propinquior  kal.  au- 

gustij 235 

Dominica  (propinquior  kal.  sep- 

tenibris] 236 

Dominica  in  octobri 236 

Declaratio  servitii  festoruni  sive 

sanctorum 237 

De  festis  trium  iectionum.    .    .  23S^ 


Regulffi  pro  tempore  iuter  Epipbaniam  et  Septuagesiraam 239 


Tabulfe  lectionum  officii  et  li- 

brorum  :  Januarius 244 

Februarius,  Martius 24^ 

Aprilis,  Maius,  Junius   ....  246 

Julius,  Augustus 247 

September. 248 

October 249 


November,  December    ....    250 
Tabuia  libri  A.  B 253 


C. 
D. 
£. 
F. 


Ordo  legendi  et  cantandi  Remensis  Ecclesise 


254 
256 
257 
259 


201 


Des.  Nichasio 262 

—  s.  Thoma  apost 263 

In  vigilift  Natalis  Diii    ....  26:3 

De  ^^tiviUte  Diii 264 

De  Epiphania 268 

—  8.Remigio 269 

—  s.  Johanne 270 

In  SeptuagesimA 271 

De  Purificatione  s*  Mariie.    .    .  272 

In  SexagesimA 273 

—  Quinquagesim& 273 

—  capite  jejunii 274 

De  s.  Petro 275 

—  Annuntiatione  s»  Maris    .    .  276 
Dominica  ante  Ramos  palma- 

rum 277 


Dominica  Palmarum.    ....  277 

Coena  Domini 279 

In  Parasceve 2S4 

Sabbato  sancto 285 

DePaschaDui 288 

In  festo  s.  Marci 292 

—  Rogationibus 294 

—  die  Ascensionis 294 

Vigilia  Pentecostes 295 

In  vigilia  s.  Johannis  Bapt    .    .  296 

—       apost  Petri  et  Pauli .  297 
Translatio  s.  Nichasii  sociorum- 

.    .  298 

.    .  303 


que  ^us 

De  Dedicatione  ecdesi» 


Sacramentarium  abbatiee  S.  Remigii  Reraensis      .     .     305 
Prosarium  Ecclesise  Remensis.     .* 358 


PL.  I. 


SACRAMENTAIRE    DE    LABBAYE    DE    SAINT-REMY 


-  FIN  DU  Vlir  $lfeCLE  - 


SACRAMENTAIRE     DE     L-ABBAYE     DE    SAINT-REMY 
-  Fll  DU  llir  SlUlE  - 


SACRAMENTAine     OE     L^ABGAYE     DE    SAINT-REMY 
~  FIN  DU  irill-  SIECIE  - 


SACRAMENTAIRE     DE     LASBAYE     DE    5AINT-REMY 
-FIN  OU  «III*  SIECLE  - 


^anttanmni   uj. 

itnataitCld  ataft 
djtj^iutt^JwnitDrattitftap 
fii^baeitttniBntrgx-  "W' 

naqamc.^JtniMfMBtis 
««tnit  tti#  Jpii«l)»ieiil-' 
«MWS-tATtiiBjSntJn 
attiaiAtilgBicqea&tiif 

I  vatat.  (&  (tnme^iM. 
*P*i»itfii«iarfanift- 


'^tt»  ataocMnt-'^''^ 
L«1A/6loit(^  ^Btnf>^_ 

rtttti^^  tsgu^xuaaoXiixm 
'  ailmiftitn^^fya>ttM'&, 

[m.  yo-^jan-  ■ja. 

-ifatmmttt^ 

^taactmtCmm^ 
JttMMistnarl&^tntttiid- 


J^tiK.nn-jaii.    "" 

'^^l^itawaifta-aBftittm 

'  Jfc'  psKapiynWRaa.-Viaa 
•    UfOouaqtiatitgtiiunif^,' 

Bt»a.(^nctm:tuimu^ 

!  '^«oiMt.-ialifJHntw^dow 

I  *"!»«•«»»  Cttttai«»n» 


MflRTYROLOGE    DE     REIMS 
-   «llf  si£CL£    - 


PL.  IV. 


tktvi  ftr»r;n<)i^ipe^ 

Jniwwjjr-iriinln 
TfcSrpfttniftli^ 


A^oUoticmi  Ah^twlu^.Jluiic^iUmi 
nicatiM  ftt^uur  wmnT^t!  tt  (Mei-ir 
rrt  uofitMi  ealt9  |niMf  {*  ulatrarrtttf  U 

^«Miuv^Mi  mM<arW>  tfr^nmr 
/1incit»ic  ov)o  i\tnfi)VVt»e 

ItRxr  cirttil  i  ^  "  "  *  * , ,-. 


4inl4nmitict 


'4<i«M» 

^«i%Jfe  imnnifyf»*^ 


^&^  "S^;rss 


,»*^li 


4 


ORDINAIRE     DE    LA     M^TROPOLE     DE     REIMS 


-  XIIVXIII'  SIECLE  - 


PL    V. 


#r»iM»Jkfomftiu;t  liwftmvmnrcwiti 
46BrmjinBWnttfti--L)oA»*ivnu  .firijfWM 

..  f.  «tHJ^uiniivmr  tttfnctiiwii:  .<4|TnLi* 
^Mf.lnrt^Mr.  <^ct\vrt  .^riwiittinir  fS^ 
.  "imAimtLYf  vHtiTmftutrir.*vtt.t{(c(i»i^ 
'  «immAia  rfiiiinne  tMn/yra<r.  ^•\»t»iu 
•icf  i}/^t)Vti^mn*a4m  inburtiaum  tcn: 

I      •imtiiJin-^tn.Tttirimi  atil«ttit*i*"riiyf ' 
I     ttuni-ttiiii»  Ar«d<!r  flrtftno  tnu  a»?|fa  .n 

E*tiu%Tr^uiiiUrfifl2:^rfVi*c;tnr 
ftlu  omttiiim  fc^  .iHir^nfr  .^ul 
siTmxtif^ffUt  ilmimur  aittyV^^ 
flMie  4|iiLtn«  itiaa(tbtm  itmmir  Vcc  Jim 

yi9M-Tmar^0uiiiimt).fDa^tiir}n  .t:i ' 

|x'4Mni^flrtfi^nii."ctn(iim  b^  .mav 'X? 
'     iu.K«aati(ftVciaU^mif  atntci-crr 
itwiirMnnariaMb  y«r  u^fVct«r  «^tcta  - 
«ntDMriiUoiiiiiititf  <A>  ^mir  .mn^n^^i. 
^Cjn^COA.ViA  ^Muiwin  IMairf  4<hra&a ' 

ttfffltoitinrctiAB^Irtiiim  dWttmcxjl^i^' 
aaam  '•fV0t»titfDmti4f  ^iAitfmmmr^Cfmi 
mftuf^^jinRVbmi  Mfiutj^iu)  Oti^tiifrr 

«ircnmtfRiciMic.tjV^  aK'V^Vm<>i^^'^ 
t#n^  tfntiittu^iiirfiAutiif  atndfiKt  c^'" 

BiniABMi?fW4tRm*t  dnntwduli  4nin 

qpC^^ttiMuBr  4tflirrMMHmACA  ittti^ 

p-^f^^um  Mmanr^tm  iiaendttm 

fttfttf jf#|ftiiir  t!yijwyMrt>fi>tiini»  tcc- 

fUPAmMeatn  MtyatiTtlicntiin  r«*Rtl^ 
«Mour  «K^  ittlMltti&iir  ^^tmimt»  tfi/ 

fltlHtjmmriutttrytf&sntmtf^n 
€tttmettdmtnm  eWaumSoen^ta  et 
ipitfa  t|P(r  dxrjftft  u«|>mtf  •  V  «nt' 


1        •       •  - 

ti[»fit' jH-ftmi nf  'ifctynTtn  tiiMr-  vjt^  msnimM*' 
^«rrrnrinirtrf  nueinmr  »<c  wMi?a»f  ir  dfr  tiifmm 
tn*  Vrc.vtijiMhrniiii  u^dnn  |ikainiik»'.^iimii: 
JtwiUfrv'»*'!^^»»  »»tiiiu\\ifii  vttfnw  vi-^^vmii 
t-lifcmiiimir*tV<>.rn'jr«>j;j.uiid:i  .«m'  imfVnn 
s^f^twmi\we\m\n  -»!  -iroijvrr^n.jjji' 
»>rwjm«  toyr  iijcfUCOn  rni.itr^-r  :vr;  c-Stf  >H}i>- 
mlvcfiu*  trni  .ifttta'.  cm  "?-.-»!Mj-.ta.i .;.  t jn.Tai^ 
4>illrmit*iiiflnitmi/iii-Vf -iisr  ti-Th.riTji.^c  Ji!K. 
in^lCiicitcrrr.-v^Vc:  !tV»t  .nvjj  t>.-iiiVut; 
uKtUT Cictlim- ynv.i1itv,u*^!i  •  f.jvf . .y.jtijitv:.» 
ttciiCiJic  dcnnmf:  ctpn^rrMy  «'.ij.v.v  nrK'»'^ 
initiratmufriii.^diovrni  wnrccrtc  c::.t 

IMC  .umvimirp.^cm  ci^ir!^'t»-vif»a»*itTr  V 
mfduf  artir:M>tii  »{tM:n:i  \vvl'  Anci\  iv?kv 
«liiiinfn^.  J<v:c!  ticrr  tiinj*»*  «^•a.f.n;j  jti 
rcMj)tflrtlYiiirf  lUiir  (itV  ^»i»vfr.i\:n;  urr.^uV 
Ci  i*cvcniifliir.tticr*^iiiftij' -viw;*  wtiEAjj 
n*r..mnvi»jmA'. A^tum  jfti»i<i»ftnn  :tt.  ,rrr; 
Cient^tiiM  clt^iTiiOij  .^t*  t  !«':v'?r  j  lOJ  j:^  v'>i*.r,  j 

iV ^iM^xinnum  iNrimiMmi.i:!ti,:  •."••-»' 
J^V*t0toit?i»twtrr»trii  tafsf  cm .?).;?  ii:r' 
ttfriJlicjnnviwu  ^cr  i^tir.i^.v.otri/fin-:' 
fumcfhttmim  fiini.«r^D .•«^.yj;;.»    KiviDi 
ttmX»nf Itfif ^Wuu^ri^mi  tHn.)ir  •;»•-.)!,»•.•. 
ilf  tifldlt»uf.M3t>cticjJifrrr  wUink?.'  tiJir!:.^  i 
tiM!trtrTrm<t»rn*Kv.--'^r.rrc  .^ts,  V:v!.-*' 
^.i4»iit'dorCTil'r.t"vtJiCtr.rif/.i'.;?r.!  fOijM  ;^ 

\n*Occ0Vttr  i\>nffli  m  .iiJthr?  nut  t;  «1 1  -;  T  m  r> 
Trotm  iittf  occlic  v^rittiij •.  Viv  .^ '  c. )  \  -r  t  ic 
ttijrrmV ftiicitj.t  iViivc.Yjn' t i'-'fifua *\' 
indiviVn.litdicitrajrv^ftm  fiUn«r:-"u.T.vr 
fiinin^Ht«fr^(nniim.-*Hj«fn«>  *»rfi45^-^:  '^  c 
in^HUtinn^iinV^  Vcttc»*0  («rrrdt*.  t' 
m  aiiutir  mH>onf  «?^^t»mit>'  '^  iT ».  ;:.v^  i» 
{i:i^injtir.|ni»immuii  Mtnr^m^uter 
ittmttvifU^ca-ttVPf^maftmi  CrttWi" !  ^ 
mittvtwna.tmiitttiicM^ir»  ft>t*K^-^^- 
.w.V«ttitfitt-yat«nti>ftrnMttter;'.  im  »v''f6'. 
yof)«vtiidMntti-'tmi^-  i^id  fiotiA  »n«» 

tntm  mvtf  iM^^nlnif  in^m  <i'Ulftxne 
n«ilim.fW'mttr<mt  AntNftdm  acrtn* 


ORDINAIRE     DE     LA     METROPOLE     DE     REIMS 


-  Xl|-/Xlir  SIECLE  - 


PL  VI. 


:  ?      .  ■ 

1         L  v  >'        CVtiifvuHtHtiebl  txrincnnroxiia 

T*   *  viV'|.firtlirnx>|i2inir^CfiiVi.  *      .  rtl>l)V 

'  .    cnturtivrfjtn  ct*</^  |'^tiil\i'i ' :  i..f!i<n 

1  i>i  •jnioctiNfiC  iiiim(Hvitia«T  nj  ;-.|  rcf\vnir  \»ii .»  .  •  'S 


< 


f 


.•Vtr, 


ardif  \jC\iCi  VjvMtrt  l^ltiirij  l-,itiuilH/*.il  •: .    i'^  f,       op 
ftctpfiiC  4111  Cl»'  lii^llo  »]'  >f /ltiLl^r.'^<]»4'  i*r»t^    vK' 
*i*Ci •?  nuf..v  nMknaitaii' joiPcp  .Tnn^'  «^  >'«'»'V'  '    ' 
ttrtf^nitVtt^iifH.thl;  ^'r'  .714C  qtiil»!  Utr.VUy?  «1 

iitir  cAtfCtitiCil  i4(iiir 
ituiAAm  ^  ttic^io  i^' 

dctxjnin.^  ^i fi"»TT« titcntoiic  iton oaiiiiw  'U:^i^n,it 
pi^inC  AMiir.  ai\c  iVsnb  mit^cott^  <<iHl»i^m'V|iit 
^urc  fcnti?i;v  ftili  1)1^1^,,, ^.,.(,^j)ijl4,^:^,pl^j^j5lrt, 

fiAjmnr  tt)«r4  r*b|  a,a>ff  pii^.-»  ^;ftii«  imj^-  i  /  c. 


ORDINAIRE     DE     LA     METROPOLE     DE     REIMS 

-  VERS  1274 


1  iTWli 

rfftv  rn-Turu  lotiO!\'  Hnrv  nli 

ne  Iqnrltnus  (niumiir  Ihi 

r['01iM<!  i-llTMi»A'vn>  iroIlintC 

ijr.iijilon  fl<i.  f^iiiNa^fUnffl- 
.  -l  imiOi  •Jlii^(a\ui'mttllftW 
'  l'  nini  rv^fviiiir  ^.nocii.aiuob 
11]  quiJ  f.nC  fJiiiliiiilHtjtoAi;, 
■i   iioa:  ijrnoiiimiii  ttnouin 

|i   fiiK  rv"  Onnf.%)M-iifl«erlli.-ft 

l   ii;i':Cmi5  itinh;  a'ofitif«, 

.  .  iini  fViimilnr'Ti:u[[,ii" 
it  ttm  tioiif-orrtY.lt|Micfl«ii 
f  m(ila<i£a.-)io  fliK.-Tmr.lfO' 
;  titan-iniTi  mniiui  imino 
■  t-ii  lanimatinAm  p)TTcrc3 
^  nit2i>i«q'irn7c|'aiiviimif 

'    QCtMnvT-iQt^.rnlinTlirqiK' 

:;t<|iiiij  t^ilji-miiiootlifc 

i  "l'(liiofiiTpiMi(Tiftmc.Tt(fl 

lcsonbn  fiimiiirfTmninim. 

;    iiniis  apfn\n  flnnorflntvi: 

ff!  "OnlitrafbiSniiiihftin  h:mv 

h<'^<-  "0'"»F!'t^nii(TTTtn?-Siy«O" 

V    ^"   Onirilnranurilff^fc^iiSiiD.l 

iv      ■  "11» We  tnfmo;i«  Ihlt  tinfioo 

\_.,        ■ft&nnniiftilijvTntniwtf 


7<.  ■        '■•**. 

I  ictitrtnRiUgininii.aiaifq^ 
■?re(ionin(iiwa^.^P„^ 
flnms  Httcpiinr.riir.n.,^.      ; 
inmK  tib  ortitnYm^V  tL 
ttiK^1Viin«Rmt'tii'nii,r 
filtili  trntj.innoitC  ttnv         ^ 
Ijiir.Vnfi  iiuAnritTiiTS, 
nethUljn.'l,mm1imS 
Mltaonie  Iwfau  ftifhtiAc 

,A(lt«liofiitMta_}(Mfln         i 
niwiTBClvjnnti^M  «  tril 
tnntflo»Tnntilnmiiv>i        , 
UHtf  ttiT-  ftfi  0(1  J.':nn  nm       ; 
gno  infiiTo^KlniaiflUi,  . 

'tfliiitti  rton^^tiinTsTTini 
«ilfuff  niiniMib^^^ofiim 
nim.picitnTiKitiinraiKr 
l',Tiliiini!'liicK'nncfrt 
r.!;:i  -J.noii^M.-ri  r-.N-r'  ' 
ftMfbl^ft  HfCnnbi  f.i<(tu  ' 
itnlnn  w  fhailium  c>- 

'jm7inT.i^«iiiit  frniaim 

''FlflVrmtti'.}.vi-feIT\'  ■iTirpr 

Jaujfcitrve  qiji  cvipfhiiv. 

T^^R)t16iu'iifii  aiii  ( 

^j^^rmnii  q^ie  i&ftt 

jfinim^evoibmm  qi  fi:i  l^ 

*iniunlif  rTralirfcrftrt  } 

"_pram  mnf^cTidni  Ic.^it 

«■aximivrtiiTi  itnv^ 

;    tttti.i^ot^n  iinnmriitv' 

uitr     .lan' m(«t?-i  ortl- 

AMi...-ttfitHiiimti  ibTue 


OROINAIRE     DE     LA     MgTROPOLE     DE     REIMS 
-  jtPHts  mi  - 


IM..  VIII. 


)  «api.  v:Jo  r.t-ni  cr»fa'. u  c 


nwiiipib:  la?»  t. 
.^.  tnTK»fr:*cirli.U^'tt'. 

l^iofc niW!Jb;t..t  f>  tTfrll;-:?: 

igi:Um  crott.r.i  |vur'li';^.^n  i 

(fCTnicn^i  i.T>itfttr.i^i:ic  };itiho 

I  «iiT.iiMirc  ^"onite firirhn  o-iu 
1  ;i\Tine  cr Ittitf  ittiT^nittf^  ^r.. 

(nie  niu^  oftrtifit  .qitiU  Trr'.  o 
i^m:  ttiijntft  fnittnr  f  ^<r'-i.' 
.  \nxtr,  rtltqtii*n*rj  »•'  hcr  iiJ  |r(T:. 
I ! btiif  atirrtt:  n;.ilo  qi:o^  S?  •.(tf 
||nr.crniK'-C»iM!intn)iiJ  in^r.crr 

('.  frtntno^nm  ic^.-.oMr.j-.mu  :r  .* 
fcr .  c  'ir.t;  vtr.  qt  t.^.ltfftT.r  -.i , 
Dimtmio  OvTnnTii^tit::'  'Vccr 
iitqttccrqiiilvtnmr.nVM  q 
oiNtic  ttd  qiio  moJo  ttt  ^^inc^ 

(MiiUith)  p:.it.TUarrnhifjrr.,ur 
«ncinM-uu*«v'  ,\\tc^^:  .n.n.i 
C2tnce».  ^tiHninoi;^^  n:.in.rin 
Xi?  mcNo  fvtntiic»  .Mifrt^t  i:.'^. 
'  9tfoetmt^inb;uifrn;.a.t:i 


1 


u^Cnrhp.fr  jrnrntc  inn.ioui 
Oilf  bnftac  (©jntnmVin^rtJ 
tJibtta  crtnctpti^  Mcnitotttni 
Cr.ivlin^*'*^!  \\\v.fb\T  tnrHU 
priif.-t .» ■  \'.'i\rc  miTin  iT n'a 
rin  n:;»'  :rn\c\  v*  .MinitS  itcr? 
\ —  r  r-frirr .:  i  !o:jc  ncti 
i^x-n^r.v-tnr.  rr:;^ri'.v  j\\Tnti'u'^ 

:lji;itnrib  U\o\i  t\T.--vr..t\VH* 
tttifbnnrVnni:;  .rtn^:;  |in 

nnto.:>cn^^' !  t':'.u' *'ntv.'l"!  • 
TiinMtnoftiOlcrn^:  fr!V.>;.Jr. 

v^ntttVv.i  n.^fnin;-:  v-^r*'^' 
Ti  tnctnw^ ar:viv.nl';.cr f.ilciv. 
Tie  it»i*.nanlt?atttto  inljv.ir. 
rf>wxlc:t.:t»  i^MjT.r  ;n^jn!ti'A^- 
U  qniMulTc;iiniTtt!:tio.^^acr 
it:.*nnin!  >.{\v,\  n:inti*  inttTiJn 
Inio  vio^i    ntt:!  .p:c>tt;tr qiti 
nccrfTc»** .  T.rVu  lcanY.ffvrt:' 

ir  i\\\ \ \c[\\\ fcitrritr. a b: iV.t: 
.mi.nl'.- fnuttnt  tihlnn  «Tfu 
jM^nni  c\trrpir.<^cniti:fjn7 
?tr :rnn  noii  nfrlr):tiin  Eftnio 

C^ittin  .iffrrtnnnie.  v^^f  "'«'5^ 

atvifnitd  qtttlin  ^^ifrttiK».     ^ 

*"T[jTr^Vii6itrtin:  N?t  f:d3nm 

LA.  ojrn6tlffafitnnjtt'ftK 

^&nint.qtif*iftit(hiT  iTtntitiljf 

tttplcr  crrtirt .  it  y  rw.tni  «ttrtn 

oitnnTlii  lccjcrcr  cr  nti.mtrr 


;i 


CRDINAIRE     DE     LA     METROPOLE     DE     REIMS 


-  AP«£S  1297 


■  ■'■iS^S 


|if-&lit^"^  ^"' II  Ir  "*"■•' 


jyjl^i(^ 


PHOSAIRE    DE    BEIMS    El     DE     t-aRli 
-  fEHS  IWI  - 


/^ 


l^i^l'0^0 


*'  'k  • 


...    ..\VK 


^^^"^     21    1C35 


in^ ..^P 


M  onnMii  m  w  1H*  •00«  i* 
Nor  MmimD  TO  im  uMum  ON 

■  ■nm  LWT  SAK  «TMMO